Category: Class 7

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 8th Lesson आओ हिन्दी सीखें Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 8th Lesson Questions and Answers आओ हिन्दी सीखें

7th Class Hindi 8th Lesson आओ हिन्दी सीखें Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं ?(చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में तीन लडकियाँ और तीन लड़के बैठे हुए है। उनके पास कुछ पुस्तक भी हैं। सामने एक दूरदर्शन (टी.वी) है। चार गमले हैं। दो गमलों में फूल खिले हुए हैं। एक दीवार को प्राकृतिक दृश्य चित्र पट लटक रहा है। खिडकी और दरवाज़े के पर्दे भी लटक रहे है।
(చిత్రములో ముగ్గురు బాలికలు, ముగ్గురు బాలురు కూర్చుని ఉన్నారు. వారి వద్ద కొన్ని పుస్తకములు కూడా కలవు. ఎదురుగా ఒక టీవి ఉన్నది. నాల్గు పూలకుండీలు వున్నవి. రెండు కుండీలలో పూలు విచ్చుకుని (వికసించి) ఉన్నవి. ఒక గోడకు ప్రకృతి దృశ్య పటము వేలాడుచున్నది. కిటికీ మరియు తలుపు తెరలు కూడా వేలాడుచున్నవి. )

प्रश्न 2.
बच्चे क्या कर रहे हैं? (పిల్లలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे टी.वी. में हिंदी समाचार देख रहे हैं। (పిల్లలు టివీలో హిందీ వార్తలు చుస్తున్నారు.)

आओ हिंदी सीखें (రండి హిందీ నేర్చుకుందాం)

राजू और रमा दोनों एक ही कक्षा के छात्र हैं। राजू पाठशाला में नया है। दोनों कक्षा में बातचीत करते हैं।

राजू : मैं राजू हूँ।
रमा : मैं रमा हूँ।
रमा : राजू ! तुम्हारी मातृभाषा क्या है?
राजू : मेरा मातृभाषा तेलुगु है।
रमा : (हँसते हुए) ‘मेरा’ नहीं ‘मेरी’ कहो। मेरी मातृभाषा हिंदी हैं। ‘भाषा’ स्त्री लिंग शब्द है।
राजू : रमा ! हमें हिंदी कौन पढ़ाते हैं?
रमा : सरला जी हमें हिंदी पढ़ाती हैं।
राजू : हाँ ! वे स्त्री हैं इसलिए तुमने कहा – “पढाती हैं”, “पढ़ाता है’ नहीं।
रमा : तुम भी अब हिन्दी व्याकरण अच्छी तरह समझने लगे हो।
राजू : वहाँ देखो। मैदान में कई घोड़ा है।
रमा : राजू एक नहीं । कई घोड़े हैं।
एक से ज्यादा होने पर बहुवचन में ‘घोड़ा’ नहीं, ‘घोड़े’ कहना चाहिए और ‘है’ नहीं हैं’ कहना चाहिए।

राजू : रमा जी। आपकी हिंदी बहुत अच्छी है। आपके साथ रह कर मैं भी जल्दी अच्छी हिंदी में बोल सकूँगा। (रमा को बहुत प्यास लगी)
रमा : मुझे पानी पीना है।
राजू : लेकिन मुझे शरबत पीना है।
रमा : अच्छा। चलो, दोनों चलेंगे।
राजू : तुम्हारी घर कहाँ है?
रमा : ‘तुम्हारी’ नहीं, ‘तुम्हारा’ कहो।
राजू : अरे ! गलती हो गयी। घर पुल्लिंग है न?
रमा : तुम मेरा बात सुनो।
राजू : अरे, इस बार तुम गलत कैसे बोली?
‘मेरा बात’ नहीं, ‘मेरी बात’ कहना चाहिए न?
रमा : हाँ ! – हाँ ! मैं गलत बोली।
– (हिन्दी में बातचीत करते रहने से गलतियाँ सुधर जाएँगी अच्छी हिन्दी बोल सकेंगे। है ना?)
राजू : हाँ, सही है। अब चलें।

పాఠ్య సారాంశం

రాజు, రమ ఇరువురు ఒకే తరగతి విద్యార్థులు. రాజు పాఠశాలకు కొత్తవాడు. ఇరువురు పాఠశాలలో మాట్లాడుకొంటారు.

రాజు : నేను రాజును.
రమా : నేను రమను.
రమా : రాజూ, నీ మాతృభాష ఏమిటి?
రాజు : నా మాతృభాష తెలుగు.
రమా : (నవ్వుతూ) “మేరా” కాదు “మేరీ” అను. నా మాతృభాష హిందీ. భాష అనునది స్త్రీ లింగ శబ్దము.
రాజు’ : రమా ! మనకు హిందీ ఎవరు చదివిస్తారు? (నేర్పుతారు ?)
రమా : సరళగారు మనకు హిందీ చెబుతారు.
రాజు : అవును ! ఆమె స్త్రీ అందువలన నీవు “పధాతీ హైం” అని చెప్పావు “పథాతా హై” కాదు.
రమా : నీవు కూడా ఇప్పుడు హిందీ వ్యాకరణం అర్థం చేసుకుంటున్నావు.
రాజు : అక్కడ చూడు ! మైదానంలో ఎన్నో గుజ్రాలు ఉన్నాయి.
రమా : రాజూ! ఒకటి కాదు. ఎన్నో గుజ్రాలు ఉన్నవి. ఒకటి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు బహువచనంలో ‘ఘోడా’ కాదు ‘ఘోడే’ అని అనాలి మరియు ‘హై’ (ఆ) కాదు ‘హైం’ (E) అనవలెను.
రాజు : రమాగారు ! మీ హిందీ చాలా బాగుంది. మీతో ఉండి నేను కూడా త్వరగా మంచి హిందీలో మాట్లాడగలను. (రమకు బాగా దాహం వేసినది.)
రమా : నేను మంచినీరు త్రాగవలెను.
రాజు : కానీ నేను కూల్ డ్రింక్ (పానీయం) తాగాలి.
రమా : సరే మంచిది. పద ఇద్దరం వెళదాం.
రాజు : తుమారీ ఘర్ కహా హై? రమా : “తుమారీ” కాదు “తుమారా” అను.
రాజు : అరే ! తప్పయినది. ఇల్లు పుంలింగం కదా !
రమా : తుమ్ మేరా బాత్ సునో.
రాజు : అరే ! ఈ సారి నీవు తప్పు ఎలా మాట్లాడావు ? “మేరా బాత్” కాదు, “మేరీ బాత్” అని అనాలి.
రమా : ఆవునవును ! నేను తప్పు మాట్లాడాను.
(హిందీలో మాట్లాడుతూ ఉంటే తప్పులు సవరించబడతాయి, మంచి హిందీ మాట్లాడగలము కదా!)
రాజు : అవును, నిజమే, ఇక ఇప్పుడు వెళదాము.

Summary

Raju and Rama are students of the same class. Raju is new to the school. Both of them are talking to each other.

Raju : I’m Raju.
Rama : I’m Rama.
Rama : Raju ! What is your mother tongue?
Raju : My mother tongue is Telugu. (He says ‘मेरा मातृभाषा’ in place of ‘मेरी मातृभाषा’
Rama : (laughing) Don’t say Mera मेरा, say Meri मेरी।
My mother tongue is Hindi. The word ‘Bhasha’ (भाषा) belongs to feminine gender.

Raju : Rama ! Who teaches us Hindi?
Rama : Mrs. Sarala teaches us Hindi.
Raju : Yes. She is a woman. That’s why you said Padhati has (पढ़ाती हैं) not Padhata hai (पढ़ाता है)
Rama : You too understand Hindi grammar now.
Raju : Look over there ! There are many horses in the ground. (He says ‘कई घोड़ा है)
Rama : Raju! Not one. Many horses. If there is more than one horse, we should say ‘ghode’. घोड़े is plural, not ‘ghoda’. घोड़ा, We should say (हैं), not (है)
Raju : Rama ! Your Hindi is very good. I too will speak in good Hindi in your company. (Rama feels thirsty)
Rama : I should drink water.
Raju : But I should have cool drink.
Rama : Ok, good. Let’s go together.
Raju : तुम्हारी घर कहाँ है? (He says ‘तुम्हारी’ in place of ‘तुम्हारा’)
Rama : Say Tumhara (तुम्हारा), not Turnhari (तुम्हारी).
Raju : Sorry! I’m mistaken. ‘Ghar’ll belongs to masculine gender, doesn’t it?
Rama : मेरा बात सुनो। (She says मेरा बात सुनो in place of मेरी बात सुनो)
Raju : Oh! This time you’re mistaken. You should say Meri bath (मेरी बात), not Mera bath (मेरा बात)
Rama : Yes, yes !I said wrongly.
(By speaking in Hindi, we can correct our mistakes and we can speak good Hindi. Am I correct?
Rama : Yes, it’s true. Now, we shall nnove.

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
मातृभाषा बोलने में अच्छी लगती है। क्यों? (మాతృభాష మాట్లాడటానికి బాగుంటుంది. ఎందుకు?)
उत्तर:
जन्म लेने के बाद हम जो प्रथम भाषा सीखते हैं उसे हम अपनी मात्रुभाषा कहते हैं। इसे मनुष्य मृत्यु तक बोलता है। इस भाषा का प्रयोग करके बालक अपने विचारों को अपने माता – पिता, और अन्य बालकों से व्यक्त करता है। इसलिए मातृभाषा में बोलने से मधुर एवं अच्छी लगती है।
(మనం పుట్టిన తర్వాత మనం ఏ భాష అయితే మాట్లాడతామో ఆ భాషను మాతృభాష అని అంటారు. దీనిని మనిషి చనిపోయేంతవరకు మాట్లాడతాడు. ఈ భాషను ప్రయోగించి బాలుడు తన అభిప్రాయాలను తమ తల్లిదండ్రి మరియు ఇతర పిల్లలతో వ్యక్తపరుస్తాడు. అందువలన మాతృభాష మాట్లాడటానికి మంచిగా ఉంటుంది, తీయగా ఉంటుంది. )

प्रश्न 2.
हमें हिंदी क्यों सिखनी चाहिए? (మనము హిందీ ఎందుకు నేర్చుకొనాలి?)
उत्तर:
सरकारी सूचनाएँ व जानकारी हिंदी में ही दी जाती हैं – हम इन्हें समझने, जानने हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी साहित्य बहुत धनी है। इसे जानने हिंदी सीखनी है। दूसरों से संपर्क रहने के लिए हमें हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी हमारी राष्ट्र भाषा और राज भाषा है। इसलिए हमें हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी प्रांतों में पर्यटन के दौरान उनसे संवाद करने हिंदी सीखनी चाहिए। सरकार के त्रिभाषा सूत्र के कारण हमें हिंदी सीखनी चाहिए।
(ప్రభుత్వ సూచనలు హిందీలో ఇవ్వబడును. మనము వీటిని అర్థము చేసుకొనుటకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. ఇతరులతో సంపర్కము కొరకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. హిందీ మన రాజ భాష మరియు అధికార భాష. అందువలన మనము హిందీ నేర్చుకొనవలెను. హిందీ ప్రాంతాలలో పర్యటించు సమయంలో వారితో మనం మాట్లాడుటకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. ప్రభుత్వము త్రిభాషా సూత్రమును ప్రవేశపెట్టిన కారణమున మనము హిందీ నేర్చుకొనవలెను.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
पाठ में हिंदी बोलने में कौन गलतियाँ कर रहा है? (పాఠంలో హిందీ మాట్లాడటంలో ఎవరు తప్పులు చేస్తున్నారు?)
उत्तर:
पाठ में हिंदी बोलने में राजू गलतियाँ कर रहा है।
(పాఠంలో హిందీ మాట్లాడటంలో రాజు తప్పులు చేస్తున్నాడు.)

प्रश्न 2.
राजू और रमा कहाँ मिलते हैं? (రాజు మరియు రమా ఎక్కడ కలుసుకుంటారు?)
उत्तर:
राजू और रमा दोनों कक्षा में मिलते हैं।
(రాజు మరియు రమా తరగతి గదిలో కలుసుకొంటారు.)

प्रश्न 3.
रमा की मातृभाषा क्या है? (రమా మాతృభాష ఏమిటి?)
उत्तर:
रमा की मातृभाषा हिंदी है।
(రమా మాతృభాష హిందీ.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

उत्तर:

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. रमा, हमें हिंदी कौन पढ़ाते हैं? [ 3 ]
2. मैदान में घोड़ा है। [ 4 ]
3. मेरी मातृभाषा हिंदी है। [ 2 ]
4. राजू पाठशाला का नया छात्र है। [ 1 ]
5. लेकिन मुझे शरबत पीना है। [ 5 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) बताचित ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో రాయండి.)

1. सरला जी क्या पढ़ाती हैं? (సరళగారు ఏమి చదివించెదరు?)
उत्तर:
सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं। (సరళగారు హిందీ చదివించెదరు.)

2. राजू ने मैदान में क्या देखा? (రాజు ఆటస్థలములో ఏమి చూసెను?)
उत्तर:
राजू ने मैदान में कई घोडों को देखा।
(రాజు ఆటస్థలములో ఎన్నో గుఱ్ఱాలను చూసెను.)

3. रमा क्या पीना चाहती है? (రమా ఏమి త్రాగాలని అనుకుంటున్నది?)
उत्तर:
रमा पानी पीना चाहती है।
(రమా నీరు త్రాగాలని అనుకుంటున్నది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

→ “आओ हिंदी सीखें” पाठ का सारांश लिखिए। (‘రండి హిందీ నేర్చుకుందాం’ పాఠం సారాంశము వ్రాయండి.)
उत्तर:
इस पाठ में हिंदी में बात करते समय लिंग और बचन के प्रयोग में होनेवाली गलतियों को सुधारने का प्रयत्न किया गया है। इस पाट में स्त्री लिंग और पुल्लिंग शब्दों के बारे में बताया गया है। यह स्पष्ट किया गया है कि मेरा – मेरी, तुम्हारा – तुम्हारी जैसे शब्दों का प्रयोग कब, कैसे करना है। इसी तरह इस पाठ में एक वचन और बहु वचन के प्रयोग के बारे में बताया गया है।
(ఈ పాఠంలో హిందీలో మాట్లాడు సమయంలో లింగవచనాల ప్రయోగంలో దొర్లుచున్న తప్పులను సరిదిద్దుకొనుటకు ప్రయత్నము చేయబడినది. ఈ పాఠంలో స్త్రీలతో మరియు పుంలింగ శబ్దముల గురించి తెలియజేయబడినది. మేరా (मेरा), మేరీ (मेरी), తుమ్హారా (तुम्हारा), తుమ్హారీ (तुम्हारी) మొదలగు శబ్దముల ప్రయోగము ఎప్పుడు, ఎలా చేయాలో తెలియజేయడమైనది. అదేవిధంగా ఈ పాఠంలో ఏకవచనము మరియు బహువచనముల ప్రయోగము గురించి చెప్పబడినది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. राजू पाठशाला जा रहा है। (रहा | रही)
उत्तर:
रहा

2. राजू और रमा पाठशाला जा …………. हैं। (रहे | रहा)
उत्तर:
रहे

3. सरला जी कक्षा में आ ……….., हैं। (रही / रहे)
उत्तर:
रही

4. घोड़ा मैदान में चर ……… है। (रहा / रही)
उत्तर:
रहा

5. माँ खाना बना …………. है। (रही / रहे)
उत्तर:
रही

ई) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।


1. छात्र पढ़ता है।
2. यह मेरा घर है।
3. चाय गरम है।
4. घोडा मैदान में है।
5. यह कक्षा है।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. भाषा : भ + आ + ष् + आ

2. अच्छा : …………………………
उत्तर:
अ + च् + छ + आ

3. तुम्हारा : …………………………
उत्तर:
त् + उ + म् + ह् + आ + र् + आ

4. व्याकरण : …………………………
उत्तर:
व् + य् + आ + क् + अ + र् + अ + ण् + अ

5. स्त्री : …………………………
उत्तर:
स् + त् + र् + ई

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द लिखिए।

रमा – मारा – रात – तन – नल
जल
उत्तर:
लहर – रत्न – नाराज़ – जलन

सरला
उत्तर:
लगाम – माला – लात – तारा

बात
उत्तर:
तन – नर – राम – मकर

बोध
उत्तर:
धन – नल – लोरी – रीछ

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. विद्यालय – पाठशाला, स्कूल

2. नवीन
उत्तर:
नया, आधुनिक

3. शीघ्र
उत्तर:
जल्दी, तुरंत

4. विकास
उत्तर:
बढ़ना, वृद्धि

5. घर
उत्तर:
मकान, आवास

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. सरल × कठिन
2. सही × गलत
3. एक × अनेक
4. अच्छा × बुरा
5. परिचित × अपरिचित

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।

उत्तर:
1. यह भगत सिंह का चित्र है।
2. भगत सिंह भारत का देश भक्त है।
3. भगत सिंह का जन्म पंजाब में हुआ।
4. भगत सिंह भारत देश के स्वतंत्र संग्राम के योद्धा थे।
5. भगत सिंह भारत के एक वीर शहीद थे।

आ) परियोजना कार्य

→ “हिन्दी दिवस” से संबंधित चित्र इकट्ठा कीजिए। (హిందీ దినోత్సవమునకు సంబంధించిన కొన్ని చిత్రములు ప్రోగు చేయండి.)
उत्तर:

इ) कुछ चित्र इकट्टा करके लिंग पहचानकर लिखिए।
(కొన్ని బొమ్మలను ప్రోగు చేసి లింగాలను గుర్తించి వ్రాయండి.)
उत्तर:

ई) अनुवाद कीजिए।

1. मेरी मातृभाषा तेलुगु है।
उत्तर:
मेरी मातृभाषा तेलुगु है। నా మాతృభాష తెలుగు.

2. मैदान में घोड़ा है।
उत्तर:
मैदान में घोडा है। మైదానములో గుఱ్ఱము ఉన్నది.

3. गलत काम नहीं करना चाहिए।
उत्तर:
गलत काम नहीं करना चाहिए। చెడ్డపని చేయరాదు.

4. सब से बातचीत करना चाहिए।
उत्तर:
सब से बातचीत करना चाहिए। అందరితో మాట్లాడవలెను.

5. गन्ने का रस पीने से प्यास बुझती है।
उत्तर:
गन्ने का रस पीने से प्यास बुझती है। చెఱుకు రసం త్రాగిన దాహము తీరును.

व्याकरणांश

अ)

पहले चित्र से पुरुष जाति का बोध होता है।

दूसरे चित्र से स्त्री जाति का बोध होता है।

परिभाषा :
ज़ो शब्द पुरुषवाचक हैं, उन्हें पुल्लिंग कहते हैं।
जो शब्द स्त्री वाचक हैं, उन्हें स्त्रीलिंग कहते हैं।
जैसे : पुल्लिंग शब्द : लड़का, घोड़ा, बकरा, मुर्गा, आदि।
स्त्री लिंग शब्द : लड़की, घोड़ी, बकरी, मुर्गी आदि।
संज्ञा के बदले में प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को ”सर्वनाम” कहते हैं।
जैसे : मैं, हम, तू, तुम, आप, यह, वह, ये, वे, क्या, क्यों, कैसे … आदि।

आ) नीचे दिये गये वाक्यों में स्त्री लिंग शब्द रेखांकित कीजिए।

1. सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं।
उत्तर:
सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं।

2. रमा की मातृभाषा हिंदी है।
उत्तर:
रमा की मातृभाषा हिंदी है।

3. लड़की पाठशाला जाती है।
उत्तर:
लड़की पाठशाला जाती है।

4. अध्यापिका पाठ पढ़ाती हैं।
उत्तर:
अध्यापिका पाठ पढ़ाती हैं।

5. माँ खाना बनाती है।
उत्तर:
माँ खाना बनाती है।

इ) नीचे दिये गये वाक्यों में पुल्लिंग शब्द रेखांकित कीजिए।

1. आदमी चाय पी रहा है।
उत्तर:
आदमी चाय पी रहा है।

2. पिताजी बाजार जा रहे हैं।
उत्तर:
पिताजी बाजार जा रहे हैं।

3. राजकुमार वन गया।
उत्तर:
राजकुमार वन गया।

4. मामा पुस्तक पढ़ रहे हैं।
उत्तर:
मामा पुस्तक पढ़ रहे हैं।

5. शेर जंगल का राजा है।
उत्तर:
शेर जंगल का राजा है।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ हिंदी भाषा से संबंधित कुछ विषयों को दृश्य रूप में दिखाइए। (హిందీ భాషకు సంబంధించిన కొన్ని విషయాలను దృశ్యరూపంలో చూపించండి.)
उत्तर:
(हिंदी भाषा संबंधी कुछ विषयों को अवश्य दृश्य रूप में बच्चों को दिखाया जाएगा।)
हिंदी भाषा से संबंधित कुछ विषय :

• हिंदी सरल भाषा है।
• हिंदी सीखना बहुत आसान है।
• हिंदी देवनागरी लिपि में लिखी जाती है।
• देवनागरी लिपि की यह विशेषता है कि इसमें जो लिखा जाता है वही पढ़ा जाता है।
• हिंदी भारत की राज भाषा और राष्ट्रभाषा है।
• भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में (हिंदी) हमें एकता के सूत्र में बाँधा।
• हिंदी भारत की सभ्यता और संस्कृति व गरिमा का प्रतीक है।
• मीडिया, फिल्म उद्योग, बैंकिंग आदि क्षेत्रों में हिंदी की उपयोगिता बढ़ती जा रही है।
• हिंदी भाषा से कई रोज़गार मिलते हैं।
• आज हिन्दी अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर शोभित है।
• 14 सितंबर को हम हिंदी दिवस मनाते हैं।
• 10 जनवरी को विश्व भर में विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है।

पाठ का सारांश

इस पाठ में हिंदी में बात करते समय लिंग और वचन के प्रयोग में होनेवाली गलतियों को सुधारने का प्रयत्न किया गया है। इस पाठ में स्त्री लिंग और पुलिंग शब्दों के बारे में बताया गया है। यह स्पष्ट किया गया है कि मेरा – मेंरी, तुम्हारा – तुम्हारी जैसे शब्दों का प्रयोग कब, कैसे करना है। इसी तरह इस पाठ में एक वचन और बहु वचन के प्रयोग के बारे में बताया गया है।

పాఠ్య సారాంశం

ఈ పాఠంలో హిందీలో మాట్లాడు సమయంలో లింగవచనాల ప్రయోగంలో దొర్లుచున్న తప్పులను సరిదిద్దుకొనుటకు ప్రయత్నము చేయబడినది. ఈ పాఠంలో స్త్రీ లింగ మరియు పుంలింగ శబ్దముల గురించి తెలియజేయబడినది. మేరా (मेरा), మేరీ (मेंरी), తుమ్హారా (तुम्हारा), తుమ్హారీ (तुम्हारी) మొదలగు శబ్దముల ప్రయోగము ఎప్పుడు, ఎలా చేయాలో తెలియజేయడమైనది. అదేవిధంగా ఈ పాఠంలో ఏకవచనము మరియు బహువచనముల ప్రయోగము గురించి చెప్పబడినది.

Summary

In this lesson, an attempt is made to correct the mistakes regarding the usage of gender and number when Hindi is spoken. How to use words in feminine and masculine genders is discussed in this lesson. The usage of words such as मेरा, मेरी, तुम्हारा, तुम्हारी is explained. Similarly, it is also discussed about the correct usage of words in singular and plural numbers in this lesson.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

राजा – रानी
छात्र – छात्रा
बालक – बालिका
लडका – लडकी
बेटा – बेटी
दादा – दादी
अध्यापक – अध्यापिका
कवि – कवयित्री
माता – पिता
नौकर – नौकरानी
पुजारी – पुजारिन
सेवक – सेविका

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

भाषा – भाषाएँ
कर्तव्य – कर्तव्य
बच्चा – बच्चे
लडका – लडके
बेटा – बेटे
कक्षा – कक्षाएँ
पाठशाला – पाठशालाएँ
स्त्री – स्त्रियाँ
घोड़ा – घोडे
घर – घर
बात – बातें
बोली – बोलियाँ
गलती – गलतियाँ
शब्द – शब्द

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

सरल × कठिन/मुश्किल
एक × अनेक
नया × पुराना
हँसना × रोना
हाँ × नहीं
स्त्री × पुरुष
अच्छी × बुरी
बहुत × कम
गलत × ठीक/सही
प्रयत्न × अप्रयत्न
स्पष्ट × अस्पष्ट

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

सरल = आसान, సరళము, easy
घर = मकान, ఇల్లు, house
घोड़ा = एक जानवर, గుఱ్ఱము, horse
गलती = भूल, తప్పు, mistake
मैदान = खेलकूद की जगह, ఆటస్థలము, play ground
बालक = लड़का, బాలుడు, boy
कक्षा = वर्ग, తరగతి, class
स्त्री = औरत, స్త్రీ, woman
छात्र = विद्यार्थी, విద్యార్ధి, student
पाठशाला = स्कूल, బడి, school

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
(ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.)

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 7th Lesson Questions and Answers कोयल

7th Class Hindi 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं ? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक रास्ता, कुछ झोंपडियाँ, एक घर, कुछ ताड के पेड, फूल, पौधे, घास, पर्वत, कुआ, एक स्त्री, पेड़ और उस पेड के ऊपर कुछ पक्षी, स्त्री के हाथ में बाल्टी, ज़मीन पर एक घडा आदि दिखाई दे रहे हैं। आसमान में सूरज भी दिखाई दे रहा है।
(చిత్రంలో ఒక దారి, కొన్ని గుడిసెలు, ఒక ఇల్లు కొన్ని తాటిచెట్లు, పూలు, మొక్కలు, గడ్డి, పర్వతములు ఒక బావి, ఒక స్త్రీ, చెట్టు ఆ చెట్టుపైన కొన్ని పక్షులు, స్త్రీ చేతిలో, ఒక బొక్కెన, నేల మీద ఒక కడవ మొదలగునవి కన్పించుచున్నవి. ఆకాశంలో సూర్యుడు కూడా కనిపిస్తున్నాడు. )

प्रश्न 2.
औरत क्या कर रही है? (స్త్రీ ఏమి చేయుచున్నది?)
उत्तर:
औरत कुएँ से पानी खींचकर घड़ा भर रही है।
(స్త్రీ బావి నుండి నీరు తోడి కడప నింపుచున్నది.)

कविता

1. देखो कोयल काली है पर – చూడండీ కోకిల నలుపు కానీ
मीठी है इसकी बोली। – తీయనిది దాని పిలుపు.
इसने ही तो कूक कूक कर – కోకిలే కూసి కూసి
आमों में मिश्री घोली। – మామిడి పండ్లలో తీయదనం నింపింది.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – కోకిలా ఓ కోకిలా నిజం చెప్పు
क्या संदेशा लाई हो। – ఏమి సందేశం. తెచ్చావు.
बहुत दिनों के बाद आज फिर – చాలా రోజుల తర్వాత ఈ రోజు మళ్ళీ
इस डाली पर आई हो॥ – ఈ కొమ్మ పైకి వచ్చావు.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – ఏమి పాడుతావు? ఎవరిని పిలుస్తారు?
बतला दो कोयल रानी। – చెప్పవా కోకిల రాణీ !
प्यासी धरती देख माँगती – దాహము గొన్న భూమిని చూసి అడుగుతావా
हो क्या मेघों से पानी? – మేఘాల నుండి నీటిని?

POEMS

1. देखो कोयल काली है पर – Look! Cuckoo is black but
मीठी है इसकी बोली। – Its voice is melodious.
इसने ही तो कूक कूक कर – The Cuckoo singing constantly
आमों में मिश्री घोली। – Filled the mangoes with sweetness.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – Oh Cuckoo ! Tell the truth
क्या संदेशा लाई हो। – What message did you bring?
बहुत दिनों के बाद आज फिर – After so many days again today
इस डाली पर आई हो॥ – You perched on this bough.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – What are you singing? Whom are you calling?
बतला दो कोयल रानी। – Won’t you tell, Cuckoo. queen!
प्यासी धरती देख माँगती – Observing the thirsty earth, are you asking
हो क्या मेघों से पानी? – Water from the clouds?

