AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 2nd Lesson Questions and Answers ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

10th Class Physical Science 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
A, B, C, D& E అనే ద్రావణాల pH విలువలు సార్వత్రిక సూచిక ద్వారా పరీక్షించినపుడు అవి వరుసగా 4, 1, 11, 7 మరియు 9 గా గుర్తించబడినాయి. వీటిలో ఏది? (AS1)
a) తటస్థ ద్రావణం
b) బలమైన క్షారం
c) బలమైన ఆమ్లం
d) బలహీన ఆమ్లం
e) బలహీన క్షారం? వీటిని pH విలువ యొక్క పెరిగే దిశగా ఆరోహణ క్రమంగా రాయండి.
జవాబు:
a) తటస్థ ద్రావణం – D, pH విలువ -7
b) బలమైన క్షారం – C, pH విలువ – 11
c) బలమైన ఆమ్లం – B, pH విలువ – 1
d) బలహీన ఆమ్లం – A, pH విలువ – 4
e) బలహీన క్షారం – E, pH విలువ – 11

ప్రశ్న 2.
తటస్థీకరణం అనగానేమి? రెండు ఉదాహరణలు రాయండి. (AS1)
(లేదా)
తటస్థీకరణంను నిర్వచించి, రెండు ఉదాహరణలిమ్ము.
జవాబు:
క్షారంతో ఒక ఆమ్లం చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు. సాధారణంగా తటస్థీకరణ చర్యను ఈ విధంగా రాస్తారు.
ఆమ్లం + క్షారం → లవణం + నీరు
ఉదా : HCl + NaOH → Nacl + H2O
H2SO4 + 2 KOH → K2SO4 + 2 H2O

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 3.
ఆమ్లమును/క్షారమును నీటికి కలిపినపుడు ఏమి జరుగుతుంది? (AS1)
(లేదా)
ఆమ్లమునకు నీరును చేర్చిన జరుగు మార్పును వివరించుము.
(లేదా)
క్షారమునకు నీరును చేర్చిన జరుగు మార్పును వివరించుము.
జవాబు:
ఆమ్లానికి నీటిని కలిపినపుడు ప్రమాణ ఘనపరిమాణంలో ‘గల H3O+ అయాను గాఢత తగ్గుతుంది. ఇటువంటి ఆమ్లాలను విలీన ఆమ్లాలు అంటారు.

అదే విధంగా క్షారాలకు నీటిని కలిపినపుడు ప్రమాణ ఘనపరిమాణంలో గల OH అయాను గాఢత తగ్గుతుంది. ఇటువంటి క్షారాలను విలీన క్షారాలు అంటారు.

ఆమ్లానికి, క్షారానికి నీటిని కలిపే దృగ్విషయాన్ని విలీనత అంటారు.

ప్రశ్న 4.
నోటిలో pH విలువ 5.5 కంటే తక్కువగా ఉన్నప్పుడు దంత క్షయం ఎందుకు ప్రారంభం అవుతుంది? (AS1)
(లేదా)
నోటిలో pH విలువ ఎంత ఉన్నప్పుడు దంతక్షయం జరుగుతుంది? ఎందుకు?
(లేదా)
దంతక్షయం ఏ విధముగా ఏర్పడును, దాని నివారణకు పాటించవలసిన నియమాలు ఏవి?
జవాబు:
a) దంతక్షయం :

  1. మానవ శరీరంలో అత్యంత దృఢమైన పదార్ధం దంతాలపై గల పింగాణీ పొర.
  2. ఇది కాల్షియం ఫాస్ఫేట్ Ca3(PO4)తో తయారగును. నీటిలో కరగదు.
  3. నోటిలోని బాక్టీరియా దంతాల మధ్య చిక్కుకొని ఉన్న ఆహారపదార్థాలను వియోగం చెందించి నోటిలో లాక్టిక్ ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తి చేయును.
  4. కావున నోటిలో pH విలువ తక్కువగును. దీనివలన అత్యంత దృఢమైన పింగాణీ (ఎనామిల్) పొర క్షీణించి పళ్లు నాశనం అగును. దీనినే దంత క్షయం అంటారు.

b) దంతక్షయాన్ని అరికట్టుట :

  1. ఈ దంతక్షయాన్ని అరికట్టడానికి ఆహారాన్ని తిన్న తరువాత నోటిని పుక్కిలించి శుభ్రం చేసుకోవాలి.
  2. క్షార స్వభావం గల టూత్ పేస్ట్ తో రోజుకు రెండుసార్లు పళ్లను శుభ్రపరచుట వలన అధిక ఆమ్లం తటస్థీకరించడం ద్వారా దంతక్షయాన్ని నివారించవచ్చు.

ప్రశ్న 5.
శుద్ధజలం విద్యుత్ వాహకతను ఎందుకు ప్రదర్శించదు? (AS1)
(లేదా)
“మినరల్ వాటర్ ఒక విద్యుత్ నిరోధక పదార్థం” వివరించుము.
జవాబు:
శుద్ధజలంలో ఒక కోటి H2O అణువులతో, కేవలం ఒకటి మాత్రమే H3O+ అయాను గానో లేదా OH అయాను గానో ఉండును. అనగా విద్యుత్ ప్రవాహానికి మోసుకు వెళ్ళటానికి ఎక్కువగా అయాన్లు లేవు. అందువల్ల శుద్ధజలం విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించదు.

శుద్ధ జలంలో ఎటువంటి మలినాలు ఉండవు. అందువలన శుద్ధజలం విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించదు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 6.
శుద్ధ ఎసిటిక్ ఆమ్లం విద్యుద్వాహకతను ఎందుకు ప్రదర్శించదు? (AS2)
జవాబు:
శుద్ద ఎసిటిక్ ఆమ్లంలో అయాన్లుగా విడిపోవటం జరగదు. ఆమ్ల ధర్మాలకు కారణమైన H3O+ అయాను లేకపోవుట వలన శుద్ధ ఎసిటిక్ ఆమ్లం విద్యుద్వాహకతను ప్రదర్శించదు. ఎసిటిక్ ఆమ్లానికి కొంత నీటిని కలిపినప్పుడు అతి తక్కువగా వియోగం చెంది తక్కువ పరిమాణంలో H3O+ అయాన్లు కలిగి ఉండును. అందువలన దీనిని బలహీనమైన ఆమ్లం అంటారు.

ప్రశ్న 7.
పాల వ్యాపారి కొద్దిగా తినే సోడాను పాలకు కలిపినాడు. ఈ క్రింది వాటికి కారణాలు వ్రాయండి. (AS2)
a) ఎందుకు ఆ పాల యొక్క pH విలువను 6 నుండి పెంచాడు?
b) ఈ పాలు పెరుగుగా మారుటకు ఎక్కువ సమయం ఎందుకు పట్టింది?
జవాబు:
a) పాల యొక్క pH విలువ 6 కంటే తగ్గితే పాలకు పుల్లని రుచి వచ్చి క్రమేణ పాలు పాడైపోవును. దీనిని నివారించటానికి పాలకు తినేసోడాను కలిపితే పాలలోని ఆమ్లగుణం తినే సోడా (NaHCO3) అనే క్షారంతో తటస్థీకరించడం వలన pH విలువ పెరుగును. pH విలువ పెరుగుట వలన పాలు ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉండును.

b) పాలు పెరుగుగా మారడానికి కారణం – పాలలోని బ్యాక్టీరియా ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తిచేసి పాల pH విలువను తగ్గించడం. కానీ తినేసోడాను పాలకు కలిపితే పాల pH విలువ పెరుగుతుంది. ఆ pH ను తగ్గించడానికి బాక్టీరియా ఎక్కువ ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తి చేయాలి. అందుకు ఎక్కువ సమయం పడుతుంది. కావున పాలు పెరుగుగా మారుటకు ఎక్కువ సమయం పడుతుంది.

ప్రశ్న 8.
ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిసను తడిలేని, గాలి సోకని పాత్రలలో నిల్వ చేస్తారు. ఎందుకు? (AS2)
జవాబు:
ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ తెల్లగా ఉండే చూర్ణ పదార్థం. దీనిని సాధారణ వాతావరణంలో ఉంచినపుడు వెంటనే తేమను గ్రహించి దృఢమైన ఘనపదార్థంగా మారును.
CasO4 . ½H2O + 1½H2O → CaSO4 2H2O (జిప్సం)

దీనినే జిప్సం అంటారు. అందువలన ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ ను గాలి సోకని, తడిలేని పాత్రలలోనే నిల్వ చేస్తారు.

ప్రశ్న 9.
ఆల్కహాల్, గ్లూకోజ్ వంటి లవణాలు హైడ్రోజన్ ను కలిగి ఉన్నప్పటికీ అవి ఆమ్లాలు కావు. దీనిని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరింపుము. (AS3)
(లేదా)
హైడ్రోజన్ కలిగియున్న సమ్మేళనాలన్నీ ఆమ్లాలో కాదో నిర్ధారించటానికి కృత్యం చేయుము. (కృత్యం -7)
జవాబు:
కావలసిన పరికరాలు :
గ్లూకోజ్, ఆల్కహాల్, HCl ద్రావణం, బీకరు, గ్రాఫైట్ కడ్డీలు, బల్బు, హోల్డర్, వేర్వేరు రంగులు గల విద్యుత్ వాహక తీగలు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 1

పద్ధతి :

  1. ఒక గాజు బీకరులో రెండు గ్రాఫైట్ కడ్డీలను ఉంచుము.
  2. ఒక గ్రాఫైట్ కడ్డీకి వాహకం యొక్క మొదటి కొనను అమర్చవలేను. రెండవ కొనను 230 వోల్టుల పవర్ సప్లికి కలపటానికి సిద్ధంగా ఉంచవలెను.
  3. వేరే రంగులోని వాహక తీగల యొక్క మొదటి కొనను రెండవ గ్రాఫైట్ కడ్డీకి అమర్చవలెను. తీగ యొక్క రెండవ కొనను బల్పు కలిగిన హోల్డరుకు కలపనలెను.
  4. ఇదే రంగు గల వాహక తీగను హోల్డర్ యొక్క రెండవ కొనకు కలిపి, 230 వోల్టుల పవర్ సప్లికి కలపటానికి సిద్ధంగా ఉంచాలి.
  5. మొదట బీకరులో HCl జలద్రావణాన్ని తీసుకొని వలయంలో రెండు చివరలను 230 వోల్టుల ఎ.సి. విద్యుత్ ప్రవాహానికి కలపాలి.
  6. బల్బు వెలుగుతుందంటే ఆ ద్రావణం గుండా విద్యుత్ ప్రసరిస్తుందని తెలుస్తుంది.
  7. HCl వంటి ఆమ్లాలు జలద్రావణంలో ఆమ్ల ధర్మాలకు కారణమైన హైడ్రోజన్ అణువుల (H+) ను ఇస్తాయి. అందువలన విద్యుత్ ప్రసారం జరిగినది.
  8. ఇపుడు బీకరులో గ్లూకోజ్ ద్రావణాన్ని తీసుకొని ప్రయోగాన్ని కొనసాగించండి. బల్బు వెలగలేదు. అనగా విద్యుత్ ప్రసారం జరగలేదు.
  9. బీకరులో ఆల్కహాల్ ద్రావణాన్ని తీసుకొని ప్రయోగాన్ని కొనసాగించండి. బల్బు వెలగలేదు. అనగా విద్యుత్ ప్రసారం జరగలేదు.
  10. విద్యుత్ ప్రసారానికి కావల్సిన అయాన్లు గ్లూకోజ్ జోనూ, ఆల్కహాల్ లోనూ లేవు.
  11. గ్లూకోజ్ (C12H22O11), ఆల్కహాల్ (C2H5OH) సంఘటనాలలో హైడ్రోజన్ ఉన్నప్పటికీ జలద్రావణంలో H+ అయానులను ఇచ్చే వాటిని మాత్రమే ఆమ్లాలంటారు. కాబట్టి గ్లూకోజ్, ఆల్కహాల్ ఆమ్లాలు కావు.

నిర్ధారణ : దీనినిబట్టి ఈ ద్రావణాలలో H+ అయానులు ఉండవని అర్థమవుతుంది. ద్రావణాలలో విడుదలైన H+ అయాన్లు మాత్రమే ఆమ్లాల యొక్క స్వభావాన్ని నిర్ధారిస్తాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 10.
లవణాల యొక్క స్ఫటికజలం అంటే ఏమిటి ? దీనిని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరింపుము. (AS3)
(లేదా)
లవణాలలో స్ఫటికజలం ఉంది అని కృత్యం ద్వారా నిరూపించుము.
(లేదా)
లవణాల యొక్క స్ఫటికజలం అంటే ఏమిటి? దీనిని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరింపుము. (కృత్యం – 16)
జవాబు:
స్ఫటికజలం :
ఏదైనా లవణం యొక్క ఫార్ములాలో నిర్దిష్ట సంఖ్యలో ఉండే నీటి అణువులను స్ఫటిక జలం అంటారు.

కృత్యం :
కావలసిన పరికరాలు : బుస్సెన్ బర్నర్, పరీక్ష నాళిక, పట్టకారు, కాపర్ సల్ఫేట్ స్ఫటికాలు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 2

పద్ధతి :

  1. కాపర్ సల్ఫేట్ స్ఫటికాల యొక్క నీలిరంగును పరిశీలించండి.
  2. కొన్ని కాపర్ సల్ఫేట్ స్ఫటికాలను పొడి పరీక్ష నాళికలో తీసుకొని వేడి చెయ్యండి.
  3. పరీక్షనాళిక లోపలి గోడలపై నీటి బిందువులు ఏర్పడతాయి. ఈ నీటి బిందువులు కాపర్ సల్పేట్ నుండి వియోగం చెందిన స్ఫటికజలంగా గుర్తించండి.
  4. ఇపుడు కాపర్ సల్ఫేట్ యొక్క రంగు తెల్లగా మారటం గుర్తించండి.
  5. దీనికి కారణం కాపర్ సల్ఫేట్ నుండి స్పటికజలం విడిపోవుట వలన తెల్లగా మారిందని గుర్తించండి.
  6. తెల్లటి కాపర్ సల్ఫేట్ లవణానికి నీటిని కలిపిన వెంటనే నీలిరంగుకు మారుతుంది. దీని ఫార్ములా CuSO45H2O.
  7. ఈ కృత్యం ద్వారా కాపర్ సల్ఫేట్ స్ఫటిక జలం కలిగి ఉందని నిర్ధారణ జరిగింది.

ప్రశ్న 11.
నీటిలో కరిగిన ఆమ్ల ద్రావణం విద్యుత్ వాహకతను కలిగి ఉంటుందని చూపే ప్రయోగపటంను గీయండి. (AS5)
(లేదా)
క్షారం కలిపిన జలద్రావణం విద్యుద్వాహకతను చూపు పటం గీయండి. చక్కెర / గ్లూకోజ్ కరిగిన జలద్రావణంలో ఎందుకు విద్యుత్ప్రవాహం జరగదు?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 1
చక్కెర / గ్లూకోజ్ కరిగిన జలద్రావణంలో అయాన్లు లేకపోవడం వలన విద్యుతవాహం జరగదు.

ప్రశ్న 12.
ఆమ్ల వర్షాలు చెరువు/నదులలోనికి వచ్చి చేరినపుడు జలచరాల ఉనికికి ప్రమాదం ఎందుకు? (AS5)
జవాబు:
వర్షపునీరు pH విలువ 5.6 కంటే తక్కువైతే దానిని ఆమ్ల వర్షం అంటారు. ఈ వర్షపునీరు నదీజలాలలో కలిసినపుడు నదీజలాల pH విలువలు తగ్గుతాయి. ఇటువంటి తక్కువ pH విలువ గల నదీజలాలలో ఉండే జలచరాల, జీవనం సంకటంలో పడుతుంది.

ప్రశ్న 13.
బేకింగ్ పౌడర్ అని దేనిని పిలుస్తారు? దీనిని కేక్ తయారీలో వాడినప్పుడు మృదువుగా మరియు మెత్తగా చేస్తుంది. ఎందుకు? (AS1)
(లేదా)
మనము తినే కేక్ చాలా మృదువుగా మెత్తగా ఉండుటకు దాని తయారీలో కలిపే రసాయన పదార్థం ఏమిటి? దానిని ఏమని పిలుస్తారు? దాని చర్య గురించి వివరించుము.
జవాబు:
బేకింగ్ సోడాను టార్టారిక్ ఆమ్లం వంటి బలహీన, తినదగిన ఆమ్లంతో కలుపగా ఏర్పడిన మిశ్రమాన్ని బేకింగ్ పౌడర్ అంటాం. బేకింగ్ పౌడరను వేడిచేసినపుడు లేదా వాటిలో కలిపినపుడు ఈ క్రింది రసాయన చర్య జరుగును.
NaHCO3 + H+ → CO2 + H2O+ లవణం

ఈ చర్యలో క్రియాజన్యంగా విడుదలైన కార్బన్ డై ఆక్సెడ్ వాయువు రొట్టె లేక కేక్ నుండి రంధ్రాలు చేసుకొని బయటకు పోవుట వలన రొట్టె లేదా కేక్ వ్యాకోచించడమే కాకుండా మెత్తగా స్పాంజి వలె మారుతుంది. తినటానికి సులువుగానూ, మృదువుగానూ, రుచికరంగానూ మారుతుంది.

ప్రశ్న 14.
తినేసోడా, బట్టలసోడా యొక్క రెండు ఉపయోగములు రాయండి. (AS7)
(లేదా)
వాషింగ్ సోడా, బేకింగ్ సోడా రసాయన ఫార్ములాలు వ్రాసి, వాటి ఉపయోగాలు తెలపండి.
జవాబు:
తినేసోడా లేదా బేకింగ్ సోడా : సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్ (NaHO3)ను తినేసోడా లేదా బేకింగ్ సోడా అంటారు.
ఫార్ములా : NaHCO3

తినేసోడా లేదా బేకింగ్ సోడా ఉపయోగాలు :

  1. ఆహారపదార్థాలు త్వరగా ఉడకడానికి
  2. ఏంటాసిడ్ గాను
  3. పాలను ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉంచడానికి
  4. అగ్నిమాపక యంత్రాలలో సోడా ఆమ్లంగాను
  5. పూరీలు, బజ్జీల తయారీలో
  6. ఏంటి సెప్టిక్ గానూ
  7. బేకింగ్ పౌడర్ తయారీలో, బేకరీలో కేల తయారీలో విరివిగా వాడతారు.

