SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers.
AP State Syllabus 7th Class Hindi 3rd Lesson Questions and Answers आदिवासी नृत्य – धिंसा
7th Class Hindi 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers
सोचिए-बोलिए
प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రములో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में चार स्त्रियाँ नृत्य मुद्राएँ दिखाना और उनकी विभिन्न वेशभूषा दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో నలుగురు స్త్రీలు నాట్య భంగిమలను చూపించుట మరియు వారి విభిన్న వస్త్రధారణ కనిపించుచున్నవి.)
प्रश्न 2.
स्त्रियाँ क्या कर रही हैं? (స్త్రీలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
स्त्रियाँ नाच रही हैं। (స్త్రీలు నాట్యము చేయుచున్నారు.)
Intext Questions & Answers
प्रश्न 1.
अदिवसीयों के बारे में आप क्या जानते हैं? (ఆదివాసీయుల గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
आदिवासी शब्द दो शब्द ”आदि” और ”वासी” से मिल कर बना है। पर्वत प्रांतों में जो लोग रहते हैं उन्हें आदिवासी कहते हैं।.
(ఆదివాసీ అను శబ్దము ఆది మరియు వాసీ అను రెండు పదముల కలయికతో ఏర్పడినది. పర్వత ప్రాంతాలలో ఏ ప్రజలైతే నివసిస్తున్నారో వారిని ఆదివాసీయులు అని అంటారు.)
प्रश्न 2.
कुछ प्रमुख पर्यटक स्थानों के नाम बताइए। (కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశముల పేర్లను తెలపండి.)
उत्तर:
ऊटी, कोडैकेनाल, विशाखपट्टणम, मुसोरी, सिमला, डार्जलिंग, कश्मीर और अरकु आदि पर्यटक स्थान हैं।
(ఊటీ, కొడైకెనాల్, విశాఖపట్టణము, ముస్సోరి, సిమ్లా, డార్జిలింగ్, కశ్మీర్ మరియు అరకు మొదలగునవి కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశములు.)
Improve Your Learning
प्रश्न 1.
अदिवसीयों का प्रमुख नृत्य क्या है? (ఆదివాసీయుల ప్రముఖమైన నృత్యము ఏది?)
उत्तर:
अधिवसीयों का प्रमुख नृत्य धिंसा है।
(ఆదివాసీయుల ప్రముఖ నృత్యము “ధింసా”.)
प्रश्न 2.
अरकु की सुंदरता के बारे में बोलिए। (అరకు అందమును గురించి చెప్పండి..)
उत्तर:
अरकु विशाखपट्टणम जिले का एक पहाडी गाँव है। यह एक सुंदर पर्यटक स्थल है। इसे ”आंध्रा ऊटी’ भी कहते हैं। यहाँ शांत वातावरण मिलता है।
(అరకు విశాఖపట్టణం జిల్లాలో ఒక పర్వతీయ ప్రదేశము. ఇది ఒక అందమైన పర్యాటక ప్రదేశము. దీనిని “ఆంధ్ర ఊటీ” అని అంటారు. ఇక్కడ కూడా ప్రశాంత వాతావరణం లభించును.)
प्रश्न 3.
आँध्र प्रदेश के कुछ लोकनृत्यों के बारे में बताइए। (ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని కొన్ని జానపద నృత్యముల గురించి వివరించండి.)
उत्तर:
आंध्र प्रदेश के लोक नृत्यों में विभन्नि रूप और शैलियाँ हैं। आंध्रप्रदेश लोक संस्कृति से समृद्ध है। आंध्रा की लोक संस्कृति में गोबी नृत्य, मथुरी नृत्य, बुट्टा बोम्मलु, वीर नाट्यम, डंडारिया नृत्य आदि प्रमुख हैं। आंध्रा में कूचपूडि और भरत नाट्यम भी प्रदर्शित किये जाते हैं।)
(ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద నృత్యములు విభిన్న రూపాలలో, విభిన్న శైలుల్లో కన్పించును. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద సంస్కృతి చాలా సమృద్ధిగా ఉన్నది. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో గోబీ నృత్యము, మథురీ నృత్యము, బుట్టబొమ్మల నృత్యము, వీర నాట్యము, డండారియా నృత్యము మొదలగునవి ప్రముఖమైనవి. మన ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కూచిపూడి మరియు భరత నాట్యము కూడా ప్రదర్శించబడుతున్నవి.)