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। (కొన్ని పక్షుల పేర్లను తెలుపుము.)
उत्तर:
कौआ, कबूतर, मोर, तोता, मैना, बगुला, हंस, बतख, आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, పావురము, నెమలి, చిలుక, మైనా, కొంగ, హంస మరియు బాతు మెదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)

प्रश्न 2.
वर्षा की बूंदें कहाँ से गिरती हैं? (వర్షపు బిదువులు ఎక్కడ నుండి పడును?)
उत्तर:
वर्षा की बूंदें आसमान की मेघों से गिरती हैं।
(వర్షపు బిందువులు ఆకాశంలో మేఘాల నుండి కురియును (పడును.))

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस पाठ में किसके बारे में बताया गया है? (ఈ పాఠంలో ఎవరిని గురించి చెప్పబడినది.)
उत्तर:
इस पाठ में कोयल के बारे में बताया गया है। (ఈ పాఠంలో కోకిల గురించి చెప్పబడినది.)

प्रश्न 2.
कोयल की बोली कैसी होती है? (కోకిల మాట ఎలా ఉంటుంది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी होती है। (కోకిల మాట తీయగా ఉంటుంది.)

प्रश्न 3.
कोयल किससे पानी माँगती है? (కోకిల ఎవరిని నీరు అడుగుతున్నది?)
उत्तर:
कोयल मेघों से पानी माँगती है। (కోకిల మేఘములను నీరు అడుగుతున్నది.)

पढ़िए

अ) सही जोड़ी बनाइए।

1. बोली	ड) वाणी
2. मिश्री	घ) मिसरी
3. मेघ	क) बादल
4. डाली	ख) शाखा
5. संदेश	ग) समाचार

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. हो क्या मेघों से पानी? [ 4 ]
2. कोयल, कोयल सच बतलाना। [ 5 ]
3. आमों में मिश्री घोली। [ 2 ]
4. देखो कोयल काली है पर [ 1 ]
5. बतला दो कोयल रानी [ 3 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

उत्तर:

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. कोयल की बोली कैसी है? (కోకిల మాట ఎలా ఉన్నది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी है। (కోకిల మాట తీయగా ఉన్నది.)

2. आमों में मिश्री किसने भरी? (మామిడి పండ్లలో తీయని కలకండను ఎవరు నింపిరి?)
उत्तर:
आमों में मिश्री कोयल ने भरी। (మామిడి పండ్లలో తీయని పంచదార కలకండను కోకిల నింపినది.)

3. कोयल गाते हुए किसे बुला रही है? क्यों? (కోకిల పాడుతూ ఎవరిని పిలుచుచున్నది? ఎందుకు?)
उत्तर:
कोयल गाते हुए मेघों को बुला रही है। कोयल प्यासी धरती को देखकर उसकी प्यास बुझाने मेघों से पानी माँग रही है।
(కోకిల పాడుతూ మేఘాలను పిలుచుచున్నది. కోకిల దాహముగొన్న భూమిని చూసి దాని దాహము తీర్చుటకు మేఘాలను నీరు అడుగుచున్నది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 – 6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

→ “कोयल” कविता का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(‘కోకిల’ కవిత సారాంశము మీ మాటలలో వ్రాయండి.)
उत्तर:
कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।
(కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.)

इ) उचित शब्द से खाली जगह भरिए।

1. कोयल का रंग काला है। (काला / सफेद)
उत्तर:
काला

2. कोयल की बोली …….. है। (कड़वा | मीठी)
उत्तर:
मीठी

3. कोयल ने अपनी कूक से …. में मिश्री घोली है। (आमों/ अमरूद)
उत्तर:
आमों

4. प्यासी धरती के लिए …. से पानी माँगती है। (सूरज/ मेघों)
उत्तर:
मेघों

5. कोयल, कोयल …… बतलाना। (सच/ झूठ)
उत्तर:
सच

ई) संकेतों के आधार पर वाक्य लिखिए।

1. कोयल कूकती है।
उत्तर:
2. कोयल काली है।
3. कोयल डाली पर बैठी है।
4. कोयल की बोली मीठी है।
5. कोयल ने आमों में मिश्री घोली है।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. कोयल : क + ओ + य + अ + ल + अ
2. मिश्री : ………………………
उत्तर:
म् + इ + श् + र् + ई

3. डाली : ………………………
उत्तर:
ड् + आ + ल् + ई

4. प्यासा : ……………………….
उत्तर:
प् + य् + आ + स् + आ

5. मेघ : ……………………..
उत्तर:
म् + ए + घ + अ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्द के आधार पर चार शब्द बनाइए।

1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – ………………………
3. आज – ………………………
4. रानी – ………………………
5. मेघ – ………………………
उत्तर:
1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – मत – तय – यह – हल
3. आज – जल – लात – ताल – लोग
4. रानी – नीम – मामा – माता – ताकत
5. मेघ – घन – नयन – नथ – थाली

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. सच – सत्य, यथार्थ
2. गाना – ……………..
उत्तर:
गीत, तराना

3. माँ – …………………….
उत्तर:
माता, जननी

4. सदा – ……………….
उत्तर:
हमेशा, सर्वदा

5. संदेश – …………
उत्तर:
खबर, समाचार

इ) विलोम शब्द लिखिए।
छोटा कम सफ़ेद झूठ एक ज़ोर से

1. श्यामपट काला है। सफ़ेद

2. बाग में अनेक पेड़ हैं।
उत्तर:
एक

3. सदा सच बोलना चाहिए।
उत्तर:
झूठ

4. बाग में बहुत पेड़ हैं।
उत्तर:
कम

5. हमारे घर का आंगन बहुत बड़ा है।
उत्तर:
छोटा

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।

उत्तर:

आ) परियोजना कार्य

1. कुछ पशु – पक्षियों के चित्र इकट्टा करके कक्षा में दिखाइए।
(కొన్ని పశు-పక్షుల బొమ్మలను పోగు చేసి తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.)
उत्तर:
पशुओं के चित्र :

इ) अनुवाद कीजिए।

1. आम मीठा होता है।
उत्तर:
आम मीठा होता है। మామిడిపండు తీయగా ఉండును.

2. बच्चों को मिठाई पसंद है।
उत्तर:
बच्चों को मिठाई पसंद है। పిల్లలకు మిఠాయి ఇష్టము.

3. पतझड़ में पत्ते गिरते हैं।
उत्तर:
पतझड़ में पत्ते गिरते हैं। శిశిర ఋతువులో ఆకులు రాలును.

4. धरती हमारी माता है।
धरती हमारी माता है। భూమి మన తల్లి.

5. पानी से प्यास बुझती है।
उत्तर:
पानी से प्यास बुझती है। నీటితో దాహము తీరుతుంది.

व्याकरणांश

अ) नीचे दिए गए वाक्यों में रेखांकित शब्द सर्वनाम कहलाते हैं।
(క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యములలో గీత గీయబడిన శబ్దములు సర్వనామములు అని పిలువబడును.)

सर्वनाम परिभाषा :
संज्ञा के बदले में प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को “सर्वनाम” कहते हैं।
जैसे : मैं, हम, तू, तुम, आप, यह, वह, ये, वे, क्या, कौन, आप … आदि।

अ) कविता पढ़कर सर्वनाम शब्द रेखांकित कीजिए।
उत्तर:
देखो कोयल काली है पर
मीठी है इसकी बोली।
इसने ही तो कूक कूक कर
आमों में मिश्री घोली।

कोयल कोयल सच बतलाना
क्या संदेशा लाई हो।
बहुत दिनों के बाद आज फिर
इस डाली पर आई हो॥

क्या गाती हो? किसे बुलाती ….
बतला दो कोयल रानी।
प्यासी धरती देख माँगती
हो क्या मेघों से पानी?

आ) नीचे दिये गये वाक्यों में से सर्वनामों को पहचानकर लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యాలలో సర్వనామ శబ్దములను గుర్తించి వ్రాయండి.

1. वह कोयल है। वह

2. यह आम का पेड़ है। …..
उत्तर:
यह

3. आप आम खाइए।
उत्तर:
आप

4. कौन गाना गा रहा है?
उत्तर:
कौन

5. मैं गीत गाता हूँ।
उत्तर:
मैं

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ सुभद्रा कुमारी चौहान जी की कुछ अन्य कविताएँ पढ़कर कक्षा में सुनाइए।
(సుభద్రా కుమారీ చౌహాన్ గారి కొన్ని ఇతర కవితలు తరగతిలో చదివి వినిపించండి.)
उत्तर:
देव ! तुम्हारे कई उपासक, कई ढंग से आते हैं,
सेवा में बहुमूल्य भेट वे, कई रंग के लाते हैं।
धूम-धाम से, साज-बाज से, वे मंदिर में आते हैं।
मुक्तामणि बहुमूल्य वस्तुएँ, लाकर तुम्हें चढ़ाते हैं।
मैं ही हूँ गरीबिनी ऐसी, जो कुछ साथ नहीं लायी,
फिर भी साहस कर मंदिर में, पूजा करने को आयी।
धूप-दीप, नैवेद्य नहीं है, झाँकी का श्रृंगार नहीं,
हाय, गले में पहनाने को, फूलों का भी हार नहीं।
स्तुति कैसे करूँ तुम्हारी, स्वर में है माधुर्य नहीं,
मन का भाव प्रकट करने को, वाणी में चातुर्य नहीं।
नहीं दान है, नहीं दक्षिणा, खाली हाथ चली आयी,
पूजा की भी विधि न जानती, फिर भी नाथ चली आयी।
पूजा और पुजापा प्रभुवर! इसी पुजारिन को समझो,
दान-दक्षिणा और निछावर, इसी भिखारिन को समझो।
मैं उन्मत्त प्रेम की लोभी, हृदय दिखाने आयी हूँ,
जो कुछ है बस यही पास है, इसे चढ़ाने आयी हूँ।
चरणों में अर्पित है, इसको चाहो तो स्वीकार करो,
यह तो वस्तु तुम्हारी ही है, ठुकरा दो या प्यार करो।

पाठ का सारांश

कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।

పాఠ్య సారాంశం

కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.

Summary

Cuckoo is black. Its voice is melodious. Its song fills the mangoes with sweetness. The cuckoo is asking water from the clouds for the sake of the thirsty earth. Carrying its message. The cuckoo perched on the bough after so many days. The summary of the poem is that : if we speak, sweetly (politely), we shall be honoured everywhere.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

कोयल – नर कोयल
राजा – रानी
पंडित – पंडिताइन
भैंस – भैंसा
छात्र – छात्रा
लेखक – लेखिका
सास – ससुर
विद्वान – विदुषी
शेर – शेरनी
मोर – मोरनी
बेगम – बादशाह
बकरा – बकरी

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

ऋतु – ऋतुएँ
पाठ – पाठ
कोयल – कोयल
बोली – बोलियाँ
आम – आम
संदेश – संदेश
दिन – दिन
डाली – डालियाँ
रानी – रानियाँ
मेघ – मेघ
पानी – पानी
धरती – धरती

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

सूर्योदय × सूर्यास्त
सुंदरता × असुंदरता
प्रकृति × विकृति
लायक × नालायक
मीठा × कडुआ
मीठी × कडुवी
काली × सफ़ेद
काला × सफ़ेद
सच × झूठ
देना × लेना
आज × कल
बहुत × कम

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

बोली = वाणी, మాట, speech
कूकना = कुहू कुहू आवाज़ करना, కుహూ కుహూ అని శబ్దము చేయుట, to sing
मिश्री = मिसरी, కలకంద, పటిక బెల్లం, sugar candy
घोलना = मिलाना , కలుపుట, mixing
संदेशा = समाचार, సమాచారం, news
मेघ = बादल, మేఘాలు, clouds
डाली = शाखा, కొమ్మ, branch
धरती = ज़मीन, భూమి, the earth
पानी = जल, నీరు, water
बतलाना = बोलना, చెప్పుట, to tell
सच = सत्य, నిజము, truth
पर = मगर, కానీ, but

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము: Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोटं पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 6th Lesson पत्र-लेखन Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 6th Lesson Questions and Answers पत्र-लेखन

7th Class Hindi 6th Lesson पत्र-लेखन Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రములో ఏమేమి కనిపించుచున్నవి?)
उत्तर:
एक आदमी मेज के पास बैठकर पत्र लिख रहा है। मेज पर स्याही की दवात है। वह पक्षी के पंख से लिख रहा है। एक लडका कुर्सी में बैठकर पोस्ट कार्ड को मेज पर रखकर लिख रहा है। एक आदमी कुर्सी पर बैठकर लैपटॉप देख रहा है।
(చిత్రంలో ఒక మనిషి మేజాబల్ల వద్ద కూర్చుని ఉత్తరం వ్రాస్తూ ఉన్నాడు. మేజాబల్లపైన సిరా (ఇంకు) సీసా ఉన్నది. అతడు పక్షి ఈకతో వ్రాస్తున్నాడు. ఒక బాలుడు కుర్చీలో కూర్చుని మేజాబల్లపై పోస్టు కార్డు పెట్టుకుని వ్రాస్తూ ఉన్నాడు. ఒక మనిషి కుర్చీలో కూర్చుని లాప్ టాప్ చూస్తూ ఉన్నాడు.)

प्रश्न 2.
पत्र क्यों लिखा जाता है? (ఉత్తరము ఎందుకు వ్రాయబడుతుంది?)
उत्तर:
सुख या दुःख, समाचार जो भी हो उसे जानने और दूसरों को सूचनाएँ देने और अपनी भावनाएँ दूसरों को पहुँचाने पत्र लिखे जाते हैं।
(సుఖ దు:ఖ సమాచారమును ఏదైనా సరే తెలిసికొనుటకు ఇతరులకు సూచనలను ఇచ్చుటకు మరియు తన భావాలను ఇతరులకు తెలియజేయడానికి ఉత్తరము వ్రాయబడుతుంది.)

पत्र लेखन (छुट्टी – पत्र)

रामापुरम, दिनांक : 20.10.2021 सेवा में, श्रीमान प्रधानाध्यापक जी, सरकारी माध्यमिक पाठशाला, रामापुरमा महोदय, सादर प्रणाम। मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। मुझे दो दिन से बुखार है। मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। इस कारण से मैं पाठशाला आ नहीं सकता हूँ। इसलिए मुझे दिनांक 20.10.2021 से 22.10.2021 तक तीन दिन की छुट्टी देने की कृपा करें। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, सुरेश, क्रमांक – 19, सातवीं कक्षा।

లేఖ/సెలవు చీటి

రామాపురము, తారీఖు : 20.10.2021 సేవలో, శ్రీమాన్ ప్రధానోపాధ్యాయుల వారికి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల, రామాపురం. మహోదయా, సాదర ప్రణామములు. నేను 7వ తరగతి చదువుచున్న విద్యార్థిని. నాకు రెండు రోజుల నుండి జ్వరముగా ఉన్నది. నేను ఆసుపత్రికి వెళ్ళకోరుచుంటిని. ఈ కారణముగా నేను పాఠశాలకు రాలేను. అందువలన నాకు 20-10-2021 నుండి 22-10-2021 వరకు 03 రోజులు సెలవు ఇచ్చుటకు దయ చూపవలెను. ధన్యవాదములు. తమ ఆజ్ఞను పాటించు విద్యార్థి, సురేష్, క్రమ సంఖ్య – 19, 7వ తరగతి.

LETTER /LEAVE LETTER

Ramapuram, Dt. 20.10.2021 To The Head Master, Govt. Upper Primary School, Ramapuram. Dear Sir, Namaskaram. I am a student of class VII. I have suffering from fever for the last two days. I would like to go to hospital. Because of this reason I am not able to attend school. Hence, I request you to kindly grant me leave for three days, i.e. from 20-10-2021 to 22-10-2021. Thanking you Sir, I remain, Yours most obediently, Suresh, Roll No. 19

Intext guestion & Answer

प्रश्न 1.
हम पत्र क्यों लिखते हैं? (మనము ఉత్తరము ఎందుకు వ్రాస్తాము?)
उत्तर:
अपने कुशल समाचार देने, किसी विषय पर अपने राय बताने, अपनी भावनाओं को दूसरों तक पहुँचाने के लिए पत्र लिखते हैं। पत्रों से सूचनाएँ मिलती हैं।
(మన క్షేమ సమాచారము తెలుపుటకు, ఏదేని విషయంపై మన అభిప్రాయమును తెలుపుటకు, మన భావాలను ఇతరులకు తెలియజేయుటకు ఉత్తరముల వ్రాస్తాము. ఉత్తరాల ద్వారా సూచనలు, సందేశాలు లభించును.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस पत्र में कौन अस्वस्थ है? (ఈ ఉత్తరములో ఎవరు అస్వస్థలో ఉన్నారు?)
उत्तर:
इस पत्र में सुरेश अस्वस्थ है। (ఈ ఉత్తరములో సురేష్ అస్వస్థలో ఉన్నారు.)

प्रश्न 2.
सुरेश ने कितने दिनों की छुट्टी माँगी? (సురేష్ ఎన్ని రోజుల సెలవు కోరెను?)
उत्तर:
सुरेश ने तीन दिन की छुट्टी माँगी। (సురేష్ మూడు రోజుల సెలవు కోరెను.)

प्रश्न 3.
सुरेश किस कक्षा का छात्र है? (సురేష్ ఏ తరగతి విద్యార్థి?)
उत्तर:
सुरेश सातवीं कक्षा का छात्र है। (సురేష్ 7వ తరగతి విద్యార్థి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

आ) पाठ के आधार पर वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. छुट्टी देने की कृपा करें। [ 5 ]
2. मुझे दो दिनों से बुखार है। [ 2 ]
3. मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। [ 1 ]
4. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। [ 3 ]
5. मैं पाठशाला नहीं आ सकता। [ 4 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिये गये वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर “O” गोला बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. सुरेश ने किसको पत्र लिखा? (సురేష్ ఎవరికి ఉత్తరం వ్రాసెను?)
उत्तर:
सुरेश ने अपनी पाठशाला के प्रधानाध्यापक के नाम पत्र लिखा।
(సురేశ్ తన పాఠశాల ప్రధానోపాధ్యాయునికి ఉత్తరము వ్రాసెను.)

2. पत्र का विषय क्या है? (ఉత్తరంలోని విషయము ఏమిటి?)
उत्तर:
पत्र का विषय यह है कि सुरेश दो दिनों से बुखार है। वह अस्पताल जाना चाहता है। इस कारण उसे तीन दिन की छुट्टी चाहिए।
(ఉత్తరంలోని విషయము ఏమిటంటే సురేశ్ కు రెండు రోజుల నుండి జ్వరముగా వున్నది. అందువలన అతడు ఆసుపత్రికి వెళ్ళకోరుచుండెను. ఈ కారణముగా అతనికి మూడు రోజులు సెలవు కావలెను.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింద ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

आप अपनी बहन की शादी में जाना चाहते हैं। इसलिए तीन दिन की छुट्टी माँगते हुए प्रधानाध्यापक के नाम पर पत्र लिखिए।
(మీరు తమ సోదరి వివాహమునకు వెళ్ళకోరుచుండిరి. అందువలన మూడు రోజులు సెలవు కోరుతూ మీ ప్రధానోపాధ్యాయునికి ఉత్తరం వ్రాయండి.)
उत्तर:

नेल्लूर, दिनांक : 24.10.2021 सेवा में, श्रीमान प्रधानाध्यापक जी, सरकारी माध्यमिक पाठशाला, नेल्लूर। महोदय, सादर प्रणाम। मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। कल तिरुपति में मेरी बहन की शादी होनेवाली है। मैं भी उस शादी में शामिल होना चाहता हूँ। इसलिए मुझे तारीख 25.10.2021 से 27.10.2021 तक तीन दिन की छुट्टी देने की कृपा करें। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, वेंकटेश क्रमांक – 10 सातवीं कक्षा।

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. सुरेश सातवीं कक्षा में पढ़ता है। (तीसरी / सातवीं)
उत्तर:
सातवीं

2. मुझे दो दिन से ………. है। (बुखार / हैजा)
उत्तर:
बुखार

3. मैं ………….. जाना चाहता हूँ। (मंदिर/ अस्पताल)
उत्तर:
अस्पताल

4. मैं ……. नहीं आ सकता। (घर / पाठशाला)
उत्तर:
पाठशाला

5. मुझे ……….. दिन की छुट्टी दीजिए। (सात / तीन)
उत्तर:
तीन

ई) चित्र देखकर पाठ संबंधी वाक्य लिखिए।

उत्तर:

उ) पत्र के प्रारूप के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों को उनके सही स्थान पर लिखिए।
• आपका आज्ञाकारी
• सेवा मे
• पता
• स्थान
• विषय
• धन्यवाद
• महोदय
• दिनांक

उत्तर:

ऊ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. छुट्टी : छ् + उ + ट् + ट् + ई
2. पत्र : …………………….
उत्तर:
प् + अ + त् + र् + अ

3. महोदय : ……………………..
उत्तर:
म् + अ + इ + ओ + द् + अ + य् + अ

4. प्रधानाध्यापक : ……………………..
उत्तर:
प् + र् + अ + ध् + आ + न् + आ + ध् + य् + आ + प् + अ + क् + अ

5. कृपा : …………………………..
उत्तर:
क् + ऋ + प् + आ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. आज्ञाकारी : विनम्र, आज्ञापालक
2. कक्षा : …………………..
उत्तर:
दर्जा, वर्ग

3. दिनांक : ……………………..
उत्तर:
तिथि, तारीख

4. कृपा : ………………………
उत्तर:
करुणा, दया

5. छुट्टी : …………………….
उत्तर:
अवकाश, विश्राम

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. सरकारी × गैर सरकारी
2. रात × दिन
3. आना × जाना
4. आज्ञा × अवज्ञा
5. लेना × देना

सृजनात्मकता

आ) परियोजना कार्य :

पत्र के विभिन्न रूपों को कक्षा में दिखाइए। (ఉత్తరముల యొక్క విభిన్న రూపాలను తరగతి గదిలో ప్రదర్శించింది.)
उत्तर:
पत्र के मुख्यतः दो रूप हैं – जैसे
1) औपचारिक पत्र तथा
2) अनौपचारिक पत्र

1) औपचारिक पत्र :
औपचारिक पत्रों के अंतर्गत 1) प्रार्थना पत्र 2) व्यावसायिक पत्र 3) सरकारी पत्र 4) कार्यालयी पत्र 5) विभिन्न विभागों के नाम पत्र 6) संपादक को पत्र आदि आते हैं।

अनौपचारिक पत्र :
अनौपचारिक पत्रों में 1) व्यक्तिगत पत्र 2) पारिवारिक पत्र 3) निमंत्रण पत्र आदि आते हैं। व्यक्तिगत पत्रों के अंतर्गत i) बधाई पत्र ii) धन्यवाद पत्र iii) शुभकामना पत्र iv) संवेदना पत्र v) सूचना तथा vi) सद्भावना पत्र आदि आते हैं।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. छात्र खत लिखता है।
उत्तर:
విద్యార్థి ఉత్తరం వ్రాయును.

2. हमारी पाठशाला में दीवार – पत्रिका है।
उत्तर:
మా పాఠశాల (బడి)లో గోడపత్రిక కలదు.

3. हम सब गीत गाते हैं।
उत्तर:
మేమందరము పాట పాడెదము.

4. हमारे घर के पास डाकघर है।
उत्तर:
మా ఇంటి దగ్గర తపాలా కార్యాలయము కలదు.

5. डाकिया चिट्ठी लाता है।
उत्तर:
తపాలా బంట్రోతు ఉత్తరం తెస్తాడు.

व्याकरणांश

शब्द के जिस रूप से एक या अनेक का बोध होता हो, उसे ‘वचन” कहते हैं।
जिस शब्द से एक का बोध होता है उसे “एक वचन” कहते हैं।
जिस शब्द से दो या दो से अधिक का बोध होता है उसे ‘बहु वचन” कहते हैं।

अ) निम्न लिखित गद्यांश में बहु वचन शब्दों को रेखांकित कीजिए।

हम सातवीं कक्षा के छात्र हैं। हमारी पाठशाला में छात्राएँ और छात्र पढ़ते हैं। हमारी पाठशाला में दस कक्षाएँ हैं। लड़कियाँ और लड़के मैदान में खेलते हैं। ग्रंथालय में कई प्रकार की पुस्तकें हैं।
उत्तर:
हम सातवीं कक्षा के छात्र हैं। हमारी पाठशाला में छात्राएँ और छात्र पढ़ते हैं। हमारी पाठशाला में दस कक्षाएँ हैं। लड़कियाँ और लड़के मैदान में खेलते हैं। ग्रंथालय में कई प्रकार की पुस्तकें हैं।

आ) नीचे दी गयी तालिका के आधार पर चार – पाँच वाक्य लिखिए।

उदा : अ) मैं फुटबॉल खेलता हूँ। (एकवचन)
आ) हम फुटबॉल खेलते हैं। (बहुवचन)
उत्तर:
1. अ) यह फुटबॉल खेलता है।
आ) ये फुटबॉल खेलते हैं।

2. अ) वह फुटबॉल खेलता है।
आ) वे फुटबॉल खेलते हैं।

3. अ) मैं फुटबॉल खेलती हूँ।
आ) हम फुटबॉल खेलते हैं।

4. अ) यह फुटबॉल खेलती है।
आ) ये फुटबॉल खेलती हैं।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

पत्र के विविध प्रकारों के बारे में जानकारी दीजिए।
(ఉత్తరం యొక్క వివిధ రకాల గురించి తెలియజేయండి.)
उत्तर:
पत्र के मुख्यतः दो रूप हैं – जैसे 1) औपचारिक पत्र तथा 2) अनौपचारिक पत्र

त्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

प्रधानाध्यापक – प्रधानाध्यापिका।
अध्यापक – अध्यापिका
छात्र – छात्रा
शिष्य – शिष्या
पुत्रवान – पुत्रवती
शिक्षक – शिक्षिका
अनुज – अनुजा
स्वामी – स्वामिनी
हितकारी – हितकारिणी
दाता – दात्री
धनवान – धनवती
सुत – सुता
दुल्ह – दुल्हन
वीर – वीरांगना
दर्शक – दर्शिका
वृद्ध – वृद्धा
दास – दासी
महोदय – महोदया

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

भावना – भावनाएँ
पत्र – पत्र
सूचना – सूचनाएँ
प्रणाम – प्रणाम
पाठशाला – पाठशालाएँ
कक्षा – कक्षाएँ
छुट्टी – छुट्टियाँ
सेवा – सेवाएँ
महोदय – महोदय
अस्पताल – अस्पताल
लडकी – लडकियाँ
दिन – दिन
घर – घर
विषय – विषय
लड़का – लडके
डिब्बे – डिब्बा
पाठ – पाठ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

अपना × पराया
देना × लेना
छोटा × बडा
ऊँचा × नीचा
सरकारी × गैर सरकारी
अच्छा × बुरा
जाना × आना
बहुत × कम
तेज × धीरे
अमीर × गरीब
दूर × पास
धनी × निर्धनी

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

बुखार = ज्वर, జ్వరము, fever
छुट्टी = अवकाश, సెలవు, leave
महोदय = महाशय, మహోదయా, sir
कृपा = दया, దయ, kindness
आज्ञाकारी = विनम्र, విధేయత, obedient
कक्षा = वर्ग, తరగతి, classroom
अध्यापक = गुरु, ఉపాధ్యాయుడు, teacher
प्रणाम = नमस्कार, నమస్కారములు, bow
छात्र = विद्यार्थी, విద్యార్ధి, student
अस्पताल = दवाखाना, ఆసుపత్రి, hospital
कारण = वजह, కారణం, cause

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी-अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 5th Lesson ईमानदारी का फल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 5th Lesson Questions and Answers ईमानदारी का फल

7th Class Hindi 5th Lesson ईमानदारी का फल Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కనిపించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में कुछ पेड़ – पौधे, फूल, एक झोपडी, एक घर, घास, पर्वत, जड.पी. हाई स्कूल, एक आदमी और एक बालक दिखाई दे रहे हैं। बडे – बडे पत्थर भी दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో కొన్ని చెట్లు, మొక్కలు, పూలు, ఒక గుడిసె, ఒక ఇల్లు, గడ్డి, పర్వతములు, జెడ్.పి స్కూల్, ఒక మనిషి మరియు ఒక బాలుడు కనిపించుచున్నారు.)