బట్టలసోడా లేదా వాషింగ్ సోడా :
వాషింగ్ సోడా రసాయన ఫార్ములా Na2 CO310H2O (సోడియం కార్బోనేట్).

బట్టలసోడా లేదా వాషింగ్ సోడా ఉపయోగాలు :

  1. గాజు, సబ్బులు, కాగితాల పరిశ్రమలలో ఉపయోగిస్తారు.
  2. బొరాక్స్ వంటి సమ్మేళనాల తయారీలో ఉపయోగిస్తారు.
  3. గృహాలలో వస్తువులను శుభ్రపరచడానికి వాడతారు.
  4. నీటి యొక్క శాశ్వత కాఠిన్యతను తొలగించటానికి దీనిని వాడతారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 15.
పొడిగా ఉన్న హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం (HCl) నీలి లిట్మస్ కాగితంతో చర్య జరపదు. కానీ, హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లము చర్య జరుపుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:

  1. పొడిగా ఉన్న HCl నీరు చేరనపుడు వియోగం చెందదు.
  2. అందువలన నీలి లిట్మతో HCl వాయువు చర్య జరపదు.
  3. HCl ను నీటిలో కలిపినపుడు HCl వియోగం చెంది అయానులను ఏర్పరచును.
    HCl + H2O → H3O+ + Cl
  4. ఇప్పుడు నీలి లిట్మస్ పేపరును HCl ద్రావణంలో ముంచగా చర్య జరిపి ఎర్ర లిట్మస్ గా మారును.

ప్రశ్న 16.
అప్పుడే పిండిన పాల యొక్క pH విలువ 6. కానీ దీనిని పెరుగుగా మార్చినపుడు pH విలువ ఎందుకు మారుతుంది? వివరించుము.
జవాబు:
అప్పుడే పిండిన పాల యొక్క pH విలువ 6గా ఉండును. కానీ పాలను పెరుగుగా మార్చే ప్రక్రియలో బాక్టీరియా పాల కణాలను వియోగం చెందించి లాక్టిక్ ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తి చేస్తాయి. దీనివలన పాల యొక్క pH విలువ 6 కంటే తగ్గి పుల్లని రుచితో పెరుగుగా మారుతుంది.

ప్రశ్న 17.
సమాన పొడవు (3 సెం.మీ.) ఉన్న మెగ్నీషియం ముక్కలను సమాన గాఢత కలిగిన హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం, ఎసిటిక్ – ఆమ్లమునకు కలిపినపుడు ఏ ద్రావణం నందు చర్య వేగంగా జరుగుతుంది? ఎందుకు?
జవాబు:
సమాన పొడవు గల మెగ్నీషియం ముక్కలను తీసుకొని సమాన గాఢతలు గల హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లంలోనూ, ఎసిటిక్ ఆమ్లంలోనూ కలిపినపుడు HCl ద్రావణంలో చర్య వేగంగా జరుగుతుంది. ఎసిటిక్ ఆమ్లంలో చర్య నెమ్మదిగా జరుగుతుంది. HCl బలమైన ఆమ్లం కావున వెంటనే నీటితో H+, Cl గా అయనీకరణం చెందును. ఋణావేశం గల క్లోరిన్ అయాన్ మెగ్నీషియంతో చర్య జరిపి MgCl2ను ఏర్పరచును. కానీ ఎసిటిక్ ఆమ్ల ద్రావణం బలహీనమైనది కావున నీటిలో 30% కంటే తక్కువగా అయనీకరణం చెందును. మరియు నెమ్మదిగా అయనీకరణం చెందును. అందువలన ఎసిటిక్ ఆమ్లంలో చర్యావేగం తక్కువ.

ప్రశ్న 18.
బీట్ రూట్ ను ఉపయోగించి మీ సొంత సూచికను ఎలా తయారుచేస్తారు? వివరించండి.
(లేదా)
నీ భౌతికశాస్త్ర ఉపాధ్యాయుడు తరగతినందు ఒక సొంత సూచికను తయారీ చేయమనిన నీవు ఏ విధంగా చేసెదవో ఒక – నమూనాను తెల్పుము.
జవాబు:

  1. మంచి బీట్ రూట్ ను సేకరించి శుభ్రంగా కడుగవలెను.
  2. పీలర్ సహాయంతో పైన ఉన్న తొక్కలను వేరుచేయవలెను.
  3. ముక్కలుగా కోసి, మిక్సీలో వేసి తగినంత నీరు కలిపి జ్యూస్ తయారుచేయవలెను.
  4. జ్యూస్ ను వడపోయవలెను. ఇపుడు మనం సహజ బీట్ రూట్ సూచికను తయారు చేశాం.
  5. ఆమ్ల ద్రావణాన్ని తీసుకొని రెండు మూడు చుక్కల బీట్ రూట్ సూచికను కలపండి. ఆమ్ల ద్రావణం యొక్క రంగు మారును. ఇదే విధంగా క్షార ద్రావణాలను గుర్తించుటకు బీట్ రూట్ ను సహజ సూచికగా వాడుతారు.

ఖాళీలను పూరించండి

1. i) ఆమ్లాలు జలద్రావణాలలో …………… రుచిని ప్రదర్శిస్తాయి. (i) పుల్లని)
ii) ఆమ్లం, లోహంతో చర్యనొందినపుడు …………… వాయువును ఇస్తాయి. (ii) హైడ్రోజన్)
iii) ఆమ్లాలు జలద్రావణాలలో విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శించిన కారణంగా అవి …………. గా గుర్తించబడ్డాయి. (iii) విద్యుత్ వాహకాలు)
iv) ఆమ్లాలు, క్షారాలతో చర్యనొందితే …………. మరియు నీరు ఏర్పడతాయి. (iv) లవణం)
v) ఆమ్లాలు మిథైల్ ఆరెంజ్ ను …………రంగులోకి మారుస్తాయి. (v) ఎరుపు)

2. i) క్షారాలు రుచికి …………… గానూ, పట్టుకొంటే ……….. గుణం కలిగి ఉంటాయి. (i) చేదు, జారుడు)
ii) క్షార ద్రావణాలు కూడా ఆమ్లాల మాదిరిగా వాహకతను ప్రదర్శించటం చేత అవి …………… గా గుర్తించబడ్డాయి. (ii) విద్యుత్ వాహకాలుగా లేదా విద్యుత్ విశ్లేష్యాలుగా)
iii) క్షారాలు ……………. చర్య నొందినపుడు లవణాన్ని, ……….. ఏర్పరుస్తాయి. (iii) ఆమ్లాలతో, నీటిని)
iv) క్షారాలు ఫినాఫ్తలీనను ………….. రంగులోనికి మారుస్తాయి. (iv) పింక్)

3. జతపరుచుము.

i) ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ a) CaoCl3
ii) జిప్సం b) NaHCO3
iii) బ్లీచింగ్ పౌడర్ b) Na2CO3
iv) బేకింగ్ సోడా d) CaSO4 ½H2O
v) వాషింగ్ పౌడర్ e) CaSO3. 2H2O

జవాబు:

i) ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ d) CaSO4 ½H2O
ii) జిప్సం e) CaSO3. 2H2O
iii) బ్లీచింగ్ పౌడర్ a) CaoCl3
iv) బేకింగ్ సోడా b) NaHCO3
v) వాషింగ్ పౌడర్ b) Na2CO3

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. ఆమ్ల ద్రావణాలలో మిథైల్ ఆరెంజ్ సూచిక రంగు
A) పసుపు
B) ఆకుపచ్చ
C) ఆరెంజ్
D) ఎరుపు
జవాబు:
D) ఎరుపు

2. క్షార ద్రావణాలలో ఫినాఫ్తలీన్ సూచిక యొక్క రంగు
A) పసుపు
B) ఆకుపచ్చ
C) పింక్
D) ఆరెంజ్
జవాబు:
C) పింక్

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

3. క్షార స్థితిలో మిథైల్ ఆరెంజ్ సూచిక రంగు
A) ఆరెంజ్
B) పసుపు
C) ఎరుపు
D) నీలిరంగు
జవాబు:
B) పసుపు

4. ఒక ద్రావణం ఎర్రలిట్మసను నీలిరంగులోకి మార్చింది. దాని pH విలువ ……
A) 1
B) 4
C) 5
D) 10
జవాబు:
D) 10

5. ఒక ద్రావణం పగిలిన కోడిగుడ్డు పొట్టుతో చర్య జరిపినపుడు విడుదలయ్యే వాయువు సున్నపుతేటను పాలవలె మార్చింది. ఆ ద్రావణం దీనిని కలిగి ఉంటుంది.
A) Nact
B) HCl
C) LiCl
D) KCl
జవాబు:
B) HCl

6. నీటిలో కరిగే క్షారాలను ఇలా పిలుస్తారు.
A) తటస్థ
B) క్షార
C) ఆమ్ల
D) క్షారయుత
జవాబు:
D) క్షారయుత

7. ఈ కింది వానిలో ఒక జత పదార్థాలు సాధారణ లవణాన్ని ఇస్తాయి.
A) సోడియం థయోసల్ఫేట్, సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్
B) హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం, సోడియం హైడ్రాక్సైడ్
C) క్లోరిన్, ఆక్సిజన్ వాయువు
D) నత్రికామ్లం, సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్
జవాబు:
B) హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం, సోడియం హైడ్రాక్సైడ్

8. హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం సార్వత్రిక pH సూచికతో ఏర్పరచే రంగు (pH = 1) ……
A) ఆరెంజ్
B) ఊదా
C) పసుపు
D) ఎరుపు
జవాబు:
D) ఎరుపు

9. ఈ క్రింది వానిలో ఏ మందును అజీర్ణానికి ఉపయోగిస్తారు ?
A) ఆంటీబయోటిక్
B) ఎనాలిజిస్టిక్
C) ఆంటాసిడ్
D) యాంటీ సెప్టిక్
జవాబు:
C) ఆంటాసిడ్

10. మెగ్నీషియం లోహం, హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం మధ్య చర్య వలన ఏర్పడే వాయువు
A) హైడ్రోజన్
B) ఆక్సిజన్
C) కార్బన్ డై ఆక్సైడ్
D) క్లోరిన్
జవాబు:
A) హైడ్రోజన్

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

11. ఈ కింది వానిలో తటస్థీకరణ ప్రక్రియను ఖచ్చితంగా చూపించేది
A) ఆమ్లం + క్షారం → ఆమ్లం – క్షార ద్రావణం
B) ఆమ్లం + క్షారం → లవణం + నీరు
C) ఆమ్లం + క్షారం → సోడియం క్లోరైడ్ + హైడ్రోజన్
D) ఆమ్లం + క్షారం → తటస్థ ద్రావణం
జవాబు:
B) ఆమ్లం + క్షారం → లవణం + నీరు

పరికరాల జాబితా

పరీక్షనాళికలు, వాచ్ గ్లాసులు, డ్రాపర్, లిట్మస్, మిథైల్ ఆరెంజ్, ఫినాఫ్తలీన్ సూచికలు, ఆమ్లాలు, క్షారాలు, లవణాలు, ఉల్లిపాయ, ప్లాస్టిక్ సంచి, గుడ్డముక్క లవంగం నూనె, వెనిలా ఎసెన్స్, కొవ్వొత్తి, సబ్బునీరు, పరీక్ష నాళిక, రబ్బరు బిరడా, వాయు వాహకనాళం, గాజుతొట్టె, స్టాండు, జింకు ముక్కలు, జల హైడ్రోక్లోరికామ్లం, సోడియం, హైడ్రాక్సైడ్, థిసిల్ గరాటు, కాల్షియం హైడ్రాక్సైడ్, సోడియం కార్బొనేట్, గాజు కడ్డీ, కాపర్ ఆక్సెడ్, గ్రాఫైట్ కడ్డీలు, వైర్లు, బ్యాటరీ, బల్బు, వడపోత కాగితం, సార్వత్రిక సూచిక, పిహెచ్ పేపరు, పొడి పరీక్ష నాళిక, బుస్సెన్ బర్నర్, పట్టుకారు, కాపర్ సల్ఫేట్.

10th Class Physical Science 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 26

ప్రశ్న 1.
ఆంటాసిడ్ గుళిక (టాబ్లెట్)లో ఉన్న పదార్థం ఆమ్లమా? గొరమా?
జవాబు:
ఆంటాసిడ్ గుళికలో ఉన్న పదార్థం క్షారము.

ప్రశ్న 2.
ఆంటాసిడ్ టాబ్లెట్ తీసుకున్నప్పుడు కడుపులో ఎటువంటి చర్య జరుగుతుంది?
జవాబు:
ఆంటాసిడ్ టాబ్లెట్ తీసుకున్నప్పుడు కడుపులో తటస్థీకరణ చర్య జరుగుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 27

ప్రశ్న 3.
మీకు ఒక్కొక్క దానిలో వేర్వేరుగా స్వేదన జలం, ఒక ఆమ్లం మరియు ఒక క్షారం గల మూడు పరీక్ష నాళికలు ఇవ్వబడ్డాయి. ఒకవేళ మీకు నీలిలిట్మస్ కాగితం మాత్రమే ఇస్తే, దాని సహాయంతో ఆ మూడు పరీక్ష నాళికలలో ఉండే ద్రావణాలను ఎలా గుర్తిస్తావు?
జవాబు:
మూడు పరీక్షనాళికలలో నీలిలిట్మస్ పేపరును ముంచి ఏ పరీక్షనాళికలో ముంచినపుడు నీలిలిట్మస్, ఎర్రలిట్మస్ గా మారిందో గమనిస్తాను. దీనిని ఆమ్లంగా పరిగణించి స్టాండులో ఉంచుతాను. ఇపుడు రెండు పరీక్షనాళికలలో ఎర్రలిట్మస్ పేపర్‌ను ముంచి ఏ పరీక్ష నాళికలో నీలి రంగుకు మారిందో గమనించి, దానిని క్షారంగా పరిగణిస్తాను. ఇక మిగిలిన మూడో పరీక్ష నాళికలో స్వేదనజలంగా గుర్తిస్తాను.

ప్రశ్న 4.
ఆమ్లం, లోహంతో చర్య జరిపినపుడు సాధారణంగా వెలువడే వాయువు ఏది? దానిని ఎలా గుర్తిస్తావు?
జవాబు:
ఆమ్లం, లోహంతో చర్య జరిపినపుడు వెలువడే వాయువు హైడ్రోజన్. ఈ వాయువు దగ్గరకు మండుతున్న అగ్గిపుల్లను తీసుకువస్తే టప్ మనే శబ్దం చేస్తూ ఆరిపోతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 5.
కాల్షియం సమ్మేళనం, సజల HCl ఆమ్లంతో చర్య జరిగినపుడు బుసబుస పొంగుతూ బుడగల రూపంలో వాయువు విడుదలౌతుంది. ఈ చర్యలో విడుదలైన వాయువు మండుచున్న కొవ్వొత్తిని ఆర్పుతుంది. మరియు సున్నపు నీటిని పాలవలె మారుస్తుంది. ఈ చర్యలో ఏర్పడిన ఒక సమ్మేళనం కాల్షియం క్లోరైడ్ అయితే జరిగిన చర్యకు తుల్యసమీకరణం రాయండి.
జవాబు:
2HCl + CaCO3 → CaCl2 + H2O + CO2

10th Class Physical Science Textbook Page No. 31

ప్రశ్న 6.
జల ద్రావణాలలో HCl, HNO3 మొదలైనవి ఆమ్ల స్వభావాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. కానీ ఆల్కహాల్, గ్లూకోజ్ వంటి ద్రావణాలు ఆమ్ల స్వభావాన్ని ప్రదర్శించవు. ఎందుకు?
జవాబు:
జల ద్రావణాలలో HCl, HNO3 ఆమ్ల స్వభావాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి. కారణం ఆమ్లాలను నీటిలో కలపగానే ఆమ్లాలు వెంటనే అయనీకరణం చెంది H+ అయాన్లను విడుదల చేస్తాయి. ఆమ్ల ధర్మాలకు కారణం ఈ H+ అయాన్. కానీ ఆల్కహాల్, గ్లూకోజ్ వంటి ద్రావణాలు అయనీకరణం చెందవు. అందువలన అయాన్లు ఉండవు. ఈ కారణంగా ఆమధర్మాలను ప్రదర్శించవు.

ప్రశ్న 7.
గాఢ ఆమ్లాన్ని సజల ఆమ్లంగా మార్చడానికి ఆమ్లాన్ని నీటికి చుక్కలుగా కలపాలి. కానీ నీటిని ఆమ్లానికి కలుపకూడదని సలహా ఇస్తారు – ఎందుకు?
జవాబు:
ఎప్పుడూ ఆమ్లాన్ని నీటికి చుక్కలుగానే కలపాలి. అలా కాకుండా ఆమ్లానికి నీటిని కలిపితే అధిక ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు విడుదలై పాత్ర నుండి పైకి చిమ్మడం వలన చర్మం మీద మరియు కళ్ళలో పడి ప్రమాదం సంభవిస్తుంది. ఒక్కొక్కసారి అధిక వేడి వలన గాజు పాత్ర పగిలిపోవచ్చు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 35

ప్రశ్న 8.
మన శరీరంలో ఉండే రసాయనాల pH విలువ పెరిగితే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
మానవ శరీరంలో ఉండే రసాయనాల pH విలువ పెరిగితే శరీరంలో ప్రతిరోజూ జరిగే జీవక్రియలకు ఆటంకం కలుగుతుంది. ముఖ్యంగా జీర్ణవ్యవస్థలోనూ, రక్తంలోనూ, లాలాజలం మరియు అనేక శరీర ద్రవాల ధర్మాలు మారి, తీవ్ర అనారోగ్యాలు సంభవిస్తాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రశ్న 9.
జీవులకు pH పరిధి అతి స్వల్పంగా ఎందుకుంది?
జవాబు:
జీవులకు pH పరిధి అతిస్వల్పంగానే ఉంటుంది. pH పరిధి ఎక్కువగా ఉంటే జీవులు మనుగడ సాగించలేవు. నిరంతరం జీవక్రియలకు ఆటంకం ఏర్పడుతుంది. ప్రతి అవయవంలోనూ అంతర్గత సమస్యలు ఏర్పడతాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 36

ప్రశ్న 10.
రైతులు వ్యవసాయ క్షేత్రంలో ఏ విధమైన మట్టి ఉన్నప్పుడు దానికి సున్నపు పొడిని లేదా కాల్షియం కార్బొనేట్ ను కలుపుతారు?
జవాబు:
రైతులు వ్యవసాయ క్షేత్రాలలో మట్టికి ఆమ్లగుణం ఉన్నప్పుడు తటస్థీకరించటానికి సున్నం కలుపుతారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 22

ప్రశ్న 11.
ఊరగాయలను, పుల్లని పదార్థాలను ఇత్తడి, రాగి వంటి పాత్రలలో ఎందుకు నిలువ ఉంచరాదు?
జవాబు:
ఊరగాయలు, పుల్లని పదార్థాలు బలహీన ఆమ్లాలుగా పనిచేస్తాయి. వీటిని ఇత్తడి, రాగి వంటి లోహ పాత్రలలో నిల్వ ఉంచితే పాత్రలతో రసాయన చర్య జరిపి ఇత్తడి, రాగి సంబంధిత లవణాలను ఏర్పరుస్తాయి. ఈ లవణాలు విషపూరిత స్వభావాలు కలిగి ఉంటాయి. ఈ పదార్థాలను ఆహారంగా వాడితే ఆరోగ్యం దెబ్బ తింటుంది. అందువలన ఊరగాయలను, పుల్లని పదార్థాలను ఇత్తడి, రాగి పాత్రలలో కాకుండా గాజు సీసాలలో భద్రపరుస్తారు.