पढ़िए
अ) जोड़ी बनाइए।
1. तुडुमु | वाद्ययंत्र है। |
2. विटिंग | आदिवासी त्यौहार है। |
3. बांसुरी | हाथ में लेकर नाचते हैं। |
4. अरकु | पर्यटक स्थल है। |
5. मोदकोंडम्मा | आदिवासियों की देवी है। |
आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।
1. वे ‘कुवी’ भाषा में बात करते हैं। [ 3 ]
2. यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। [ 4 ]
3. इस नृत्य में एक मुख्य नर्तक रहता है। [ 5 ]
4. अरकु विशाखपट्टणम जिले का पहाड़ी गाँव है। [ 1 ]
5. यह एक सुंदर मनमोहक स्थल है। [ 2 ]
इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
ई) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।
अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.
1. धिंसा नृत्य किस प्रदेश का है?(ధింసా నృత్యము ఏ ప్రదేశమునకు చెందినది ?)
उत्तर:
धिंसा विशाखपट्टणम जिले के ‘अरकु’ नामक एक पहाडी गाँव का नृत्य है।
(ధింసా అనునది విశాఖపట్టణం జిల్లాలోని ‘అరకు’ అను ఒక పర్వతీయ గ్రామ నృత్యము. )
2. धिंसा का अर्थ क्या है? यह कहाँ नाचा जाता है? (‘ధింసా’ అనగా అర్థమేమిటి ? ఇది ఎక్కడ ప్రదర్శించబడుచున్నది?)
उत्तर:
‘धिंसा’ का अर्थ है कूदना, जोर – जोर से कदम हिलाना। यह चावडी में नाचा जाता है। यह अरकु का नृत्य है।
(థింసా అనగా దుముకుట, వేగాతివేగముగా అడుగులు కదల్చుట అని అర్థము. ధింసా అను నాట్యము “చావ్ డి”లో చేయబడును. ఇది అరకు జానపద నృత్యము. )
3. अदिवसी कौन – कौन त्यौहार मानते हैं? (ఆదివాసీయులు ఏఏ పండుగులు జరుపుకుంటారు?)
उत्तर:
आदिवासी ‘कोर्रकोट्टा’, इटुकला पंडुगा, मोदकोंडम्मा जातरा, नंदी और विटिंग नामक त्यौहार मनाते हैं।
(ఆదివాసీయులు కొర్రుకొట్టా, ఇటుకల పండుగ, మోదకొండమ్మ జాతర, నంది మరియు ‘విటింగ్’ అను పండుగలను జరుపుకుంటారు.)
आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.
1. अदिवसीयों के नृत्य “धिंसा” के बारे में आप क्या जानते हैं?(ఆదివాసీయుల నృత్యము “ధింసా” గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा’ की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुई। यह त्यौहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चांवड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु’ नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन thri
(ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల జానపద నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.
పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ జరిగే జాతరలు చాలా ప్రసిద్ది చెందినవి. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. మరియు ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.)
इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. आदिवासी कुवी भाषा में बोलते हैं। (कुवी / पंजाबी)
उत्तर:
कुवी
2. …… नृत्य देखने जाते हैं। (परिवार | पर्यटक)
उत्तर:
पर्यटक
3. धिंसा का जन्म …….. नामक गाँव में हुआ। (सोपी / अरकु)
उत्तर:
सोंपी
4. मुख्य नर्तक को ………… कहते हैं। (नाटक | नाटकारी)
उत्तर:
नाटकारी
5. आदिवासियों की देवी …………है। (मोदकोंडम्मा / माचम्म)
उत्तर:
मोदकोंडम्मा
ई) चित्र देखकर शब्द लिखिए।
(शहद कॉफी धिंसा रीठा इमली)
उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।
1. नृत्य : न् + ऋ + त् + य् + अ
2. धिंसा : ………………………..