प्रश्न 2.
लड़का क्या कर रहा है? (బాలుడు ఏమి చేయుచుచున్నాడు?)
उत्तर:
लड़का एक आदमी को रुपयों का बंडल दे रहा है और वह आदमी उसे ले रहा है।
(బాలుడు ఒక మనిషికి రూపాయల కట్టను ఇచ్చుచున్నాడు. ఆ మనిషి దానిని తీసుకొనుచున్నాడు.)

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
जंगल में क्या – क्या मिलते हैं? (అడవిలో ఏమేమి లభించును?)
उत्तर:
जंगल में तरह – तरह के पेड़, फल, फूल, पत्ते,वनस्पति, खनिज आदि मिलते हैं।
(అడవిలో రకరకాల చెట్లు, పండ్లు, పూలు, ఆకులు, వనస్పతి, ఖనిజ పదార్థములు మున్నగునవి లభించును.)

प्रश्न 2.
परियों के बारे में तुम क्या जानते हो? (దేవదూతల గురించి నీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
कहा जाता है कि परियाँ बहुत सुंदर होती हैं। अगर किसी पर महरबान हो जाए तो अपनी जादू की छड़ी से उसकी कोई कामना पूरी कर देती हैं। यों तो परियाँ कई प्रकार की होती हैं – जैसे जंगल परी, पर्वत परी, जल परी आदि।
(దేవతలు చాలా అందంగా ఉంటారని అంటూ ఉంటారు. ఎవరి మీదైనా ప్రేమ, ఇష్టం కల్గినట్లయితే అవి తమ మాయాజాలంతో వారి ఇష్టాన్ని తీరుస్తాయి. సాధారణంగా వీరు చాలా రకాలుగా ఉంటారు. ఉదా : వన దేవత, పర్వత మరియు జల దేవత.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
नदी से क्या – क्या लाभ हैं? (నదుల వలన ఏమేమి లాభములు కలవు?)
उत्तर:
नदी से हमें कई लाभ मिलते हैं जैसे पीने का पानी मिलता है। नदियों के पानी से सिंचाई का प्रबंध किया जाता है। नदी यातायात का साधन भी हैं। नदियों के पानी को इकट्टा करके बिजली की उत्पत्ति की जाती है।
(నదుల నుండి మనకు అనేక లాభములు కలుగును ఉదాహరాణకి త్రాగునీరు లభించును. నదీ నీటిలో నీటి తడుపు ఏర్పాట్లు చేయబడును. నదులు ప్రయాణ మార్గాలు కూడా. నదీ నీటిని పోగు చేసి విద్యుత్ ఉత్పత్తి చేయవచ్చు.)

प्रश्न 2.
कुछ पेड़ों के नाम बताइए| (కొన్ని చెట్ల పేర్లను తెలపండి.)
उत्तर:
बरगद, पीपल, इमली, नीम, नींबू, जामून, नारियल और ताड़ आदि कुछ पेडों के नाम हैं।
(మర్రిచెట్టు, రావిచెట్టు, చింతచెట్టు, వేపచెట్టు, నిమ్మచెట్టు, నేరేడు చెట్టు, కొబ్బరి చెట్టు మరియు తాటిచెట్టు అనునవి కొన్ని చెట్ల పేర్లు)

प्रश्न 3.
ईमानदारी का फल कैसा होता है? (నిజాయితీ ఫలితము ఎలా ఉంటుంది?)
उत्तर:
ईमानदारी का फल मीठा होता है। (నిజాయితీ యొక్క ఫలితము తీయగా ఉంటుంది.)

पढिए

अ) जोड़ी बनाइए।

उत्तर:

आ) पाठ में नीचे दिये गये वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर उनकी क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. उसने सोने की कुल्हाड़ी दिखाई। [ 3 ]
2. एक लकड़हारा था। [ 1 ]
3. हाँ, यही मेरी कुल्हाड़ी है। [ 5 ]
4. लकड़हारा रोने लगा। [ 2 ]
5. यह मेरी नहीं है। [ 4 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिये गये वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर “O” गोला बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

1. लकड़हारा क्या करता था? (Sev Senyas Sansats?)
उत्तर:
लकड़हारा जंगल में लकडियाँ काटकर उन्हें बेचता था।
(కట్టెలు నరుకువాడు అడవిలో కట్టెలు నరికి వాటిని అమ్ముకునేవాడు.)

2. नदी की देवी क्यों खुश हुई? (568 vos 305220060?)
उत्तर:
लकडहारे की ईमानदारी को देखकर नदी की देवी खुश हुई।
(కట్టెలు నరుకువాని నిజాయితీని చూసి నదీ దేవత సంతోషించినది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

“ईमानदारी का फल” कहानी का सारांश लिखिए। (“Resran 2080” s av5g dowon provis.)
उत्तर:
एक लकड़हारे की कुल्हाडी नदी में गिर गई। नदी की देवी ने उसे सोने और चाँदी की कुल्हाड़ियाँ दिखाई। लेकिन उसने ईमानदारी से अपनी कुल्हाड़ी ही माँगी। इससे उसे तीनों कुल्हाड़ियाँ ईनाम के रूप में मिलीं। इससे यह शिक्षा मिलती है कि ईमानदारी का फल मीठा होता है।
(ఒక కట్టెలు నరుకువాని గొడ్డలి నదిలో పడిపోయినది. నదీ దేవి అతనికి బంగారపు మరియు వెండి గొడ్డళ్ళు చూపినది. కానీ అతడు నిజాయితీతో తన గొడ్డలినే అడిగెను. అందువలన అతనికి బహుమతిగా మూడు గొడ్డళ్ళు లభించినవి. దీని నుండి మనకు నిజాయితీ ఫలితము తీయగా ఉంటుందన్న పాఠం లభించుచున్నది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. वह ………. में लकड़ियाँ काटता था। (जंगल / मैदान)
उत्तर:
जंगल

2. नदी में ……….. जा गिरी। (कुल्हाड़ी / लकड़ी)
उत्तर:
कुल्हाड़ी

3. नदी की देवी ……….. आयी। (अंदर / बाहर)
उत्तर:
बाहर

4. देवी ने उसको ………. कुल्हाड़ियाँ दे दी। (एक | तीनों)
उत्तर:
तीनों

5. ईमानदारी का फल ……… होता है। (मीठा/ कडुआ)
उत्तर:
मीठा

ई) संकेतों के आधार पर शब्द लिखिए।

उत्तर:
नाम
धाम
काम
आम

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. जंगल : ज् + अं + ग् + अ + ल् + अ

2. कुल्हाड़ी : ………………………….
उत्तर:
क् + उ + ल् + इ + आ + ड् + ई

3. आधार : ………………………………
उत्तर:
आ + ध् + आ + र् + अ

4. प्रणाम : ………………………………..
उत्तर:
प् + र् + अ + ण् + आ + म् + अ

5. कहानी : ………………………………….
उत्तर:
क् + अ + ह् + आ + न् + ई

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।
उदा : लकड़हारा – राम – मगर – रमेश – शरत

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. जल : पानी, नीर

2. जंगल : …………
उत्तर:
कानन, वन

3. लकड़ी : ………………..
उत्तर:
डंडा, काठ

4. मीठा : ………………
उत्तर:
मधुर, रसीला

5. खुश : …………………
उत्तर:
आनंद, संतोष

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. बाहर × अंदर
2. आना × जाना
3. गिरना × उठना
4. ईमान × बेईमान
5. अपना × पराया

सृजनात्मकता

अ) चित्र को देखकर छोटे – छोटे शब्द लिखिए।

1. लड़का
उत्तर:
2. आशीश
3. चरण
4. रास्ता
5. अंधा

आ) परियोजना कार्य

कुछ नीति वाक्यों का संकलन कीजिए। (కొన్ని నీతి వాక్యాములను సంగ్రహించండి.)
उत्तर:
नीति वाक्य :

1. पाप से घृणा करो, पापी से नहीं। – महात्मा गाँधी
2. ईश्वर के हाथ देने के लिए खुले हैं, लेने के लिए तुम्हें प्रयत्न करना होगा : गुरु नानक देव।
3. प्रार्थना करनेवाले होठों से सहायता करनेवाले हाथ कहीं अच्छे हैं – मदर तेरेसा
4. मानव की सेवा ही माधव की सेवा है। – मदर तेरेसा।
5. मूर्ख अपने घर में पूजा जाता, मुखिया अपने गाँव में परंतु विद्वान सर्वत्र पूजा जाता है। – चाणक्य
6. रास्ते कभी खत्म नहीं होते, अकसर लोग हिम्मत हार जाते हैं।
7. मीठा जबान, अच्छी आदतें, अच्छा व्यवहार और अच्छे लोग हमेशा सम्मानित होते हैं।
8. कड़ी मेहनत ही आपको अच्छी किस्मत दे सकती है।
9. कम बोलना एक अच्छी आदत है।
10. घमंड पतन का लक्षण है।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. लकड़हारा लकड़ियाँ काटता है। …………………………………………
उत्तर:
लकड़हारा लकड़ियाँ काटता है। కట్టెలు నరుకువాడు కట్టెలు నరుకుతాడు.

2. जंगल में अनेक जीव – जंतु रहते हैं। …………………………………………
उत्तर:
जंगल में अनेक जीव – जंतु रहते हैं। అడవిలో అనేక జంతు జీవములు ఉండును.

3. नदी में मछलियाँ रहती हैं। …………………………………………
उत्तर:
नदी में मछलियाँ रहती हैं। నదిలో చేపలు ఉండును.

4. सोना बहुत महँगा है। …………………………………………
उत्तर:
सोना बहुत महँगा है। బంగారము చాలా పిరుము.

5. बड़ों को प्रणाम करना चाहिए। …………………………………………
उत्तर:
बड़ों को प्रणाम करना चाहिए। పెద్దలకు నమస్కరించవలెను.

व्याकरणांश

अ) परिभाषा :

किसी व्यक्ति, स्थान, गुण या वस्तु के नाम को “संज्ञा” कहते हैं।
(ఎవరైనా ఒక వ్యక్తి, స్థానము, గుణము లేదా వస్తువు పేర్లను నామవాచకము (సంజ్ఞ) అని అందురు.)
उदाहरण : मोहन, लड़का, दिल्ली, पानी, मेज़, धर्म आदि।

आ) निम्न लिखित वाक्यों में संज्ञा शब्दों को पहचानकर लिखिए।

1. सब धर्म अच्छे होते हैं।
उत्तर:
धर्म

2. मैदान में घोड़ा है।
उत्तर:
मैदान, घोडा

3. दीपा गाती है।
उत्तर:
दीपा

4. वे विजयवाडा में रहते हैं।
उत्तर:
विजयवाडा

5. ‘हिंदी” सरल भाषा है।
उत्तर:
हिंदी, भाषा

इ) नीचे दिये गये वाक्यों में संज्ञा शब्दों को रेखांकित कीजिए।

1. वह जंगल में लकड़ियाँ काटता था।
उत्तर:
जंगल, लकड़ियाँ

2. नदी की देवी जल से बाहर आयी।
उत्तर:
नदी, देवी, जल

3. यह मेरी कुल्हाड़ी नहीं है।
उत्तर:
कुल्हाड़ी

4. एक लकड़हारा वन में गया।
उत्तर:
लकडहारा, वन

5. देवी को उस पर दया आयी।
उत्तर:
देवी, दया

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

ईमानदारी से संबंधित कुछ घटनाओं का वर्णन कीजिए।
उत्तर:
एक घटना :
एक बार मेरा दोस्त दिल्ली गया। उसके पास एक लाख रुपये थे। जिन्हें वह अपने पिता के इलाज के लिए लेकर जा रहा था। वह रेलगाडी में अपना पर्स खो दिया। अस्पताल पहुंचने पर उसने अपनी जेब देखी तो उसमें पर्स नहीं था। उसके चेहरे की हवाएँ उडने लगी।

इतने में एक व्यक्ति वहाँ पहुँचा। उसने मेरे दोस्त का पर्स लौटाते हुए कहा कि उसे यह पर्स रेलगाड़ी में पड़ा मिला था। मेरे दोस्त के यह पूछने पर कहा कि उसे यहाँ का पता किसने दिया तो उसने बताया था कि उसके पर्स में अस्पताल का नाम तथा डॉक्टर द्वारा लिखी गयी दवाइयों की पर्ची को पढ़कर वह यहाँ तक पहुंचा है। मेरा दोस्त उस अनजान व्यक्ति की ईमानदारी को आज भी याद करता है।

एक और घटना :
यह घटना तेलंगाणा की राजधानी हैदराबाद की है। बीते बुधवार को बाईस वर्षीय गोपाल अपने खाते में मौजूद कुल एक लाख रुपये में से हजार रुपये निकालने स्टेट बैंक आफ़ हैदराबाद के एक ए.टी.एम.पर गया। पैसे निकालने के क्रम में मशीन के किनारे का एक दरवाज़ा खुल गया और उसमें से सारे नोट बाहर गिर गए। वहाँ न कोई सुरक्षा गार्ड तैनात था न ही सी.सी.टी.वी कैमरा लगा था। यानी चुपचाप सुरक्षित तरीके ढेर सारी रकम ले जाने के लिए गोपाल के सामने पूरा मौका था। लेकिन उसके भीतर पल भर के लिए भी ऐसा ख्याल नहीं आया, और उसने बाहर खडे हुए अपने साथियों से सुरक्षा गार्ड को खोजने के लिए कहा। गार्ड के न मिलने पर पुलिस को फोन करके सारी स्थिति बताई। इतने सारे रुपये देखकर न गोपाल के भीतर लालच नहीं आया, बल्कि उसके बेरोजगार दोस्त भी उसे कुछ गलत करने के लिए उकसाने के बजाय उसकी ईमानदारी में सहभागी बने। यह पुलीस और सबसे ज्यादा उस बैंक के लिए भी राहत की बात थी। अंदाज़ा लगाया जा सकता है कि इन युवकों ने इससे उलट व्यवहार किया होता तो बैंक और उसके कर्मचारी की लापरवाही का अंजाम क्या हो सकता था। हैदराबाद पुलीस ने उचित ही गोपाल को सम्मानित करने का फैसला किया है।

पाठ का सारांश

एक लकड़हारे की कुल्हाड़ी नदी में गिर गई। नदी की देवी ने उसे सोने और चाँदी की कुल्हाड़ियाँ दिखाई। लेकिन उसने ईमानदारी से अपनी कुल्हाड़ी ही माँगी। इससे उसे तीनों कुल्हाड़ियाँ ईनाम के रूप में मिलीं। इससे यह शिक्षा मिलती है कि ईमानदारी का फल मीठा होता है।

పాఠ్య సారాంశం

ఒక కట్టెలు నరుకువాని గొడ్డలి నదిలో పడిపోయినది. నదీ దేవి అతనికి బంగారపు మరియు వెండి గొడ్డళ్ళు చూపినది. కానీ అతడు నిజాయితీతో తన గొడ్డలినే అడిగెను. అందువలన అతనికి బహుమతిగా మూడు గొడ్డళ్ళు లభించినవి. దీని నుండి మనకు నిజాయితీ ఫలితము తీయగా ఉంటుందన్న పాఠం లభించుచున్నది.

Summary

A woodcutter’s axe fell into a river. The river goddess showed him golden and silver axes. But he asked the goddess honestly for his own axe. Because of this, he was rewarded with three axes. From this, we learn a moral that the result of honesty would be sweet.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

लड़का – लड़की
देवी – देव
भगवान – भगवती
चाचा – चाची
पुत्र – पुत्री
पति – पत्नी
आचार्य – आचार्या
सुनार – सुनारिन
श्रीमान – श्रीमती
अध्यापक – अध्यापिका
पोता – पोती
ग्वाला – ग्वालिन
अध्यक्ष- अध्यक्षा
दूल्हा – दुल्हन
साला – साली

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

फल – फल
सेवा – सेवाएँ
गुण – गुण
मार्ग – मार्ग
सीख – सीख
नदी – नदियाँ
लकडी – लकड़ियाँ
कुल्हाडी – कुल्हाड़ियाँ
खुशी – खुशियाँ
ईनाम – ईनाम

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

दया × निर्दया
विनय × अविनय
उपकार × अपकार
परोपकार × अपकार
नैतिक × अनैतिक
गुण × अगुण
ईमानदार × बेईमान
सही × गलत
जीवन × मरण
महान × अल्प/तुच्छ
बेचना × खरीदना
रोना × हँसना
आधार × निराधार
अंदर × बाहर
खुश × दुःख
मीठा × कडुवा
खुशी × दुःखी

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

जंगल = वन, అడవి, forest
मिठा = मधुर, తీయని, sweet
लकड़हारा = लकड़ियाँ काटनेवाला, కట్టెలు నరుకువాడు, wood cutter
नदी = सरिता, నది, river
ईमानदारी = सच्चाई, నిజాయితీ, honesty
सीख = नीति, నీతి, morality
चाँदी = रजत, వెండి, silver
सोना = कनक, బంగారం, gold
किनारा = तट, ఒడ్డు, bank
दिन = दिवस, రోజు, day
जल = पानी, నీరు, water
दया = कृपा, దయ, kindness
खुश = संतोष, సంతోషము, happiness
प्रणाम = नमस्कार, నమస్కారం, salutation

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dietations

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी-अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్లేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 4th Lesson Questions and Answers हम नन्हें बच्चे

7th Class Hindi 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या-क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में भारत देश के कुछ सैनिक हैं। भारत देश का तिरंगा झंडा एक सैनिक के हाथ में है। सैनिकों के हाथों में बंदूक और सैनिक हिम से ढके पहाड़ों पर खड़े हुए हैं। वे कुछ नारा लगा रहे हैं।
(చిత్రంలో భారతదేశ సైనికులు కొంతమంది ఉన్నారు. భారతదేశ జాతీయ పతాకం మూడు రంగుల జెండా ఒక సైనికుని చేతిలో ఉన్నది. సైనికుల చేతుల్లో తుపాకులు ఉన్నాయి. మరియు సైనికులు మంచు కొండలపై నిలుచుని ఉన్నారు. వారు ఏదేని నినాదం చేస్తున్నారు.)

प्रश्न 2.
सैनिक क्या कर रहे हैं? (సైనికులు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
सैनिक मातृभूमि की रक्षा कर रहे हैं।
(సైనికులు మాతృభూమిని రక్షిస్తున్నారు.)

कविता

1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, మేము చిన్న చిన్న పిల్లలం.
नादान, उमर के कच्चे हैं, అమాయకులం, తక్కువ వయస్సు ఉన్నవాళ్ళం,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। కానీ మా సంకల్పానికి నిజమైన వారము.
जननी की जय-जय गाएँगे, జన్మభూమికి జయజయలు పాడుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ పతాకం ఎగురవేస్తాం.

2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, మా దారిని ఎప్పుడూ విడవం,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, మా ప్రతిభ ఎప్పటికీ వదలం,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, ధైర్యంతో బంధుత్వం కలుపుతాం,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, మేము హిమాలయాలను ఎక్కుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ జెండాను ఎగురవేస్తాం.

3. हम भय से कभी न डोलेंगे, మేము భయంతో ఎప్పుడూ ఊగిసలాడం,
अपनी ताकत को तोलेंगे, మా శక్తిని నిరూపిస్తాం,
जननी की जय – जय बोलेंगे। జన్మభూమికి జయజయలు పలుకుతాం,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, మా ‘తలను’ కానుకగా అర్పిస్తాం,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। భారతదేశ జాతీయ జెండాను ఎగురవేస్తాం.

POEM

1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, We are children,
नादान, उमर के कच्चे हैं, We are innocent, we are kids,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। But we are true to our will.
जननी की जय-जय गाएँगे, We sing songs of praise of the motherland,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। We hoist the Indian flag.

2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, We never leave our path,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, We never forsake our talent,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, We establish relationship with courage,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, We climb the Himalayas,
भारत की ध्वजा फहराएँगे We hoist the Indian flag.

3. हम भय से कभी न डोलेंगे, We never oscillate with fear,
अपनी ताकत को तोलेंगे, We prove our power,
जननी की जय – जय बोलेंगे। We sing songs of praise of the motherland,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, We offer our head as a gift,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। We hoist the Indian flag.

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
बच्चों में कौन – कौन से गुण होते हैं? (పిల్లలలో ఎలాంటి గుణాలు ఉంటాయి?)
उत्तर:
बच्चे नादान होते हैं, उमर के कच्चे होते हैं। छोटे – छोटे होते हैं। और धुन के सच्चे होते हैं।
(పిల్లలు అమాయకంగా ఉంటారు. తక్కువ వయస్సు కలవారై ఉంటారు. చిన్న చిన్న వారై ఉంటారు మరియు నిజమైన సంకల్పం కలిగినవారై ఉంటారు.)

प्रश्न 2.
शहीद किसे कहते हैं? (శహీద్ అని ఎవరిని అంటారు?)
उत्तर:
देश के लिए जो अपने प्राणों को खो देते हैं उन्हें शहीद कहते हैं।
(దేశం కొరకు తమ ప్రాణాలను ఎవరైతే అర్పిస్తారో వారిని శహీద్ అని అందురు. )

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
बच्चे कैसे होते हैं? (పిల్లలు ఎలా ఉంటారు?)
उत्तर:
बच्चे नन्हें, नादान और उमर के कच्चे होते हैं।
(పిల్లలు చిన్నవారు, అమాయకులు, వయస్సులో చిన్నవారుగను ఉందురు.)

प्रश्न 2.
बच्चे क्या तोडना नहीं चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని తప్పకుడదని కోరుకుంటున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे अपना प्रण तोडना नहीं चाहते हैं।
(పిల్లలు తమ ప్రతిన తప్పకూడదని కోరుకొనుచుండిరి.)

प्रश्न 3.
बच्चे क्या फहराना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి?)
उत्तर:
बच्चे भारत ध्वजा (झंडे) को फहराना चाहते हैं।
(పిల్లలు భారతదేశ పతాకం (జెండాను) ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. बच्चे जननी	की जय गाएँगे।
2. बच्चे हिम्मत	से नाता जोडेंगे।
3. अपना सिर	भेंट चढ़ाएँगे।
4. भारत की	ध्वजा फहराएंगे।
5. हम हिमगिरि	पर चढ़ जाएँगे।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. हम भय से कभी न डोलेंगे। [ 3 ]
2. जननी की जय – जय गाएँगे। [ 4 ]
3. अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे। [ 5 ]
4. नादान, उमर के कच्चे हैं। [ 1 ]
5. अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

1. बच्चे अपनी धुन के कैसे हैं? (పిల్లలు తమ సంకల్పములో ఎటువంటివారు?)
उत्तर:
बच्चे अपनी धुन के सच्चे हैं।
(పిల్లలు తమ సంకల్పములో నిజమైనవారు.)

2. बच्चे किससे नाता जोड़ना चाहते हैं? (పిల్లలు ఎవరితో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे हिम्मत से नाता जोडना चाहते हैं।
(పిల్లలు ధైర్యముతో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు.)

3. भारत की शान कब बढ़ेगी?(భారతదేశ ప్రతిష్ఠ ఎప్పుడు పెరుగును?)
उत्तर:
बच्चे धैर्य से रहकर ताकत दिखाकर देश की रक्षा में अपने प्राणों को अर्पण करने पर भारत की शान बढेगी।
(పిల్లలు ధైర్యముతో నుండి తమ శక్తిని చూపించి దేశ రక్షణలో తమ ప్రాణాలను అర్పించిన భారతదేశ ప్రతిష్ఠ పెరుగును.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
(క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

→ “हम नन्हें बच्चे” – कविता का सारांश लिखिए। (‘మేము చిన్న పిల్లలం’ కవిత సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धैर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। जरूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत
दिखाते हैं।
(మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురువేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. बच्चे नादान उम्र के कच्चे होते हैं। (कच्चे / सच्चे)
उत्तर:
कच्चे

2. वे अपना ……… कभी न तोडेंगे। (प्रण | वन)
उत्तर:
प्रण

3. सब मिलकर भारत की …….. उड़ाएँगे। (ध्वजा / धुन)
उत्तर:
ध्वजा

4. बच्चे …….. से नाता जोड़ेंगे। (हिम्मत / हिमगिरि)
उत्तर:
हिम्मत

5. बालक अपनी …… को तोलेंगे। (ताकत / उमर)
उत्तर:
ताकत

ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. बच्चे : ब् + अ + च् + च् + ए
2. नन्हें : …………………………
उत्तर:
न् + अ + न् + इ + एं

3. धुन : …………………………
उत्तर:
ध् + उ + न् + अ

4. ध्वजा : …………………………
उत्तर:
ध् + व् + अ + ज् + आ

5. ताकत : …………………………
उत्तर:
त् + आ + क् + अ + त् + अ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : …………………………………
3. जननी : …………………………………
4. प्रण : …………………………………
5. ध्वजा : …………………………………
उत्तर:
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : शक्ति, बल
3. जननी : माँ, माता
4. प्रण : प्रतिज्ञा, संकल्प
5. ध्वजा : झंडा, पताका

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।

उत्तर:
मोर, पंख

आ) परियोजना कार्य :

→ देशभक्ति से संबंधित दो नारे लिखकर कक्षा में दिखाइए।
(దేశభక్తికి సంబంధించిన రెండు నినాదములు వ్రాసి తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
1. “भारत माता की जय।”
2. “जय हिंद”।
3. “जन गण – मन अधिनायक जय है’।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. झंडा राष्ट्र की शान है।
उत्तर:
झंडा राष्ट्र की शान है। జెండా దేశ ప్రతిష్ఠ.

2. मैं भारत का नागरिक हूँ।
उत्तर:
मैं भारत का नागरिक हूँ। నేను భారతదేశ పౌరుడను.

3. हिमालय ऊँचा पर्वत है।
उत्तर:
हिमालय ऊँचा पर्वत है। హిమాలయము ఎత్తైన పర్వతము.

4. बच्चे खेलना पसंद करते हैं।
उत्तर:
बच्चे खेलना पसंद करते हैं। పిల్లలు ఆడడం ఇష్టపడెదరు.

5. हम सब गीत गाते हैं।
उत्तर:
हम सब गीत गाते हैं। మేమందరము పాటలు పాడుతాము.

व्याकरणांश

अ) नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर शब्द लिखिए।
उत्तर:
प्रताप, प्रयोग, प्रकाश
सूर्य, आर्य, कार्य

आ) नीचे दिए गए वाक्यों में से “रेफ” शब्दों के नीचे रेखांकित कीजिए।

1. हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।
उत्तर:
हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।

2. सुरेश ड्रामा देखने गया।
उत्तर:
सुरेश ड्रामा देखने गया।

3. सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।
उत्तर:
सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।

4. चंद्र को चाँद भी कहते है।
उत्तर:
चंद्र को चाँद भी कहते हैं।

5. कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।
उत्तर:
कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ सोहनलाल द्विवेदी जी के द्वारा लिखित देशभक्ति से संबंधित कविता को गाकर सुनाइए।
(సోహలాల్ ద్వివేదీ గారి ద్వారా రచించబడిన దేశభక్తికి సంబంధించిన కవిత పాడి వినిపించండి.)
उत्तर:
(मेरा देश)

ऊँचा खड़ा हिमालय आकाश चूमता है।
नीचे पखार पग तल, नित सिंधू झूमता है
गंगा पवित्र यमुना, नदियाँ लहर रही हैं।
पल – पल नई छटाएँ पग – पग छहर रही हैं।

वह पुण्य भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह स्वर्ण भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी

झरने अनेक झरते, जिसकी पहाड़ियों में
चिड़ियाँ चहक रही है, हो मस्त झाड़ियों में
अमराइयाँ घनी हैं, कोयल पुकारती है।
बहती मलय पवन है, तन – मन सँवारती है।

वह धर्म भूमि मेरी
वह कर्म भूमि मेरी,
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी।

जन्म जहाँ ये रघुपति, जन्मी जहाँ थी सीता,
श्रीकृष्ण ने सुनाई वंशी पुनीत गीता,
गौतम ने जन्म लेकर, जिसका सुयश बढ़ाया
जग को दया दिखाई, जग को दिया दिखाया।

वह युद्ध भूमि मेरी
वह बुद्ध भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रुभूमि मेरी। – सोहनलाल द्विवेदी

पाठ का सारांश

कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धेर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। ज़रूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत दिखाते हैं।

పాఠ్య సారాంతం

మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురవేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.