10th Class Physical Science 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
సూచికలతో వివిధ రసాయన పదార్థాల ప్రతిస్పందన తెల్పుము.
జవాబు:

  1. హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం HCl, సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం H2SO4, నత్రికామ్లం HNO3, ఎసిటిక్ ఆమ్లం CH3COOH, లను సేకరించుము.
  2. అదే విధంగా సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ NaOH, కాల్షియం హైడ్రాక్సైడ్ Ca(OH)2, మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సైడ్ Mg(OH)2, అమ్మోనియం హైడ్రాక్సెడ్ NH4OH, KOH లాంటి క్షారాలను సేకరించుము.
  3. పై ఆమ్లాలకు, క్షారాలకు నీటిని కలిపి సజల ద్రావణాలను తయారు చెయ్యండి.
  4. నాలుగు వాచ్ గ్లాసులను తీసుకొని ప్రతి వాచ్ గ్లాస్ పై ఒక్కొక్క చుక్క చొప్పున HCl ద్రావణాన్ని తీసుకోండి.
  5. మొదటి వాచ్ లో ఉన్న ద్రావణ బిందువును నీలి లిట్మస్ పేపరుతో అద్దండి.
  6. రెండవ వా గ్లాలోని ద్రావణానికి బిందువును ఎర్ర లిటస్మతో అద్దండి.
  7. మూడవ వా గ్లాలోని ద్రావణానికి ఒక చుక్క మిథైల్ ఆరెంజ్ కలపండి.
  8. నాల్గవ వా గ్లాస్ లోని ద్రావణంకు ఒక చుక్క ఫినాఫ్తలీన్ కలపండి.
  9. రంగులలో వచ్చే మార్పులను గమనించి పట్టికలో నమోదు చెయ్యండి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 3
పట్టికలో నమోదు చేసిన పరిశీలనల నుండి నీవు ఏమి నిర్ధారిస్తావు?
జవాబు:
ఆమ్లాలు :
నీలి లిట్మసను ఎరుపురంగులోనికి మార్చును. మిథైల్ ఆరెంజ్ ను ఎరుపురంగులోనికి మార్చును.

క్షారాలు :
ఎర్ర లిట్మసన్ను నీలిరంగులోనికి మార్చును. మిథైల్ ఆరెంజ్ రంగును పసుపురంగులోనికి మార్చును. ఫినాఫ్తలీనను పింక్ రంగులోనికి మార్చును.

పై కృత్యంలో పరిశీలించిన ద్రావణాల్లో ఆమ్ల, క్షార ద్రావణాలను గుర్తించండి.
జవాబు:
ఆమ్లాలు : HCl, H2SO4, HNO3, CH3COOH.
క్షారాలు : NaOH, KOH, Mg(OH)2, NH4OH, Ca(OH)2, KOH.

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 2.
ఉల్లిపాయ, వెనీలా, సుగంధద్రవ్యం , లవంగ నూనెలలో వేటిని ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలుగా వాడవచ్చో వివరింపుము.
జవాబు:

  1. సన్నగా తరిగిన ఉల్లిపాయ ముక్కలను కొన్నింటిని శుభ్రమైన చిన్న గుడ్డముక్కలతో సహా ప్లాస్టిక్ సంచిలో ఉంచండి. సంచి మూతిని బిగుతుగా కట్టి రాత్రంతా ఫ్రిజ్ లో పెట్టండి.
  2. మరుసటి రోజు బయటకు తీసి శుభ్రమైన గచ్చుపై రెండు గుడ్డ ముక్కలను ఉంచండి. ఒక ముక్కపై సజల HCl ను మరోక ముక్కపై కొన్ని చుక్కల NaOH ను పోయండి.
  3. రెండు గుడ్డ ముక్కలను వేర్వేరు స్వేదన జలంతో పులిమి వాటి వాసనలు పరిశీలించి నమోదు చెయ్యండి.
  4. ఆమ్లంతో కలిపినప్పుడు గుడ్డముక్క వాసనలో మార్పు ఉండదు. ఉల్లిపాయ వాసన అలానే ఉంటుంది లేదా కొద్దిగా వేయించిన ఉల్లిపాయ వాసన వస్తుంది. క్షారంతో కలిపినప్పుడు గుడ్డకున్న ఉల్లిపాయ వాసన పోతుంది.
  5. అదే విధంగా లవంగనూనె, వెనీలా ఎసెన్స్, సుగంధ ద్రవ్యాలను తీసుకోండి.
  6. రెండు పరీక్ష నాళికలలో HCl, NaOHలను తీసుకోండి. రెండు పరీక్షనాళికలలో సజల వెనీలా ఎసెన్స్ కలిపి పూర్తిగా కరుగునట్లు కదుపుతూ వాటి వాసనలను పరిశీలించండి.
  7. అదే విధంగా లవంగనూనెను కూడా తీసుకొని చెయ్యండి.

నిర్ధారణ :
ఉల్లిపాయ, వెనీలా ఎసెన్స్, లవంగ నూనెలను ఓల్ ఫ్యాక్టరీ సూచికలుగా వాడవచ్చు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

ప్రయోగశాల కృత్యం

ప్రశ్న 3.
ఆమ్లాలు, లోహాలతో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి. వివరించుము.
(లేదా)
మనోభిరామ్, ఆమ్లంను చర్యాశీలత గల లోహమునకు కలిపిన విడుదలగు వాయువు ఏమిటి? దీని నిరూపణకు అవసరమైన పరికరాలు మరియు కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
(లేదా)
HCl ఆమ్లంతో ‘Zn’ ముక్కల చర్య వలన హైడ్రోజన్ వాయువు విడుదల అగును అను చూపు ప్రయోగానికి కావలసిన పరికరాల జాబితాను రాసి, ప్రయోగ విధానంను రాయండి.
జవాబు:
కావలసిన పరికరాలు : పరీక్షనాళిక, వాయు వాహక నాళం, డెలివరీ గొటం, గాజుతొటె, కొవ్వొత్తి, సబ్బునీరు, సజల HCl, జింకు ముక్కలు, రబ్బరు బిరడా, స్టాండ్.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 4

పద్ధతి :

  1. పరికరాలను పటంలో చూపిన విధంగా అమర్చండి.
  2. పరీక్షనాళికలో 10 మి.మీ. జల HClను తీసుకోండి. దానికి కొన్ని జింకు ముక్కలు కలపండి.
  3. పరీక్షనాళికలో వెలువడిన వాయువును సబ్బు నీటి గుండా పంపండి.
  4. సబ్బునీటి గుండా వచ్చే వాయువు బుడగల దగ్గరకు వెలుగుతున్న కొవ్వొత్తిని దగ్గరకు తీసుకురండి.
  5. వెలువడిన వాయువును మండించినపుడు టప్ మనే శబ్దం రావటాన్ని మీరు గమనిస్తారు. దీనినిబట్టి వెలువడిన వాయువు హైడ్రోజన్ (H2) అని చెప్పవచ్చు.
  6. ఈ రసాయన చర్యను ఈ కింది విధంగా రాయవచ్చు.
    ఆమ్లం + లోహం → లవణం + హైడ్రోజన్.
  7. పై కృత్యాన్ని H2SO4, HNO3 వంటి ఆమ్లాలతో నిర్వహించండి.
  8. సజల HNO3 హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేయదు.

నిర్ధారణ : ఆమ్లాలు, లోహంతో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి.

కృత్యం – 3

ప్రశ్న 4.
జింక్ లోహం NaOHతో రసాయన చర్యను కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
(లేదా)
క్షారాలు, లోహాలతో చర్యను తెలిపే ఒక కృత్యాన్ని వ్రాయండి.
(లేదా)
క్షారాలకు, లోహాలను కలిపిన అవి H2 వాయువును విడుదల చేయునని చూపు కృత్యం వివరించుము.
జవాబు:
ఉద్దేశం : క్షారాలు లోహాలతో చర్య.

పరికరాలు :
పరీక్షనాళిక, వాయువాహక నాళం, గాజు తొట్టె, కొవ్వొత్తి, సబ్బు నీరు, సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ ద్రావణం, జింక్ ముక్కలు, ఒంటి రంధ్రపు రబ్బరు బిరడా, స్టాండు.

విధానం :

  1. శుభ్రపరచిన ఒక ఖాళీ పరీక్షనాళికలో జింక్ ముక్కలను తీసుకొని 10 మి.లీ. NaOH ద్రావణాన్ని కలపండి. పరీక్ష నాళికను వేడి చెయ్యండి.
  2. పరీక్ష నాళిక నుండి వెలువడే వాయువును వాయు వాహక గొట్టం ద్వారా సబ్బు నీటిలోకి పంపండి.
  3. ఏర్పడ్డ వాయుబుడగల వద్దకు వెలుగుతున్న కొవ్వొత్తిని తీసుకొని వస్తే ‘టప్’మనే శబ్దం రావడం గమనించవచ్చు.
  4. ఈ కృత్వంలో వెలువడిన వాయువు హైడ్రోజన్ (H2) అని మీరు గుర్తిస్తారు.
  5. ఏర్పడిన లవణం సోడియం జింకేటి. ఈ కృత్యంలో జరిగిన రసాయన చర్యను ఈ కింది విధంగా రాయవచ్చు.
    2NaOH + Zn → Na2ZnO2 + H2
  6. ఇటువంటి రసాయన చర్యలు అన్నీ లోహాలతో సాధ్యం కావు.

కృత్యం – 4

ప్రశ్న 5.
సోడియం కార్బొనేట్లు, సోడియం హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్లు, ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి CO2, నీటిని విడుదల చేస్తాయి. నిరూపించండి.
జవాబు:
కావలసిన పరికరాలు :
రెండు పరీక్షనాళికలు, సోడియం కార్బొనేట్, సోడియం బై కార్బొనేట్. రెండు రంధ్రాలు గల రబ్బరు బిరడా, థిసిల్ గరాటు, వాయు వాహక నాళం, స్టాండు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 5

  1. రెండు పరీక్షనాళికలను తీసుకొని వాటిపై A మరియు రబ్బరు బిరడా B అక్షరాలను రాసిన కాగితాలు అతికించండి.
  2. A పరీక్ష నాళికలో 0.5 గ్రా|| సోడియం కార్బొ నేట్ ను, B పరీక్షనాళికలో 0.5 గ్రా|| సోడియం బైకార్బొనేట్ ను తీసుకోండి.
  3. రెండు పరీక్ష నాళికలకు 2 మి.లీ. చొప్పున సజల HCl ద్రావణాన్ని కలపండి.
  4. రెండు పరీక్షనాళికలలో నుండి వెలువడిన వాయువులను వేర్వేరుగా సున్నపుతేట ద్వారా పటంలో చూపినట్లు పంపి మీ పరిశీలనలు నమోదు చెయ్యండి.
  5. ఈ కృత్యాలలో జరిగిన చర్యలను ఈ కింది విధంగా రాయవచ్చు.
    Na2CO3 + 2HCl → 2Nacl + H2O + CO2
    NaHCO3 + HCl → NaCl + H2O + CO2
  6. పై కృత్యం నుండి అన్నీ లోహకార్బొనేట్లు మరియు లోహ హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్లు ఆమ్లాలతో చర్య జరిపి ఆయా లోహలవణాలతో పాటు CO2 వాయువును మరియు నీటిని ఏర్పరుస్తాయని మీరు నిర్ధారించగలరు.
  7. పై రసాయన చర్యల సాధారణ రూపాలను ఈ విధంగా రాయవచ్చు.
  8. లోహ కార్బొనేట్ + ఆమ్లం → లవణం + CO2 + నీరు
  9. లోహ హైడ్రోజన్ కార్బొనేట్ + ఆమ్లం → లవణం + CO2 + నీరు

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

కృత్యం – 5 తటస్థ చర్యలు

ప్రశ్న 6.
తటస్థీకరణ చర్యలు అనగానేమి? ఒక కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
(లేదా)
ఒక ఆమ్లం, క్షారంతో చర్య జరిపినపుడు సూచికరంగులో జరుగు మార్పును తెలుపు కృత్యంను వ్రాయుము.
జవాబు:
క్షారంతో ఒక ఆమ్లం చర్య జరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఏర్పరచే చర్యను తటస్థీకరణ చర్య అంటారు. సాధారణంగా తటస్థీకరణ చర్యను ఈ కింది విధంగా రాయవచ్చు.
ఆమ్లం + క్షారం → లవణం + నీరు

ఆమ్లం – క్షారం తటస్థీకరణ చర్య :

  1. శుభ్రపరచిన పరీక్షనాళికలో 2 మి.లీ. సజల NaOH ద్రావణాన్ని తీసుకొని దానికి ఒక చుక్క ఫినాఫ్తలీన్ ద్రావణాన్ని కలపండి. ద్రావణం పింక్ రంగులోకి మారుతుంది.
  2. ఈ రంగు ద్రావణానికి సజల HCl ద్రావణాన్ని చుక్కలుగా కలుపుతూ మార్పులను గమనించండి. ద్రావణం రంగు పోవడం గమనించవచ్చు. ఈ మిశ్రమానికి మరలా ఒకటి లేదా రెండు చుక్కలు NaOH ను కలపండి.
  3. ద్రావణం పింక్ రంగులోకి మారుతుంది.
  4. పై కృత్యంలో పరీక్షనాళికలోని ద్రావణానికి HCl ద్రావణాన్ని కలిపినపుడు ఆ ద్రావణం పింక్ రంగును కోల్పోతుంది.
  5. దీనికి కారణం ద్రావణంలోని HClతో NaOH పూర్తిగా చర్యనొందడం. ఈ చర్యలో క్షారం యొక్క ప్రభావం ఆమ్లం చేత తటస్థీకరించబడుతుంది.
  6. ఈ స్థితిలో ఉన్న ద్రావణానికి కొన్ని చుక్కల NaOH ద్రావణంను కలిపితే ఆ ద్రావణం తిరిగి క్షార లక్షణాన్ని పొంది మరలా పింక్ రంగులోనికి మారుతుంది.
    NaOH + HCl → Nacl + H2O

కృత్యం – 6

ప్రశ్న 7.
లోహ ఆక్సైడ్లు క్షార స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి. కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
(లేదా)
లోహ ఆక్సైడ్లు, ఆమ్లంతో చర్య జరిపిన అది ఒక తటస్థీకరణ చర్య అని కృత్యం ద్వారా తెలుపుము.
జవాబు:
ఆమ్లాలతో లోహ ఆక్సైడ్ చర్య :

  1. కొద్ది పరిమాణంలో కాపర్ ఆక్సెడ్ ను గాజు బీకరులో తీసుకోండి.
  2. దీనిని గాజు కడ్డీతో కలియబెడుతూ నెమ్మదిగా HCl ఆమ్లాన్ని కలపండి. మార్పులను పరిశీలించండి. ద్రావణపు రంగును నమోదు చెయ్యండి.
  3. బీకరులో గల కాపర్ ఆక్సెడ్, సజల HCl లో కరుగుతుందని, ద్రావణపు రంగు నీరు నీలి – ఆకుపచ్చ రంగులోకి మారుతుందని మీరు గమనించండి. ఈ చర్యలో కాపర్ క్లోరైడ్ ఏర్పడటమే ఈ మార్పునకు కారణం.
    లోహ ఆక్సెడ్ + ఆమ్లం → లవణం + నీరు
  4. పై చర్యలో లోహ ఆక్సెడ్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపి నీటిని, లవణాన్ని ఇస్తుంది.
  5. ఆమ్ల, క్షారాల మధ్య చర్య వలన లవణం, నీరు ఏర్పడే చర్యను పోలి ఉంటుంది.
  6. రెండు చర్యలలోనూ నీరు, లవణాలను క్రియాజనకాలుగా పొందుతాం. లోహ ఆక్సెలు, లోహ హైడ్రైడులు ఆమ్లంతో చర్యజరిపి లవణాన్ని, నీటిని ఇస్తాయి.
  7. కావున లోహ ఆక్సెలు, లోహ హైడ్రైడుల వలె క్షార స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయని మనం నిర్ధారించవచ్చు.