उत्तर:
ध् + इ + स् + आ
3. सुदर : ………………………..
उत्तर:
स + उ + न् + द् + अ + र् + अ
4. पर्यटक : ………………………..
उत्तर:
प् + अ + र् + य् + अ + ट् + अ + क् + अ
5. नर्तक : ………………………..
उत्तर:
न् + अ + र् + त् + अ + क् + अ
भाषांश
अ) पाठ के आधार पर वर्ग पहली से शब्दों को ढूँढकर लिखिए।
1. अरकु
उत्तर:
2. तुडुमु
3. दल
4. बांसुरी
5. मुख्य
6. नंदी
आ) विलोम शब्द लिखिए।
1. गाँव × शहर
2. दूर × पास
3. प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
4. एक × अनेक
5. बहुत × कम
सृजनात्मकता
अ) कुचिपूडी नृत्य का चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।
उत्तर:
स्त्री, नृत्य मुद्रा, कूचिपूडि, घुघुरु
आ) कुछ प्रमुख भारतीय नृत्यों के चित्र ढूंढिए और कक्षा में दिखाइए।
కొన్ని ప్రముఖ భారతీయ నృత్య చిత్రములను వెదకి వాటిని తరగతిలో ప్రదర్శించండి.
इ) अनुवाद कीजिए।
1. संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है।
उत्तर:
संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है। సంక్రాంతి ఒక ప్రముఖ (ముఖ్యమైన) పండుగ.
2. अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है।
उत्तर:
अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है। అరకు ఒక అందమైన పర్యాటక స్థలము.
3. भारत की राजधानी दिल्ली है।
उत्तर:
भारत की राजधानी दिल्ली है। భారతదేశ రాజధాని ఢిల్లీ.
4. वीणा एक वाद्य यंत्र है।
उत्तर:
वीणा एक वाद्य यंत्र है। వీణ ఒక వాయిద్య యంత్రము.
5. मोर सुंदर पक्षी है।
उत्तर:
मोर सुंदर पक्षी है। నెమలి అందమైన పక్షి.
व्याकरणांश
अ) द्वित्वाक्षर : दो समरूपी व्यंजनों के मेल को द्वित्वाक्षर कहते हैं।
उदाः विशाखपट्टणम, मोदकोंडम्मा, गुस्सा, बच्चा, हिम्मत।
क् + क = क्क (चक्की)
ग् + ग = ग्ग (सुग्गा)
च् + च = च्च (सच्चा)
ज् + ज = ज्ज (लज्जा)
ट् + ट = ट्ट (हट्टा)
ड् + ड = ड्ड (अड्डा)
ण् + ण = ण्ण(कण्णन)
त् + त = त (भत्ता)
द् + द = द्द(कद्दू)
न् + न = न्न (गन्ना)
ब् + ब = ब्ब (गुब्बारा)
म् + म = म्म (अम्मा)
य् + य = य्य (शय्या)
ल् + ल = ल्ल (बल्ला)
व् + व = व्व (कव्वाली)
स् + स = स्स(रस्सी)
आ) निम्न लिखित गद्यांश में द्वित्वाक्षर शब्द पहचान कर रेखांकित कीजिए।
संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमाले, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्कुरल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है! तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।
उत्तर:
संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमालै, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्करल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है। तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।
इ) नीचे दिए गए शब्दों में द्वित्वाक्षर शब्दों को रेखांकित कीजिए।
1. बच्चा सत्य क्या ग्यारह
2. वत्स रम्या गुस्सा न्याय
3. बल्ला हत्या त्याग उत्साह
4. मक्खी कच्चा मान्य वंदना
5. कल्याण मल्हारी जुल्म पल्लव
अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:
बच्चों को अपने आसपास के अन्य एक और लोकनृत्य का परिचय दीजिए।
(పిల్లలకు దగ్గరలోని ఇతర జానపద నృత్యముల నుండి ఒకదాని గురించి పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