Summary

We are children. We are innocent. We are youngers. We speak truth. We sing songs of praise for the Mother India. We hoist the Indian flag. We follow the good path. We do not break the vow. We will be courageous. We will ever be fearless. In times of needs we will show our power.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

बच्चा – बच्ची
सेवक – सेविका
नर्तक – नर्तकी
नायक – नायकी
युवक – युवती
माँ – बाप
सिंह – सिंहनी
ऋषि – ऋषि पत्नी
सखा – सखी

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

जवान – जवान
कर्तव्य – कर्तव्य
कविताएँ – कविता
बच्चा – बच्चे
जननी – जननी
पथ – पथ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

रक्षा × नाश
देश × विदेश
जय × अपजय/पराजय
छोडना × पकडना
भय × निर्भय
छोटे × बड़े
अच्छे × बुरे
डर × निडर
धैर्य × अधैर्य

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

उम्र = आयु, వయస్సు, age
धुन = लगन, లీనమగుట, determined
ताकत = शक्ति, శక్తి, strength, power
नाता = संबंध, సంబంధము, relationship
पथ = मार्ग, దారి, way
शान = प्रतिष्ठा, వైభవం, grandeur
प्रण = वादा, ప్రతిజ్ఞ, vow
हिम्मत = धैर्य, ధైర్యము, couarge
ध्वजा = झंडा, జెండా, flag.
नन्हें = छोटे, చిన్న, small
नादान = नासमझ, ఏమీ తెలియని, senseless
जननी = माँ, తల్లి, mother
हिमगिरि = हिमालय पहाड, హిమాలయ పర్వతములు, Himalayas
भय = डर, భయము, fear
सिर = सर, తల, head
भेंट = उपहार, కానుక, gift

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dietations

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 3rd Lesson Questions and Answers आदिवासी नृत्य – धिंसा

7th Class Hindi 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రములో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में चार स्त्रियाँ नृत्य मुद्राएँ दिखाना और उनकी विभिन्न वेशभूषा दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో నలుగురు స్త్రీలు నాట్య భంగిమలను చూపించుట మరియు వారి విభిన్న వస్త్రధారణ కనిపించుచున్నవి.)

प्रश्न 2.
स्त्रियाँ क्या कर रही हैं? (స్త్రీలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
स्त्रियाँ नाच रही हैं। (స్త్రీలు నాట్యము చేయుచున్నారు.)

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
अदिवसीयों के बारे में आप क्या जानते हैं? (ఆదివాసీయుల గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
आदिवासी शब्द दो शब्द ”आदि” और ”वासी” से मिल कर बना है। पर्वत प्रांतों में जो लोग रहते हैं उन्हें आदिवासी कहते हैं।.
(ఆదివాసీ అను శబ్దము ఆది మరియు వాసీ అను రెండు పదముల కలయికతో ఏర్పడినది. పర్వత ప్రాంతాలలో ఏ ప్రజలైతే నివసిస్తున్నారో వారిని ఆదివాసీయులు అని అంటారు.)

प्रश्न 2.
कुछ प्रमुख पर्यटक स्थानों के नाम बताइए। (కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశముల పేర్లను తెలపండి.)
उत्तर:
ऊटी, कोडैकेनाल, विशाखपट्टणम, मुसोरी, सिमला, डार्जलिंग, कश्मीर और अरकु आदि पर्यटक स्थान हैं।
(ఊటీ, కొడైకెనాల్, విశాఖపట్టణము, ముస్సోరి, సిమ్లా, డార్జిలింగ్, కశ్మీర్ మరియు అరకు మొదలగునవి కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశములు.)

Improve Your Learning

प्रश्न 1.
अदिवसीयों का प्रमुख नृत्य क्या है? (ఆదివాసీయుల ప్రముఖమైన నృత్యము ఏది?)
उत्तर:
अधिवसीयों का प्रमुख नृत्य धिंसा है।
(ఆదివాసీయుల ప్రముఖ నృత్యము “ధింసా”.)

प्रश्न 2.
अरकु की सुंदरता के बारे में बोलिए। (అరకు అందమును గురించి చెప్పండి..)
उत्तर:
अरकु विशाखपट्टणम जिले का एक पहाडी गाँव है। यह एक सुंदर पर्यटक स्थल है। इसे ”आंध्रा ऊटी’ भी कहते हैं। यहाँ शांत वातावरण मिलता है।
(అరకు విశాఖపట్టణం జిల్లాలో ఒక పర్వతీయ ప్రదేశము. ఇది ఒక అందమైన పర్యాటక ప్రదేశము. దీనిని “ఆంధ్ర ఊటీ” అని అంటారు. ఇక్కడ కూడా ప్రశాంత వాతావరణం లభించును.)

प्रश्न 3.
आँध्र प्रदेश के कुछ लोकनृत्यों के बारे में बताइए। (ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని కొన్ని జానపద నృత్యముల గురించి వివరించండి.)
उत्तर:
आंध्र प्रदेश के लोक नृत्यों में विभन्नि रूप और शैलियाँ हैं। आंध्रप्रदेश लोक संस्कृति से समृद्ध है। आंध्रा की लोक संस्कृति में गोबी नृत्य, मथुरी नृत्य, बुट्टा बोम्मलु, वीर नाट्यम, डंडारिया नृत्य आदि प्रमुख हैं। आंध्रा में कूचपूडि और भरत नाट्यम भी प्रदर्शित किये जाते हैं।)
(ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద నృత్యములు విభిన్న రూపాలలో, విభిన్న శైలుల్లో కన్పించును. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద సంస్కృతి చాలా సమృద్ధిగా ఉన్నది. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో గోబీ నృత్యము, మథురీ నృత్యము, బుట్టబొమ్మల నృత్యము, వీర నాట్యము, డండారియా నృత్యము మొదలగునవి ప్రముఖమైనవి. మన ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కూచిపూడి మరియు భరత నాట్యము కూడా ప్రదర్శించబడుతున్నవి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. तुडुमु	वाद्ययंत्र है।
2. विटिंग	आदिवासी त्यौहार है।
3. बांसुरी	हाथ में लेकर नाचते हैं।
4. अरकु	पर्यटक स्थल है।
5. मोदकोंडम्मा	आदिवासियों की देवी है।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. वे ‘कुवी’ भाषा में बात करते हैं। [ 3 ]
2. यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। [ 4 ]
3. इस नृत्य में एक मुख्य नर्तक रहता है। [ 5 ]
4. अरकु विशाखपट्टणम जिले का पहाड़ी गाँव है। [ 1 ]
5. यह एक सुंदर मनमोहक स्थल है। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

1. धिंसा नृत्य किस प्रदेश का है?(ధింసా నృత్యము ఏ ప్రదేశమునకు చెందినది ?)
उत्तर:
धिंसा विशाखपट्टणम जिले के ‘अरकु’ नामक एक पहाडी गाँव का नृत्य है।
(ధింసా అనునది విశాఖపట్టణం జిల్లాలోని ‘అరకు’ అను ఒక పర్వతీయ గ్రామ నృత్యము. )

2. धिंसा का अर्थ क्या है? यह कहाँ नाचा जाता है? (‘ధింసా’ అనగా అర్థమేమిటి ? ఇది ఎక్కడ ప్రదర్శించబడుచున్నది?)
उत्तर:
‘धिंसा’ का अर्थ है कूदना, जोर – जोर से कदम हिलाना। यह चावडी में नाचा जाता है। यह अरकु का नृत्य है।
(థింసా అనగా దుముకుట, వేగాతివేగముగా అడుగులు కదల్చుట అని అర్థము. ధింసా అను నాట్యము “చావ్ డి”లో చేయబడును. ఇది అరకు జానపద నృత్యము. )

3. अदिवसी कौन – कौन त्यौहार मानते हैं? (ఆదివాసీయులు ఏఏ పండుగులు జరుపుకుంటారు?)
उत्तर:
आदिवासी ‘कोर्रकोट्टा’, इटुकला पंडुगा, मोदकोंडम्मा जातरा, नंदी और विटिंग नामक त्यौहार मनाते हैं।
(ఆదివాసీయులు కొర్రుకొట్టా, ఇటుకల పండుగ, మోదకొండమ్మ జాతర, నంది మరియు ‘విటింగ్’ అను పండుగలను జరుపుకుంటారు.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. अदिवसीयों के नृत्य “धिंसा” के बारे में आप क्या जानते हैं?(ఆదివాసీయుల నృత్యము “ధింసా” గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा’ की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुई। यह त्यौहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चांवड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु’ नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन thri
(ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల జానపద నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.

పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ జరిగే జాతరలు చాలా ప్రసిద్ది చెందినవి. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. మరియు ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. आदिवासी कुवी भाषा में बोलते हैं। (कुवी / पंजाबी)
उत्तर:
कुवी

2. …… नृत्य देखने जाते हैं। (परिवार | पर्यटक)
उत्तर:
पर्यटक

3. धिंसा का जन्म …….. नामक गाँव में हुआ। (सोपी / अरकु)
उत्तर:
सोंपी

4. मुख्य नर्तक को ………… कहते हैं। (नाटक | नाटकारी)
उत्तर:
नाटकारी

5. आदिवासियों की देवी …………है। (मोदकोंडम्मा / माचम्म)
उत्तर:
मोदकोंडम्मा

ई) चित्र देखकर शब्द लिखिए।
(शहद कॉफी धिंसा रीठा इमली)

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।
1. नृत्य : न् + ऋ + त् + य् + अ
2. धिंसा : ………………………..
उत्तर:
ध् + इ + स् + आ

3. सुदर : ………………………..
उत्तर:
स + उ + न् + द् + अ + र् + अ

4. पर्यटक : ………………………..
उत्तर:
प् + अ + र् + य् + अ + ट् + अ + क् + अ

5. नर्तक : ………………………..
उत्तर:
न् + अ + र् + त् + अ + क् + अ

भाषांश

अ) पाठ के आधार पर वर्ग पहली से शब्दों को ढूँढकर लिखिए।

1. अरकु
उत्तर:
2. तुडुमु
3. दल
4. बांसुरी
5. मुख्य
6. नंदी

आ) विलोम शब्द लिखिए।

1. गाँव × शहर
2. दूर × पास
3. प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
4. एक × अनेक
5. बहुत × कम

सृजनात्मकता

अ) कुचिपूडी नृत्य का चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।

उत्तर:
स्त्री, नृत्य मुद्रा, कूचिपूडि, घुघुरु

आ) कुछ प्रमुख भारतीय नृत्यों के चित्र ढूंढिए और कक्षा में दिखाइए।
కొన్ని ప్రముఖ భారతీయ నృత్య చిత్రములను వెదకి వాటిని తరగతిలో ప్రదర్శించండి.

इ) अनुवाद कीजिए।
1. संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है।
उत्तर:
संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है। సంక్రాంతి ఒక ప్రముఖ (ముఖ్యమైన) పండుగ.

2. अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है।
उत्तर:
अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है। అరకు ఒక అందమైన పర్యాటక స్థలము.

3. भारत की राजधानी दिल्ली है।
उत्तर:
भारत की राजधानी दिल्ली है। భారతదేశ రాజధాని ఢిల్లీ.

4. वीणा एक वाद्य यंत्र है।
उत्तर:
वीणा एक वाद्य यंत्र है। వీణ ఒక వాయిద్య యంత్రము.

5. मोर सुंदर पक्षी है।
उत्तर:
मोर सुंदर पक्षी है। నెమలి అందమైన పక్షి.

व्याकरणांश

अ) द्वित्वाक्षर : दो समरूपी व्यंजनों के मेल को द्वित्वाक्षर कहते हैं।
उदाः विशाखपट्टणम, मोदकोंडम्मा, गुस्सा, बच्चा, हिम्मत।
क् + क = क्क (चक्की)
ग् + ग = ग्ग (सुग्गा)
च् + च = च्च (सच्चा)
ज् + ज = ज्ज (लज्जा)
ट् + ट = ट्ट (हट्टा)
ड् + ड = ड्ड (अड्डा)
ण् + ण = ण्ण(कण्णन)
त् + त = त (भत्ता)
द् + द = द्द(कद्दू)
न् + न = न्न (गन्ना)
ब् + ब = ब्ब (गुब्बारा)
म् + म = म्म (अम्मा)
य् + य = य्य (शय्या)
ल् + ल = ल्ल (बल्ला)
व् + व = व्व (कव्वाली)
स् + स = स्स(रस्सी)

आ) निम्न लिखित गद्यांश में द्वित्वाक्षर शब्द पहचान कर रेखांकित कीजिए।

संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमाले, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्कुरल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है! तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।
उत्तर:
संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमालै, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्करल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है। तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।

इ) नीचे दिए गए शब्दों में द्वित्वाक्षर शब्दों को रेखांकित कीजिए।

1. बच्चा सत्य क्या ग्यारह
2. वत्स रम्या गुस्सा न्याय
3. बल्ला हत्या त्याग उत्साह
4. मक्खी कच्चा मान्य वंदना
5. कल्याण मल्हारी जुल्म पल्लव

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:

बच्चों को अपने आसपास के अन्य एक और लोकनृत्य का परिचय दीजिए।
(పిల్లలకు దగ్గరలోని ఇతర జానపద నృత్యముల నుండి ఒకదాని గురించి పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
गोबी नृत्य : गोबी नृत्य आंध्रप्रदेश के तटीय क्षेत्रों के लोकप्रिय नृत्य रूपों में से एक है। यह संक्रांति त्यौहार के दौरान मुख्य रूप से किया जाता है। इस समय के दौरान सभी घरों के आँगन को साफ़ और सजाया जाता है। सजावट के प्रयोजनों के लिए फूलों का उपयोग विभिन्न प्रकार के रंगोली के साथ किया जात है। यानी गोबर के गोलों को इन रंगोली डिज़ाइनों के बीच रखकर गोब्बिल्लु बनाया जाता है। शाम के समय युवा लडकियाँ नाचने और गाने के लिए इन गोबिल्लु के चारों और इकट्ठा होती हैं।

गिनती

एक – 1
दो – 2
तीन – 3
चार – 4
पाँच – 5
छः – 6
सात – 7
आठ – 8
नौ – 9
दस – 10
ग्यारह – 11
बारह – 12
तेरह – 13
चौदह – 14
पंद्रह – 15
सोलह – 16
सत्रह – 17
अठारह – 18
उन्नीस – 19
बीस – 20
इक्कीस – 21
बाईस – 22
तेईस – 23
चौबीस – 24
पच्चीस – 25
छब्बीस – 26
सत्ताईस – 27
अट्टाईस – 28
उनतीस – 29
तीस – 30

पाठ का सारांश

इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुआ। यह त्योहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चावड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन करती है।

పాఠ్య సారాంశం

ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల లోక నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.

పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ చాలా జాతరలు జరుగును. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.

Summary

The Adivasis’ (Tribals’) folk dance Dhimsa is described in this lesson. Araku is a village with mountainous area. The scenery of the nature here captivated our hearts. Dhimsa dance originated at a village named ‘Sompi’.

This dance is performed during festivals and celebrations Dhimsa means ‘to fly’,, ‘to move footsteps quickly!’ They all together dance at a place called ‘Chavdi’. They use a musical instrument named ‘Tudumu’. They celebrate several kinds of festivals. Modakondamma is their goddess. Many jataras are celebrated here. The government of Andhra Pradesh transformed this place into a tourist spot. The government of Andhra Pradesh is organising various kinds of celebrations here.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

स्री – पुरुष
औरत – आदमी
नाना – नानी
भैंस – भैंसा
पंडित – पंडिताइन
नर्तक – नर्तकी
गायक – गायिका
मोर – मोरनी
घोडा – घोडी
अध्यापक – अध्यापिका
शिष्य – शिष्या
छात्र – छात्रा
विद्यार्थी – विद्यार्थिनी

वचन बदलिए ( వచనములను మార్చండి)

चित्र – चित्र
नृत्य – नृत्य
यात्रा – यात्राएँ
गुफा – गुफाएँ
यंत्र – यंत्र
देवी – देवियाँ
स्री – स्त्रियाँ
स्थल – स्थल
लोग – लोग
बात – बातें
पंख – पंख
संस्कृति – संस्कृतियाँ
गाँव – गाँव
भाषा – भाषाएँ
दिन – दिन
मोर – मोर

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

ऊपर × नीचे
बडा × छोटा
आज × कल
गाँव × शहर
आना × जाना
सुंदर × असुंदर
सुंदरता × असुंदरता
प्रारंभ × अंत
लायक × न लायक
प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
दूर × समीप/पास
मुख्य × अमुख्य
मानव × दानव
उपयोग × अनुपयोग
बहुत × कम

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

नृत्य = नाच, నాట్యము, dance
करीब = निकट, దగ్గరగా, near
प्रसिद्ध . = मशहूर, ప్రసిద్ధి, famous
स्थान = प्रदेश, (ప్రదేశము, place
दल = समूह, సమూహము, group
पहाड = पर्वत, పర్వతము, mountain
सुंदर = खूबसूरत, అందమైన, beautiful
प्रारंभ = शुरुआत, ప్రారంభము, beginning
त्यौहार = पर्व, పండుగ, festival
बांसुरी = मुरली, మురళి, flute

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 2nd Lesson Questions and Answers होशियार कौआ

7th Class Hindi 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक बालक और एक अलमारी है। अलमारी के ऊपर एक गेंद है और बिजली का लट्ट दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో ఒక బాలుడు మరియు ఒక అలమరా (బీరువా) ఉన్నాయి. అలమరాపై ఒక బంతి ఉంది మరియు ఒక బల్బు కనిపిస్తున్నవి.)

प्रश्न 2.
लड़का क्या कर रहा है? (బాలుడు ఏమి చేయుచున్నాడు?)
उत्तर:
लडका अलमारी पर रखे हुए गेंद को लेने का प्रयास कर रहा है। अलमारी ऊँची है। वह नीचा है। इसलिए वह उसे पकड नहीं सका। उसके मन में एक उपाय आया। वह एक संदूक लाकर उस पर खडे होकर गेंद को अलमारी की ऊपर से पाने की कोशिश कर रहा है।
(బాలుడు అలమారు (బీరువా) పైనున్న బంతిని తీసుకొనుటకు ప్రయత్నించుచుండెను. బీరువా ఎత్తైనది. అతడు పొట్టివాడు. అందువలన అతడు దానిని పట్టుకొనలేకపోవుచుండెను. అతని మనస్సులో ఒక ఉపాయం వచ్చెను. అతడు ఒక పెట్టెను తెచ్చి దానిపై నిలబడి బంతిని బీరువా పై నుండి తీసుకొను ప్రయత్నం చేయుచున్నాడు.)

Intext Questions Answers

प्रश्न 1.
लोमडी ने कौए से गाने के लिए क्यों कहा? (నక్క కాకితో పాట పాడమని ఎందుకు చెప్పెను?)
उत्तर:
कौए की चोंच में रोटी है । इसे देखकर लोमडी के मुँह में पानी भर आया। किसी न किसी प्रकार रोटी को लेना चाहा। लोमडी ने गाने के लिए इसलिए कहा कि यदि वह गायेगा तो उसके मुँह से रोटी नीचे गिर जाएगी।
(కాకి నోటిలో ఒక రొట్టె ఉన్నది. దానిని చూసి నక్క నోటిలో నీరు ఊరినది. నక్క ఏదో విధముగా కాకి నోటిలోని రొట్టెను తీసుకొనవలెనని అనుకున్నది. నక్క కాకితో పాడమని ఎందుకన్నదనగా కాకి పాడితే దాని నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడిపోతుంది. )

प्रश्न 2.
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे क्यों रख लिया? (కాకి రొట్టెను తన పాదముల క్రింద ఎందుకు ఉంచుకున్నది?)
उत्तर:
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे इसलिए रख लिया कि गाते समय उसके मुख से रोटी न गिरें।
(కాకి తన పాదముల క్రింద రొట్టెను ఎందువలన ఉంచుకున్నదనగా తను పాట పాడేటప్పుడు నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడకుండా ఉండుట కొరకు. )

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। ( కొన్ని పక్షుల పేర్లు చెప్పండి.)
उत्तर:
कौआ, तोता, कोयल, कबूतर, मोर और गैरय्या आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, చిలుక, కోకిల, పావురము, నెమలి మరియు పిచ్చుక మొదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)

प्रश्न 2.
लोमड़ी क्या पाना चाहती थी? (నక్క ఏమి పొందకోరుచున్నది?)
उत्तर:
लोमड़ी, कैए के मुँह से रोटी पाना चाहती थी।
(నక్క కాకి నోటిలోనున్న రొట్టెను పొందగోరుచున్నది.)

प्रश्न 3.
कौए ने लोमड़ी से कैसा व्यवहार किया? (కాకి నక్కతో ఎలా వ్యవహరించెను?)
उत्तर:
कौए ने लोमडी से सोच विचारकर विवेक और होशियारी से व्यवहार किया।
(కాకి నక్కతో బాగా ఆలోచించి వివేకంతో తెలివితో వ్యవహరించెను.)

पढ़िए

अ) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. कौआ रोटी को निगल गया। [5]
2. लोमड़ी के मुँह में पानी भर आया। [ 1 ]
3. रोटी को अपने पैरों के नीचे रख लिया। [ 3 ]
4. मैं कामयाब नहीं हो सका। [ 4 ]
5. आपका गाना बहुत मधुर था। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

1. खाने की खोज में कौन घूम रहा था? (తిండి కోసం ఎవరు వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను?)
उत्तर:
खाने की खोज में एक लोमडी घूम रही थी।
(తిండి కోసం ఒక నక్క వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను.)

2. इस कहानी से क्या शिक्षा मिलती है? (ఈ కథ వలన మనకు ఏ ఉపదేశం లభించును?)
उत्तर:
इस कहानी से यह शिक्षा मिलती है कि – ” सोच विचार कर विवेक से काम करने पर व्यवहार में परिवर्तन आता है और बुद्धि का विकास होता है।
(ఈ కథ నుండి మనకు లభించు ఉపదేశం ఏమనగా .. “బాగా ఆలోచించి వివేకంతో పనిచేసినచో వ్యవహారంలో మార్పు వస్తుంది మరియు మన బుద్ధి వికసిస్తుంది. )

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5- 6 వాక్యములలో వ్రాయండి

“होशियार कौआ” कहानी का सारांश लिखिए। (‘తెలివి గల కాకి’ కథ సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।
(ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాట పాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి. రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివి గలదానినని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాటపాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. लोमड़ी और कौआ ……….. में रहते थे। (शहर / जंगल)
उत्तर:
जंगल

2. ……… भोजन की खोज में घूम रही थी। (लोमड़ी / कौआ)
उत्तर:
लोमड़ी

3. रोटी के टुकडे को कौऐ ने अपनी … से पकडा। (चोंच / पंख)
उत्तर:
चोंच

4. मैं आपका …….. सुनना चाहती हूँ। (खाना / गाना)
उत्तर:
गाना

5. इस कहानी में ……….. होशियार निकला। (कौआ / लोमड़ी)
उत्तर:
कौआ

ई) चित्र देखकर पाठ से संबंधी शब्द लिखिए।

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

1. कौआ – आम – मन – नल – लय

2. जंगल – ……………………………
उत्तर:
लगन – नभ – भवन – नाल

3. गाना – ………………………….
उत्तर:
नमक – कनक – कलम – मजा

4. होशियार – …………………………
उत्तर:
राग – गगन – नर – रात

5. पाँच – ……………………………….
उत्तर:
चावल – लदना – नाक – कान

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

मीठा – रसीला, पाँव – चरण, वन – कानन, तलाश-ढूँढना, बुद्धिमान – अकलमंद

1. पैर – पाँव – चरण

2. होशियार – …………., ……………..
उत्तर:
बुद्धिमान, अकलमंद

3. जंगल – …………., ……………..
उत्तर:
वन, कानन

4. मधुर – …………., ……………..
उत्तर:
मीठा, रसीला

5. खोज – …………., ……………..
उत्तर:
तलाश, ढूँढना

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर शब्द लिखिए।

1. बंदर
उत्तर:
2. हाथी
3. चिड़िया
4. जिराफ़
5. शेर
6. जेबरा

आ) परियोजना कार्य :

कुछ पक्षियों के चित्र संग्रहित करके उनके नाम लिखिए।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. मैं पाठशाला जाता हूँ।
उत्तर:
నేను పాఠశాల(బడి)కి వెళతాను.

2. तुम्हारा नाम क्या है?
उत्तर:
నీ పేరు ఏమిటి?

3. मुझे हिंदी पसंद है।
उत्तर:
నాకు హిందీ ఇష్టము.

4. आप पाठ पढ़िए।
उत्तर:
తమరు పాఠం చదవండి.

5. मेरा भारत महान है।
उत्तर:
నా భారతదేశం గొప్పది.

व्याकरणांश

संयुक्ताक्षर

अ) सीखने के लिए और कुछ अभ्यास :

1. मृ = म् + ऋ
2. दृ = द् + ऋ
3. श्र = श् + र
4. ष्ट = ष् + ट
5. ग्न = ग् + न
6. स्त = स् + त

आ) नीचे दिए गए शब्दों में से संयुक्ताक्षरवाले शब्द चुनकर लिखिए।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

होशियारी से संबंधित एक और रचना का बच्चों को परिचय दीजिए। (తెలివికి సంబంధించిన మరొక రచనను పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
होशियार लोमडी

एक बार एक सिंह गंभीर रूप से बीमार हो गया। वह जंगल के सभी जानवरों का राजा था। अतः जंगल के सभी जानवर झुंड बनाकर उसका हालचाल पूछने आए। केवल एक लोमडी नहीं आई।

यह भेडिये के लिए सुनहरा अवसर था। वह लोमडी का शत्रु था। भेडिया सिंह से बोला – हे महराज! आपकी प्रजा के दिल में आपके लिए इतना प्रेम है कि हर जानवर आपके स्वास्थ्य की कामना कर रहा है। किसी भी जानव ने प्रातःकाल से कुछ भी खाया – पिया नहीं है। मगर लोमडी ही एक ऐसी है जो कहीं नज़र नहीं आ रही है।

यह सुनकर सिंह बहुत क्रोधित हो गया। उसने लोमडी को बुलवा भेजा। लोमडी को सिंह के दरबार में हाजिर कर दिया गया। ”बदतमीज़ लोमडी !” सिंह गुस्से से गरजा – ”अपनी गैर हाज़िरी का कारण बयान करो।’ लोमडी ने भेडिया को तिरछी नजरों और कुटिलता से मुस्कराते देख लिया था। वह सारी बात समझ गई और बिना एक क्षण की भी देर किए बोली – “मालिक ऐसा नहीं है, मुझे आपकी बीमारी के बारे में पूरी सूचना है। मैं तो किसी ऐसे डॉक्टर की तलाश कर रही हूँ, जो आपको शीघ्र स्वस्थ कर दे और आपको दोबारा शक्तिशाली बना दे और मैं सचमुच एक ऐसे डॉक्टर से मिल चुकी हूँ, जिसने बताया है कि अगर आप शीघ्र स्वस्थ होना चाहते हैं तो एक भेडिया को मारकर उसकी गरम खाल अपने शरीर पर लपेट ले।

यह सुनते ही सिंह, भेडिये की ओर मुडा। भेडिया अपने जीवनदान के लिए सिंह से भीख माँगता लेकिन सिंह उस पर टूट पड़ा और उसे मार डाला।

नीति : ईर्ष्या की आग स्वयं को जला देती है।

पाठ का सारांश

एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।

పాఠ్య సారాంశం

ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాటపాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివిగలదని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాట పాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.