కృత్యం – 8

ప్రశ్న 8.
ఆమ్లాలు జలద్రావణంలో మాత్రమే అయాన్లను ఏర్పరుస్తాయా? కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
(లేదా)
జల ద్రావణాలలో ఆమ్లాలు, అయానులను ఉత్పత్తి చేస్తాయా? నిరూపించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 6

  1. 1 గ్రా|| ఘన NaClను శుభ్రపరచి పొడి పరీక్షనాళికలోకి తీసుకోండి.
  2. కొద్దిగా గాఢ H2SO4 ఆమ్లాన్ని పరీక్ష నాళికలోని NaClకు కలపండి.
  3. ఈ చర్యను సమీకరణం ద్వారా రాస్తే ఈ కింది విధంగా ఉండును.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 7
  4. వెలువడిన వాయువును ముందుగా పొడి నీలిలిట్మస్ కాగితంతోనూ, పిదప తడి నీలిలిట్మస్ కాగితంతోనూ పరీక్షించండి.
  5. పొడి HCl వాయువు ఆమ్లంకాదని మీరు నిర్ధారించగలరు. ఎందుకంటే పొడిలిట్మస్ కాగితం రంగులో ఎటువంటి – మార్పూ లేదని మీరు గమనిస్తారు.
  6. కానీ సజల HCl ద్రావణం ఒక ఆమ్లం. ఎందుకంటే తడిగా ఉండే నీలిలిట్మస్ కాగితం ఎరుపురంగులోనికి మారుతుంది.
    నిర్ధారణ :
  7. ఈ ప్రయోగాన్ని బట్టి నీటి సమక్షంలో HCA వియోగం చెంది హైడ్రోజన్ అయాన్ ఏర్పరుస్తుంది. కానీ నీరు లేనప్పుడు వియోగం చెందదు, అయానులను ఏర్పరచదు అని మనకు తెలుస్తుంది.
  8. నీటిలో HCl ఈ విధంగా వియోగం చెందుతుంది.
    HCl + H2O → H2O+ + Cl (జల ద్రావణం)

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

కృత్యం – 9

ప్రశ్న 9.
ఆమ్లాలు, క్షారాలు నీటిలో కలిపినపుడు ఏం జరుగుతుంది? కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
(లేదా)
ఆమ్లంను నీటిలో కరిగించుట ఒక ఉష్ణమోచక చర్యా (లేక) ఉష్ణగ్రాహక చర్యా అని నిరూపించు ప్రయోగంను వ్రాయుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 8

  1. ఒక పరీక్ష నాళికలో 10 మి.లీ. నీటిని తీసుకోండి.
  2. కొన్ని చుక్కలు గాఢ H2SO4 ను పరీక్షనాళికలోని నీటికి కలపండి. పరీక్షనాళికను నెమ్మదిగా కదపండి.
  3. ఇదే కృత్యాన్ని H2SO4 కు బదులుగా NaOH పలుకులను ఉపయోగించి నిర్వహించండి. మీ పరిశీలనలు నమోదు చెయ్యండి.
  4. ఆమ్లాన్ని లేదా క్షారాన్ని నీటిలో కరిగించే ప్రక్రియ ఉష్ణమోచక చర్య. గాఢ ఆమ్లాలు, క్షారాలను కలిగి ఉండే పాత్రలపై ఉండే హెచ్చరిక గుర్తు

గమనిక :

  1. గాఢ HNO3 లేదా H2SO4 ఆమ్లాన్ని నీటిలో కలిపినపుడు తగు జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి.
  2. ఆమ్లాన్ని కొద్దికొద్దిగా నీటికి కలుపుతూ ఆగకుండా కలియబెట్టాలి.
  3. అలా కాకుండా నీటిని గాఢ ఆమ్లానికి ఒక్కసారిగా కలిపినట్లయితే వెలువడే అధిక ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు వలన ప్రమాదాలు సంభవించవచ్చు.

కృత్యం – 10

ప్రశ్న 10.
ఆమ్లము, క్షారాలలో బలమైన, బలహీనమైన ఆమ్ల, క్షారాలను ఏ విధంగా గుర్తిస్తావు ? కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:

  1. A, B అనే రెండు బీకరులను తీసుకోండి.
  2. A బీకరులో సజల CH3COOH ను, B బీకరులో సజల HCl ను తీసుకోండి.
  3. రెండు వేర్వేరు రంగులు గల విద్యుత్ తీగలకు గ్రాఫైట్ కడ్డీలను కలపండి. వీటిని 100 మి.లీ. గాజు బీకరులో పటంలో చూపినట్లు అమర్చండి. ఇదేవిధమైన అమరికను రెండవ (B) గాజు బీకరు కూడా అమర్చండి.
  4. రెండు ద్రావణాల ద్వారా ఒకేసారి విద్యుత్ పంపి పరిశీలించండి.
  5. HCl ద్రావణాన్ని ఉపయోగించినపుడు బల్బు ఎక్కువ ప్రకాశవంతంగా వెలుగుతుంది.
  6. CH3COOH ద్రావణాన్ని ఉపయోగించినపుడు బల్బు తక్కువ ప్రకాశవంతంగా వెలుగుతుంది.
  7. దీనినిబట్టి HCl ద్రావణంలో ఎక్కువ అయానులుఉన్నాయని, ఎసిటిక్ ఆమ్ల ద్రావణంలో తక్కువ అయానులు ఉన్నాయని తెలుస్తుంది.
  8. HCl ద్రావణంలో ఎక్కువ అయాన్లు ఉన్నాయంటే ఎక్కువ H3O+ అయాన్లు ఉన్నాయని తెలుస్తుంది. కావున ఇది బలమైన ఆమ్లం.
  9. అదే విధంగా ఎసిటిక్ ఆమ్లంలో తక్కువ H3O+ అయానులు ఉంటాయి. కాబట్టి ఇది బలహీన ఆమ్లం.

కృత్యం – 11

ప్రశ్న 11.
పట్టికలో ఇవ్వబడిన ద్రావణాల pH విలువలను లిట్మస్ పేపర్‌ను ఉపయోగించి కనుక్కోండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 9 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 10

కృత్యం – 12

ప్రశ్న 12.
ఏంటాసిడ్ ఏ విధంగా పని చేస్తుందో కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
జవాబు:

  1. బీకరులో కొద్దిగా సజల HClను తీసుకొని దానికి 2 లేదా 3 చుక్కలు మిథైల్ ఆరెంజ్ సూచికను కలపండి.
  2. ద్రావణం రంగును ఎరుపుగా నమోదు చెయ్యండి.
  3. ద్రావణానికి జెలూసిల్ లేదా మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా పౌడరును కలపండి.
  4. ద్రావణంలోని ఎరుపురంగు పోయి రంగులేని ద్రావణం ఏర్పడుతుంది.
  5. దీనికి కారణం ద్రావణంలోని ఆమ్ల గుణాన్ని ఏంటాసిడ్ అనే క్షారం తటస్థీకరిస్తుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు

కృత్యం – 13

ప్రశ్న 13.
మీ ప్రాంతంలో మొక్కల పెరుగుదల కోసం ఉపయోగించే మట్టి pH విలువలను నీవెలా నిర్ధారిస్తావు?
జవాబు:

  1. కొద్ది పరిమాణంలో మట్టిని ఒక పరీక్ష నాళికలోనికి తీసుకొని దానికి 5 మి.లీ. నీటిని కలపండి.
  2. పరీక్షనాళిక మూతిని మూసి నాళికను కుదపండి.
  3. ద్రావణాన్ని వడపోయండి. అవక్షేపాన్ని మరొక పరీక్ష నాళికలోకి తీసుకోండి.
  4. సార్వత్రిక సూచిక లేదా pH పేపరు సహాయంతో అవక్షేపం యొక్క pHను పరీక్షించండి.

కృత్యం – 14

ప్రశ్న 14.
ఈ కింది లవణాల సాంకేతికాలను రాయండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 11
పై లవణాలు ఏ ఆమ్ల, క్షారాల కలయిక వలన ఏర్పడును?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 12

ప్రశ్న 15.
లవణాల pH విలువను లెక్కించుము.
జవాబు:

  1. NaCl, AlCl3, CuSO4, CH3COONa, NH4Cl, NaHCO3, NaCO3, 10H2O లవణాలను సేకరించండి.
  2. వాటిని విడివిడిగా స్వేదన జలంతో కరిగించి ఏర్పడిన ద్రావణం యొక్క స్వభావాన్ని లిట్మస్ కాగితాల సహాయంతో తటస్థం
  3. pH కాగితంను ఉపయోగించి వాటి pH విలువలను కూడా నమోదు చెయ్యండి.
  4. వాటి pH విలువల ఆధారంగా వానిని ఆమ్లాలు, క్షారాలు, తటస్థ లక్షణం గల పదార్థాలుగా వర్గీకరించండి.
  5. ఆయా లవణాలు ఏర్పడటానికి ఉపయోగించిన ఆమ్ల – క్షార జంటలను గుర్తించండి.’ పట్టికను పూర్తి చెయ్యండి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 2nd Lesson ఆమ్లాలు-క్షారాలు-లవణాలు 13

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 6th Lesson Questions and Answers పరమాణు నిర్మాణం

10th Class Physical Science 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
పరమాణు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం నుండి లభించే సమాచారం ఏమిటి? (AS1)
(లేదా)
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంను ఒక ఉదాహరణతో వివరించుము.
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం :
పరమాణువులోని కర్పరాలు, ఉపకర్పరాలు మరియు ఆర్బిటాళ్లలో ఎలక్ట్రాన్ల పంపిణీని “ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం” అంటారు.

ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం రాయటానికి రెండు పద్ధతులు కలవు.

అవి : 1) nlx పద్ధతి
2) బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతి

1) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని సూచించే మొదటి పద్ధతి అయిన nlx పద్ధతిలో n – ప్రధాన శక్తి స్థాయిని సూచించును. l విలువ ఉపశక్తి స్థాయిలను సూచించును. x విలువ ఉపశక్తి స్థాయిలలోని ఆర్బిటాళ్లలో ఉన్న ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్యను సూచించును.

ఉదా : హైడ్రోజన్ పరమాణువు , ¹1H ———– 1s¹ (nlx)
దీని ద్వారా n = 1 అనేది ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్యను తెలియజేయును. S అనేది కోణీయ ద్రవ్యవేగ క్వాంటం సంఖ్యను తెలియజేయును. x = 1 అనేది S ఉపస్థాయిలోని ఆర్బిటాల్ లో ఉన్న ఎలక్ట్రాన్ సంఖ్యను తెలియజేయును.

2) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంలో రెండవ పద్ధతి బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతిలో ఎలక్ట్రాన్ యొక్క ఆత్మభ్రమణాన్ని తెలియజేయును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 1
3) 1s ఉపస్థాయిలోని ఆర్బిటాల్ లో నిండిన ఎలక్ట్రాన్ సవ్యదిశలో ఆత్మభ్రమణం చేయును.
4) ఎక్కువ సంఖ్యలో ఎలక్ట్రాన్లు కలిగిన పరమాణువుల లక్షణాలను ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంతో తెలుసుకొనవచ్చు.
5) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ద్వారా పరమాణువుల యొక్క క్రియాశీలతను తెలుసుకొనవచ్చు.
6) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ద్వారా పరమాణువుల సంయోజకతలను తెలుసుకొనవచ్చు.
7) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ద్వారా ఎటువంటి రసాయన బంధాలు ఏర్పరచగలదో తెలుసుకొనవచ్చును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 2.
a) ఒక ప్రధాన శక్తి కర్పరంలో ఇమడగలిగే గరిష్ఠ ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య ఎంత? (AS1)
జవాబు:
2n²

b) ఒక ఉపకర్పరంలో ఇమడగలిగే గరిష్ఠ ఎలక్ట్రానులు ఎన్ని?
జవాబు:
2(2 (l)+1)

c) ఒక ఆర్బిటాల్ నందు అమర్చగలిగే గరిష్ఠ ఎలక్ట్రానులు ఎన్ని?
జవాబు:
2

d) ఒక ప్రధాన శక్తి స్థాయిలో ఎన్ని ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి?
జవాబు:
ప్రధాన శక్తి స్థాయి సంఖ్యకు సమాన సంఖ్యలో ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

e) ఒక ఆర్బిటాల్ లోని ఎలక్ట్రాను ఎన్ని రకాల స్పిన్ దిగ్విన్యాసాలు సాధ్యమవుతాయి?
జవాబు:
ఎలక్ట్రానుకు 2 దిగ్విన్యాసాలు సాధ్యమగును.

ప్రశ్న 3.
ఒక పరమాణువులోని M – కర్పరంలో ఎలక్ట్రానులు K మరియు L కర్పరంలోని ఎలక్ట్రానుల సంఖ్యకు సమానం అయిన ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలివ్వండి. (AS1)
a) బాహ్యకర్పరం ఏది?
b) దాని బాహ్యకర్పరంలో ఎన్ని ఎలక్ట్రానులు ఉంటాయి?
c) ఆ పరమాణు సంఖ్య ఎంత?
d) ఆ మూలకానికి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం రాయండి.
జవాబు:
a) N కక్ష్య.
b) రెండు.
c) 22
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 2

ప్రశ్న 4.
ఇంద్రధనుస్సు ఒక అవిచ్ఛిన్న వర్ణపటానికి ఉదాహరణ – వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఏ విధముగా ఇంద్రధనుస్సు ఒక అవిచ్ఛిన్న వర్ణపటంకు ఉదాహరణ అగును? వివరించుము.
జవాబు:
వర్ణపటం : తరంగదైర్ఘ్యాల లేదా పౌనఃపున్యాల సముదాయాన్ని “వర్ణపటం” అంటారు.

వర్ణపటం రెండు రకాలు. అవి :
1) అవిచ్చిన్న వర్ణపటం,
2) పరమాణు రేఖా వర్ణపటం.

  1. వర్షం పడినప్పుడు వాతావరణంలో నీటి బిందువులు అధికంగా ఉండును. ఈ నీటి బిందువులపై సూర్యుని కాంతి పడితే నీటి బిందువు పట్టకంలా పనిచేసి కాంతిని పరిక్షేపణం చెందించును.
  2. దీనివలన ఇంద్రధనుస్సు ఏర్పడును. దీనినే VIBGYOR అంటారు.
  3. వీటిలోని ఏడు రంగులకు తరంగదైర్యం, పౌనఃపున్యాలు వేరుగా ఉన్నప్పటికీ ప్రతిరంగు తరువాతి రంగుతో కలసిపోయి అవిచ్చిన్నంగా గల రంగుల పట్టీ రూపంలో ఏర్పడును.
  4. ప్రతి రంగు తీవ్రత ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువుకు మారును.
  5. కాబట్టి అవిచ్ఛిన్న వర్ణపటానికి ఉదాహరణ ఇంద్రధనుస్సు, పరమాణు రేఖా వర్ణపటానికి ఉదాహరణ హైడ్రోజన్ వర్ణపటం.

ప్రశ్న 5.
బోర్ 3వ కక్ష్యకు సోమర్ ఫెల్డ్ ఎన్ని దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను జత చేసినాడు? ఈ దీర్ఘవృత్తాలను జత చేయడానికి గల కారణాలు ఏమిటి? (AS1)
(లేదా)
బోర్ కక్ష్యలకు సోమర్ ఫెల్డ్ ఎన్ని దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను కలిపాడు? ఈ విషయం బోర్ సిద్ధాంతంకు ఏ విధంగా ఉపయోగపడింది?
జవాబు:
సోమర్ ఫెల్డ్ 3వ కక్ష్యకు రెండు దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను జత చేశాడు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 3

కారణాలు :

  1. బోర్ నమూనా హైడ్రోజన్ పరమాణువుకు సంబంధించి రేఖా వర్ణపటాన్ని వివరించుటకు ఒక విజయవంతమైన నమూనా.
  2. కానీ హైడ్రోజన్ రేఖా వర్ణపటాన్ని అధిక సామర్థ్యం గల వర్ణపటదర్శినితో పరిశీలించినపుడు కొన్ని ఉపరేఖల సమూహాలు కనిపించాయి.
  3. రేఖా వర్ణపటంలోని రేఖలు ఉపరేఖలుగా విడిపోవటాన్ని బోర్ నమూనా విశదీకరించలేకపోయింది.
  4. రేఖా వర్ణపటంలో ఉపరేఖలను వివరించటానికి సోమర్ ఫెల్డ్ దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను ప్రవేశపెట్టాడు.
  5. బోర్ ప్రతిపాదించిన వృత్తాకార కక్ష్యలను అలాగే ఉంచుతూ, సోమర్ ఫెల్డ్ రెండవ కక్ష్యకు ఒక దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యను, మూడవ కక్ష్యకు రెండు దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను కలిపాడు.
  6. కేంద్రం యొక్క ఆకర్షణ బలానికి లోనైన ఆవర్తన చలనంలో ఉన్న కణం దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యల ఏర్పాటుకు దారితీస్తుందనే విషయం ఆధారంగా దీర్ఘవృత్తాకార కక్ష్యలను ప్రతిపాదించాడు.

ప్రశ్న 6.
శోషణ వర్ణపటం అనగానేమి?
జవాబు:
తక్కువ శక్తి కర్పరం నుండి ఎక్కువ శక్తి కర్పరానికి ఎలక్ట్రాన్ దూకినప్పుడు గ్రహించబడిన శక్తివలన ఏర్పడిన వర్ణపటాన్ని ‘శోషణ వర్ణపటం’ అంటారు. ఈ వర్ణపటం కాంతివంతమైన ప్రదేశంపై నల్లటి రేఖలను కలిగి ఉంటుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 7.
ఆర్బిటాల్ అనగానేమి? బోర్ యొక్క కక్ష్య(orbit)తో పోల్చినపుడు ఇది ఏవిధంగా భిన్నమైనది? (AS1)
(లేదా)
ఆర్బిట్ మరియు ఆర్బిటాళ్ళ మధ్య భేదాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

ఆర్బిటాల్ ఆర్బిట్ (కక్ష్య)
1) కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్ కనుగొనే సంభావ్యత అధికంగా గల ప్రదేశాన్ని ఆర్బిటాల్ అంటారు. 1) కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్ తిరిగే మార్గాన్ని ఆర్బిట్ లేదా కక్ష్య అంటారు.
2) అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య ఆర్బిటాలను తెల్పుతుంది. 2) ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య ఆర్బిట్ ను తెల్పుతుంది.
3) దీనిని s, p, d, f లతో సూచిస్తారు. 3) దీనిని n తో సూచిస్తారు. n = 1 = K,
n = 2 = L, n = 3 = M, n = 4 = N
4) ఆర్బిటాల్ త్రిమితీయంగా ఉంటుంది. 4) కక్ష్య ద్విమితీయంగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 8.
ఒక పరమాణువులో ఎలక్ట్రాన్ యొక్క స్థానాన్ని అంచనా వేయటానికి మూడు క్వాంటం సంఖ్యలు ఏ విధంగా ఉపయోగపడతాయో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
పరమాణు నిర్మాణంను అవగాహన చేసుకొనుటకు క్వాంటం సంఖ్యలు ఏ విధంగా ఉపయోగపడతాయి?
జవాబు:

  1. పరమాణువు ప్రధాన శక్తిస్థాయి లేదా కర్పరాలను కలిగి ఉండును.
  2. ప్రధాన శక్తి స్థాయిలు ఉప శక్తి స్థాయిలను కలిగి ఉండును.
  3. ఉప శక్తిస్థాయిలు ఆర్బిటాళ్ళను కలిగి ఉండును.
  4. ఆర్బిటాళ్లలో నిండిన ఎలక్ట్రానులను గుర్తించటానికి స్పష్టమైన సమాచారం కావలెను.
  5. పరమాణువు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రానులు ఉన్న ప్రాంతాన్ని గురించి, వాటి శక్తుల గురించి సమాచారాన్ని తెలిపే వాటిని “క్వాంటం సంఖ్యలు” అంటారు.
  6. ముఖ్యంగా క్వాంటం సంఖ్యలు 3 రకాలు. అవి :
    1) ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య,
    2) కోణీయ ద్రవ్యవేగ క్వాంటం సంఖ్య,
    3) అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య

1. ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య :
1) ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్యను నీల్స్ బోర్ ప్రవేశపెట్టాడు.
2) దీనిని n తో సూచిస్తారు.
3) n విలువ 1, 2, 3, 4, …… ∞
ధన పూర్ణాంక విలువను కలిగి ఉండును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 4

4) n విలువ పెరిగితే కేంద్రకానికి, ఎలక్ట్రాన్ కు మధ్య దూరం పెరుగును.
5) n విలువ పెరిగితే కక్ష్య పరిమాణం, శక్తి పెరుగును.