गोबी नृत्य : गोबी नृत्य आंध्रप्रदेश के तटीय क्षेत्रों के लोकप्रिय नृत्य रूपों में से एक है। यह संक्रांति त्यौहार के दौरान मुख्य रूप से किया जाता है। इस समय के दौरान सभी घरों के आँगन को साफ़ और सजाया जाता है। सजावट के प्रयोजनों के लिए फूलों का उपयोग विभिन्न प्रकार के रंगोली के साथ किया जात है। यानी गोबर के गोलों को इन रंगोली डिज़ाइनों के बीच रखकर गोब्बिल्लु बनाया जाता है। शाम के समय युवा लडकियाँ नाचने और गाने के लिए इन गोबिल्लु के चारों और इकट्ठा होती हैं।
गिनती
एक – 1
दो – 2
तीन – 3
चार – 4
पाँच – 5
छः – 6
सात – 7
आठ – 8
नौ – 9
दस – 10
ग्यारह – 11
बारह – 12
तेरह – 13
चौदह – 14
पंद्रह – 15
सोलह – 16
सत्रह – 17
अठारह – 18
उन्नीस – 19
बीस – 20
इक्कीस – 21
बाईस – 22
तेईस – 23
चौबीस – 24
पच्चीस – 25
छब्बीस – 26
सत्ताईस – 27
अट्टाईस – 28
उनतीस – 29
तीस – 30
पाठ का सारांश
इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुआ। यह त्योहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चावड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन करती है।
పాఠ్య సారాంశం
ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల లోక నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.
పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ చాలా జాతరలు జరుగును. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.
Summary
The Adivasis’ (Tribals’) folk dance Dhimsa is described in this lesson. Araku is a village with mountainous area. The scenery of the nature here captivated our hearts. Dhimsa dance originated at a village named ‘Sompi’.
This dance is performed during festivals and celebrations Dhimsa means ‘to fly’,, ‘to move footsteps quickly!’ They all together dance at a place called ‘Chavdi’. They use a musical instrument named ‘Tudumu’. They celebrate several kinds of festivals. Modakondamma is their goddess. Many jataras are celebrated here. The government of Andhra Pradesh transformed this place into a tourist spot. The government of Andhra Pradesh is organising various kinds of celebrations here.
व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)
लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)
स्री – पुरुष
औरत – आदमी
नाना – नानी
भैंस – भैंसा
पंडित – पंडिताइन
नर्तक – नर्तकी
गायक – गायिका
मोर – मोरनी
घोडा – घोडी
अध्यापक – अध्यापिका
शिष्य – शिष्या
छात्र – छात्रा
विद्यार्थी – विद्यार्थिनी
वचन बदलिए ( వచనములను మార్చండి)
चित्र – चित्र
नृत्य – नृत्य
यात्रा – यात्राएँ
गुफा – गुफाएँ
यंत्र – यंत्र
देवी – देवियाँ
स्री – स्त्रियाँ
स्थल – स्थल
लोग – लोग
बात – बातें
पंख – पंख
संस्कृति – संस्कृतियाँ
गाँव – गाँव
भाषा – भाषाएँ
दिन – दिन
मोर – मोर
विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)
ऊपर × नीचे
बडा × छोटा
आज × कल
गाँव × शहर
आना × जाना
सुंदर × असुंदर
सुंदरता × असुंदरता
प्रारंभ × अंत
लायक × न लायक
प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
दूर × समीप/पास
मुख्य × अमुख्य
मानव × दानव
उपयोग × अनुपयोग
बहुत × कम
शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)
नृत्य = नाच, నాట్యము, dance
करीब = निकट, దగ్గరగా, near
प्रसिद्ध . = मशहूर, ప్రసిద్ధి, famous
स्थान = प्रदेश, (ప్రదేశము, place
दल = समूह, సమూహము, group
पहाड = पर्वत, పర్వతము, mountain
सुंदर = खूबसूरत, అందమైన, beautiful
प्रारंभ = शुरुआत, ప్రారంభము, beginning
त्यौहार = पर्व, పండుగ, festival
बांसुरी = मुरली, మురళి, flute