Summary

A hungry fox was roaming in a forest. A crow perched on the branch of a tree caught his attention. The crow had a piece of bread in his beak. The fox wanted to have it. He started praising the crow wanted him to sing a song. The crow put the piece of bread under his claws and started singing. Realising the cleverness of the crow, the fox wanted him to dance. Then the crow held the piece of bread in his beak and started dancing. The fox assumed the crow to be wise, wanted him to dance and sing at a time. The crow ate the piece of bread and sang while dancing. The crow was wiser than the fox. The fox was disappointed and went away.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

दादा – दादी
भाई – बहन
कौआ – मादा कौआ
बूढ़ा – बूढ़ी
लोमडी – लोमडा
काका – काकी
मामा – मामी
चाचा – चाची
कवि – कवयित्री
बकरा – बकरी
मुर्गा – मुर्गी
गाय – बैल

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

समस्या – समस्याएँ
सफलता – सफलताएँ
कहानी – कहानियाँ
रोटी – रोटियाँ
पैर – पैर
टुकडा – टुकडे
पेड – पेड
मित्र – मित्र
मै – हम
यह – ये
वह – वे
प्रेरणा – प्रेरणाएँ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

विवेक × अविवेक
सफलता × असफलता
होशियार × अकलमंद
बैठना × उठना
सुनना × बोलना
अच्छा × बुरा
एक × अनेक
पुरानी × नयी
नीचे × ऊँचे
कल्पित × यथार्थ
पकडना × छोडना
बड़ा × छोटा
हाँ × नहीं
मधुर × कडुआ
सफल × असफल/विफल
जन्म × मरण
विकास × अविकास
प्रशंसा × निंदा

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

जंगल = वन, అడవి, forest
शक्ति = ताकत, శక్తి, power
खोज = ढूँढना, వెదుకుట, search
भैया = भाई, సోదరుడు, brother
चुराना = चोरी करना, దొంగలించుట, snatch
पैर = पाँव, పాదములు, legs
मधुर = मीठा, తీయని, sweet
होशियार = बुद्धिमान, తెలివి గల, clever
घूमना = टहलना, తిరుగుట, walking
पेड़ = वृक्ष, చెట్టు, tree
पुराना = प्राचीन, పాత, old
गौर से = ध्यान से, జాగ్రత్తగా, carefully
दिमाग = मस्तिष्क, మెదడు, mind
छीनना = जबरदस्ती से ले लेना, లాగుకొనుట, snatch
सीखना = शिक्षा प्राप्त करना, నేర్చుకొనుట, to learn
जानना = सीखना, నేర్చుకొనుట, to learn
मित्र = दोस्त, మిత్రుడు, friend
सफ़लता = कामयाबी, విజయము, victory
भगवान = प्रभु, భగవంతుడు, The God
परिवर्तन = बदलाव, మార్పు, change

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 1st Lesson Questions and Answers ज्ञान हम को दीजिए

7th Class Hindi 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers

सोचिए – बोलिए

प्रश्न 1.
इस चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (ఈ చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
इस चित्र में आसमान, आसमान में सूरज, उडनेवाली पक्षी, पर्वत, पेड – पौधे, फूल, घास, तितली, एक बालिका और एक बालक दिखाई दे रहे हैं।
(ఈ చిత్రంలో ఆకాశం, ఆకాశంలో సూర్యుడు, ఎగురుతున్న పక్షులు, పర్వతములు, చెట్లు – మొక్కలు, పూలు, గడ్డి, సీతాకోక చిలుక, ఒక బాలిక మరియు ఒక బాలుడు కన్పించుచున్నారు.)

प्रश्न 2.
बच्चे क्या कर कर रहे हैं? (పిల్లలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे आँखें मूंदकर भगवान से प्रार्थना कर रहे हैं।
(పిల్లలు కండ్లు మూసుకుని భగవంతుని ప్రార్థించుచున్నారు.)

ज्ञान का अर्थ है जानना। हम गुरु से जानकारी लेते हैं। भगवान से प्रार्थना करते हैं। वे हमें ज्ञान प्रदान करते हैं। हम ऐसी ही कविता पढेंगे।
జ్ఞానము అనగా తెలిసికొనుట అని అర్థము. మనము గురువు గారి నుండి తెలిసికొంటాము. వారు మనకు జ్ఞానము ప్రదానము చేసెదరు. మనము ఇలాంటి కవితనే చదివెదము.

कविता

हे प्रभु आनंद दाता ज्ञान हम को दीजिए।
शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए।
लीजिए हम को शरण में हम सदाचारी बनें।
निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें।
ईर्ष्या कभी भी हम किसी से भूलकर भी न करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥

सत्य बोलें, झूठ त्यागें मेल आपस में करें।
प्रेम से हम गुरुजनों की नित्य ही सेवा करें।
प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥

కవిత
ఓ ప్రభూ ! ఆనంద దాత ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
శీఘ్రముగా మా నుండి చెడు లక్షణాలను దూరము చేయుము.
మమ్ము మీ శరణముల తీసుకుని సదాచారులను చేయుము.
మేము ఎవ్వరినీ పొరబాటున కూడా నిందించము.
మేము ఎప్పుడూ కూడా పొరబాటున కూడా ఎవ్వరితో ఈర్ష్య చూపము.
హే ప్రభూ ! ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
సత్యము మాట్లాడెదము, అబద్ధము పలుకము అందరం కలసి ఉంటాం.
ప్రేమతో మేము గురుజనులకు నిత్యము సేవ చేస్తాము.
ప్రేమతో మేము మన సంస్కృతికి నిత్యము సేవ చేస్తాము.
హే ప్రభూ ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.

POEM

Oh, Lord! Giver of joy! Give us knowledge
Keep the vices off us instantly.
Under your protection, make us the followers of good.
We, even by mistake, never blame anybody.
We, even by mistake, never feel envy of anybody
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.

We speak truth, never tell lies, live together,
We always serve preceptors with love.
We always serve our culture with love.
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.

बोलिए (మాట్లాడండి)

प्रश्न 1.
प्रार्थना हम किससे करते हैं? (మనము ఎవరిని ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
प्रार्थना हम भगवान से करते हैं| (మనము భగవంతుని ప్రార్థిస్తాము.)

प्रश्न 2.
प्रार्थना हम क्यों करते हैं? (మనము ఎందుకు ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
ज्ञान हम को देने हम प्रार्थना करते हैं| (జ్ఞానమును మనకు ఇవ్వమని మనం ప్రార్థిస్తాము.)

Improve Your Learning

सुनिए – बोलिए

प्रश्न 1.
बालक भगवान से क्या प्रार्थना करते हैं? (బాలురు భగవంతునితో ఏమని ప్రార్ధిస్తారు)
उत्तर:
बालक भगवान से उन्हें ज्ञान देने, उनके दुर्गुणों को दूर करने, किसी की निंदा न करने, किसी से ईर्ष्या न करने और हमेशा सच कहने की प्रार्थना करते हैं।
(బాలలు వారికి జ్ఞానమును ఇవ్వమని, వారి చెడు గుణాలను దూరం చేయమని, ఎవరినీ నిందించకుండా ఉంచమనీ, ఎవరితోను ఈర్ష్యపడకుండా ఉంచమనీ మరియు ఎల్లప్పుడు వారిచే సత్యమే మాట్లాడునట్లు చేయమని భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు.)

प्रश्न 2.
बालक किनकी सेवा करना चाहते हैं? (బాలురు ఎవరి సేవ చేయాలని కోరుకుంటారు?)
उत्तर:
बालक हमेशा प्रेम से गुरुजनों और संस्कृति की नित्य सेवा करना चाहते हैं।
(బాలురు ఎల్లప్పుడు ప్రేమతో గురువులు మరియు సంస్కృతికి సేవ చేయకోరుతారు.)

प्रश्न 3.
बच्चे किसे त्यागना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని త్యాగం చేయకోరుతారు?)
उत्तर:
बच्चे झूठ को त्यागना चाहते हैं।
(పిల్లలు అబద్ధమాడుటను త్యాగం చేయకోరుతారు.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. प्रभु	कभी नहीं बोलना चाहिए।
2. गुरुजनों	से दूर रहना चाहिए।
3. सत्य	आनंददाता है।
4. झूठ	हमेशा बोलना चाहिए।
5. दुर्गुण	की सेवा करनी चाहिए।

उत्तर:

1. प्रभु	आनंददाता है।
2. गुरुजनों	की सेवा करनी चाहिए।
3. सत्य	हमेशा बोलना चाहिए।
4. झूठ	कभी नहीं बोलना चाहिए।
5. दुर्गुण	से दूर रहना चाहिए।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें। [ 5 ]
2. शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए। [ 2 ]
3. सत्य बोलें, झूठ त्यागें, मेल आपस में करें। [ 4 ]
4. निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें। [ 3 ]
5. हे प्रभु आनंददाता ! ज्ञान हम को दीजिए। [ 1 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

प्रश्न 1.
आनंद – दाता कौन हैं? ये हमें क्या देते हैं? (ఆనంద దాత ఎవరు? ఆయన మనకు ఏమి ఇచ్చును?)
उत्तर:
‘प्रभु’ आनंद दाता है। वे हमें ज्ञान देते हैं।
(ప్రభువు (భగవంతుడు) ఆనంద డాత. ఆయన మనకు జ్ఞానమును ఇచ్చును.)

प्रश्न 2.
हम सदाचारी कब बन पाते हैं? (మనము సదాచారులము ఎప్పుడగుదుము?)
उत्तर:
प्रभु या भगवान हम को शरण में लेने पर हम सदाचारी बन पाते हैं।
(ప్రభువు లేదా భగవంతుడు మనకు శరణు ఇచ్చిన మనము సదాచారులమగుదుము. )

प्रश्न 3.
गुरुजनों की सेवा कैसे करनी चाहिए? (గురుజనులకు సేవ ఎలా చేయవలెను?)
उत्तर:
प्रेम से हमें गुरुजनों की सेवा करनी चाहिए।

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

प्रश्न 1.
“ज्ञान हम को दीजिए” पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(“జ్ఞానము మాకు ఇవ్వండి” పాఠం సారాంశము మీ మాటల్లో వ్రాయండి.)
उत्तर:
बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”
(పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తూ ఉన్నారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేసెదము. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేసెదము. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేసెదము. ఇదే మా ప్రార్థన.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. भगवान ………… प्रदान करते हैं। (ज्ञान /अज्ञान)
उत्तर:
ज्ञान

2. हमें ……… से दूर रहना चाहिए। (सुगुण / दुर्गुण)
उत्तर:
दुर्गुण

3. आपस में हमें ……… रहना चाहिए। (मिलजुलकर / झगडते)
उत्तर:
मिलजुलकर

4. हमें ……….. बोलना चाहिए। (सत्य / झूठ)
उत्तर:
सत्य

5. गुरुजनों की सेवा ……. करनी चाहिए। (कभी – कभी / नित्य)
उत्तर:
नित्य

ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।
उत्तर:

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. सत्य : स् + अ + त् + य् + अ

2. नित्य : …………………………….
उत्तर:
न् + इ + त् + य् + अ

3. प्रभु : ………………………….
उत्तर:
प् + र् + अ + भ् + उ

4. ईर्ष्या : …………………………
उत्तर:
ई + र् + ष् + य् + आ

5. दुर्गुण : …………………………….
उत्तर:
द् + उ + र् + ग् + उ + ण् + अ

भाषांश

अ) निम्न वर्ग पहेली देखकर पाठ में आये शब्दों को लिखिए।

उत्तर:

1. प्रभु
2. आनंद
3. शीघ्र
4. ज्ञान
5. हम
6. निंदा
7. गुरुजन
8. संस्कृति

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. प्रभु – ईश्वर, भगवान
2. आनंद – खुशी, हर्ष
3. सत्य – सच, यथार्थ
4. नित्य – सदा, हमेशा
5. सेवा – उपचार, परिचर्या

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. ज्ञान × अज्ञान
2. जल्दी × धीरे – धीरे
3. सदाचार × दुराचार
4. सत्य × असत्य
5. नित्य × अनित्य

अ) गाँव का चित्र देखकर शब्द लिखिए।

उत्तर:
गाय, घर, पेड, लडकियाँ, घडे, आसमान, कुटीर, स्त्रियाँ

परियोजना कार्य

अ) एक छोटी – सी कविता दूँढ़िए। कक्षा में दिखाइए।
(ఒక చిన్న కవితను వెతకండి. తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
पतंग
सर सर सर सर उड़ी पतंग
फ़र फ़र फ़र फ़र उड़ी पतंग
इसको काटा उसको काटा
खूब किया फिर सैर सपाटा ।।

अनुवाद कीजिए।

1. मैं छात्र हूँ। ………………………………………
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। ………………………………………
3. लड़का खेलता है। ………………………………………
4. मुझे पढ़ना पसंद है। ………………………………………
5. मेरे हाथ में कलम है। ………………………………………
उत्तर:
1. मैं छात्र हूँ। – నేను విద్యార్థిని.
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। – నేను పాఠశాలకు (బడికి) వెళతాను.
3. लड़का खेलता है। – బాలుడు ఆడతాడు.
4. मुझे पढ़ना पसंद है। – నాకు చదవడం ఇష్టము.
5. मेरे हाथ में कलम है। – నా చేతిలో కలము ఉన్నది.

व्याकरणांश

संयुक्ताक्षर (సంయుక్తాక్షరములు)

दो भिन्न व्यंजनों के मेल को संयुक्ताक्षर कहते हैं।
(రెండు భిన్నమైన హల్లుల కలయికను సంయుక్తాక్షరములు అని అందురు.)

उदा : सत्य, शक्ति, शब्द, स्वयं आदि।
ఉదా: సత్య్, శక్తి, శబ్ద్, స్వయం, మొదలైనవి.

निम्र लिखित शब्दों में संयुक्ताक्षरों को रेखांकित कीजिए।
క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములలో సంయుక్తాక్షరముల క్రింద గీత గీయుము.

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:

राम नरेश त्रिपाठी जी की अन्य रचनाओं में नैतिक गुणों से संबंधित एक और रचना बच्चों को परिचय कीजिए।
(రామ్ నరేశ్ త్రిపాఠీ గారి ఇతర రచనల నుండి నైతిక విలువలకు సంబంధించిన వేరొక రచన పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
राम कहाँ मिलेंगे?

ना मंदिर में ना मस्जिद में
ना गिरिजे के आसपास में।
ना पर्वत पर ना नदियों में
ना घर बैठे ना प्रवास में।
ना कुंजों में ना उपवन के
शांति – भवन या सुख – निवास में।

ना गाने में ना बाने में
ना आशा में नहीं हास में।
ना छंदों में ना प्रबंध में
अलंकार ना अनुप्रास में।
खोज ले कोई राम मिलेंगे।
दीन जनों की भूख – प्यास में। – रामनरेश त्रिपाठी

कविता का सारांश

बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”

కవితా సారాంశం

పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేస్తాం. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేస్తాం. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేస్తాం. ఇదే మా ప్రార్థన.

Summary

The children pray to God. “Oh Almighty! Give us knowledge. Keep the vices off us instantly. We don’t blame anybody. We don’t feel envy of anybody. We always speak truth. We abandon the lies. We always serve the preceptors. We serve our culture with love. This alone is our prayer.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

बालक – बालिका
लड़का – लड़की
स्त्री – पुरुष
माता – पिता
गुरु – गुरुआइन
भगवान – भगवती
बच्चा – बच्ची
अध्यापक – अध्यापिका
गाय – बैल

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

मैं – हम
शरण – शरण
भूल – भूल
गुरु – गुरुजन
सेवा – सेवाएँ
संस्कृति – संस्कृतियाँ
बालक – बालक

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

आनंद × दुःख
ज्ञान × अज्ञान
देना × लेना
शीघ्र × विलंब
दुर्गुण × सगुण/सद्गुण
दीजिए ×
सदाचारी × दुराचारी
निंदा × स्तुति
सत्य × असत्य
झूठ × सच
प्रेम × द्वेष
नित्य × अनित्य

शब्दार्थ (అర్థాలు) (MEANINGS)

प्रभु = भगवान, భగవంతుడు, the God
शीघ्र = जल्दी, వెంటనే, immediately
दुर्गुण = बुरे गुण, చెడు గుణములు, bad qualities
निंदा = बुराई , నిందించుట, condemnation
ईर्ष्या = जलन, ఈర్ష్య, jealousy
त्यागना = छोड़ना, వదులుట, give up
नित्य = सदा, ఎలప్పుడు, always
झूठ = असत्य, అబద్ధము, lie
आनंद = संतोष, సంతోషం, happiness
ज्ञान = बुद्धि, జ్ఞానము, knowledge
शरण = रक्षा पाने का भाव; శరణము, refuge
सदाचारी = अच्छे आचरण वाला, మంచి అలవాట్లు కలవాడు, virtuous
भूल = गलती, తప్పు, mistake
सत्य = सच, నిజము, truth
आपस = परस्पर, పరస్పరం, mutual
प्रेम = प्यार, ప్రేమ, love
गुरु = अध्यापक, ఉపాధ్యాయుడు, teacher
सेवा = परिचयी, సేవ, service
संस्कृति = संस्कार, సంస్కృతి, culture

श्रुत लेख : శ్రుత లేఖనము : Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions निबंध-लेखन Notes, Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi निबंध-लेखन

1. पुस्तकालय (గ్రంథాలయము)

ग्रन्थालय में अनेक प्रकार की पुस्तकें रखी जाती हैं। कुछ पुस्तकों से केवल मनोविनोद होता है। कुछ पुस्तकों को पढ़ने से ज्ञान प्राप्त होता है। पुस्तकें अच्छे मित्र के समान जीवन भर काम आती हैं।

साधारणतया पुस्तकालय में सभी दैनिक पित्रकाओं के साथ कई विशेष पत्रिकाएँ और बडे-बडे ग्रन्थों के साथ सभी आवश्यक किताबें इतिहास, भूगोल विज्ञान आदि किताबों के अतिरिक्त, कहानियाँ, उपन्यास, नाटक आदि किताबों का इन्तज़ाम होता है। जो लोग इन सब किताबों को खरीदकर नहीं पढ़ सकते हैं, उनके लिए ग्रन्थालय अत्यन्त लाभदायक है।

हमारे देश में तंजावूर के सरस्वती ग्रन्थालय अत्यन्त महत्व का है। ऐसे ग्रन्थालय देश में कई स्थानों पर स्थापित करने की अत्यन्त आवश्यकता है। साधारणतः हर एक गाँव में छोटे-छोटे ग्रन्थालयों के होने की अत्यंत आवश्यकता है।

2. समाचार-पत्र (వార్తాపత్రిక)

आजकल दुनियाँ में समाचार पत्रों का महत्वपूर्ण स्थान है। इनसे हमें संसार के सभी प्रातों के समाचारों के अतिरिक्त राजनैतिक टीका-टिप्पणी, अच्छे-अच्छे लेख, वस्तुओं के भाव कई प्रकार के विज्ञापन और सिनेमा संबंधी सचित्र विज्ञान आदि प्रकाशित होते हैं।. संसार के सभी प्रांतों के समाचार शीघ्र ही पहुंचाते हैं।

समाचार पत्र कई प्रकार के होते हैं। इनमें दैनिक पत्रों की बड़ी माँग होती है। इसके अलावा साप्ताहिक, मासिक और पाक्षिक पत्र भी देश की विभिन्न भाषाओं में निकलते हैं। दैनिक पत्रों में राजनीति, समाज और विज्ञापन संबंधी सुन्दर लेख प्रकाशित होते हैं। सुन्दर कहानियाँ और धारावाहिक उपन्यास भी प्रकाशित होते रहते हैं। आजकल व्यापार, अर्थशात्र, सिनेमा आदि क्षेत्रों में विशेष पत्र, पत्रिकाएँ भी निकली हैं। मन बहलाव और ज्ञान -विज्ञान के लिये ये समाचार पत्र बहुत उपयोगी सिद्ध होते हैं।

3. सिनेमा से लाभ और हानि (సినిమా లాభ-నష్టములు)

सिनेमा या चलन-चित्र से हमें कई लाभ हैं। एक गरीब आदमी घूम फिरकर संसार के सभी सुन्दर दृश्य नहीं देखे सकता । लेकिन इनके द्वारा आसानी से थोडा समय और थोडे पैसों से देख सकता है। हम काम करते-करते थक जाते हैं। इसलिए मनोरंजन के बिना अपने काम अधिक समय तक नहीं कर .. सकते हैं। थोडे से मनोरंजन से हम में स्फूर्ति आती है और काम करने का नया उत्साह पैदा होता है। इन चलन चित्रों से हम बहुत विषय सीख सकते हैं। कई चलनचित्रों के द्वारा राष्ट्रीय भाषाओं का प्रचार भी हो रहा है। देश भक्ति संबन्धी कई प्रकार के दृश्य दिखाये जा रहे हैं। इसके ज़रिए समाज सुधार का काम आसानी से हो सकता है। समाज के दुराचार दिखाकर उनको दूर करने का प्रयत्न किया जा सकता है।

सिनेमाओं से बहुत हानियाँ भी हैं। पैसा कमाने के उद्देश्य से आजकल के निर्माता उत्तम चित्र नहीं बनाते | ताकि दुष्परिणामों का असर युवकों पर पड़ता है और वे बिगडे जा रहे हैं। सिनेमाओं को अधिक देखने से आँखों के रोग बढ जाते हैं।

4. विद्यार्थी जीवन (విద్యార్థి జీవితము)

जो बालक विद्या का आर्जन करता है उसे विद्यार्थी कहते हैं। जो विद्यार्थी महान व्यक्तियों से अच्छी बातों को सीखना चाहता है। वही आदर्श विद्यार्थी बन सकता है। आदर्श विद्यार्थी को अपने हृदय में सेवा का भाव रखना चाहिए। उसको अच्छे गुणों को लेना चाहिये। उसको विनम्र और आज्ञाकारी बनना चाहिए। उसको शांतचित्त से अपने गुरु के उपदेशों को सुनना चाहिए। उसको सरलता और सादगी की ओर ध्यान देना चाहिए। उसको स्वच्छ पवित्र जीवन बिताना चाहिए। उसको स्वावलंबी बनना चाहिये। उसको अपने कर्तव्य को निभाना चाहिए। उसको समाज और देश का उपकार करना चाहिए। महापुरुषों की जीवनियों से प्रेरणा लेनी चाहिए | उसको समय का सदुपयोग करना चाहिये। आदर्श विद्यार्थी को सच्चा और सदाचारी बनना चाहिए।

5. किसी राष्ट्रीय त्योहार (జాతీయ పండుగ) (पन्द्रह अगस्त ) (ఆగష్టు 15)

हमारे भारत में कई तरह के त्योहार मनाये जाते हैं। जैसे दीपावली, दशहरा, क्रिसमस, रमज़ान आदि। इनके अतिरिक्त कुछ ऐसे त्योहार हैं जिनका राष्ट्रीय महत्व होता है। उन त्योहारों को सभी धर्मों के लोग. समान रूप से मनाते हैं। भारत का गणतंत्र दिवस, अगस्त पन्द्रह का स्वतंत्र दिवस आदि राष्ट्रीय त्योहार है।

हमारे स्कूल में इस वर्ष अगस्त पन्द्रह का स्वतंत्र दिवस बडे धूम-धाम से मनाया गया । विद्यालय में सर्वत्र रंग -बिरंगे झण्डे फहराये गये। सब लडके प्रातःकाल की प्रार्थना के लिए निकल पड़े । आठ बजे राष्ट्रीय झण्डे की वंदना की गयी । स्काऊट तथा एन. सी. सी. संबन्धी विन्यास हुए। इस अवसर पर खेल-कूद की प्रतियोगिताएँ हुयी। विजेताओं को पुरस्कार बाँटी गयीं। दोपहर को सभा हुई। हमारे प्रधानाध्यापक महोदय और अन्य अध्यापक महोदयों ने राष्ट्रीय त्योहारों के महत्व एवं विद्यार्थियों में देशभक्ति और सेवा की भावनाएँ जागृत की हैं। इन त्योहारों से हमारे नेता और उनकी कुर्बानियों की याद बनी रहती है।

6. राष्ट्रभाषा हिन्दी (జాతీయభాష హిందీ)

भारत एक विशाल देश है। इसमें अनेक राज्य हैं। प्रत्येक राज्य की अपनी प्रादेशिक भाषा होती हैं। राज्य की सीमा के अंदर प्रादेशिक भाषा में काम चलता हैं। परंतु राज्यों के बीच में व्यवहार करने के लिए एक सामान्य संपर्क भाषा की आवश्यकता है। देश की प्रादेशिक भाषाओं में जिसे अधिक लोग बोलते और समझते हैं वही देश की राष्ट्र भाषा बन सकती है। इन सभी गुणों के होने के कारण प्राचीन संस्कृति और सभ्यता से पूर्ण होने के कारण हिन्दी भाषा राष्ट्रभाषा घोषित की गयी है।

इसलिए देश के करोड़ों लोगों से बोली जानेवाली हिन्दी को हमारे संविधान ने राष्ट्रभाषा घोषित की अंतर प्रांतीय और अखिल भारतीय व्यवहारों के लिए हिन्दी का उपयोग किया जाता है। प्रत्येक राज्य में वहाँ की प्रादेशिक भाषा, राज्यभाषा बनी।

7. समय का मूल्य (సమయము యొక్క విలువ)

हमारे जीवन में जो समय बीत गया है फिर नहीं आयेगा। जो समय का मूल्य नहीं जातने हैं, वे समय का दुरुपयोग करते हैं। जो बचपन में पढाई से जी चुरा लेते हैं उन्हें आगे चलकर पछताना पड़ता है। जो समय का सदुपयोग करते हैं, वे जीवन में उन्नति अवश्य पाते हैं। जो सुस्त रहते हैं वे समय का दुरुपयोग करते हैं और आज का काम कल पर डालते रहते हैं, समय का महत्व नहीं जानते हैं। जो समय का महत्व जानते हैं वे समय का सदुपयोग करते हैं। महात्मा गाँधीजी समय के बडे पाबन्द थे।

छात्रों को समय पालन की बडी आवश्यकता है उन्हें व्यायाम, अध्ययन सैर सपाटे आदि के लिए समय निश्चित कर लेना चाहिए। समय निश्चित करना पर्याप्त नहीं है। नियमपूर्वक उसका पालन करना अत्यन्य आवश्यक है। बचपन से समय पालन करना अत्यंत आवश्यक है। जो समय पालन का अच्छा अभ्यास करते हैं, वे आगे चलकर अपने जीवन में सफलता प्राप्त करते हैं।

8. व्यायाम से लाभ (వ్యాయామం వలన లాభాలు)

व्यायाम से बहुत लाभ हैं। व्यायाम शक्ति देने वाला है और सफलता का साधन भी है। इसीलिए व्यायाम स्वास्थ्य और सफलता की कुंजी कहलाता है। नियम के अनुसार व्यायाम करेंगे तो हमेशा नीरोग रहते हैं। तंदुरुस्ती बनी रहती है।

व्यायाम करने की बहुत रीतियाँ हैं। कुस्ती लडना, कसरत करना, खेलना-कूदना, दन्ड-बैठक आदि व्यायाम के भेद माने जाते हैं। टहलना और घूमना भी एक प्रकार का व्यायाम है। व्यायाम करने से श्वासक्रिया खूब होती है। उससे शरीर का रक्त शुद्ध होता है। शुद्ध रक्त से स्वास्थ्य बना रहता है और जल्दी कोई बीमारी नहीं होती । व्यायाम करने से पाचन शक्ति बढती है और शरीर में स्फूर्ति आती है।

9. जनवरी 26 (జనవరి 26)

जनवरी को गणतंत्र दिवस कहते हैं। 1950 में इसी दिन पहले-पहल स्वतंत्र भारत का नया संविधान बनाया गया था | उसकी यादगार में इस दिन सारे देश में आनंद और उत्साह से मनाते हैं क्योंकि 26 जनवरी को ही देश को पूर्ण स्वाधीन की शपथ ली गयी थी । इसके पहले “स्वाधीनता दिवस” नाम से मनाया जा रहा था।

यह गणतंत्र दिवस सारे भारत में बड़ी धूम-धाम से मनाया जाता है। लेकिन हमारी राजधानी दिल्ली में इसकी शोभा निराली होती है। इस दिन सभी को छुट्टी मिलती है। बाज़ार बन्द रहते हैं। दिल्ली में जल, स्थल और वायुसेना के टुकड़ियाँ राष्ट्रपति को वंदना करती है। इस समारोह को देखने के लिए दूर-दूर से लोग दिल्ली पहुंचते हैं।

इस दिन राष्ट्रपति सजधजकर अभिवादन स्वीकार करते हैं। प्रधान मंत्री राष्ट्रपति का स्वागत करते हैं।