2. కోణీయ ద్రవ్యవేగ క్వాంటం సంఖ్య :
1) దీనిని సోమర్ ఫెల్డ్ ప్రతిపాదించాడు.
2) దీనిని 1 తో సూచిస్తారు.
3) ప్రతి కక్ష్యలో 1 విలువలు 0 నుండి n – 1 వరకు ఉంటాయి. అనగా 1 విలువ nపై ఆధారపడి ఉండును.
4) 1 విలువను s, p, d, f సంకేతాలతో సూచిస్తారు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 5
5) ఇది ఆర్బిటాళ్ల ఆకృతిని, ఆర్బిటాళ్ల ఆకారాన్ని తెలియజేయును.

3.ఎ) అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య :
1) దీనిని “లాండే” ప్రతిపాదించాడు.
2) దీనిని ml తో సూచిస్తారు.
3) ml విలువ l విలువపై ఆధారపడుతుంది.
4) m విలువ -l, 0, +l వరకు ఉండును.
5) ఒక నిర్దిష్ట l విలువకు అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య (ml) విలువలు (2 (l) + 1) కలిగి ఉండును.
6) ఇది పరమాణువులో గల ఆర్బిటాళ్ల ప్రాదేశిక దృగ్విన్యాసాన్ని తెలుపుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 6

3. బి) స్పిన్ క్వాంటం సంఖ్య :
1) దీనిని ఉలెన్ బెక్, గౌడ్ స్మిత్ ప్రవేశపెట్టారు.
2) దీనిని m తో సూచిస్తారు.
3) ఈ క్వాంటం సంఖ్య ఎలక్ట్రానులకు రెండు రకాల దిగ్విన్యాసాలను సూచిస్తుంది.
4) మొదటి ఎలక్ట్రాన్ సవ్యదిశలో తిరిగితే
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 7

ప్రశ్న 9.
nlx పద్ధతి అంటే ఏమిటి? ఇది ఎలా ఉపయోగపడుతుంది? (AS1)
(లేదా)
nlx పద్ధతిని నిర్వచించి, దాని ఉపయోగంను వ్రాయుము.
జవాబు:
పరమాణువుల యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలను సూచించే సంక్షిప్త రూపాన్ని nlx పద్ధతి అంటారు.

  1. ఈ సంక్షిప్త రూపంలో n ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్యను సూచిస్తుంది. లేదా కక్ష్యల సంఖ్యను సూచిస్తుంది.
    n = 1, 2, 3, 4, ……… ∞.
  2. l కక్ష్యలోని ఉప శక్తిస్థాయిలు లేదా ఉపకర్పరాలను తెలియజేస్తుంది.
  3. వీటిని S, p, d, f లలో తెలియజేస్తారు.
  4. x అనేది ఉపస్థాయిలోని ఆర్బిటాళ్లలో ప్రవేశించే ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్యను తెలియజేస్తుంది. ఉదా : హైడ్రోజన్.
    1H ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s¹ (nlx)
  5. హైడ్రోజన్ కేంద్రకం చుట్టూ ఒకే ప్రధాన శక్తిస్థాయి లేదా కర్పరం ఉండును. దీనిని n = 1 తో సూచిస్తారు.
  6. ఈ కర్పరానికి ఒకే ఒక ఉపస్థాయి ఉండును. దీనిని ‘S’ తో సూచిస్తారు.
  7. ‘S’ ఉపస్థాయిలో ఒకే ఒక ఆర్బిటాల్ ఉండును. ఆర్బిటాల్ లోనికి ఒక ఎలక్ట్రాన్ ప్రవేశించును. దీనిని x = 1 తో సూచిస్తారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 10.
క్రింది ఆర్బిటాల్ రేఖాచిత్రం నైట్రోజన్ పరమాణువు యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం సూచిస్తుంది. ఇది ఏ నియమానికి వ్యతిరేకం? ఎందుకు? (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 8
(లేదా)
హుండ్ నియమం ప్రకారం నైట్రోజన్ పరమాణువుకు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంను వ్రాయుము.
జవాబు:
పై రేఖాచిత్రంలోని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం హుండ్ నియమానికి వ్యతిరేకం.

కారణం :

  1. నైట్రోజన్ యొక్క పరమాణువుల సంఖ్య = 7 (z=7N).
  2. నైట్రోజన్ పరమాణువులో మొదటి, రెండవ ఎలక్ట్రానులు ఆఫ్ భౌ నియమం ఆధారంగా తక్కువ శక్తిగల 1s ఆర్బిటాల్ లోనికి ప్రవేశించును.
  3. మూడవ, నాలుగవ ఎలక్ట్రానులు 2s ఆర్బిటాల్ లోనికి ప్రవేశించును.
  4. 2px, 2py, 2pz ఆర్బిటాళ్లలను “సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లు” అంటారు. లేదా “డీజనరేట్ ఆర్బిటాళ్లు” అంటారు.
  5. సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లలో ఎలక్ట్రాన్లను నింపాల్సి వచ్చినప్పుడు హుండ్ నియమాన్ని పాటించవలెను.
    హుండ్ నియమం : సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్ళలో ఎలక్ట్రాన్లు నింపవలసి వచ్చినపుడు అన్ని ఆర్బిటాళ్లలో ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ నిండిన తర్వాతనే జత కూడటం జరుగును.
  6. 2px, 2py, 2pz సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్లు కాబట్టి 5వ ఎలక్ట్రాన్ 2px లోనికి ప్రవేశించాలి.
  7. 6వ ఎలక్ట్రాన్ 2py లోనికి ప్రవేశించాలి.
  8. 7వ ఎలక్ట్రాన్ 2pz లోనికి ప్రవేశించాలి.
  9. ఈ విధంగా హుండ్ నియమాన్ని పాటిస్తూ ఎలక్ట్రానులను నింపవలెను.
  10. హుండ్ నియమం ప్రకారం నైట్రోజన్ పరమాణువులో రేఖాచిత్ర పట ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఈ క్రింది విధంగా ఉండాలి.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 9

ప్రశ్న 11.
1s°2s²2p4 అనే ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఏ నియమాన్ని ఉల్లంఘించింది? ఎలా? (AS1)
(లేదా)
ఇవ్వబడిన 1s°2s²2p4 అను ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంను ఆఫ్ బౌ నియమం ప్రకారం సవరించుము.
జవాబు:
1s°2s²2p4 సూచించిన ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఆఫ్ బౌ నియమాన్ని ఉల్లంఘించింది.

ఆఫ్ భౌ నియమం :
ఎలక్ట్రానులు మొదట తక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ లో నిండిన తర్వాతనే ఎక్కువ శక్తి గల ఆర్బిటాల్ లోనికి ప్రవేశిస్తాయి.
1) ఆర్బిటాళ్ళ శక్తులను n + l విలువలతో లెక్కగడతారు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 10

2) n + l విలువ 1s ఆర్బిటాలకు తక్కువ కాబట్టి మొదటి, రెండవ ఎలక్ట్రాన్లు 1s లోనికి ప్రవేశించాలి. కానీ పై విన్యాసం అలా జరగలేదు.
3) మూడవ, నాలుగవ ఎలక్ట్రాన్లు 25 లోనికి ప్రవేశించాలి.
4) తర్వాత ఆర్బిటాళ్లు సమ శక్తిగల ఆర్బిటాళ్లు కాబట్టి హుండ్ నియమాన్ని పాటిస్తూ ఎలక్ట్రానులను నింపాలి.
5) పరమాణువు సంఖ్య 6 గల కార్బన్ పరమాణువు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ఈ క్రింది విధంగా, ఉండాలి.
1s² 2s²2p²
6) రేఖా చిత్ర పద్ధతిలో ఈ క్రింది విధంగా ఉండవలెను.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 11

ప్రశ్న 12.
సోడియం (Na) పరమాణువులో చివరగా చేరే ఎలక్ట్రాన్ యొక్క నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలను రాయండి. (AS1)
జవాబు:
1) 11Na పరమాణువు యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం : 1s² 2s² 2p63s¹
2) బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతిలో ఈ విధంగా ఉండును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 12
3) సోడియంలో చివరి ఎలక్ట్రాన్ 3S లో చేరింది. 3వ ఆర్బిటాల్ లోని ఎలక్ట్రాన్ యొక్క నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నవి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 13

ప్రశ్న 13.
ఉద్గార వర్ణపటం అనగానేమి?
జవాబు:
ఎక్కువ శక్తి కర్పరం నుండి తక్కువ శక్తి కర్పరానికి ఎలక్ట్రాన్ దూకినపుడు వెలువడిన శక్తివలన ఏర్పడిన వర్ణపటాన్ని ‘ఉద్గార వర్ణపటం’ అంటారు. ఈ వర్ణపటం నల్లని ప్రదేశం పై కాంతివంతమైన రేఖలను కలిగి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 14.
క్రోమియం మరియు రాగి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలు రాసేటప్పుడు మినహాయింపులు ఎందుకు ఉన్నాయి? (AS1)
జవాబు:
1) పరమాణువు యొక్క బాహ్యస్థాయిలోని సమశక్తి గల ఆర్బిటాళ్ళు సగం నిండినపుడు గానీ, పూర్తిగా నిండినపుడు గానీ పరమాణువుకు అధిక స్థిరత్వం వచ్చును.
2) కాపర్ (Cu), క్రోమియం (Cr) పరమాణువులు అధిక స్థిరత్వం కోసం సాధారణ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం నియమాలను అతిక్రమిస్తాయి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 14

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 15.
i) ఒక పరమాణువులోని ఒక ఎలక్ట్రానుకు సంబంధించిన నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు క్రింది పట్టికలో ఇవ్వబడినాయి. ఆ ఎలక్ట్రాన్ ఏ ఆర్బిటాలకు చెందినదో తెల్పండి. (AS2)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 15
జవాబు:

  1. ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య విలువ n = 2 కాబట్టి రెండవ కక్ష్య.
  2. కోణీయ ద్రవ్యవేగం క్వాంటం సంఖ్య విలువ l = 0, కాబట్టి దీని సంకేతం – s ఉపస్థాయి.
  3. అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య విలువ ml = 0, కాబట్టి ఒక ఆర్బిటాల్ మాత్రమే ఉండును.
  4. స్పిన్ క్వాంటం సంఖ్య విలువ ms = + ½, కాబట్టి ఆర్బిటాల్ లోని ఎలక్ట్రాన్ సవ్యదిశలో ఆత్మభ్రమణం చెందును.
  5. కాబట్టి పై సమాచారాన్ని బట్టి 2s¹ తో సూచిస్తాం.

ii) 1s¹ అనే సంక్షిప్త సంకేతంతో చూపబడిన ఎలక్ట్రాన్ యొక్క నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు రాయండి. (AS1)
జవాబు:
1s¹
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 16

ప్రశ్న 16.
K మరియు L ఎలక్ట్రానిక్ కర్పరాలలో అధిక శక్తి స్థాయిలో ఉన్న కర్పరం ఏది? (ASs)
(లేదా)
L కర్పరం యొక్క శక్తి K కర్పరం కన్నా ఎందుకు ఎక్కువ? వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 17

  1. పై పట్టికను అనుసరించి K కర్పరం యొక్క n విలువ = 1.
  2. L కర్పరం యొక్క n విలువ = 2.
  3. ఏ కర్పరం యొక్క n విలువ అధికంగా ఉండునో ఆ కర్పరం యొక్క పరిమాణం, శక్తి ఎక్కువగా ఉండును.
  4. కాబట్టి L కర్పరం యొక్క శక్తి K కర్పరం కంటే ఎక్కువగా ఉండును.

ప్రశ్న 17.
ప్రాథమిక రంగులైన ఎరుపు, నీలం, ఆకుపచ్చల గురించిన తరంగదైర్ఘ్యం, వాని పౌనఃపున్యాల సమాచారం సేకరించండి. (AS4)
జవాబు:

రంగు పౌనఃపున్యం తరంగదైర్ఘ్యం
నీలము 606-668 T Hz 450 – 495 nm
ఆకుపచ్చ 526 – 606 T Hz 495-570 nm
ఎరుపు 400 – 484 T Hz 1620 -750 mm

ప్రశ్న 18.
ఒక రేడియో తరంగం యొక్క తరంగదైర్ఘ్యం 1 మీ. అయిన దాని పౌనఃపున్యం కనుగొనండి. (AS7)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 18

ఖాళీలను పూరించండి

1. n = 1 అయిన, దాని కోణీయ ద్రవ్యవేగ క్వాంటం సంఖ్య (l) = ………. (0)
2. ఒక ఉపకర్పరంను ‘2p’ చే సూచించినచో దాని అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య విలువ …….. (-1, 0, +1)
3. M – కర్పరంలో గరిష్ఠంగా ఉండే ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య …………. (18)
4. ‘n’ యొక్క కనిష్ఠ విలువ ……… మరియు గరిష్ఠ విలువ …………. (1, ∞)
5. ‘I’ యొక్క కనిష్ట విలువ …………. మరియు గరిష్ఠ విలువ ………. (0, n – 1)
6. ‘m’ యొక్క కనిష్ఠ విలువ ………. మరియు గరిష్ఠ విలువ ……………. (-1, +1)
7. సవ్యదిశలో స్పిన్ చేస్తున్న ఎలక్ట్రాన్ యొక్క ‘ms‘ విలువ ………….. మరియు అపసవ్య దిశలో దాని ‘ms‘ విలువ ………………..(+½, -½)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. ఉద్గార వర్ణపటంలో చీకటి ప్రాంతంలో కాంతివంతమైన వర్ణరేఖలు కనిపిస్తాయి. ఈ కాంతివంతమైన వర్ణరేఖలు దీనిని సూచించవు.
A) ఉద్గార వికిరణపు పౌనఃపున్యం
B) ఉద్గార వికిరణపు తరంగదైర్ఘ్యం
C) ఉద్గార వికిరణపు శక్తి
D) కాంతివేగం
జవాబు:
A) ఉద్గార వికిరణపు పౌనఃపున్యం

2. ఒక పరమాణువులోని కర్పరం L నందు ఇమడగలిగే గరిష్ఠ ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య
A) 2
B) 4
C) 8
D) 16
జవాబు:
C) 8

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

3. ఒక పరమాణువులో l = 1 అయిన, దాని ఉపకర్పరంలోని ఆర్బిటాళ్ళ సంఖ్య
A) 1
B) 2
C) 3
D) 0
జవాబు:
C) 3

4. కక్ష్య యొక్క పరిమాణాన్ని, శక్తిని వివరించే క్వాంటం సంఖ్య ………
A) n
B) l
C) ml
D) ms
జవాబు:
A) n

10th Class Physical Science 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 115

ప్రశ్న 1.
పరమాణువులోపల, ఉపపరమాణు కణాలను మీరు నేర్చుకున్న విధంగా కాకుండా మరో విధంగా అమర్చగలరా?
జవాబు:
పరమాణువు లోపల ఉపపరమాణు కణాలను మేము నేర్చుకున్న విధంగా కాకుండా ఎన్నో విధాలుగా అమర్చవచ్చు. కానీ ఏ విధానం ప్రస్తుత ఆధునిక పరమాణు నమూనా లాగా పరమాణు స్థిరత్వాన్ని వివరించలేదు.

ప్రశ్న 2.
అన్ని పరమాణువులు ఒకే ఉపపరమాణు కణాలను కలిగి ఉంటాయా?
జవాబు:
అన్ని పరమాణువులలో కేంద్రకం ఉండును. కేంద్రకంలో ప్రోటాన్, న్యూట్రాన్ అనే ఉపపరమాణు కణాలు ఉండును. కేంద్రకం బయట ఎలక్ట్రాన్ నిరంతరం తిరుగుతూ ఉండును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 116

ప్రశ్న 3.
ఇంద్రధనుస్సులో ఎన్ని రంగులు ఉంటాయి?
జవాబు:
ఇంద్రధనుస్సులో వరుసగా 7 రంగులు ఉంటాయి. దీనిని VIBGYOR తో సూచిస్తాం. V = ఊదా, I = నీలిమందు రంగు, B = నీలం, G = ఆకుపచ్చ, Y = పసుపు, O = నారింజ రంగు మరియు R = ఎరుపు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 4.
విద్యుత్ అయస్కాంత తరంగం ఏ లక్షణాలను కలిగి ఉంటుంది?
జవాబు:
విద్యుత్ అయస్కాంత తరంగం తిర్యక్ తరంగ లక్షణాలను కలిగి ఉండును. కాంతివేగంతో ప్రయాణించును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 117

ప్రశ్న 5.
λ ∝ 1/υ లేదా c = υλ సమీకరణాన్ని ధ్వని తరంగానికి అనువర్తింపచేయవచ్చా?
జవాబు:
λ ∝ 1/υ లేదా c = υλ. సమీకరణాన్ని ధ్వని తరంగానికి అనువర్తింపచేయవచ్చును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 118

ప్రశ్న 6.
ఇనుప కడ్డీని వేడిచేసేటప్పుడు దాని నుండి ఒక రంగు వెలువడుతున్న సమయంలోనే మరేవైనా రంగులు వెలువడటాన్ని నీవు గమనించావా?
జవాబు:
ఇనుప కడ్డీని అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద వేడిచేసినపుడు మిగిలిన రంగులు కూడా వెలువడతాయి. కాని ఎరుపు రంగు అధిక తీవ్రత కలిగి ఉండుట వలన మిగిలిన రంగులు కనిపించవు.