10. दूरदर्शन (టెలివిజన్)

दूरदर्शन को ‘टेलिविज़न’ भी कहते हैं। “टेली”का अर्थ है दूर और “विज़न” का अर्थ है प्रतिबिंब। जिस यन्त्र की सहायता से दूर-दूर के दृश्यों का प्रतिबिंब हम घर बैठे देख सकते हैं उसे दूरदर्शन कहते हैं। देखने में यह रेडियो जैसा होता है। इसमें एक परदा लगा रहता है। परदे पर सारे दृश्य दिखायी देते हैं। फ़िल्म और नाटक भी देख सकते हैं। इसमें दृश्य और ध्वनि दोनों का समन्वय प्रसार किया जाता है। इन्हें प्रसारित करने का साधन रेडियो स्टेशन के समान होता है | इसकी महानता का श्रेय महान वैज्ञानिक डॉ. भाभा के प्रयत्नों से हैं।

दूरदर्शन से बहुत लाभ हैं। व्यापार, सामाजिक कार्य, वाद-विवाद, खेल, कृषि विज्ञान, नृत्य आदि इसके द्वारा दिखाये जा सकते हैं। दिन -ब -दिन इसकी माँग बढ रही है। अब गाँवों में भी इसका प्रसार अच्छी तरह हो रही है। इसके सुधार में वैज्ञानिक रात – दिन काम कर रहे हैं।

11.त्योहार (दीपावली) (దీపావళి)

दीपावली एक राष्ट्रीय त्योहार है। यह किसी न किसी रूप में भारत भर में मनाया जाता है। दीपावली हिन्दुओं का प्रमुख त्योहार है। यह दक्षिण भारत में आश्विन मास की अमावस्या को मनाया जाता है। यह अन्धकार पर प्रकाश डालनेवाला त्योहार है। इस त्योहार के संबन्ध में एक कहानी प्रसिद्ध है कि प्राचीनकाल में नरकासुर नामक एक क्रूर राक्षस रहता था । वह सभी को बहुत सताता था। बहुत स्त्रियों को कारागार में बन्दकर दिया था। लोगों में त्राहि-त्राहि मच गई । सभी लोगों ने जाकर भगवान कृष्ण से प्रार्थना की हैं कि उस राक्षस को मारकर हमारी रक्षा कीजिए। श्रीकृष्ण ने सत्यभामा समेत जाकर नरकासुर को युद्ध में मार डाला । उस दिन की याद में लोग हर साल दीवाली मनाते हैं। उस दिन लोग घरों को साफ़ करके घर-घर में दीप जलाकर खुशी मनाते हैं। बच्चे नये कपडे पहनकर पटाखे आदि छोडते हैं। पकवान, खाते हैं। बन्धु लोग आते हैं। मंदिर में जाकर भगवान की पूजा करते हैं। खासकर लक्ष्मी की पूजा करते हैं। उस दिन से व्यापारी लोग पुराने हिसाब ठीक करके नये हिसाब शुरू करते हैं।

12. आपके प्रिय नेता (తమ ప్రియ నాయకుడు)

महात्मा गाँधीजी मेरे प्रिय नेता हैं। महात्मा गाँधीजी ‘जाति पिता’ के रूप में हम सबको मालूम हैं। आप देश की दास्यता को दूर करने के लिए सच्चे सेवक के रूप में काम किये थे।

महात्मा गाँधीजी अहिंसावादी थे। आप सदा सच ही बोले थे। आपके नेतृत्व में ही भारत आज़ादी को प्राप्त कर ली । आप हिन्दू-मुस्लिम एकता के लिए बहुत कोशिश करते थे । आप हरिजनोद्धरण के लिए बहुत प्रयत्न करते थे | आप कुटीर उद्योगों और स्त्री शिक्षा को प्रोत्साहन देते थे।

आपने सत्य और अहिंसा के द्वारा ही दक्षिण आफ्रिका को भी स्वतन्त्र दिलाये | देश को आज़ादी दिलाने के लिए आपको कई बार जेल जाना पड़ा | आपका समय पालन हमारे लिए अनुकरणीय योग्य बात है। 1948 जनवरी 30 वी. तारीख को आप गाड्से नामक एक व्यक्ति के हाथों मारे गये।

13. पर्यावरण और प्रदूषण (వాతావరణ కాలుష్యము)

पर्यावरण याने वातावरण है। पर्यावरण में संतुलन होना चाहिए। नहीं तो हमें कई हानियाँ होती हैं। पशु, पक्षी और हम सब मनुष्य हवा में से आक्सीजन लेते हैं और कार्बन-डाइ-आक्सइड छोडते हैं। यह इसी रूप में पर्यावरण में फैलता है। पेड-पौधों की सहायता से पर्यावरण संतुलित हो जाता है।

पर्यावरण के असंतुलन से मौसम समय पर नहीं आता और वर्षा नियमित रूप से नहीं होते । वर्षा हुई भी तो कहीं अतिवृष्टि कहीं अल्पवृष्टि होती है।

पर्यावरण के प्रदूषण को रोकने में हम सब सहयोग दे सकते हैं। सबसे पहले तो हम गंदगी न फैलाएँ। अपने आसपास की नालियों को साफ़ रखें। कूडा – कचरा जहाँ-तहाँ न फेंकें। जंगल के वृक्ष न काटें। हमारे यहाँ पेड लगाना पुण्य कार्य माना गया है।

पर्यावरण हमारा रक्षा कवच है। हमारे स्वस्थ जीवन का आधार साफ़-सुथरा पर्यावरण ही है। पर्यावरण की रक्षा के लिए हमें उपर्युक्त कामों को करना चाहिए।

14. शिक्षक दिवस (अध्यापक दिवस) (ఉపాధ్యాయ దినోత్సవము)

डॉ. सर्वेपल्लि राधाकृष्णन् भारत के भूतपूर्व राष्ट्रपति थे । वे अध्यापक के रूप में अपना जीवन प्रारंभ करके बाद में भारत के राष्ट्रपति पद पर आसीन हुए। वे एक सफल अध्यापक थे । इसी कारण उनके जन्म दिन सितंबर 5 को शिक्षक दिवस (अध्यापक दिवस) के रूप में सारे देश में मनाया जाता है। इस दिन केन्द्र सरकार और राज्य सरकार उत्तम अध्यापकों का चयन करके उनका सम्मान करती हैं। शिक्षा संस्थाओं में भी अध्यापकों का सम्मान किया जाता है। सरकार अध्यापकों के लिए उपयोगी और कल्याणकारी अनेक योजनाएँ प्रारंभ करती है। यह अध्यापकों के कल्याण के लिए एक निधि है। उससे संबंधित टिकट हर स्कूल में बेचे जाते हैं। उससे जो पैसे प्राप्त होते हैं, उन्हें अध्यापकों को विपत्ति के समय या बीमारी संबंधित कारणों के समय ऋण देते हैं।

इस प्रकार एक उत्तम अध्यापक की स्मृति में अध्यापक दिवस का मनाना समीचीन है। इससे विद्यार्थियों में अध्यापकों के प्रति भक्ति, गौरव, श्रद्धा भाव उत्पन्न होते हैं। समाज में अध्यापकों को उचित स्थान मिलता है। खेद की बात है कि – आजकल कुछ अध्यापकों में नैतिक गुणों का पतन दिखाई पड रहा है। यदि अध्यापक अपने कर्तव्य को ठीक तरह से नहीं निभाएँगे तो “शिक्षक दिवस’ मनाने से कोई लाभ नहीं होगा।

15. राष्ट्रभाषा हिन्दी (జాతీయ భాష హిందీ)

प्रस्तावना : भारत एक विशाल देश है। इसमें अनेक राज्य हैं। प्रत्येक राज्य की अपनी प्रादेशिक भाषा होती है। राज्य के अंदर प्रादेशिक भाषा में काम चलता है। परंतु राज्यों के बीच व्यवहार के लिए एक संपर्क भाषा की आवश्यकता है। सारे देश के काम जिस भाषा में चलाये जाते हैं, उसे राष्ट्रभाषा कहते हैं। राष्ट्रभाषा के ये गुण होते हैं।

1. वह देश के अधिकांश लोगों से बोली और समझी जाती है।
2. उसमें प्राचीन साहित्य होता है।
3. उसमें देश की सभ्यता और संस्कृति झलकती है।

हमारे देश में अनेक प्रादेशिक भाषाएँ हैं। जैसे – हिन्दी, बंगाली, उडिया, मराठी, तेलुगु, तमिल, कन्नड आदि। इनमें अकेली हिन्दी राष्ट्रभाषा बनने योग्य है। उसे देश के अधिकांश लोग बोलते और समझते हैं। उसमें प्राचीन साहित्य है। तुलसी, सूरदास, जयशंकर प्रसाद जैसे श्रेष्ठ कवियों की रचनाएँ मिलती हैं। उसमें हमारे देश की सभ्यता और संस्कृति झलकती है। यह संस्कृत गर्भित भाषा है। इसी कारण हमारे संविधान में हिन्दी राष्ट्रभाषा बनायी गयी। सरकारी काम – काज हिन्दी में हो रहे हैं। हिन्दी भाषा की लिपि देवनागरी लिपि है। इस लिपि की यह सुलभ विशेषता है कि – इसमें जो लिखा जाता है वही पढ़ा जाता है।

उपसंहार :
भारतीय अखंडता और एकता के लिए हिन्दी का प्रचार और प्रसार अत्यंत अनिवार्य है। हर एक भारतीय को हिन्दी सीखने की अत्यंत आवश्यकता है। इसके द्वारा ही सभी प्रान्तों में एकता बढ सकती है। और आपस में मित्रता भी बढ़ सकती है।

16. कंप्यूटर (కంప్యూటర్)

प्रस्तावना :
यह विज्ञान का युग है। कुछ वर्ष पहले संसार के सामने एक नया आविष्कार आया उसे अंग्रेज़ी में कम्प्यूटर और हिन्दी में संगणक कहते हैं।

भूमिका (लाभ) :
आज के युग को हम कम्प्यूटर युग कह सकते हैं। आजकल हर क्षेत्र में इसका ज़ोरदार उपयोग और प्रयोग हो रहा है। चाहे व्यापारिक क्षेत्र हो, राजनैतिक क्षेत्र हो, यहाँ तक कि विद्या, वैद्य और संशोधन के क्षेत्र में भी ये बडे सहायकारी हो गये हैं। इसे हिन्दी में “संगणक” कहते हैं। गणना, गुणना आदि यह आसानी से कर सकता है। मनुष्य की बौद्धिक शक्ति की बचत के लिए इसका निर्माण हुआ है। आधुनिक कम्प्यूटर के निर्माण में चार्लस बाबेज और डॉ. होवर्ड एकन का नाम मशहूर हैं।

विषय प्रवेश :
परीक्षा पत्र तैयार करना, उनकी जाँच करना – इसके सहारे आजकल पूरा किया जा रहा है। जिस काम के लिए सैकडों लोग काम करते हैं, उस काम को यह अकेला कर सकता है। हम जिस समस्या का परिष्कार नहीं कर पाते हैं, उसे यह आसानी से सुलझा सकता है।

विश्लेषण :
चिकित्सा के क्षेत्र में भी इसका उपयोग बड़े पैमाने पर हो रहा है। इसके द्वारा यह सिद्ध हो गया कि – ” सब तरह के काम यह कर सकता है।”

उपसंहार :
इसकी प्रगति दिन – ब – दिन हो रही है। रॉकेटों के प्रयोग, खगोल के अनुसंधान में इसके . ज़रिये कई प्रयोग हो रहे हैं। यह वैज्ञानिकों के लिए एक वरदान है। हर छात्र को इसका प्रयोग करना सीखना है। इसके द्वारा देश.की अभिवृद्धि अवश्य हो सकती है। लेकिन बेरोज़गारी बढने की संभावना है।

17. अपना गाँव (మా గ్రామం)

मेरा गाँव ईमनी है। यह आँध्रप्रदेश राज्य में गुंटूर जिले में दुग्गिराला मंडल में स्थित है। हमारे गाँव में लगभग दस हजार लोग रहते हैं। यह बडा गाँव है। हमारे गाँव में कई मंदिर हैं। हमारे गाँव में विविध धर्मों के लोग आपस में मिलजुल कर रहते हैं। यहाँ कई गिरिजाघर भी हैं। हमारे गाँव में कई पाठशालाएँ भी हैं। यहाँ के ज्यादानर लोग खेतीबारी करके जीवन यापन करते हैं। हमारा गाँव बहुत सुंदर है। हर साल हमारे गाँव में उत्सव आदि मनाते हैं।

18. अपना परिवार (మా కుటుంబం)

मेरा परिवार बहुत बड़ा है। मेरे परिवार में दादाजी, दादीजी, चाचा, चाची, मेरे पिताजी, माताजी, मैं और अपने दो भाई और एक बहिन है। मेरे पिताजी एक पाठशाला में अध्यापक है। माताजी गृहिणी है। दादाजी तो नौकरी से अवकाश प्राप्त किया है। मेरे परिवार के सारे सदस्य खूब पढ़े – लिखे हैं। दादा और दादीजी हमें हर रोज अच्छी – अच्छी कहाँनियाँ सुनाते हैं। मेरा घर भी बहुत बड़ा है। हम सब मिलजुलकर रहते हैं।

19. वृक्ष हमारे साथी (వృక్షాలు మన మిత్రులు)

प्रस्तावना :
वृक्ष या पेड हमारे साथी हैं। जीवन की राह में वे हमारी मदद करते ही रहते हैं। वे न केवल हमारे साथी हैं, बल्कि पशु पक्षी के भी साथी हैं। वृक्ष महान होते हैं। उन्हीं के नीचे सिद्धार्थ ने ज्ञान प्राप्त कर लिया है। वे मानव समाज के अनादि से मित्र हैं। प्रकृति की शोभा इनसे ही बढ़ती है। वृक्ष हमारे साथी हैं। वे सदा हमें अपनी छाया प्रदान कर ये लाभ पहुंचाते हैं। मानव को फूल-फल और छाया देते हैं। इंधन देते हैं। अनेक प्रकार की उपयोगी चीजें इनसे मिलती हैं।

विश्लेषण :
जैसे दरवाजें, कुर्सियाँ, गाडियाँ इत्यादि। अपनी हरियाली से पर्यावरण को संतुलित रखते हैं। प्राणवायु प्रदान करते हैं। गृह निर्माण में काम आते हैं।

उपसंहार :
हमें वृक्षारोपण कर पर्यावरण को बनाये रखना चाहिए। वृक्षों का संरक्षण करना चाहिए। वृक्षों की पूजा करनी चाहिए। क्योंकि वे हमारे साथी हैं। हम इनकी रक्षा करें तो वे हमारी रक्षा करेंगे।

वृक्षो रक्षति रक्षितः

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions पत्र-लेखन Notes, Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi पत्र-लेखन

1. तुम्हारी तबीयत ठीक नहीं है। बुखार के कारण तीन दिन की छुट्टी माँगते हुए प्रधानाध्याक के नाम छुट्टी पत्र लिखिए।
उत्तर:

राजमहेंद्रवरम, दि. xxxxx प्रेषक : X X X X, सातवीं/सी, शारदा विद्यालय, राजमहेंद्रवरम। सेवा में, श्री कक्षाध्यापक जी, सातवीं / सी, शारदा विद्यालय, राजमहेंद्रवरम। महोदय, सादर प्रणाम। निवेदन है कि कल रात से मुझे तेज़ बुखार है। सिरदर्द और बदनदर्द भी हैं। वैद्यजी ने दवाइयाँ देकर तीन दिन आराम लेने की सलाह दी। इसलिए कृपा करके मुझे तीन दिन की छुट्टी दीजिए। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, xxxxx.

2. अपनी पाठशाला में मनाये गये स्वतंत्रता दिवस (अगस्त 15) के बारे में वर्णन करते हुए अपने मित्र के नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

विजयवाडा, दि. xxxxx प्यारे मित्र सुनील, मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा करता हूँ कि तुम भी वहाँ सकुशल हो। मैं यह भी आशा करता हूँ कि तुम वहाँ अच्छी तरह पढ़ रहे हो। मेरी पाठशाला में स्वतंत्रता दिवस (अगस्त 15) अच्छी तरह मनायी गया। पाठशाला के छात्रों ने पाठशाला को रंग-बिरंगे कागज़ों से खूब सजाये। सबेरे आठ बजे को एक सभा बनी । हमारे प्रधानाध्यापक जी ने तिरंगे झंडे को फहराये। बाद में भाषण दिये। अन्य अध्यापकों ने भी इस दिवस की विशेषता के बारे में बताये। छात्रों को विविध विषयों पर पुरस्कार भी दिये गये। बाद में मिठाइयाँ बाँटी गयीं। मैं समझता हूँ कि तुम्हारी पाठशाला में भी स्वतंत्रता दिवस अच्छी तरह मनायी गयी होगी। बडों को मेरा नमस्कार। तुम्हारे प्यारे मित्र, सुधीर, विजयवाडा। पता : के. सुनील, पिता. गोविंद राव, सीतानगर, घर नं. 10 – 20 – 35, कडपा।

3. आपके भाई का विवाह होनेवाला है। तीन/चार दिन की छुट्टी माँगते हुए कक्षाद्यापक को पत्र लिखिए।
उत्तर:

काकिनाडा, दि. x x x x x प्रेषकः x x x x, सातवीं/बी, हिन्दू हाईस्कूल, काकिनाडा। सेवा में, श्री प्रधानाध्यापक जी, हिन्दू हाईस्कूल, काकिनाडा। पूज्य महोदय, सादर प्रणाम। निवेदन है कि मेरी बडा भाई की शादी अगले हफ़ते में होनेवाली है। घर पर बहुत सा काम है। माता-पिता की सहायता करनी है। इसलिए मैं तीन/चार दिन तक स्कूल नहीं आ सकता। कृपया मुझे तीन/चार दिन की छुट्टी दीजिए। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, x x x x

4. अपनी पढाई का वर्णन करते हुए पिताजी के नाम पर एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

राजमहेंद्रवरम, दि. x x x x x. पूज्य पिताजी, सादर प्रणाम। मैं यहाँ कुशल हूँ। आपका लिखा पत्र कल ही मिला। सारे विषय मालूम हुए। मेरा … स्वास्थ्य ठीक है। मैं लगन से पढ रहा हूँ। परीक्षाएँ भी अच्छी तरह लिख रहा हूँ। आप निश्चिंत रहिए। आगामी छुट्टियों में मैं अवश्य घर आऊँगा। माताजी को मेरे प्रणाम कहना। बहिन को शुभ आशीशा आपका प्रिय पुत्र, xxxx, पता: वी. रामाराव जी, घ.न. 3-8-31/3 बंदर रोड, गुडिवाडा।

5. अपने यहाँ के किसी पर्व का वर्णन करते हुए अपने मित्र को एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

गुंटूरु, दि. xxxxx प्रिय मित्र रवि, तुम्हारा पत्र अभी मिला। पढ़कर खुश हुआ। दशहरे की छुट्टियाँ समाप्त हो गयीं। यहाँ कल दीपावली भी खूब मनायी गयी। दीपावली हिन्दुओं का मुख्य त्योहार है। इसे सभी लोग मनाते हैं। प्राचीन काल में श्रीकृष्ण ने सत्यभामा समेत जाकर दुष्ट नरकासुर का वध किया। तब से उसके उपलक्ष्य में लोग दीपावली खुशी से मनाते आ रहे हैं। उस दिन घर की सफ़ाई की जाती है। अभ्यंग स्नान करते हैं। बन्धु लोग आते हैं। पकवान खाते हैं। बच्चे फुलझडियाँ और पटाखे जलाते हैं। लक्ष्मी की पूजा करते हैं। व्यापारी लोग अपने पुराने हिसाब ठीक करके नये हिसाब शुरू करते हैं। तुम्हारे माँ-बाप को मेरे प्रणाम कहना। तुम्हारा, x x x x x x x, आठवीं कक्षा। पता : वि. रविकुमार, हिन्दू हैस्कूल, सातवीं कक्षा, अमलापुरम, पू.गो. जिला।

6. आवश्यक किताबें खरीदने धन माँगते हुए पिताजी के नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर:

अमलापुरम, दि. x x x x x पूज्य पिताजी, सादर प्रणाम। मैं यहाँ कुशल हूँ। सोचता हूँ कि आप सब वहाँ सकुशल हैं। मैं अच्छी तरह पढ रहा हूँ। परीक्षाओं के लिए खूब तैयारी कर रहा हूँ। मुझे यहाँ कुछ आवश्यक किताबें खरीदनी हैं। इसलिए ₹ 1500/- एम. ओ द्वारा भेजने की कृपा करें। माताजी को मेरे प्रणाम कहना। आपका आज्ञाकारी पुत्र, xxxx. पता : के. रवि, 3 – 6 – 31/3, मार्कापुरम, प्रकाशम ज़िला।

7. हिन्दी सीखने की ज़रूरत बताते हुए अपने छोटे भाई के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

अमलापुरम, दि. x x x x x प्रिय छोटे भाई सुरेश, आशीर्वाद। तुम्हारा पत्र पढ़कर मुझे बडा अचरज हुआ। हिन्दी के प्रति तुम्हारी राय ग़लत है। हिन्दी भाषा हमारी राष्ट्रभाषा है। देश के अधिकांश लोग हिन्दी जानते हैं। अगर हम दक्षिण भारत से उत्तर भारत जाएँगे तो हमें वहाँ हिन्दी में बोलना पडता है। सरकारी नौकरी करनी है तो हिन्दी सीखना अत्यंत आवश्यक है। इसलिए तुम कल से हिन्दी पढ़ना सीख लो। अगली बार पत्र लिखते समय हिन्दी में पत्र लिखना। वहाँ सब लोगों से मेरी पूछताछ कहना। तुम्हारा बडा भाई, गोविंदराव। पता : यस. सुरेश, सातवीं कक्षा, यस.यस. हाईस्कूल, गाँधी नगर, वैज़ाग।

8. किसी विशेष यात्रा के बारे में अपने अनुभव बताते हुए किसी दोस्त के नाम पत्र लिखिो।
उत्तर:

विजयवाडा, दि. x x x x x प्रिय मित्र रमेश, तुम्हारा पत्र आज ही मिला। पढकर खुश हुआ। मैं यहाँ सकुशल हूँ। पिछले सप्ताह मैं अपने स्कूल के कुछ छात्रों के साथ तिरुपति गया। वहाँ के देवस्थान की धर्मशाला में हम ठहरे। भगवान बालाजी के दर्शन करके हम आनंद विभोर हो गये हैं। … तिरुपति में हम दो दिन ठहरे। वहाँ हमने कोदंड रामस्वामी का मंदिर, गोविंदराजुलुस्वामी का मंदिर, पापनाशनम्, आकाशगंगा आदि देखें। उसके बाद मंगापुरम जाकर श्री पद्मावती माँ का दर्शन किया। श्री वेंकटेश्वर विश्वविद्यालय देखने भी गये। पश्चात् सीधे घर वापस आये। माताजी और पिताजी को मेरे प्रणाम कहना। तुम्हारा प्रिय मित्र xxxx. पता: के. रमेश, गाँधीनगर, पुराना गाजुवाका, विशाखपट्टणम् – 26.

9. अपनी पाठशाला में मनाये गये वार्षिकोत्सव का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

विजयवाडा, दि. x x x x x प्रिय मित्र, मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा है कि वहाँ तुम कुशल हो । मैं अपने स्कूल के वार्षिकोत्सव का वर्णन कर रहा हूँ। दिनांक x x x x को हमारे स्कूल का वार्षिकोत्सव बडे धूम-धाम से मनाया गया । उस दिन स्कूल और सभा मंडप रंग – बिरंगे काग़ज़ से सजाये गये। फाटक पर “सुस्वागतम” टाँगी गयी। शाम के पाँच बजे . सभा आरंभ हुई । बहुत से लोग वार्षिकोत्सव देखने आये। हमारे प्रधानाध्यापक अध्यक्ष बने। शिक्षा मंत्री ने मुख्य अतिथि के रूप में भाषण दिया । विद्यार्थियों से कार्यक्रम संपन्न हुए। विजेताओं को पुरस्कार दिये गये। राष्ट्रीय गीत के साथ सभा समाप्त हुई। तुम्हारे माँ-बाप को मेरे नमस्कार बताओ । पत्र की प्रतीक्षा में। तुम्हारा प्रिय मित्र, के.. अमरनाथ, सातवीं कक्षा, अनुक्रमांक – 46. पता : यस. मनीष लाल, सातवीं कक्षा ‘ए’, श्री सिद्धार्था हाईस्कूल, राजमहेन्द्री – 2.

10. ग्रीष्मावकाश व्यतीत करने के विषय का वर्णन करते हुए अपने मित्र के नाम पत्र लिखिये।
उत्तर:

काकिनाडा, दि. x x x x x प्रिय मित्र, साइ कुमार, यहाँ मैं सकुशल हूँ। बहुत दिनों से तुम्हारा पत्र मुझे नहीं मिला | इस साल मैं ने ग्रीष्मावकाश बेंगलूरु ‘ में बिताया । उस शहर के मल्लेश्वरम में हमारी माताजी रहती हैं। गरमी के मौसम में बेंगलूरु का वातावरण ठंडा रहता है। वहाँ पेडों की हरियाली आँखों को आराम देती है। बेंगलूरु सचमुच एक सुन्दर नगर है। सुन्दर मकान, साफ़-सुथरी सडकें और सुहाने बाग बगीचे नगर की शोभा बढ़ाते हैं। मैं रोज़ वहाँ के लाल बाग में घूमने जाता हूँ। सिटी मार्केट में अच्छा बाज़ार लगता है। वहाँ पर कई रेशम के कारखाने हैं। पिताजी का पत्र पाकर मुझे वहाँ से आ जाना पड़ा | बेंगलूरु छोडकर आते हुए मुझे चिंता हुई । अपने माता-पिता से मेरे नमस्कार कहो। तुम्हारा मित्र, ऐ.यस.वी. प्रसाद। पता : यस. साइ कुमार, पिता : विजय, बैंक कॉलनी विजयवाडा।

11. तुम्हारे गाँव में सफ़ाई ठीक नहीं हैं । स्वास्थ्य अधिकारी के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

नंदिगामा, दि. x x x x x प्रेषक : साईबाबा यस, S/o. लालशाह, मैंनेजर, स्टेट बैंक आफ इंडिया, नंदिगामा। सेवा में, श्रीमान् स्वास्थ्य अधिकारी, पंचायत कार्यालय, नंदिगामा। मान्य महोदय, आपकी सेवा में नम्र निवेदन है कि “कुछ महीनों से हमारे गाँव में सफ़ाई ठीक ढंग से नहीं हो रही है। सड़कों पर कूडा-करकट जमा रहता है। नालों का गंदा पानी सड़कों पर बहता है। उनको साफ़ करने की ठीक व्यवस्था नहीं है। इसलिए मच्छर खूब बढ़ गये हैं। कई लोग मलेरिया के शिकार बन रहे हैं। इसलिए मैं आपसे प्रार्थना करता हूँ कि हर रोज़ सफ़ाई करने की अच्छी व्यवस्था की जाय”। भवदीय, नं. x x x x पता: स्वास्थ्य अधिकारी, पंचायत कार्यालय, नंदिगामा।

12. तुम्हारी साइकिल की चोरी हुई है। दारोगा साहब के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

तेनाली, दि. x x x x x प्रेषक : न. x x x x, जि.प.उ. पाठशाला, तेनाली। सेवा में, श्रीमान दारोगा साहब, वन टउन पुलिस स्टेशन, तेनाली। प्रिय महाशय, मेरा निवदेन है कि मैं कल शाम हिमालय होटल के सामने अपनी साइकिल रखकर चाय पीने अंदर गया। उसे ताला लगाना भूल गया। मैं चाय पीकर बाहर आया। लेकिन वहाँ साइकिल नहीं दिखाई पड़ी। मैंने वहाँ के लोगों से सइकिल के बारे में पुछताछ की। लेकिन साइकिल का पता नहीं चला | मेरी साइकिल ‘अम्बर’ की है। उसका रंग काला है। उसका नंबर – 345861 है । वह बिलकुल नयी सी लगती है। उसमें मिल्लर लाईट लगा है। अतः उसका पता लगाकर उसे दिलवाने की कृपा कीजिए। आपका विश्वसनीय, नं. x x x x. पता : दारोगा साहब, वन टउन पुलिस स्टेशन, तेनाली।

13. अपनी पाठशाला का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

विजयवाडा, दि : xxxx प्यारे मित्र कुमार, मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा करता हूँ कि तुम भी वहाँ सकुशल हो। मैं कुछ दिनों के पहले ही नये स्कूल में भर्ती हुआ हूँ। मेरे स्कूल का नाम है विज्ञान विहार है स्कूल यह विजयवाडा में स्थित है। इस स्कूल में लगभग 1000 छात्र पढ़ रहे हैं। मेरी पाठशाला बहुत बड़ी है पाठशाला में बड़े – बड़े कमरे कई हैं। मैदान भी बड़ा है। हमारी पाठशाला में तेलुगु, अंग्रेजी और हिन्दी तीनों माध्यम चलाया जाता है। हमारी पाठशाला सुबह नौ बजे से शुरु होकर शाम को पाँच बजे तक चलती है। तुम्हारे माता – पिता को मेरा नमस्कार, तुम्हारे प्यारे मित्र, मुकुंदम। पता: पी. के. कुमार, पिता. रामकृष्णाराव, घर – 28-10-16, मंदिर वीधि, तिरुपति।

14. अपनी पाठशाला में आयोजित ‘स्वच्छ भारत’ का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

गुंटूरु x x x x x. प्रिय मित्र, मैं यहाँ कुशल हूँ | आशा है कि तुम भी वहाँ कुशल हो । मैं इस पत्र में हमारी पाठशाला में आयोजित ‘स्वच्छ भारत’ कार्यक्रम का वर्णन कर रहा हूँ। यह कार्यक्रम राष्ट्रीय स्तर का है । पाठशाला का वातावरण, खेल का मैदान, शौचालय, पेयजल क्षेत्र आदि की सफाई हमने की हैं । छात्रों को, शिक्षकों को, अभिभावकों को शामिल करते हुए सप्ताह में 2 घंटे सफाई अभियान चलाया जाता है। तुम भी अपनी पाठशाला में आयोजित सफाई कार्यक्रमों का वर्णन करते हुए पत्र लिखो। तुम्हारे मातापिता को मेरे प्रणाम। तुम्हारा मित्र, x x x x पता : श्रीनिवास, # 4 – 2/1, श्रीनगर, चित्तूरु।

15. ऐतिहासिक शहर हैदराबाद का वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

विजयवाडा, दि. x x x x x प्यारे मित्र सुकुमार, मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा करता हूँ कि तुम भी वहाँ सकुशल हो। मैं इस पत्र में ऐतिहासिक नगर हैदराबाद के बारे में बताना चाहता हूँ। हैदराबाद तेलंगाणा राज्य का राजधानी है। इसे भाग्यनगर भी कहते हैं। यह एक ऐतिहासिक नगर है। यहाँ चारमीनार, गोलकोंडा, जामा मसजिद, उस्मानिया विश्वविद्यालय, शासन सभा भवन, एन.टी.आर. गार्डेन्स, आदि ऐतिहासिक एवं प्रसिद्ध स्थान, किले, मीनार आदि हैं। इसके अलावा हैदराबाद में बालाजी मंदिर, बेगम पेट विमान केंद्र आदि भी है। यहाँ सैफ़ाबाद हाइटेक सिटी भी है। मैं आशा करता हूँ कि आगामी छुट्टियों में तुम अवश्य ऐतिहासिक नगर हैदराबाद को देखते हो। घर में सभी बड़ों को मेरा नमस्कार। तुम्हारे प्यारे मित्र, पी. कैलास, तेनाली। पता : एल. सुकुमार पिताः सुधाकर, घर – 48-50-69, कडपा।

16. तुम्हारे पिताजी की बदली हुई है। टी.सी., सी.सी., यस.सी. के लिए प्रधानाध्यापक जी को पत्र लिखिए।
उत्तर:

आलमूरु, दि. x x x x x आदरणीय प्रधानाध्यापक जी, मैं आठवीं कक्षा (बी) का विद्यार्थी हूँ। मेरा नंबर 42 है। मेरे पिताजी की बदली नेल्लूर को हुई है। इसलिए मेरे टी.सी. (Transfer Certificate) (सी.सी.) (Conduct Certificate) और एस.सी. (Study Certificate) यथाशीघ्र दिलाने की कृपा करें। मैं नेल्लूर की पाठशाला में भर्ती होना चाहता हूँ। आपका विनम्र विद्यार्थी, नं. – 142 पी. ज्योति, आठवीं कक्षा ‘बी’. पता : श्रीमान् प्रधानाध्यापक जी, यस.यस. हाईस्कूल, आलमूरु।

17. हिन्दी सीखने की आवश्यकता पर जोर देते हुए अपने दोस्त (मित्र) के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

अमलापुरम, दि. x x x x x प्रिय मित्र, सुरेश कुमार, तुम्हारा पत्र पाकर मैं बहुत खुश हुआ । मैं अगले फरवरी में हिन्दी विशारद परीक्षा में बैठने की तैयारी कर रहा हूँ। हिन्दी सीखने में बहुत आसानी भाषा है। वह हमारे भारत की राष्ट्र भाषा है। देश भर में असंख्य लोग यह भाषा समझते और बोलते हैं। अगर हम उत्तर भारत में कही भी जाएँ तो हिन्दी की उपयोगिता समझ में आयेगी। वहाँ अंग्रेज़ी या किसी भी दूसरी भाषा से काम नहीं चलता | हिन्दी नहीं जानते तो हम वहाँ एक अजनबी रह जायेंगे। इसलिए तुमसे भी मेरा अनुरोध है कि तुम भी हिन्दी सीख लो। आशा है कि तुम समय-समय पर पत्र लिखा करोगे। तुम्हारा, प्रिय मित्र, ऐ.श्रीनिवास पता : सुरेश कुमार, सातवीं कक्षा ‘बी’, जि.प्र.प.हाईस्कूल, काकिनाडा।

18. तुम्हारे देखे हुए प्रदर्शिनी का वर्णन करते हुए मित्र को पत्र लिखिए।
उत्तर:

विलसा, दि. x x x x x प्रिय मित्र साई, मैं यहाँ कुशल हूँ। तुम भी कुशल समझता हूँ। आजकल विजयवाडा में एक बड़ी – भारी औद्योगिक प्रदर्शिनी चल रही है। मैंने उसे देखा है उस प्रदर्शिनी के बारे में तुम्हें कुछ बताना चाहता हूँ। इस प्रदर्शिनी में सैकड़ों की दूकानें, खिलौने की दूकानें हैं। इनके साथ खेतीबारी के संबंधित यंत्र और औजारों की प्रदर्शिनी भी हो रही है। बच्चों को आनंद देनेवाली ‘बच्चों की रेल गाडी’ है। घूमनेवाली बडी “जैन्टवील’ है। हवाई जहाज़, रॉकेट और ऊँट हैं। उन पर बैठकर सफ़र कर सकते हैं। रेल विभाग, तार विभाग के जो स्टाल हैं वे बडे आकर्षक हैं और अन्य कई आकर्षणीय विभाग हैं। . परीक्षा के समाप्त होते ही तुम यहाँ चले आओ। तुमको भी मैं ये सब दिखाऊँगा। तुम्हारे माता-पिता से मेरा नमस्कार कहना। तुम्हारा प्रिय मित्र, x x x x पता : यस.यस.साई, सातवीं कक्षा, जि.प्र.प.हाईस्कूल, अमलापुरम, पू.गो. ज़िला।

19. आपकी पाठशाला में बालदिवस मनाया गया। उसका वर्णन करते हुए मित्र के नाम पत्र लिखिए।
उत्तर:

विजयवाडा, दि. x x x x x प्यारे मित्र हरीश, मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा करता हूँ कि तुम भी वहाँ सकुशल हो। कल हमारी पाठशाला में बालदिवस अच्छी तरह मनाया गया है। सुबह दस बजे को प्रधानाध्यापक जी ने बालदिवस सभा को आरंभ किया। प्रधानाधापक के साथ अन्य अध्यापक गण भी बालदिवस के बारे में भाषण दिये। हमारी पाठशाला को रंग-बिरंगे कागजों से और दीपों से खूब सजाया गया। कई प्रतियोगिताएँ चलायी गयी। इन में प्रथम और द्वितीय स्थान पाये विद्यार्थियों को प्रधानाध्यापक जी ने इनाम दिये। नेहरू जी के जन्म दिवस के उपलक्ष्य में हर साल बालदिवस मनाया जाता है। सभा के अंत होने के बाद हमें मिठाइयाँ बाँटा गया। मैं आशा करता हूँ कि तुम्हारी पाठशाला में भी बालदिवस अच्छी तरह मनाया गया है। बडों को मेरा नमस्कार तुम्हारा प्यारे मित्र, जगदीश, विजयवाडा। पता : जी. हरीश, पिताः जी. गिरीश घर – 50 – 10- 70, आंध्रा बैंध वीधि, गुरजाला।

Andhra Pradesh SCERT AP State Board Syllabus 7th Class Hindi Study Material Guide Pdf free download, AP Board 7th Class Hindi Textbook Solutions are part of AP Board 7th Class Textbook Solutions.

Students can also read AP 7th Class Hindi Important Questions for exam preparation.

AP State Syllabus 7th Class Hindi Guide Study Material Pdf Free Download

AP Board 7th Class Hindi Solutions | AP State 7th Class Hindi Textbook Pdf

7th Class Hindi Study Material Pdf Download New Syllabus

7th Class Hindi Study Material 2022-2023 Sem 1

• Chapter 1 ज्ञान हम को दीजिए
• Chapter 2 होशियार कौआ
• Chapter 3 आदिवासी नृत्य – धिंसा
• Chapter 4 हम नन्हें बच्चे
• Chapter 5 ईमानदारी का फल
• Chapter 6 पत्र-लेखन

7th Class Hindi Material Pdf Sem 2

• Chapter 7 कोयल
• Chapter 8 आओ हिन्दी सीखें
• Chapter 9 साहसी बालक
• Chapter 10 कबीर की वाणी
• Chapter 11 सफलता का मंत्र
• Chapter 12 कोंडापल्ली की यात्रा
• पत्र-लेखन
• निबंध-लेखन
• शब्दकोश

AP 7th Class Hindi Textbook Answers (Old Syllabus)

AP 7th Class Hindi Textbook Lessons State Syllabus Pdf | 7th Class Hindi Textbook Answers

• Chapter 1 मन करता है
• Chapter 2 सच्चा दोस्त
• अगर पेड़ भी चलते होते
• Chapter 3 हिंदी दिवस
• चूहे को मिली पेंसिल
• Chapter 4 अपना प्यारा भारत देश
• Chapter 5 आसमान गिरा
• बादल
• Chapter 6 छुट्टी पत्र
• नन्हा मुन्ना राही हूँ …..
• Chapter 7 चारमीनार
• Chapter 8 हमारे त्यौहार
• स्वच्छता और स्वास्थ्य
• Chapter 9 गुसाडी
• प्यारी बिटिया
• Chapter 10 कबीर के दोहे
• Chapter 11 साहसी सुनीता
• घंटे की आवाज़
• Chapter 12 आत्मविश्वास
• कंजूस सेठ

These AP 7th Class Telugu Important Questions 5th Lesson పద్య పరిమళం will help students prepare well for the exams.

AP Board 7th Class Telugu 5th Lesson Important Questions and Answers పద్య పరిమళం

I. అవగాహన-ప్రతిస్పందన

పరిచిత పద్యాలు

కింది పద్యాలను చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

1. క్షమ గలిగిన సిరి గలుగును
క్షమ గలిగిన వాణి గలుగు సౌఖ్యము లెల్లన్
క్షమ గలుగఁ దోన కలుగును
క్షమ కలిగిన మెచ్చు శౌరి సదయుఁడు తండ్రీ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ‘క్షమ’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఓర్పు

ఆ) ‘వాణి’ నానార్థాలు ఏమిటి?
జవాబు:
వాక్కు, సరస్వతి

ఇ) ‘శౌరి’ వ్యుత్పత్తి ఏమిటి?
జవాబు:
శూరసేనుని మనుమడు

ఈ) ‘సదయుడు’ విగ్రహవాక్యం ఏమిటి?
జవాబు:
దయతో కూడినవాడు

2. పరుల దిట్ట నోరు పాప పంకిల మౌను
పెద్దలను నుతింప శుద్ధియగును
నోటి మంచి తనము పాటించు సుజ్ఞాని
కాళికాంబ ! హంస కాళికాంబ!
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ‘పంకిలం’ వికృతి పదం ఏది?
జవాబు:
పంకం

ఆ) ‘పెద్దలను నుతింప’ లోని గీత గల అక్షరం ఏ విభక్తి ప్రత్యయం?
జవాబు:
ద్వితీయా

ఇ) ‘సుజ్ఞాని’కి వ్యతిరేక పదం ఏమిటి?
జవాబు:
అజ్ఞాని

ఈ) ‘కాళికాంబ’ పదం విడదీయండి.
జవాబు:
కాళిక + అంబ

3. సత్యమె యశముకు మూలము
సత్యమె భవమోహపాశ సంసృతి బాపున్
సత్యమె శీలము నిలుపును
సత్యముతో నెట్టివ్రతము చాలదు నగజా
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ‘సంసృతి’ అంటే అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
సంసారం

ఆ) ఈ పద్యంలోని మకుటం ఏది?
జవాబు:
నగజా

ఇ) యశముకు మూలం ఏది?
జవాబు:
సత్యం

ఈ) సత్యం దేనిని నిలుపుతుంది?
జవాబు:
శీలాన్ని

4. గురుభక్తియు విద్యలపై
తరగని విశ్వాస సంపద వినయము నిరం
తర సాధన, ధారణ పున
శ్చరణము విద్యార్థికి యవసర లక్షణముల్
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ‘ధారణ’ అంటే అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
జ్ఞాపకశక్తి

ఆ) ‘పునశ్చరణము’ పదాన్ని విడదీయండి.
జవాబు:
పునః + చరణము

ఇ) ‘విశ్వాసము’కి వికృతి పదం ఏది?
జవాబు:
విసువాసము

ఈ) ‘గురుభక్తి’ ఏ సమాసం?
జవాబు:
సప్తమీ తత్పురుష సమాసం

అపరిచిత పద్యాలు

కింది అపరిచిత పద్యాలను చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

1. కలిమిగల లోభికన్నను
విలసితముగ బేద మేలు వితరణి యైనన్
చలిచెలమ మేలు కాదా
కులనిధి యంభోధికన్న గువ్వలచెన్నా!
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ఎవరి కన్న పేద మేలు?
జవాబు:
సంపదకల లోభి కన్న పేద మేలు.

ఆ) లోభికన్న పేద ఎప్పుడు మేలు?
జవాబు:
పేద వితరణి (దాత) అయితే, లోభివాని కన్న మేలు.

ఇ) చలిచెలమ దేనికన్న మేలు?
జవాబు:
చలిచెలమ అంభోధి (సముద్రము) కన్న మేలు.

ఈ) చలిచెలమ అంభోధి కన్న ఎందుకు మేలని చెప్పగలవు?
జవాబు:
చలిచెలమలో నీళ్ళు కొంచెమే ఉన్నా అవి త్రాగడానికి పనికి వస్తాయి. సముద్రంలో నీళ్ళు ఎక్కువగా ఉన్నా ఉప్పగా ఉండి అవి త్రాగడానికి పనికి రావు. అండువల్ల చలిచెలమ, అంభోధికన్న మేలు.

2. పుస్తకముల నీవు పూవువలెను జూడు
చింపఁబోకు మురికి చేయఁబోకు
పరుల పుస్తకముల నెరవు తెచ్చితి వేని
తిరిగి యిమ్ము వేగ, తెలుఁగు బిడ్డ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) పుస్తకములను ఎలా చూడాలి?
జవాబు:
పుస్తకములను పువ్వుల్లా చూడాలి.

ఆ) పుస్తకాల విషయంలో ఎలాంటి శ్రద్ధ తీసుకోవాలి?
జవాబు:
పుస్తకాలను చింపరాదు. మురికి చేయరాదు.

ఇ) ఇతరుల పుస్తకముల విషయంలో ఎలా ఉండాలి?
జవాబు:
ఇతరుల పుస్తకాలు ఎరవు తెస్తే వేగంగా వారికి తిరిగి ఇయ్యాలి.

ఈ) ఎరవు తేవడం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
అవసరం కోసం ఇతరులను అడిగి తెచ్చుకోవడం.

3. పుత్తడిగలవాని పుండు బాధైనను
వసుధలోన చాల వారకెక్కు
పేదవాని యింట పెండైన యెరుగరు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ఎవరి విషయం చాలా ప్రాచుర్యం పొందుతుంది?
జవాబు:
పుత్తడి గలవాని / ధనవంతుని

ఆ) ఎవరి యింట పెండ్లి అయిన ఎరుగరు?
జవాబు:
పేదవాని యింట

ఇ) అవని, పుడమి భూమికి పర్యాయపదాలు. పై పద్యంలో భూమికి గల మరో పర్యాయపదాన్ని గుర్తించుము.
జవాబు:
వసుధ

ఈ) పై పద్యం ఆధారంగా ఒక ప్రశ్న తయారుచేయండి.
జవాబు:
ఈ పద్యము ఏ శతకములోనిది?

4. పత్రికొకటియున్న పదివేల సైన్యము
పత్రికొక్కటున్న మిత్రకోటి
ప్రజకు రక్షలేదు పత్రికలేకున్న
వాస్తవమ్ము నార్లవారి మాట
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ప్రజలకు రక్షణ ఇచ్చేది ఏది?
జవాబు:
పత్రిక

ఆ) పత్రిక ఎంత మంది సైన్యమునకు సమానము?
జవాబు:
10వేల సైన్యంతో

ఇ) “మిత్రకోటి” అనే పదానికి అర్థము తెలపండి.
జవాబు:
స్నేహితుల సమూహం

ఈ) పై పద్యానికి శీర్షిక ప్రకటించండి.
జవాబు:
పత్రిక – ప్రజలకు రక్ష

5. సత్యసూక్తి ఘటించు ధీజడిమ మాన్చు
గౌరవమొసంగు జనులకు గలుషమడఁచు
గీర్తిఁ బ్రకటించు చిత్తవిస్ఫూర్తిఁ జేయు
సాధుసంగంబు సకలార్థ సాధకంబు.
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) సకలార్థ సాధకము ఏది?
జవాబు:
సాధుసంగము (సజ్జన సహవాసులు) సకలార్థ సాధకము.

ఆ) సాధుసంగము దేనిని ఘటిస్తుంది?
జవాబు:
సాధుసంగము సత్యసూక్తిని ఘటిస్తుంది.

ఇ) సాధుసంగము దేనిని పోగొడుతుంది?
జవాబు:
సాధుసంగము’ ధీజడిమను అనగా బుద్ధిమాంద్యాన్ని పోగొడుతుంది.

ఈ) ‘కీర్తిని వ్యాపింపజేస్తుంది. మనస్సును బాగుచేస్తుంది’ అనే అర్థం వచ్చే పంక్తి ఏది?
జవాబు:
కీర్తి ప్రకటించు చిత్త విస్ఫూర్తి ‘జేయు’ అనే పద్య పంక్తి పై భావాన్ని ఇస్తుంది.

6. “ఇందుగలడందులేడని
సందేహము వలదు చక్రి సర్వోపగతుం
డెందెందు వెదకి చూచిన
నందందే కలడు దానవాగ్రణి వింటే”
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) సర్వోపగతుండెవరు?
జవాబు:
సర్వోపగతుండు ‘చక్రి’. చక్రి అనగా చక్రమును ధరించే శ్రీమహావిష్ణువు.

ఆ) చక్రి ఎక్కడున్నాడు?
జవాబు:
చక్రి. అన్ని చోట్లా ఉంటాడు.

ఇ) ఈ పద్యం ఎవరిని సంబోధిస్తుంది?
జవాబు:
ఈ పద్యం, దానవాగ్రణిని అంటే రాక్షసరాజు హిరణ్య కశిపుని సంబోధిస్తుంది.

ఈ) ఈ పద్యం ఏ గ్రంథంలోనిది? (రామాయణం, భారతం, భాగవతం)
జవాబు:
ఈ పద్యం భాగవతం లోనిది.

7. “కమలములు నీట బాసిన
కమలాప్తుని రశ్మిసోకి కమలిన భంగిన్
తమ తమ నెలవులు దప్పిన
తమ మిత్రులె శత్రులగుట తథ్యము సుమతీ”
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) కమలములకు, సూర్యునికి గల సంబంధమేమి?
జవాబు:
కమలములు నీటిలో నుండి బయటకు వస్తే సూర్యుని కాంతి తాకి వాడిపోతాయి.

ఆ) ‘కమలిన భంగిన్’ అంటే అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
వాడిపోయిన విధంగా అని అర్థము.

ఇ) తమ స్థానములు కోల్పోతే అనే అర్థం ఇచ్చే పాదం ఏది?
జవాబు:
‘తమ తమ నెలవులు దప్పిన’ అనే మూడో పాదం.

ఈ) మిత్రులు శత్రువులెందుకవుతారు?
జవాబు:
తమ తమ స్థానాలను కోల్పోతే మిత్రులు శత్రువులు అవుతారు.

8. అక్కరకు రాని చుట్టము
మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మోహరమున దా
నెక్కిన బాఱని గుఱ్ఱము
గ్రక్కున విడువంగ వలయు గదరా సుమతీ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) సమయమునకు సహాయము చేయని చుట్టమును ఏం చేయాలి?
జవాబు:
‘సమయమునకు సహాయము చేయని చుట్టమును విడిచిపెట్టేయాలి.

ఆ) ఈ పద్యంలో నీతి ఏమిటి?
జవాబు:
అవసరానికి ఉపయోగపడని వాటిని వెంటనే విడిచి పెట్టాలి.

ఇ) ఈ పద్యము ఏ శతకంలోనిది?
జవాబు:
ఈ పద్యము సుమతీ శతకంలోనిది.

ఈ) వెంటనే విడువవలసినవి ఏవి?
జవాబు:
అక్కరకు రాని చుట్టము, మ్రొక్కిన వరమీయని దేవుడు, పరుగెత్తలేని గుఱ్ఱము.

9. మేడిపండు చూడ మేలిమై యుండును
పొట్టవిప్పి చూడ పురుగులుండు
పిఱికి వాని మదిని బింకమీలాగురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) మేడి పండు పైకి ఎలా ఉంటుంది?
జవాబు:
మేలిమిగా

ఆ) పైకి ధైర్యంగా లోపల భయంగా ఉండడాన్ని సూచించే పద్యపాదం ఏది?
జవాబు:
పిటికి వాని మదిని బింకమీలాగురా.

ఇ) మేడి పండును ఎవరితో పోల్చారు?
జవాబు:
పిటికివానితో

ఈ) ఈ పద్యానికి మకుటం ఏది?
జవాబు:
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

10. సిరి తా వచ్చిన వచ్చును
సలలితముగ నారికేళ సలిలము భంగిన్
సిరితా పోయిన పోవును
కరిమ్రింగిన వెలగపండు కరణిని సుమతీ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ‘సిరి’ ఎట్లా వస్తుంది?
జవాబు:
టెంకాయలోనికి నీరెలా తెలియకుండా చేరుతుందో అలాగే సంపద తెలియకుండానే వస్తుంది.

ఆ) ‘సిరి’ ఎలా పోతుంది?
జవాబు:
ఏనుగు తిన్న వెలగపండు గుజ్జువలె సంపద పోతుంది.

ఇ) ఈ పద్యాన్ని చదివి నీవు ఏమి గ్రహించావు?
జవాబు:
సంపదలు నిత్యములు కావు.

ఈ) ఈ పద్యము ఆధారంగా ఒక ప్రశ్న తయారు చేయండి.
జవాబు:
సుమతీ శతక కర్త ఎవరు?

11. పూజకన్న నెంచ బుద్ధి నిదానంబు
మాటకన్న నెంచ మనసు దృఢము
కులము కన్న నెంచ గుణము ప్రధానంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ !
ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) పూజకంటే ఏది ముఖ్యం?
జవాబు:
బుద్ధి

ఆ) మాటకంటే ఏది దృఢంగా ఉండాలి?
జవాబు:
మనసు

ఇ) పై పద్యం ఏ శతకంలోనిది?
జవాబు:
వేమన

ఈ) పై పద్యం ఆధారంగా ఒక ప్రశ్న తయారు చేయండి.
జవాబు:
కులం కన్నా ఏది ప్రధానం?

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
గువ్వల చెన్నడు తన పద్యం ద్వారా మీ పాఠ్యాంశంలో ఏం చెప్పారు?
జవాబు:
గువ్వల చెన్నడు తన పద్యం ద్వారా ధనం యొక్క గొప్పతనాన్ని చెప్పారు. ధనం వలన స్నేహాలేర్పడతాయి. ‘విరోధాలేర్పడతాయి. ఎన్ని మంచిగుణాలున్నా సభలలో గౌరవం తెచ్చేది కూడా ధనమేనని చెప్పారు.

ప్రశ్న 2.
విద్యార్థికి ఏయే లక్షణాలుండాలి?
జవాబు:
విద్యార్థికి తను చదివే చదువుపై నమ్మకం ఉండాలి. గురువుల పట్ల భక్తి ఉండాలి. వినయం ఉండాలి. నిరంతరం అభ్యాసం చేయాలి. చదివినది గుర్తు పెట్టుకోవాలి. పునశ్చరణ చేయాలి. ఇవన్నీ విద్యార్థికి అవసరమైన లక్షణాలు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘పరులను తిట్టనోరు.పాప పంకిలమౌను’ అని కవిగారెందుకన్నారు?
జవాబు:
ఇతరులను నిందించడం మహాపాపం. మనకు పవిత్రతను కాని, అపవిత్రతను కానీ, కీర్తిని గానీ, అపకీర్తిని గాని తెచ్చేది మన నోరే. నోటితో మంచి మాటలు మాట్లాడితే కీర్తి పెరుగుతుంది. మంచి పేరు వస్తుంది.

పరులను తిట్టడం వలన వారు బాధపడతారు. ఆ బాధలో వాళ్లు కూడా తిట్టుకొంటే అవే శాపాలై తగులుతాయి. వాటి ప్రభావం వలన అనేక బాధలు పడవలసి వస్తుంది. బురదగుంటలో ఎవ్వరూ స్నానం చేయరు. ముక్కు మూసుకొంటారు. తిట్టేవాళ్ల నోరు కూడా బురదగుంటతో సమానమే. ఎవ్వరూ స్నేహం చేయరు. చెవులు మూసుకొని – దూరంగా వెళ్లిపోతారు. పాపమంటే అందరికీ భయమే కదా ! అందుకే తిట్టేనోరు పాప పంకిలమన్నారు.

ప్రశ్న 2.
‘వృద్ధజన సేవ చేసిన బుద్ధి విశేషజ్ఞుడు’ అని పండితులు ఎందుకంటారు?
జవాబు:
వృద్ధులను సేవించాలి. వృద్ధులను సేవిస్తే వారు మనకు ఎన్నో విషయాలు వివరిస్తారు. చక్కని కథలు చెబుతారు. పొడుపు కథలు చెబుతారు. చమత్కారాలు చెబుతారు. చరిత్రలోని విషయాలెన్నో చెబుతారు. వారి జీవిత అనుభవాలు చెబుతారు. అవన్నీ చాలా విలువైనవి. మనకు ఎక్కడ పుస్తకాలలో దొరకవు. క్లిష్ట పరిస్థితులలో ఎలా ప్రవర్తించాలో తెలిసిన వారినే బుద్ధిమంతుడు అంటారు. వృద్ధులు చెప్పే విషయాల ద్వారా మనకు బుద్ధి, జ్ఞానం పెరుగుతాయి. చాలా జ్ఞానం కలవారిని విశేషులు అంటారు. అందుకే వృద్ధులను సేవించాలి. బుద్ధి, జ్ఞానం కలవారనిపించు కోవాలి. అందుకే పండితులు అలాగ అన్నారు.