ప్రశ్న 7.
క్యూట్రిక్ క్లోరైడ్, హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం మిశ్రమాన్ని వేడిచేస్తే ఏ రంగును గమనిస్తారు?
జవాబు:
క్యూప్రిక్ క్లోరైడ్, హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్ల మిశ్రమాన్ని ముద్దగా చేసి ప్లాటినం తీగపై వేడిచేస్తే ఆకుపచ్చని రంగు మంటను ఇస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
పసుపు రంగులో వెలుగుతున్న వీధి దీపాలను మీరు చూశారా?
జవాబు:
వీధి దీపాలలో సోడియం లోహం యొక్క ఆవిరి (Sodium vapour lamp) తో తయారైన దీపాలను చూశాను. ఇవి పసుపు వర్ణంతో వెలుగుతూ, అధిక కాంతిని అందిస్తాయి. వీటి వలన రాత్రిపూట నగరాలు (cities) ఎంతో అందంగా మెరిసిపోతుంటాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 119

ప్రశ్న 9.
హైడ్రోజన్ రేఖా వర్ణపటం పరమాణు నిర్మాణం గురించి మనకు ఏం తెలుపుతుంది?
జవాబు:
హైడ్రోజన్ రేఖావర్ణపటం పరమాణువులోని ఎలక్ట్రాన్లు శక్తిని గ్రహించినా, లేదా శక్తిని ఉద్గారం చేసినా ఆ శక్తి నిర్దిష్ట విలువలతో. ఉంటుందని తెలుపుతుంది. కనుక పరమాణువులో ఎలక్ట్రానులు నియమిత శక్తి స్థాయిలలో ఉంటాయని తెలియజేస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 120

ప్రశ్న 10.
ఎలక్ట్రాన్ తాను గ్రహించిన శక్తిని ఎల్లప్పటికీ అలాగే నిలుపుకొని ఉంటుందా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ తాను గ్రహించిన శక్తిని ఎల్లప్పటికీ అలాగే నిలుపుకోదు. అతి కొద్ది సమయంలోనే అది శక్తిని కోల్పోయి తక్కువ శక్తి స్థాయిలోకి దూకుతూ చివరగా భూస్థాయిని చేరుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 121

ప్రశ్న 11.
కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రానులు నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతూ ఉంటాయా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రానులు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్ట మార్గాలను అనుసరించవు. కాబట్టి పరమాణువుకు నిర్ణీతమైన సరిహద్దు అంటూ ఏమీ ఉండదు. ఎలక్ట్రాన్లు ఒక సమయంలో నిర్ణీత ప్రాంతంలో అధికంగా ఉంటాయి అని చెప్పవలసి ఉంటుంది. దీనినే “ఆర్బిటాల్” అంటారు.

ప్రశ్న 12.
ఎలక్ట్రాను యొక్క వేగం ఎంత?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్లు అత్యధిక వేగంతో తిరుగుతాయి.

ప్రశ్న 13.
ఎలక్ట్రాను యొక్క కచ్చితమైన స్థానాన్ని కనుక్కోవటం సాధ్యమేనా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్లు అత్యధిక వేగంతో తిరుగుతారు. వీటి ఖచ్చితమైన స్థానాన్ని కనుగొనడం సాధ్యం కాదు. వాటి స్థానాన్ని అంచనా మాత్రం వేయగలం. ఎలక్ట్రాన్ ‘ఉండటానికి అవకాశం ఉన్న ప్రాంతాన్ని గుర్తించగలం. దీనినే “ఆర్బిటాల్” అంటారు.

ప్రశ్న 14.
బోర్ నమూనా ప్రతిపాదించినట్లు, పరమాణువులకి నిర్దిష్టమైన సరిహద్దు అంటూ ఉంటుందా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్లు కేంద్రకం చుట్టూ నిర్దిష్టమైన మార్గాలను అనుసరించవు కాబట్టి పరమాణువుకు నిర్దిష్టమైన సరిహద్దు అంటూ ఏమీ ఉండదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 122

ప్రశ్న 15.
ఒక నిర్దిష్ట సమయంలో ఎలక్ట్రాన్లు ఉండే ప్రాంతాన్ని ఏమని పిలవవచ్చు?
జవాబు:
నిర్దిష్ట సమయంలో ఎలక్ట్రాన్లు ఉండే ప్రాంతాన్ని “ఆర్బిటాల్” అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

ప్రశ్న 16.
క్వాంటం సంఖ్యల వల్ల మనం ఏం సమాచారం పొందగలం?
జవాబు:
క్వాంటం సంఖ్యల నుండి పరమాణు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్లు ఉన్న ప్రాంతం గురించి మరియు వాటి శక్తుల గురించి సమాచారాన్ని తెలియజేస్తాయి.

ప్రశ్న 17.
ఒక్కొక్క క్వాంటం సంఖ్య దేనిని వ్యక్తపరుస్తుంది?
జవాబు:
ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య – కర్పరాలను, కోణీయ ద్రవ్యవేగ క్వాంటం సంఖ్య – ఉపకర్పరాలను, అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య – ఆర్బిటాళ్లను, స్పిన్ క్వాంటం సంఖ్య ఎలక్ట్రాన్ల అభిలక్షణాలను తెలియజేస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 123

ప్రశ్న 18.
n = 3 అయితే ! యొక్క గరిష్ఠ విలువ ఎంత? ఏ ఏ ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి?
జవాబు:
l = n – 1
l = 3 – 1 = 2, l యొక్క గరిష్ఠ విలువ = 2.
ఈ కర్పరంలో s, p, d ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 19.
n = 4 అయినప్పుడు 1 కి ఎన్ని విలువలు ఉంటాయి ? ఏ ఏ ఉపకర్పరాలు ఉంటాయి?
జవాబు:
n = 4
l కు 4 విలువలు ఉంటాయి. అవి :
l = 0 – s; l = 1 – p; l = 2 – d; l = 3 – f

10th Class Physical Science Textbook Page No. 126

ప్రశ్న 20.
హీలియం (He) (Z = 2) లో గల రెండు ఎలక్ట్రానులు ఎలా అమరి ఉంటాయి?
జవాబు:
హీలియం పరమాణువులో రెండు ఎలక్ట్రానులు ఉంటాయి. మొదటి ఎలక్ట్రాన్ ‘1s’ ఆర్బిటాల్ ని ఆక్రమిస్తుంది. రెండవ ఎలక్ట్రాన్ 1s ఆర్బిటాల్ లో గల మొదటి ఎలక్ట్రాన్ తో జతగూడుతుంది. అంటే He యొక్క భూస్థాయి విన్యాసం 1s².

ప్రశ్న 21.
ఒక ఆర్బిటాల్ లో గరిష్ఠంగా ఎన్ని ఎలక్ట్రానులు ఉండవచ్చు?
జవాబు:
ఒక ఆర్బిటాల్ కి కేవలం రెండు m విలువలు మాత్రమే అనుమతించబడతాయి. కావున ప్రతి ఆర్బిటాల్ లో గరిష్ఠంగా వ్యతిరేక స్పిన్లు కలిగిన రెండు ఎలక్ట్రాన్లు మాత్రమే ఉంటాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 115

ప్రశ్న 22.
ఒక మూలకం యొక్క పరమాణువు వేరే మూలకం యొక్క పరమాణువు కంటే ఎందుకు వేరుగా ఉంటుంది?
జవాబు:

  1. ప్రతి మూలకం యొక్క పరమాణువులో కేంద్రకం ఉండును.
  2. కేంద్రకంలో ప్రోటాన్ల సంఖ్య ఒక్కో మూలకానికి ఒక్కొక్క రకంగా ఉండును.
  3. ఏ రెండు మూలకాల ప్రోటానుల సంఖ్య ఒకే రకంగా ఉండదు. వేరు వేరు తటస్థ పరమాణువులలో ప్రోటానులతో పాటు ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య కూడా మారును.
  4. అందువల్ల పరమాణువులు వేరుగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 23.
పరమాణువు లోపలి ప్రదేశంలో ఎలక్ట్రానులు ఎలా అమర్చబడి ఉంటాయి?
జవాబు:

  1. పరమాణువు కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రాన్లు అమిత వేగంతో నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగుతాయి.
  2. కేంద్రకం నుండి నిర్దిష్ట దూరాలలో తిరుగుతూ ఉన్నంత సేపూ శక్తి గ్రహించడం గానీ, కోల్పోవడం గానీ జరగదు.
  3. ధనావేశం గల కేంద్రకం ఋణావేశం గల ఎలక్ట్రాన్ని స్థిర విద్యుత్ ఆకర్షణ బలంతో ఆకర్షిస్తుంది.
  4. ఈ ఆకర్షణ బలాన్ని తట్టుకోవటానికి ఎలక్ట్రాన్ కేంద్రకం చుట్టూ పరిభ్రమిస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 116

ప్రశ్న 24.
విద్యుత్ ఆవేశం చుట్టూ కంపించే విద్యుత్ అయస్కాంత క్షేత్రాలు, శూన్యం గుండా ప్రయాణించే తరంగ రూపంలోకి ఎలా మారతాయి?
జవాబు:
విద్యుత్ ఆవేశం కంపిస్తుంటే తన చుట్టూ విద్యుత్ క్షేత్రంలో మార్పు సంభవిస్తుంది. మారుతున్న విద్యుత్ క్షేత్రం అయస్కాంత క్షేత్రంలో మార్పు తెస్తుంది. ఒకదానితో మరొకటి లంబంగా కంపిస్తూ ప్రసారదిశకు లంబదిశలో ఉండి, కాంతివేగంతో తరంగం రూపంలోకి మారి ప్రయాణిస్తాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 117

ప్రశ్న 25.
ఒక ఇనుప కడ్డీని వేడిచేస్తే ఏమి జరుగుతుంది? వేడిచేస్తున్న కొద్దీ కడ్డీ రంగులలో ఏమైనా మార్పులు సంభవిస్తాయా?
జవాబు:
ఏ వస్తువైనా కాంతిని విడుదల చెయ్యాలంటే దానిని వేడిచెయ్యాలి. వేడిచేస్తే పరమాణువులోని ఎలక్ట్రాన్లు శక్తిని పొంది భూస్థాయి నుండి ఉద్రిక్త స్థాయిలోనికిపోతాయి. కాని ఎలక్ట్రాన్లు ఎక్కువ కాలం ఉద్రిక్త స్థాయిలో ఉండలేవు. భూస్థాయికి చేరుకొనేటప్పుడు ఎలక్ట్రాన్లు కాంతిశక్తిని ఉద్గారం చేస్తాయి. ఇనుపకడ్డీని వేడిచేసినపుడు మొదట తక్కువ శక్తిగల ఎరుపురంగు కాంతి తరంగాలను విడుదల చేస్తాయి. క్రమేణా ఉష్ణోగ్రత పెంచిన కొలదీ నారింజ, పసుపు, నీలం లాంటి ఎక్కువ శక్తి గల కాంతి తరంగాలను విడుదల చేసి చివరకు తెల్లని రంగును ఉద్గారించును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 118

ప్రశ్న 26.
దీపావళినాడు కాల్చిన టపాసుల నుండి వివిధ రంగులు వెలువడటం మీరు గమనించే ఉంటారు కదా! కాలుతున్న టపాసుల నుండి ఈ రంగులు ఎలా ఏర్పడతాయి?
జవాబు:
పరమాణువులను వేడిచేస్తే ఎలక్ట్రాన్లు భూస్థాయి నుండి ఉద్రిక్త స్థాయిలోనికి ప్రవేశిస్తాయి. కొంతసేపటికి గ్రహించిన ఉష్ణశక్తిని, కాంతి శక్తిగా విడుదల చేస్తాయి. దీనినే దృగ్గోచర కాంతి అని అంటాం. అయితే ఒక్కొక్క మూలకపు పరమాణువు ఒక్కొక్క రంగును ఉద్గారించును. ఏ రెండు మూలకపు పరమాణువులు ఒకే రంగును ఉద్గారించవు. కాబట్టి టపాసులను రకరకాల మూలకాలను కలిపిన సమ్మేళనాలతో తయారు చేస్తారు. ఇవి రకరకాల రంగులను వెలువరిస్తాయి. వీటి వలన ఆనందం కలుగుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 119

ప్రశ్న 27.
వివిధ మూలకాలు ఒకే రకమైన జ్వాలపై మండుతున్నప్పుడు వేర్వేరు రంగులు ఏర్పడటానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
ఏ రెండు మూలక పరమాణువులకు ఒకే ప్రోటానుల సంఖ్య ఉండదు. తటస్థ పరమాణువులో ధనావేశం గల ప్రోటానులకు సమాన సంఖ్యలో ఋణావేశం గల ఎలక్ట్రానులు ఉండును. ఈ ఎలక్ట్రాన్లు వివిధ శక్తులు గల కక్ష్యలలో పరిభ్రమిస్తూ ఉండును. పరమాణువులను వేడిచేస్తే ఎలక్ట్రాన్లు శక్తిని గ్రహించి నిర్దిష్ట తరంగదైర్యం, పౌనఃపున్యం గల కాంతిని విడుదల చేయును. కాబట్టి ఏ రెండు పరమాణువులూ ఒకే రంగు గల కాంతిని విడుదల చేయవు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

10th Class Physical Science Textbook Page No. 126

ప్రశ్న 28.
1s ఆర్బిటాల్ లో గల ఈ రెండు ఎలక్ట్రాన్స్ స్పిన్లు ఎలా ఉంటాయి?
జవాబు:
హీలియం పరమాణువులో గల రెండు ఎలక్ట్రాన్లు 1s ఆర్బిటాల్ లోనే ఉన్నాయి. కాబట్టి వాటి n, l మరియు ml విలువలు సమానంగా ఉంటాయి. అంటే ms తప్పనిసరిగా వేరుగా ఉండాలి. అంటే He పరమాణువులో ఎలక్ట్రాన్ల స్పిన్లు జతగూడాలి.

జంట స్పిన్లు కలిగిన ఎలక్ట్రాన్లని ↑↓ తో సూచిస్తాం. ఒక ఎలక్ట్రాన్ యొక్క ms = +1/2 అయితే రెండవ ఎలక్ట్రాన్ యొక్క ms = -1/2 అవుతుంది. అనగా ఒకే ఆర్బిటాల్ లో గల రెండు ఎలక్ట్రాన్ స్పి న్లు వ్యతిరేక దిశలలో ఉంటాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 128

ప్రశ్న 29.
ఎలక్ట్రాన్ p ఆర్బిటాల్ లో గల ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ తో జతగూడుతుందా? లేదా ఖాళీగా ఉన్న వేరొక p ఆర్బిటాల్ ని ఆక్రమిస్తుందా?
జవాబు:
కార్బన్ (C) (Z = 6) పరమాణు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s²2s²2p². ఇందులో మొదటి నాలుగు ఎలక్ట్రానులు 1s మరియు 2వ ఆర్బిటాళ్ళలోకి చేరుతాయి. తరువాతి రెండు ఎలక్ట్రానులు వేరువేరు p ఆర్బిటాళ్ళని ఆక్రమిస్తాయి. ఆ రెండు ఎలక్ట్రానుల స్పిన్ ఒకే విధంగా ఉంటుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 22

10th Class Physical Science 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
పరమాణు నిర్మాణం గురించి మీకు గల జ్ఞానం ఆధారంగా, ఒక పరమాణు నమూనాను తయారు చేయగలరా?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 19

  1. పదార్థం యొక్క అతి చిన్నభాగం పరమాణువు అని గుర్తించండి.
  2. పరమాణువు మధ్య భాగంలో గట్టిగా, ధృడంగా ఉన్న చిన్న భాగం ఉండును. దీనిని కేంద్రకంగా గుర్తించండి.
  3. కేంద్రకంలో ధనావేశాలు కలిగిన ప్రోటానులు ఉంటాయని తెలుసుకోండి.
  4. కేంద్రకంలో ధనావేశాలు వికర్షించుకోకుండా వాటి మధ్య ఆవేశం లేని న్యూట్రానులను గుర్తించండి.
  5. ప్రోటానులు, న్యూట్రానులను కలిపి కేంద్రక కణాలు లేదా న్యూక్లియాన్లుగా గుర్తించండి.
  6. కేంద్రకం బయట ఋణావేశం గల ఎలక్ట్రానులు అత్యధిక వేగంతో నిర్దిష్ట మార్గాలలో తిరుగును. ఈ మార్గాలను కక్ష్యలు అని అంటారు. ఈ కక్ష్యల పేర్లు, క్రమసంఖ్యలను గుర్తించండి.
  7. తటస్థ పరమాణువులో కేంద్రకంలోని ధనావేశం, కేంద్రకం బయట ఋణావేశాలు సమానం కనుక పరమాణువు యొక్క ఆవేశం తటస్థంగా తీసుకోండి.

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 2.
వర్ణపట రేఖల సహాయంతో పరమాణువులను ఎలా గుర్తిస్తారు?
జవాబు:

  1. చిటికెడు క్యూప్రిక్ క్లోరైడ్ ను వా గ్లాస్ లో తీసుకోండి.
  2. ఈ సంయోగ పదార్థానికి గాఢ హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం కలిపి ఒక గాజు కడ్డీ సహాయంతో ముద్దలా చేయండి.
  3. ఒక ప్లాటినం తీగను తీసుకొని మధ్య ప్రాంతంలో పిన్నీసు వెనుకవైపు ఉండునట్లు లూప్ తయారు చేయండి.
  4. ఈ లూప్ పై కొంత ముద్దను తీసుకోండి.
  5. ఈ లూప్ ను సన్నని జ్వా లపై కొంత సేపు వేడిచెయ్యండి.
  6. వెంటనే ముద్ద నుండి ఆకుపచ్చని రంగు మంట విడుదలగును.
  7. ఆకుపచ్చని కాంతిని కేవలం క్యూట్రిక్ క్లోరైడ్ మాత్రమే ఇవ్వగలదు.
  8. అదే విధంగా ప్లాటినం లూప్ పై స్ట్రాన్షియం క్లోరైడ్ తీసుకొని వేడిచెయ్యండి.
  9. కొంత సేపటికి సమ్మేళనం నుండి ప్రకాశవంతమైన ఎర్రని రంగు గల మంట వెలువడును.
  10. ఎరుపు రంగు మంటను ఇవ్వగలిగినది స్టాన్షియం క్లోరైడ్ మాత్రమే. అదే విధంగా సోడియం లోహాన్ని లూప్ పై తీసుకొని వేడిచేయగా పసుపురంగు కాంతిని వెలువరించును.
  11. దీనినిబట్టి ప్రతి మూలకం తనదైన ఒక విలక్షణమైన రంగును ఉద్గారించును.
  12. మానవులలో ఏ ఇద్దరికీ ఒకే వేలిముద్రలు ఉండవు.
  13. అలాగే ఏ రెండు మూలకాలూ వేడి చేసినపుడు ఒకే రంగుల కాంతులను విడుదల చేయవు.
  14. ఇలా మూలక పరమాణువులు వెలువరించిన కాంతి వర్ణపటంలో రంగుల రేకల వలె కనిపిస్తాయి. కావున ఆ వర్ణపటంలోని రేఖల రంగును బట్టి పరమాణువులను గుర్తించవచ్చు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం

కృత్యం – 3

ప్రశ్న 3.
కింది ఇవ్వబడిన మూలకాల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలను పట్టికలో రాయండి. జ. క్ర.సం. మూలకం పరమాణు సంఖ్య (2) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం nt* పద్ధతి బ్లాక్ డయాగ్రం పద్ధతి
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 20
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 6th Lesson పరమాణు నిర్మాణం 21

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

SCERT AP 10th Class Physics Study Material Pdf 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 10th Lesson Questions and Answers విద్యుదయస్కాంతత్వం

10th Class Physical Science 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
అయస్కాంత బలరేఖలు సంవృతాలా? వివరించండి.
(లేదా)
అయస్కాంత బలరేఖలు ఎందుకు సంవృతాలో వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 1
అయస్కాంత బలరేఖలు కచ్చితంగా సంవృతరేఖలే. ఎందుకనగా ఇవి ప్రక్కపటంలో చూపిన విధంగా అయస్కాంతమునకు బాహ్యంగా ఉత్తర ధ్రువాన్ని వదలి, దక్షిణ ధ్రువానికి చేరుతాయి. అంతరంగా ఇవి దక్షిణ ధ్రువం నుండి ఉత్తర ధ్రువానికి ప్రయాణిస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
పటంలో చూపిన విధంగా అయస్కాంత రేఖలుంటే, తీగచుట్ట గుండా ఏ దిశలో విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది?
(లేదా)
ఇవ్వబడిన పటంలో గల అయస్కాంత రేఖలు, ఏ దిశలో తీగ గుండా విద్యుత్ ప్రవాహంను సూచించును?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 3
జవాబు:
ఈ కాగితం తలానికి లంబంగా బయటకు వస్తున్నట్లుగా తీగలో విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది. ఈ పేజీ గుండా నిటారుగా పై వైపునకు విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్నదని ఊహించిన, అయస్కాంత బలరేఖలు ఇచ్చిన పటంలో చూపిన విధముగా అపసవ్యదిశలో ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 3.
పటంలో చూపినట్లు ఒక దండాయస్కాంతం ఉత్తర ధృవంతో తీగ చుట్టవైపుగా కదులుతుంది. తీగచుట్ట గుండా పోయే అయస్కాంత అభివాహం ఏమవుతుంది?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 4
(లేదా)
పటంను గమనించగా దండయస్కాంతపు ఉత్తరధృవం తీగచుట్ట వైపు కలదు. తీగచుట్ట గుండా పోవు అయస్కాంత అభివాహ ఫలితం ఏమిటి?
జవాబు:
ఒక దండాయస్కాంతం ఉత్తర ధృవంతో చుట్టవైపుగా కదులుతున్నా, దాని గుండా పోయే అయస్కాంత అభివాహం విలువ గరిష్ఠము అగును.
Φ = BA cos θ (θ = 0° కావున cos θ = 1)
Φ = BA (గరిష్ఠము)

ప్రశ్న 4.
పటంలో తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ చూపబడింది. మనం చూస్తున్న తలంవైపు ఏ ధృవం ఏర్పడుతుంది?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 6
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 7

  1. పటంలో చూపబడిన తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ అపసవ్య దిశలో కలదు.
  2. మనకు ఎదురుగా ఉన్న తీగచుట్టలో విద్యుత్ అపసవ్యదిశలో ప్రవహిస్తే అది ఏర్పరచే అయస్కాంత క్షేత్ర దిశ మన వైపు దిశలో ఉంటుంది.
  3. అనగా మన వైపు ఉత్తర ధృవం ఏర్పడును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 5.
దండాయస్కాంతాన్ని టి.వి. తెరకు దగ్గరగా తెచ్చినపుడు చిత్రం ఆకారం ఎందుకు మారుతుంది? వివరించండి.
(లేదా)
నీవు ప్రసారంలో ఉన్న టి.వి. దగ్గరకు ఒక దండాయస్కాంతాన్ని తెచ్చినప్పుడు ఏమి గమనించావో వివరించుము.
జవాబు:
దండాయస్కాంతాన్ని CRT – TV దగ్గరకు తీసుకువచ్చిన, ఎలక్ట్రాన్ల కదలికపై దండాయస్కాంత ప్రభావం వలన తెరమీది చిత్రము విరూపితమగును. (ఆకారం మారుతుంది)

ప్రశ్న 6.
విద్యుత్ మోటర్ పనిచేసే విధానాన్ని పట సహాయంతో వివరించండి. లేదా విద్యుచ్ఛక్తిని యాంత్రిక శక్తిగా మార్చు పరికరమేది? దాని పనితీరును పటం ద్వారా క్లుప్తంగా వివరించుము.
జవాబు:
విద్యుచ్ఛక్తిని యాంత్రిక శక్తిగా మార్చే సాధనం విద్యుత్ మోటర్.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 8

పనిచేసే విధానం :

  1. పటంలో చూపిన విధంగా ఒక దీర్ఘచతురస్రాకార ABCD తీగచుట్టను సమ అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉంచామనుకొనుము.
  2. ఇప్పుడు విద్యుత్ వలయాన్ని స్విచ్ ఆన్ చేసి దీర్ఘచతురస్రాకారపు తీగచుట్టలో విద్యుత్ . ప్రవహించునట్లు చేయుము.
  3. తీగచుట్ట యొక్క AB, CD భుజాలు అయస్కాంత క్షేత్రంతో 90° కోణం చేస్తాయి.
  4. AB వద్ద అయస్కాంత బలం పేజీకి లోపలివైపుగా, CD వద్ద అయస్కాంత బలం పేజి నుండి బయటకు పనిచేస్తుంది.
  5. BC, DA లు అయస్కాంత క్షేత్రంతో చేసే కోణం మారుతూ ఉంటుంది.
  6. BC వద్ద అయస్కాంత బలం పై వైపుకు, DA వద్ద కిందివైపుకు పనిచేస్తుంది.
  7. AB, CD ల వద్ద పనిచేసే బలాల వల్ల తీగచుట్ట భ్రమణంలోకి వస్తుంది.
  8. కానీ తీగచుట్ట సగం భ్రమణం చెందాక AB, CD ల వద్ద పనిచేసే అయస్కాంత బలాలు వ్యతిరేక దిశలోకి మారడం వల్ల తీగచుట్ట తిరిగి వెనుకకు భ్రమణం చేస్తుంది.
  9. కనుక ప్రతి అర్ధ భ్రమణం తర్వాత తీగచుట్టలో ప్రవహించే విద్యుత్, దిశ వ్యతిరేక దిశలోకి మార్చితే తీగచుట్ట నిరంతరంగా ఒకే దిశలో భ్రమణం చేస్తుంది.
  10. దీని కొరకు పటంలో చూపినట్లు తీగచుట్ట రెండు కొనలకు C1C2 స్లిప్ రింగు ఏర్పాటు చేసి అవి B1B2 బ్రష్ లకు తాకే విధంగా అమర్చాలి.
  11. అప్పుడు తీగచుట్ట అయస్కాంత క్షేత్రంలో నిరంతరంగా ఒకే దిశలో భ్రమణం చేస్తూ విద్యుత్ శక్తిని యాంత్రిక శక్తిగా మారుస్తుంది.
  12. ఈ పరికరమే విద్యుత్ మోటార్.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 9

ప్రశ్న 7.
సమ అయస్కాంత క్షేత్రంలో అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రేరణ విలువ 2T. క్షేత్రానికి లంబంగా ఉన్న 1.5 మీ². వైశాల్యం గుండా ప్రయాణించే అభివాహం ఎంత?
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రేరణ విలువ = B = 2T
ఉపరితల వైశాల్యం = A = 1.5 మీ²
అయస్కాంత అభివాహ సాంద్రత (B) = \(\frac{\phi}{A}\)
అభివాహం = Φ = B.A. = 2T × 1.5 మీ² = 3 వెబర్

ప్రశ్న 8.
అయస్కాంత క్షేత్రానికి లంబంగా ఉంచిన 20 సెం.మీ. పొడవు గల దీర్ఘచతురస్ర విద్యుత్ వాహకంపై 8 న్యూటన్ల బలం పనిచేస్తుంది. వాహకంలో 40 ఆంపియర్ల విద్యుత్ ప్రవాహం ఉన్నప్పుడు ఏర్పడే అయస్కాంత ప్రేరితాన్ని లెక్కించండి. (జవాబు : 1 టెస్లా )
జవాబు:
విద్యుత్ వాహకంపై పనిచేయు బలం = F = 8N
వాహకం పొడవు = l = 20 సెం.మీ. = 20 × 10-7మీ||
విద్యుత్ ప్రవాహం = I = 40 ఆంపియర్లు
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 10
∴ అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రేరణ = (B) = 1 టెస్లా

ప్రశ్న 9.
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగను అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉంచితే ఆ తీగపై ప్రయోగింపబడే బలాన్ని ప్రయోగపూర్వకంగా మీరెలా సూచిస్తారు? (కృత్యం – 8)
(లేదా)
విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్న తీగను అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉంచిన దానిపై ప్రయోగింపబడు బలంను ప్రయోగపూర్వకంగా నిరూపించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 11
1) ఒక పలుచని చెక్కముక్కను తీసుకొని దానిపై రెండు కర్రముక్కలను అమర్చుము.
2) ఈ కర్రముక్కలకు. పై భాగాన చీలికలను ఏర్పరచుము.
3) ఒక రాగి తీగను చీలికల గుండా పంపి స్విచ్ మరియు 3 ఓల్టుల బ్యాటరీని శ్రేణిలో కలిపి వలయాన్ని పూర్తిచేయుము.
4) స్విచ్ వేసి వలయంలో విద్యుత్ ను ప్రవహింపజేయుము.
5) ఇప్పుడు రాగి తీగకు దగ్గరలో పటంలో చూపిన విధంగా ఒక గుర్రపునాడ అయస్కాంతాన్ని పెట్టుము.
6) తీగలో అపవర్తనాన్ని గమనించవచ్చును.
7) కుడిచేతి నిబంధనను ఉపయోగించి బలదిశను తెలుసుకొనవచ్చును.
8) గుర్రపునాడ అయస్కాంత ధ్రువాలను మరియు తీగలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశను మార్చి పదేపదే ఈ ప్రయోగాన్ని చేయుము.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 12
9) పక్కపటంలో గుర్రపునాడ ఉత్తర – దక్షిణ ధ్రువాల మధ్య ఉండే క్షేత్రాన్ని గమనించవచ్చును.
10) ఈ పేజీకి లంబంగా ఒక తీగ వెళ్తున్నట్లు ఊహించిన, దానిలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పరచు అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని పటంలో గమనించవచ్చును.
11) తీగలోని ప్రవాహం వలన ఏర్పడిన వలయాకారపు బలరేఖల పై భాగాలు గుర్రపునాడ అయస్కాంతం ఏర్పరచిన బలరేఖల దిశలోనూ వలయాకార లోపలికి ప్రవహించే విద్యుత్ బలరేఖల దిగువ భాగాలు గుర్రపునాడ అయస్కాంత బలరేఖల దిశకు వ్యతిరేక దిశలో ఉంటాయి. (పటంలో చూపినట్లుగా)
12) అందుచేత ఫలితక్షేత్రం పై భాగంలో బలంగానూ, కింది భాగంలో బలహీనంగానూ ఉంటుంది.
13) ఈ విధంగా విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగపై అయస్కాంత బలప్రభావాన్ని గమనించవచ్చును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 10.
ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమాన్ని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
(లేదా)
ఒక కృత్యం ద్వారా ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమమును వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 13

  1. పటంలో చూపినట్లు ఒక తీగచుట్ట యొక్క రెండు చివరలను సునిశితమైన అమ్మీటరు లేదా గాల్వనోమీటరుకు కలపండి.
  2. ఇక్కడ ఎటువంటి విద్యుచ్చాలక బలం లేకపోవడం వలన సాధారణంగా మనం గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఎటువంటి కదలికలు ఊహించము.
  3. ఒక దండాయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట వైపు తీసుకువస్తే ఒక ముఖ్య విషయాన్ని గమనించవచ్చును.
  4. దండాయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట వైపు కదిపినపుడు గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఏర్పడిన అపవర్తనం తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని తెలుపుతుంది.
  5. దండాయస్కాంతం స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఎలాంటి అపవర్తనం ఉండదు.
  6. అయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట నుండి దూరంగా జరిపినప్పుడు కూడా గాల్వనోమీటరు సూచికలో కదలికను మనం పటంలో గమనించవచ్చు.
  7. కానీ ఈసారి సూచిక కదలిక వ్యతిరేక దిశలో ఏర్పడినట్లు గమనించగలము.
  8. అనగా తీగచుట్టలో ఇంతకు ముందు ఏర్పడిన దిశకు వ్యతిరేక దిశలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడిందని అర్థం.
  9. అయస్కాంత ఉత్తర ధ్రువానికి బదులుగా దక్షిణ ధ్రువాన్ని ఉపయోగించి పై ప్రయోగాన్ని చేసిన గాల్వనోమీటరు సూచికలో అపవర్తనాలు వ్యతిరేకదిశలలో ఉంటాయి.
  10. అయస్కాంతం తీగచుట్టవైపు కదిలినా/తీగచుట్ట అయస్కాంతం వైపు కదిలినా ఫలితాలలో మార్పుండదు.
  11. తీగచుట్టలో అయస్కాంత అభివాహాన్ని నిరంతరంగా మారుస్తూ ఉంటే ఆ తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడుతుందని గమనించగలము.
  12. ఈ విధంగా ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమాన్ని వివరించగలము.

ప్రశ్న 11.
AC జనరేటర్ పనిచేయు విధానాన్ని పటం సహాయంతో వివరించండి.
(లేదా)
ఏకాంతర విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని ఉత్పత్తి చేసే జనరేటర్ పనిచేయు భ్రమణం విధానంను పటం ద్వారా వివరించుము.
జవాబు:
పనిచేయు నియమము :
విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమం ప్రకారం, తీగచుట్ట గుండా ప్రసరించే అయస్కాంత అభివాహం మారడం వల్ల తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రేరేపింపబడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 14

పనిచేయు విధానము :

  1. మొదట తీగచుట్ట గుండా అయస్కాంత అభివాహం ప్రసరించే విధంగా తీగచుట్టను అమర్చుము.
  2. ఆ తీగచుట్ట నిశ్చలస్థితిలో ఉన్నప్పుడు దాని భుజం ‘A’ పై వైపునకు వేరొక భుజం B కింది వైపునకు ఉందనుకొనుము.
  3. ఈ స్థితిలో తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రేరేపింపబడదు. కావున విద్యుత్ – ప్రవాహం శూన్యము.
  4. తీగచుట్టను సవ్యదిశలో త్రిప్పినపుడు దానిలో ప్రేరిత విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడి A నుండి Bకి ప్రవహిస్తుంది.
  5. తీగచుట్ట మొదటి పావుభాగం భ్రమణంలో విద్యుత్ ‘0’ నుండి గరిష్ఠ విలువకు పెరిగి తీగచుట్ట క్షితిజ సమాంతర స్థితిలోకి వచ్చే సరికి అందులో ప్రవహించు విద్యుత్ అత్యధిక విలువకు చేరుకుంటుంది.
  6. ఈ విధంగా పదే పదే తీగచుట్ట భ్రమణం చేయడం వలన విద్యుత్ ప్రవాహం మరల తగ్గి శూన్యానికి చేరుకుంటుంది.
  7. ఈ విధంగా పటంలో చూపినట్లుగా మొదటి, రెండవ అర్ధభాగాలలో కూడా విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది. కానీ దిశలు వేర్వేరుగా ఉంటాయి.
  8. ఇలా పొందిన విద్యుత్ పటంలో చూపినట్లు తీగచుట్ట ప్రతి అర్ధభ్రమణానికి తన దిశను మార్చుకొంటూ ఉంటుంది.
  9. ఈ విద్యుత్తును ‘ఏకాంతర విద్యుత్’ అంటాము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 15

ప్రశ్న 12.
DC జనరేటర్ పనిచేయు విధానాన్ని పటం సహాయంతో వివరించండి.
(లేదా)
ఏక ముఖ విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని ఉత్పత్తి చేసే జనరేటర్ పనితీరును పటం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 16
పనిచేయు విధానం :

  1. ప్రక్క పటంలో చూపిన విధంగా రెండు స్లిప్ రింగ్ లను తీగచుట్ట రెండు చివరలలో కలిపితే AC జనరేటర్ DC జనరేటర్ గా కమ్యూటేటర్ పనిచేస్తూ DCని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
  2. తీగచుట్ట నిలువుగా ఉన్నప్పుడు మొదటి అర్ధ భ్రమణంలో – ప్రేరేపింపబడిన విద్యుత్ గరిష్ట విలువను చేరి మరలా శూన్యానికి వస్తుంది.
  3. తీగచుట్ట ఈ స్థితి నుండి తిరగడం వల్ల చుట్ట చివరలను తాకే స్లిప్ రింగ్ ల యొక్క స్థానాలు మారుతాయి.
  4. దీనివలన రెండవ అర్ధభ్రమణంలో విద్యుత్ ప్రవాహం దానంతట అదే తీగచుట్టలో వ్యతిరేకదిశలో ప్రవహించడం జరుగుతుంది.
  5. ఒక పూర్తి భ్రమణంలో పటంలో చూపిన విధంగా తీగచుట్ట రెండవ అర్ధభ్రమణంలో విద్యుత్ ప్రవాహం, మొదటి అర్ధభ్రమణంలోని DC విద్యుత్ లాగానే ఉంటుంది.
  6. ఈ విధంగా జనరేటర్ యాంత్రిక శక్తిని విద్యుచ్ఛక్తిగా మార్చుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 17

ప్రశ్న 13.
అయస్కాంత బలరేఖలు వివృతాలు అని, అవి దండాయస్కాంత ఉత్తర ధృవం వద్ద ప్రారంభమై దక్షిణ ధృవం వద్ద ముగుస్తాయని రాజకుమార్ మీతో అన్నాడు. రాజకుమార్ వాదనను సవరిస్తూ బలరేఖలు సంవృతాలని చెప్పడానికి మీరు అతనిని ఏ ప్రశ్నలు అడుగుతారు?
జవాబు:

  1. అయస్కాంత బలరేఖలు సంవృతాలా? వివృతాలా?
  2. బలరేఖలకు ఆది, అంతాలు కలవా?
  3. దండాయస్కాంతానికి అంతరంగా, బాహ్యంగా బలరేఖల దిశలు ఎటువైపు ఉండును?
  4. బలరేఖలు సంవృతాలని చెప్పవచ్చా?