II. భాషాంశాలు

పర్యాయపదాలు

క్షమ = ఓర్పు, ఓరిమి
సిరి = ధనము, డబ్బు
వాణి = మాట, పలుకు
సౌఖ్యము = సుఖము, హాయి
మెచ్చు = పొగుడు, నుతించు
శౌరి = వాసుదేవుడు, శ్రీకృష్ణుడు
తండ్రి = జనకుడు, పిత
ధనము = డబ్బు, అర్థము
సభ = ఓలగము, కొలువు
ఘనత = గొప్పదనం, శ్రేష్ఠత
గొనము = గుణము, లక్షణము
వృద్ధులు = ముసలివారు, ముదుసలులు
బుద్ధి = మతి, తెలివి
పూతము = పవిత్రం, పునీతం
బుధులు = పండితులు, విద్వాంసులు
ప్రేమ = అనురాగం, మమకారం
కుమారుడు = పుత్రుడు, కొడుకు
పరులు = ఇతరులు, పరాయివారు
నోరు = వక్రము, ముఖము
పాపము = దోషము, దురితము
నుతి = పొగడ్త, స్తుతి
కాళిక = కాళి, కాళికాదేవి
శుద్ధి = పునీతం, పవిత్రం
సత్యము = నిజం, యథార్థం
మూలము = ఆది, మొదలు
భవము = పుట్టుక, జన్మ
మోహము = కోరిక, కాంక్ష
సంసృతి = సంసారం, కాపురం
పాశము = త్రాడు, రజ్జువు
శీలము = స్వభావము, గుణము
వ్రతము = నోము, బతము
నగజ = పార్వతీదేవి, శైలజ
గురువు = ఉపాధ్యాయుడు, ఆచార్యుడు
విద్య = కళ, చదువు
విశ్వాసం = నమ్మకం, నమిక
సంపద = విభూతి, ఐశ్వర్యం
వినయము = అణకువ, వినమ్రత
నిరంతరం = ఎల్లప్పుడు, ఎప్పుడు
సాధన = అభ్యాసం, తర్ఫీదు
ధారణ = గుర్తు, జ్ఞాపక శక్తి
విద్యార్థి = శిష్యుడు, ఛాత్రుడు
అగ్ని = హుతాశనుడు, జ్వలనుడు
గాలి = పవనము, వాయువు
సుత్తి = సంపెట, సమ్మెట
దెబ్బ = హతి, ఆఘాతము
సొమ్ము = ఆభరణము, భూషణము
పసిడి = బంగారము, కనకము
అఖిలము = సర్వము, నిఖిలము
మిత్రుడు = స్నేహితుడు, చెలికాడు
చేష్ట = పని, చేత
నేర్పు = నైపుణ్యం, పనితనం
రాగి = తామరసము, తామ్రము
జనులు = ప్రజలు, జనత
భాస్కరుడు = సూర్యుడు, రవి
కరము = చేయి, హస్తము
దానము = ఈవి, సంప్రదానం
చరణములు = పాదాలు, అంఘ్రులు
అభివాదనం = వందనం, నమస్కారం
దోః = బాహువు, భుజము
వీనులు = చెవులు, శ్రుతులు
భూషణము = ఆభరణం, నగ
శూరులు = వీరులు, పరాక్రమవంతులు
పునశ్చరణ = తిరిగి గుర్తు చేసుకోవడం, జ్ఞప్తి చేసుకోవడం

ప్రకృతి – వికృతులు

పద్యము – పద్దెము
శ్రీ – సిరి
ఘనము – గనము
గుణము – గొనము
వృద్దు – పెద్ద
బుద్ధి – బుద్ధి
విశ్వాసము – విసువాసము
ధర్మము – దమ్మము
సత్యము – సత్తెము
ప్రేమ – ప్రేముడి
యశము – అసము
భవము – బాము
వ్రతము – బతము
గురువు – గఱువ
భక్తి – బత్తి
విద్య – విద్దె
సాధన – సాదన
ధారణ – దారణ
లక్షణము – లక్కణము, లచ్చనము
అగ్ని – దుష్టుడు
చేష్ట – చేత
బహిర్భాగము – బయలు
భృంగారము – బంగారము
నిత్యము – నిచ్చలు
హృదయము – ఎద
ముఖము – మొగము

వ్యతిరేక పదాలు

పరిమళం × దుర్వాసన
సౌఖ్యము × అసౌఖ్యము
దయ × నిర్దయ
మైత్రి × వైరం
వృద్ద × బాల
ధర్మము × అధర్మము
పొగడ్త × తెగడ్త
ప్రేమ × ద్వేషం
శుద్ది × అశుద్ధి
సుజ్ఞాని × కుజ్ఞాని
జ్ఞాని × అజ్ఞాని
పాపము × పుణ్యము
సత్యము × అసత్యము
యశము × అపయశము
మోహము × నిర్మోహము
విశ్వాసము × అవిశ్వాసము
అవసరం × అనవసరం
హితము × అహితము
వర్ధిల్లు × నశించు
అఖిలము × ఖిలము
దుష్టుడు × శిష్టుడు
మూసి × తెరచి

సంధులు (ఉత్వసంధి):

సౌఖ్యములెల్లన్ = సౌఖ్యములు + ఎల్లన్
ధనమే = ధనము + ఏ
విశేషజ్ఞుడనుచు = విశేషజ్ఞుడు + అనుచు
పంకిలమౌను = పంకిలము + ఔను
దెబ్బలకోర్చి = దెబ్బలకు(న్) + ఓర్చి
సొమ్ములగుచు = సొమ్ములు + అగుచు
బాధలోర్చు = బాధలు + ఓర్చు
ఉండదది = ఉండదు + అది
జనులెల్ల = జనులు + ఎల్ల
వాదనమకుంఠిత = వాదనము + అకుంఠిత
వర్తనమంచిత = వర్తనము + అంచిత
భూషణంబులివి = భూషణంబులు + ఇవి

యడాగమం:
ప్రేమయెసంగ = ప్రేమ + ఎసంగ
శుద్ధియగును = శుద్ధి + అగును
విద్యార్థికియవసరము = విద్యార్థికి + అవసరము
మూసినయంతటన్ = మూసిన + అంతటన్
ముట్టకయుండదు = ముట్టక + ఉండదు
వాణియ్దల = వాణి + ఔదల
లేనియప్పుడున్ = లేని + అప్పుడున్

ఇత్వ సంధి:
అదెట్లు = అది + ఎట్లు

సవర్ణదీర్ఘ సంధి :
కాళికాంబ = కాళిక + అంబ
చరణాభివాదనము = చరణ + అభివాదనము

ఖాళీలు : క్రింది ఖాళీలను వ్యతిరేక పదాలతో పూరించండి.

1. మానవులు సౌఖ్యమును కోరతారు…………….. కోరుకోరు. (అసౌఖ్యము)
2. మూగజీవుల పట్ల దయతో ఉండాలి. …………….. పనికిరాదు. (నిర్దయ)
3. పొగడ్తలకు పొంగకు. ……………….. లకు కుంగకు. (తెగడ్త)
4. జ్ఞానిని ………………. ని కూడా సమంగా చూడాలి. (అజ్ఞాని)
5. పాపము, …………… చివరకు మిగిలేవి. (పుణ్యము)
6. యశము సంపాదించాలి. కాని, ………………. కాదు. (అపయశము)
7. అవసరం ఐతే మాట్లాడాలి. …………………. గా మాట్లాడకూడదు. (అనవసరం)
8. హితము నే పలకాలి. …………………….. ను పలకకూడదు. (అహితము)
9. దుష్టులను శిక్షించాలి. ……………… రక్షించాలి. (శిష్టులను)
10. అందరితో మైత్రిగా ఉండాలి. ……………………….. వద్దు. (వైరం)

వ్యాకరణాంశాలు: ఈ క్రింది ఖాళీలను సరైన విభక్తి ప్రత్యయంతో పూరించండి.

1. తల్లిదండ్రుల ………………… గౌరవించాలి. (ను)
2. ……………… రామా ! ఇటురారా ! (ఓ)
3. ధనము ……………….. కీర్తి రాదు. (వలన)
4. భీముడు, దుర్యోధనుని గద ………………. కొట్టాడు. (తో)
5. పిల్లల ……………….. తల్లిదండ్రులు కష్టపడతారు. (కొఱకు)
6. చెరువు ………………… నీరు ఎండిపోయింది. (లో).
7. మంచిపనుల …………………. భగవంతుడుంటాడు. (అందు)
8. రామున ……………… రణరంగంలో ఎదురులేదు. (కు)
9. రాము ………………. మంచి బాలుడు. (డు)
10. సీతారాము ……………. ఆదర్శ దంపతులు. (లు)

సంధులు: ఈ క్రింది పదాలను విడదీసి, సంధి పేరు రాయండి.

1. అదెట్లు = అది + ఎట్లు – ఇత్వ సంధి
2. ఉండదది = ఉండదు + అది – ఉత్వ సంధి
3. సౌఖ్యములెల్లన్ = సౌఖ్యములు + ఎల్లన్ – ఉత్వ సంధి
4. చరణాభివాదనము = చరణ + అభివాదనము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5. సొమ్ములనుచు = సొమ్ములు + అనుచు – ఉత్వ సంధి
6. బాధలోర్చు. బాధలు – ఓర్చు – ఉత్వ సంధి
7. లేనియప్పుడున్ = లేని + అప్పుడున్ – యడాగమ సంధి
8. శుద్ధియగును = శుద్ది + అగును – యడాగమ సంధి
9. వర్తనమంచిత = వర్తనము + అంచిత – ఉత్వ సంధి
10. మూసినయంతటన్ = మూసిన + అంతటన్ – యడాగమ సంధి

IV. బహుళైచ్ఛిక ప్రశ్నలు

1. భాషాంశాలు

అర్థాలు : ఈ క్రింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలకు అర్థాలు గుర్తించండి.

1. క్షమ ఉంటే దేనినైనా సాధించవచ్చు.
a) డబ్బు
b) తెలివి
c) ఓర్పు
d) చదువు
జవాబు:
c) ఓర్పు

2. మా గురువుగారు సదయుడు.
a) కరుణామయుడు
b) తెలివైనవాడు
c) మేథావి
d) అందగాడు
జవాబు:
a) కరుణామయుడు

3. మంచివారితో మైత్రి చేయాలి.
a) ఉద్యోగం
b) వ్యాపారం
c) ప్రయాణం
d) స్నేహం
జవాబు:
d) స్నేహం

4. ఎవ్వరితోనూ వైరం పెంచుకోకూడదు.
a) స్నేహం
b) విరోధం
c) ప్రేమ
d) ద్వేషం
జవాబు:
b) విరోధం

5. తిరుమల పూతమైన ప్రదేశం.
a) పవిత్రం
b) కొండ
c) దైవం
d) భక్తి
జవాబు:
a) పవిత్రం

6. మంచివారిని బుధులు మెచ్చుకొంటారు.
a) రాజులు
b) అధికారులు
c) పండితులు
d) విద్యార్థులు
జవాబు:
c) పండితులు

7. దేవుని నుతి చేయాలి.
a) నూతి నీరు
b) గొప్ప
c) పూజ
d) స్తోత్రం
జవాబు:
d) స్తోత్రం

8. సత్యమునే పలకాలి.
a) నిజం
b) న్యాయం
c) గౌరవం
d) ఆనందం
జవాబు:
a) నిజం

9. మనిషికి విద్య కీర్తి తెస్తుంది.
a) డబ్బు
b) చదువు
c) తెలివి
d) ఉద్యోగం
జవాబు:
b) చదువు

10. నగజను శివుడు పెండ్లాడెను.
a) పార్వతీదేవి
b) లక్ష్మీదేవి
c) సరస్వతీ దేవి
d) భార్య
జవాబు:
a) పార్వతీదేవి

పర్యాయపదాలు : ఈ క్రింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలకు పర్యాయపదాలు గుర్తించండి.

11. సభలో మర్యాదగా మాట్లాడాలి.
a) ఓలగము, కొలువు
b) వీథి, కూడలి
c) తరగతి, అసెంబ్లీ
d) దేశం, రాష్ట్రం
జవాబు:
a) ఓలగము, కొలువు

12. మంచి గొనములు కలిగి ఉండాలి.
a) సంపద, డబ్బు
b) తెలివి, మేద
c) గుణము, లక్షణము
d) నడక, నడత
జవాబు:
c) గుణము, లక్షణము

13. బుద్ధి కలవాడెలాగైనా తప్పించుకొంటాడు,
a) చదువు, విద్య
b) మతి, తెలివి
c) అధికారం, పదవి
d) ధనం, డబ్బులు
జవాబు:
b) మతి, తెలివి

14. విద్యార్థి ధారణ కలిగి ఉండాలి.
a) పిల్ల, పిల్లవాడు
b) బడి, తరగతి
c) శిష్యుడు, ఛాత్రుడు
d) గది, నుతి
జవాబు:
c) శిష్యుడు, ఛాత్రుడు

15. మంచి కుమారుడు కావాలని తల్లిదండ్రులనుకొంటారు.
a) బిడ్డ, వరుడు
b) రాముడు, లక్ష్మణుడు
c) పుత్రి, బిడ్డ
d) కొడుకు, పుత్రుడు
జవాబు:
d) కొడుకు, పుత్రుడు

16. బంగారపు సొమ్ములు దాచుకోవాలి.
a) భూషణము, ఆభరణం
b) కాసు, అరకాసు
c) నగ, నగదు
d) నిథి, నిక్షేపం
జవాబు:
a) భూషణము, ఆభరణం

17. రాగి పాత్రలలో నీరు త్రాగాలి.
a) తామర, వెండి
b) ఇత్తడి, కంచు
c) తామరసం, తామ్రం
d) వెండి, రజితం
జవాబు:
c) తామరసం, తామ్రం

18. బుధులు గౌరవింపతగినవారు.
a) పండితులు, విద్వాంసులు
b) గురువులు, ఉపాధ్యాయులు
c) ప్రధానోపాధ్యాయులు, హెడ్మాష్టర్
d) వృద్ధులు, పెద్దలు
జవాబు:
a) పండితులు, విద్వాంసులు

19. వినాయకుని తల్లి నగజ.
a) రమ, లక్ష్మి
b) వాణి, సరస్వతి
c) పార్వతి, శైలజ
d) రాణి, రాబ్రజ్ఞ
జవాబు:
c) పార్వతి, శైలజ

20. నోరు మంచిదైతే ఊరు మంచిదౌతుంది.
a) వక్రము, ముఖము
b) ముఖము, వదనం
c) నయనం, వక్షం
d) ఆననం, వదనం
జవాబు:
a) వక్రము, ముఖము

ప్రకృతి-వికృతులు : ఈ క్రింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలకు ప్రకృతి-వికృతులను గుర్తించండి.

21. మా తెలుగు ఉపాధ్యాయులు పద్యము బాగా చదువుతారు.
a) పద్య ము
b) పద్యగానం
c) పద్య విద్య
d) పద్దెము
జవాబు:
d) పద్దెము

22. పెద్దలను గౌరవించాలి.
a) వృద్దు
b) ముసలి
c) తాత
d) మామ్మ
జవాబు:
a) వృద్దు

23. నిత్యము మంచినే గమనించాలి.
a) ఎల్లపుడు
b) ఎపుడూ
c) నిచ్చలు
d) నిచ్చెన
జవాబు:
c) నిచ్చలు

24. మనపైన మనకు విశ్వాసము ఉండాలి.
a) విశ్వసము
b) విసువాసము
c) విశవము
d) వివశము
జవాబు:
b) విసువాసము

25. పెద్దలకు పిల్లల పట్ల ప్రేమ ఎక్కువ.
a) ప్రేముడి
b) పెరిమ
c) పెరీమా
d) అనురాగం
జవాబు:
a) ప్రేముడి

26. సత్య వ్రతమును మించిన వ్రతం లేదు.
a) నోము
b) బతము
c) పూజ
d) అర్చన
జవాబు:
b) బతము

27. సత్తెమునే పలకాలి.
a) సత్తియము
b) సత్తిము
c) సత్యము
d) సతాయము
జవాబు:
c) సత్యము

28. చదువు వలన యశము పెరుగును.
a) ఆశ
b) కీర్తి
c) యశస్సు
d) అసము
జవాబు:
d) అసము

29. మంచి లక్కణము కలిగి ఉండాలి.
a) లచ్చనము
b) లక్షణము
c) లక్ష్మి
d) లచ్చి
జవాబు:
b) లక్షణము

30. చేతలు మంచిగా ఉండాలి.
a) చేష్ట
b) చెయ్యి
c) పని
d) చేయూత
జవాబు:
a) చేష్ట

2. వ్యాకరణాంశాలు

ఈ క్రింది ఖాళీలకు సరైన విభక్తి ప్రత్యయాలను గుర్తించండి.

31. కత్తి ………. యుద్ధం చేసెను.
a) ని
b) ను
c) తో
d) కొరకు
జవాబు:
c) తో

32. తిండి ……… పని చేయాలి.
a) తో
b) కొరకు
c) చేత
d) వలన
జవాబు:
b) కొరకు

33. మంచి మార్కుల ……….. సంపాదించాలి.
a) ను
b) కొరకు
c) తో
d) వలన
జవాబు:
a) ను

34. ఉపాధ్యాయుని ………. మాట్లాడాలి.
a) కొరకు
b) కై
c) ను
d) తో
జవాబు:
d) తో

35. వాడి ………. తన్నులు తిన్నావా?
a) చేత
b) ని
c) ను
d) లు
జవాబు:
a) చేత

36. వాహనం ……… ఎదురు చూస్తున్నాను.
a) తో
b) ను
c) కొఱుకు
d) చేత
జవాబు:
c) కొఱుకు

37. బియ్యం ……… అన్నం వండుతారు.
a) ను
b) ని
c) చేత
d) తో
జవాబు:
d) తో

38. కాకి ………. కబురంపినా వస్తాను.
a) చేత
b) కి
c) ని
d) కోసం
జవాబు:
a) చేత

39. మనదేశ స్వాతంత్ర్యం ……. పోరాడారు.
a) ను
b) గురించి
c) చేత
d) తో
జవాబు:
b) గురించి

40. గాంధీజీ ………. జాతిపిత అంటారు.
a) ను
b) గురించి
c) ని
d) కొరకు
జవాబు:
c) ని

41. వృద్ధుల ………. సేవ చేస్తే మంచిది.
a) ను
b) ని
c) చేత
d) యొక్క
జవాబు:
d) యొక్క

42. గురవుల …….. భక్తి కలిగి ఉండాలి.
a) ను
b) అందు
c) యొక్క
d) కు
జవాబు:
b) అందు

43. ……. రామా ! ఇటురమ్ము.
a) నీ
b) యొక్క
c) చేత
d) ఓ
జవాబు:
d) ఓ

44. మంచి ఆహారం ………. బలం వస్తుంది.
a) వలన
b) యొక్క
c) కొఱుకు
d) అందు
జవాబు:
a) వలన

45. పేదల ……… సహాయం చేయాలి.
a) యొక్క
b) చేత
c) కు
d) ను
జవాబు:
c) కు

సంధులు: ఈ క్రింది వానిని కోరిన విధంగా గుర్తించండి.

46. బడియున్నది – సంధి విడదీసిన రూపం గుర్తించండి.
a) బడి + ఉన్నది
b) బడియు + ఉన్నది
c) బడియును + ఉన్నది
d) బడి + యున్నది
జవాబు:
a) బడి + ఉన్నది

47. మనకొక – సంధి పేరు గుర్తించండి.
a) అత్వసంధి
b) ఇత్వసంధి
c) ఉత్వసంధి
d) యడాగమం
జవాబు:
c) ఉత్వసంధి

48. క్రిందివానిలో సవర్ణదీర్ఘ సంధి పదం గుర్తించండి. –
a) చింతాకు
b) శిఖరాగ్రం
c) వంటాముదం
d) దొంగాట
జవాబు:
b) శిఖరాగ్రం

49. పూర్తియగును – దీని సంధి పేరు గుర్తించండి.
a) యణాదేశం
b) ఇత్వసంధి
c) యడాగమం
d) ఉత్వసంధి
జవాబు:
a) యణాదేశం

50. కవీశ్వరుడు – సంధి విడదీసిన రూపం గుర్తించండి.
a) కవి + ఈశ్వరుడు
b) కవ + ఈశ్వరుడు
c) కవీ + ఈశ్వరుడు
d) కవులు + ఈశ్వరుడు
జవాబు:
a) కవి + ఈశ్వరుడు

51. ఆంధ్రావని – సంధి పేరు గుర్తించండి.
a) అత్వసంధి
b) సవర్ణదీర్ఘ సంధి
c) ఉత్వసంధి
d) ఇత్వసంధి
జవాబు:
b) సవర్ణదీర్ఘ సంధి

52. ఎన్నెనా – సంధి పేరు గుర్తించండి.
a) ఇత్వసంధి
b) వృద్ధి సంధి
c) ఉత్వసంధి
d) సవర్ణదీర్ఘ సంధి
జవాబు:
a) ఇత్వసంధి

53. క్రిందివానిలో ఉత్వసంధి పదం గుర్తించండి.
a) మహేశ్వరుడు
b) అదుపు
c) విశేషజ్ఞుడనుచు
d) కనకపు శోభ
జవాబు:
c) విశేషజ్ఞుడనుచు

54. మూసినయంతటన్ – సంధి విడదీసిన రూపం గుర్తించండి.
a) మూసిన + యంతటన
b) మూసినయంత + టన్
c) మూసిన + అంతటన్
d) మూసినయుతట + ఇన్
జవాబు:
c) మూసిన + అంతటన్

55. పాపీడి – సంధి పేరు గుర్తించండి.
a) ఉత్వసంధి
b) ఇత్వసంధి
c) అత్వసంధి
d) యడాగమం
జవాబు:
b) ఇత్వసంధి

నేనివి చేయగలనా?

1. పాఠంలోని పద్యాలను రాగయుక్తంగా, భావయుక్తంగా పాడగలను. [ ఔను / కాదు ]
2. పద్యభావాలను సొంత మాటలలో చెప్పగలను, రాయగలను. [ ఔను / కాదు ]
3. పాఠంలోని పదాలను సొంత వాక్యాలలో ఉపయోగించగలను. [ ఔను / కాదు ]
4. పాఠంలోని ప్రశ్నలకు జవాబులు సొంతమాటలలో రాయగలను. [ ఔను / కాదు ]

చదవండి – ఆనందించండి

ఆశాపాత్ర

విశాల రాజ్యానికి రాజు ఇంద్రసేనుడు. ఒకరోజు మహారాజు అంతఃపురం పైనుంచి కిందికి చూశాడు. ఒక బిచ్చగాడు చెట్టు కింద కూర్చుని కనిపించాడు. అతని స్థితిని చూసి రాజు ఎంతో బాధపడ్డాడు. నేను ఎంతో చక్కగా పరిపాలిస్తున్నాను; రాజ్యంలో అందరూ సిరి సంపదలతో వర్ధిల్లాలి కదా! మరి నా ఎదురుగానే ఒక బిచ్చగాడు కనబడడమేమిటి ? అనుకున్నాడు. గబగబా అంతఃపురం నుంచి బయటికి వచ్చాడు. మంత్రులందరూ అతనిని అనుసరించారు. రాజు బిచ్చగాడిని సమీపించాడు. రాజు ఎదురుగా నిలబడడంతో ‘బిచ్చగాడు భయం భయంగా లేచి నిల్చున్నాడు. ఇంద్రసేనుడు అతనితో “ఏం కావాలో కోరుకో” అని అన్నాడు. అప్పుడు బిచ్చగాడు నేను కోరుకున్నది మీరు ఇవ్వలేరు మహారాజా అన్నాడు. రాజుకు పౌరుషం వచ్చింది: ఏం కావాలన్నా ఎంత కావాలన్నా ఇస్తాను అన్నాడు. జోలె నుంచి భిక్షాపాత్రను తీశాడు. బిచ్చగాడు ఖాళీ పాత్ర రాజుకి చూపించాడు. ఈ పాత్ర నిండుగా దానం చేయండి చాలు మహాప్రభు అన్నాడు.

“వెండి వరహాలు తెచ్చి నిండుగా పోయండి” అని రాజు తన పరివారాన్ని ఆజ్ఞాపించాడు. దోసిళ్ళతో వరహాలు తీసుకువచ్చారు. రాజుగారి ఆజ్ఞ నెరవేర్చడానికి మంత్రులు పోటీపడ్డారు. ఒక దోసెడు చాలు పాత్ర నిండిపోతుంది. అంటూ ఓ మంత్రి వైపు దానం చెయ్యమన్నట్లుగా రాజు చూశాడు. ఆ మంత్రి భిక్షా పాత్రలో వరహాలు పోశాడు. దోసెడు వరహాలకు పాత్ర నిండిపోవాలి. కానీ నిండలేదు. పోసిన వరహాలు పోసినట్టే మాయమైపోయాయి.

పాత్ర ఖాళీగానే ఉంది. పాత్రను నింపడానికి మంత్రులంతా దోసిళ్ళతో వరహాలు పోస్తున్నారు. ఎన్ని వరహాలు పోసినా పాత్ర నిండడం లేదు. అది చూసి అంతా ఆశ్చర్యపోయారు. అప్పటికే అక్కడికి సామంతులు, పుర ప్రముఖులు వచ్చి చేరారు. నేను కోరింది మీరు ఇవ్వలేరు. ఇవ్వలేనని ఒప్పుకోండి. ఎవరి దారిన వారు హాయిగా బతుకుదాం అన్నాడు బిచ్చగాడు. రాజు ఒప్పుకోలేదు. తాను ఓడిపోవడం ఏమిటి ? అనుకున్నాడు. కోశాగారం మొత్తం తీసుకొచ్చి భిక్షాపాత్రలో వేయమన్నాడు.

వజ్రాలు, వైఢూర్యాలు, రత్నాలు, మాణిక్యాలు, బంగారం, వెండి ఆభరణాలు అన్నీ తెచ్చి భిక్షాపాత్రలో పోశారు. . ఎన్ని పోసినా ఎంత పోసినా పాత్ర ఖాళీగానే కనిపిస్తుంది. కోశాగారం ఖాళీ అయిపోయింది. సామంతుల కోశాగారాలు కూడా ఖాళీ అయిపోయాయి. చేతిలో చిల్లిగవ్వ లేకుండా అంతా కట్టుబట్టలతో నిల్చున్నారు. అయినా రాజు పట్టువీడలేదు. ఆ బిచ్చగాడు ముందు ఓడిపోవడాన్ని భరించలేక పోతున్నాడు. భిక్షా పాత్రను నింపేందుకు అందులో ఏనుగులనూ, రథాలనూ, గుర్రాలనూ, సైనికులను ఇలా అన్నింటిని ఉంచాడు. అయినా ఫలితం లేకపోయింది. పాత్ర ఖాళీగానే ఉంది. చివరి ప్రయత్నంగా సామంతరాజులనూ, మంత్రులనూ, అంతఃపురంలోని రాణులను కూడా ఉంచాడు.

అయినా పాత్ర నిండలేదు. ప్రజలంతా స్వచ్ఛందంగా అందులోకి ప్రవేశిస్తామన్నారు. రాజు వారించాడు. ఈ అప్పటికే సూర్యాస్తమయం అయింది. రాజు చేతులు జోడించి బిచ్చగాడి కాళ్ళ మీద పడ్డాడు. అయ్యా నేను ఓడిపోయాను. మీరే గెలిచారు. కానీ ఒక్క మాట దయచేసి చెప్పండి. ఈ భిక్షాపాత్ర మర్మమేమిటి? అని అడిగాడు. అప్పుడు ఆ బిచ్చగాడు పెద్దగా నవ్వుతూ మహారాజా ఈ పాత్ర మనిషి ఆశలకు మూలమైన మానవకపాలం (పుర్రె)తో తయారయింది. ఇది ఒక ఆశాపాత్ర. ఒకటి లభిస్తే ఇంకొకటి ఆశించే మనిషి నైజం (స్వభావం) తో తయారైన పాత్ర ఇది. మొత్తం ప్రపంచాన్నే మింగేస్తుంది. ఆశ ఉన్నంత వరకూ అందరూ బిచ్చగాళ్ళే అన్నాడు.

తేనె కన్న మధురంగా తెలుగు – ఆ తెలుగుదనం మా కంటి వెలుగు – ఆరుద్ర