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 14.
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగలో అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడుతుందని ప్రయోగం ద్వారా ఎలా నిరూపించగలవు? (కృత్యం – 1)
(లేదా)
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగ తన చుట్టూ అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పరచునని ఒక కృత్యం ద్వారా నిరూపించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 18

  1. పటంలో చూపిన విధంగా ఒక థర్మాకోల్ షీట్ పై 1 సెం.మీ. ఎత్తున్న, పై అంచువద్ద చీలిక కలిగిన రెండు సన్నని కర్రముక్కలను అమర్చండి.
  2. పటంలో చూపినట్లు ఈ వలయంలో 3 ఓల్టుల బ్యాటరీ, స్విచ్ మరియు రాగి తీగ శ్రేణిలో కలపబడి ఉంచాలి.
  3. ఈ విధంగా అమర్చిన తీగ కింద ఒక అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉంచాలి.
  4. వలయంలో స్విచ్ ను మూసిన విద్యుత్ ప్రవహించును.
  5. అయస్కాంత దిక్సూచిలోని సూచికలో కదలికలను గమనించవచ్చును.
  6. ఈ విధమైన కదలికలకు కారణమైన క్షేత్రబలాన్ని “అయస్కాంత క్షేత్రబలం” అంటారు.

ప్రశ్న 15.
ఎలక్ట్రిక్ మోటర్ పటం గీసి, భాగాలను గుర్తించండి.
(లేదా)
ఎలక్ట్రిక్ మోటారును పటం ద్వారా ప్రదర్శించుము, దాని భాగాలను వ్రాయుము.
(లేదా)
విద్యుత్ శక్తిని యాంత్రికశక్తిగా మార్చు పరికరం ఏది ? దాని పటం గీచి భాగాలు గుర్తించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 19

ప్రశ్న 16.
AC జనరేటర్ పటమును గీసి, భాగాలను గుర్తించండి.
(లేదా)
ఏకాంతర విద్యుత్ ప్రవాహం గల జనరేటర్ ను పటం ద్వారా ప్రదర్శించుము, దాని భాగాలను గుర్తించుము.
జవాబు:
AC జనరేటర్ :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 14

ప్రశ్న 17.
శక్తినిత్యత్వ నియమాన్ని ప్రతిబింబించే ఫారడే నియమాన్ని మీరెలా అభినందిస్తారు?
(లేదా)
ఫారడే విద్యుత్ నియమం ఏ విధముగా శక్తి నిత్యత్వ నియమమును పాటించునో తెలిపి, దానిని అభినందించుము.
జవాబు:
సందర్భం -1
1) ఒక దండాయస్కాంతం ఉత్తర ధ్రువాన్ని, తీగచుట్టకు అభిముఖంగా కదపడం వలన తీగచుట్ట ముందు భాగంలో ను ఉత్తర ధృవం ఏర్పడి పరస్పరం వికర్షణ బలం ఏర్పడును.
2) ఈ బలాన్ని అధిగమించేందుకు మనం కొంత పని చేయవలసి ఉంటుంది. ఆ పని విద్యుచ్ఛక్తిగా మారుతుంది.
3) ఈ విధంగా విద్యుత్ అయస్కాంత ప్రేరణలో శక్తి నిత్యత్వం జరుగును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 20
సందర్భం – 2
4) అయస్కాంత ఉత్తర ధృవం తీగచుట్టకు అభిముఖంగా ఉండేటట్లు ఆ అయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట నుండి దూరంగా తీసుకెళ్ళిన, యాంత్రికశక్తి విద్యుత్ శక్తిగా మారును.
5) ఈ విధమైన కదలికల వలన ఉత్పత్తి అయిన విద్యుతను ప్రస్తుతం మనం వాడుకలో గమనిస్తున్నాము. మన నిత్యజీవితంలో ఉపయోగిస్తున్నాము. కావున శక్తినిత్యత్వ నియమాన్ని ప్రతిబింబించే ఫారడే నియమాన్ని అభినందిస్తున్నాను.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 18.
నిత్యజీవితంలో ఫారడే నియమాల అనువర్తనాలను కొన్నింటిని తెలపండి.
(లేదా)
ఫారడే నియమాలు మన నిత్య జీవితంలో ఏ విధంగా ఉపయోగపడునో, ఆ ఉపయోగాలను వ్రాయుము.
జవాబు:
ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమం యొక్క కొన్ని అనువర్తనాలు :

  1. షాపింగ్ మాల్స నందు, ఫంక్షన్ హాల్స నందు, బ్యాంకులందు, ఇతర ముఖ్య ప్రదేశాలలో సెక్యూరిటీ చెకింగ్ కోసం ఏర్పాటు చేసే పెద్ద ద్వారాల గుండా ఏవైనా ఇనుము లాంటి అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రభావిత వస్తువును తీసుకొని వెళితే, విద్యుత్ ప్రవాహం ఉద్భవించడం వలన అలారం మోగుతూ హెచ్చరిస్తుంది.
  2. మనము పాటలు వినడానికి లేదా రికార్డు చేయడానికి ఉపయోగించే టేప్ రికార్డర్లు విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమంపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి.
  3. ATM కార్డులో ఉండే అయస్కాంత పట్టీని ‘స్కానర్’ లో “స్వైప్” చేసినప్పుడు విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ సిద్ధాంతాన్ని వినియోగించుకొని పనిచేస్తుంది.
  4. ఇండక్షన్ స్టవ్ కూడా విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమంపై ఆధారపడి పనిచేస్తుంది.
  5. జనరేటర్లు కూడా ఈ నియమంపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి.

ప్రశ్న 19.
ఏయే పద్ధతిలో విద్యుత్ ఉత్పాదన ద్వారా మనం ప్రకృతిని సంరక్షించుకోగలం? మీ సమాధానాన్ని సమర్థించే కొన్ని ఉదాహరణలివ్వండి.
జవాబు:
మనం కొన్ని ప్రత్యేక పద్ధతుల ద్వారా విద్యుత్ ను పొందగలము. ఈ పద్ధతులు మానవాళికి హేయమైనవి కావు. మరియు ప్రకృతిని కాలుష్యము చెందించవు. ఆ పద్దతులు :

  1. సౌరశక్తి,
  2. జలం ద్వారా,
  3. గాలి ద్వారా.

ప్రశ్న 20.
ఈ పేజీకి లంబంగా ఒక తీగచుట్ట ఉంది. పటంలో చూపిన విధంగా P వద్ద పేజీలోకి విద్యుత్ ప్రవహించి Q వద్ద బయటకు వస్తుంది. ఆ తీగ చుట్ట వల్ల ఏర్పడే అయస్కాంత క్షేత్ర దిశ ఏ విధంగా ఉంటుంది? (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 5
జవాబు:
1) విద్యుత్ ‘P’ వద్ద పేజీలోకి ప్రవహించి ‘Q’ వద్ద బయటకు ప్రవహిస్తున్నట్లు ఊహించిన “కుడిచేతి బొటనవేలు నిబంధన” ప్రకారము పటంలో చూపినట్లు అయస్కాంత N1S ధృవాలు ఏర్పడతాయి. తీగచుట్టవల్ల ఏర్పడే అయస్కాంత క్షేత్రదిశ ‘S’ నుండి ‘N’ వైపుగా సూచించే బాణం గుర్తు దిశలో ఉంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 21

ప్రశ్న 21.
‘X’ అనేది పేజీలోకి విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని తెలుపుతుంది. క్షేత్రానికి లంబంగా విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగను పటంలో చూపిన విధంగా ఉంచుదాం. తీగపై క్షేత్రం చూపించే బల పరిమాణం ఎంత? అది ఏ దిశలో పనిచేస్తుంది? (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 22
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్ర అభివాహ సాంద్రత = B
తీగలో విద్యుత్ ప్రవాహం = i
క్షేత్రంలో గల తీగ పొడవు = l అయితే
ఆ తీగపై క్షేత్రం కలిగించే బలం F = Bil

ప్రశ్న 22.
శక్తి నిత్యత్వ నియమం నుండి ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమాన్ని ఉత్పాదించండి. (AS1)
(లేదా)
ఆ ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమమును వ్రాసి, ఉత్పాదించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 23

  1. పటంలో చూపిన విధముగా పరికరాలను అమర్చండి.
  2. దీనియందు విద్యుత్ బంధక తొడుగు లేని రెండు సమాంతర వాహకాలు ‘l’ దూరంలో ‘B’ అభివాహ సాంద్రత గల ఏకరీతి అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉన్నాయి.
  3. ఈ రెండు సమాంతర తీగలను కలుపు విధముగా విద్యుత్ అభివాహ బంధక తొడుగులేని మరొక వాహకాన్ని పటంలో ప్రేరిత విద్యుత్ దిశ చూపినట్లు పట్టుకోవచ్చును.
  4. ఈ సమాంతర వాహకాల చివరలను ఒక గాల్వనో మీటరుకు కలిపి వలయాన్ని పూర్తి చేయండి.
  5. సమాంతర వాహకాలకు అడ్డంగా ఉంచిన వాహకాన్ని గాల్వనా ఎడమ వైపునకు జరిపితే గాల్వనోమీటరు ఒక దిశలో మీటర్ వైర్ కదలికను సూచించును.
  6. ఈ వాహకాన్ని కుడివైపునకు జరిపితే గాల్వనోమీటరు సూచిక మొదటి కదలికకు వ్యతిరేకదిశలో కదులును.
  7. ∆t కాలవ్యవధిలో అడ్డుతీగను ‘S’ దూరం కదిపితే వలయంలో గల విద్యుచ్ఛాలక బలం (ε) వలన విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని గాల్వనోమీటరు సూచిస్తుంది.
  8. శక్తి తుల్యతానియమం ప్రకారం అడ్డు తీగను కదిలించడానికి మనం చేసిన పనివల్లనే విద్యుచ్ఛక్తి ఏర్పడుతుంది.
  9. ‘B’ అయస్కాంత అభివాహ సాంద్రత గల క్షేత్రంలో ‘l’ పొడవు గల అడ్డుతీగ గుండా I ఆంపియర్ల విద్యుత్ ప్రయోగించే బలం. F = BIl
  10. ఈ బలం మనం ప్రయోగించిన బలాన్ని వ్యతిరేకిస్తుంది.
  11. అడ్డుతీగను కదిలించడానికి మనం చేసిన పని తీగలో విద్యుత్ శక్తిగా మారింది.
    కావున జరిగిన పని W = Fs = Blls
  12. సమాంతర వాహకాలకు అడ్డంగా తీగనుంచినపుడు పూర్తి వలయం ఏర్పడి దీని చుట్టూ అయస్కాంత అభివాహం ఉండును.
  13. అడ్డుతీగను ఎడమవైపునకు జరిపితే సమాంతర వాహకాలు, అడ్డు తీగలచే ఏర్పడు వలయపు వైశాల్యం తగ్గును. దానితో పాటు దాని గుండా పోవు అభివాహం కూడా తగ్గును. ∆Φ = Bls
  14. వైశాల్యానికి క్షేత్రం అభిలంబంగా ఉండును. కావున, జరిగిన పని W = (∆Φ) 1
  15. ఈ సమీకరణాన్ని ∆t చే భాగించగా, \(\frac{\mathrm{W}}{\Delta \mathrm{t}}=\mathrm{I} \frac{\Delta \phi}{\Delta \mathrm{t}}\)
    విద్యుత్ ప్రవాహం మరియు విద్యుచ్ఛాలక బలం లేదా ఓల్టేజ్ ల లబ్దాన్ని విద్యుత్ సామర్థ్యం (P) అంటారు.
    ∴ \(\mathbf{P}=\mathrm{I} \frac{\Delta \phi}{\Delta \mathrm{t}}\)
  16. \(\varepsilon=\frac{\Delta \phi}{\Delta \mathrm{t}}\) ఈ అనునది ప్రేరిత విద్యుచ్ఛాలక బలం కావున సామర్థ్యం P = εI
  17. దీనిని బట్టి అడ్డు తీగను ఒక సెకను కాలంలో జరపడానికి వినియోగించిన యాంత్రికశక్తి విద్యుత్ సామర్థ్యంగా మారింది. కావున శక్తి నిత్యత్వ నియమం పాటింపబడింది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 23.
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగ అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏర్పరుస్తుందని ఏవేని రెండు కృత్యాల ద్వారా వివరించండి. (కృత్యం – 5)
(లేదా)
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగ అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏర్పరచునని నీవెలా పరీక్షించెదవో వ్రాయుము. (AS1)
(లేదా)
అయస్కాంత బలరేఖలు “సంవృత వలయాలు” అని ప్రయోగ పూర్వకంగా ఎలా నిరూపిస్తారు?
జవాబు:
మొదటి కృత్యం :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 25

  1. ఒక పలుచని చెక్కముక్క తీసుకొనుము.
  2. ఆ చెక్కముక్కపై తెల్లకాగితాన్ని అంటించుము.
  3. పటంలో చూపినట్లు చెక్కపీటలా తయారు చేయుము.
  4. దానిపైన నిర్ణీత దూరంలో రెండు రంధ్రాలను చేయుము.
  5. ఆ రంధ్రాల గుండా విద్యుత్ బంధక పొర కలిగిన రాగి తీగను కలపడం నాలుగైదు చుట్లు చుట్టండి.
  6. తీగచుట్ట చివరలను స్విచ్ సహాయంతో బ్యాటరీకి కలిపి వలయంలో విద్యుత్ ను ప్రవహింపజేయుము.
  7. తీగచుట్ట మధ్యలో చెక్కముక్కపై ఒక అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉంచండి.
  8. దిక్సూచి సూచిక నిలకడగా ఉన్నప్పుడు సూచిక దిశను తెలిపే విధంగా రెండు బిందువులను కాగితంపై గుర్తించండి.
  9. ఆ బిందువులలో ఏదో ఒకదానిపై దిక్సూచిని ఉంచి, సూచిక దిశను మరలా గుర్తించుము.
  10. ఈ విధంగా చెక్కముక్క అంచుల వరకు బిందువులను గుర్తించండి.
  11. ఈ విధంగా కేంద్రం నుంచి తీగచుట్ట రెండోవైపునకు కూడా బిందువులను గుర్తించండి.
  12. అన్ని బిందువులను కలుపుతూ రేఖను గీస్తే తీగచుట్ట యొక్క అయస్కాంత బలరేఖ ఏర్పడును.
  13. ఈ విధంగా వేర్వేరు బిందువుల వద్ద నుంచి అయస్కాంత బలరేఖలను, గీయుము.
  14. తీగచుట్టకు మధ్యలో దిక్సూచినుంచిన దాని సూచిక దిగ్విన్యాసాన్ని గమనించవచ్చును.
  15. తీగచుట్టకు మధ్యలో దిక్సూచి ఉన్నప్పుడు దిక్సూచి దిశ తీగచుట్ట యొక్క అయస్కాంత క్షేత్ర దిశను సూచిస్తుంది. ఈ దిశ తీగచుట్ట ఉన్న తలానికి లంబదిశలో అయస్కాంత క్షేత్ర దిశ ఉంటుంది.
  16. ఈ విధంగా ఒక విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగ (తీగచుట్ట) అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏర్పరచింది.

రెండవ కృత్యం : (కృత్యం – 4)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 26

  1. ఒక చెక్కముక్కను తీసుకొని దానికి పటంలో చూపిన విధముగా రంధ్రం చేయండి.
  2. ఈ చెక్కముక్కను ఒక పెద్ద బల్లపై ఉంచి దానిపై పటంలో చూపిన ఈ విధముగా రిటార్ట్ స్టాండును అమర్చుము.
  3. చెక్కముక్క రంధ్రం గుండా, రిటార్టు స్టాండ్ క్లాంప్ గుండా పోయే ఆ సూచి విధంగా రాగి తీగను నిలువుగా అమర్చండి.
  4. ఈ తీగకు రిటార్టు స్టాండ్ ఇతర భాగాలు తగలకుండా జాగ్రత్త చెక్కముక్క వహించండి.
  5. తీగచుట్ట రెండు చివరలను స్విచ్ సహాయంతో 3V బ్యాటరీకి కలపండి.
  6. చెక్కముక్కకు గల రంధ్రాన్ని కేంద్రంగా తీసుకొని గీసిన ఒక వృత్తంపై 6 నుండి 10 అయస్కాంత దిక్సూచీలను అమర్చండి.
  7. స్విచ్ ఆన్ చేసి వలయంలో విద్యుత్ ను ప్రవహింపజేయుము.
  8. సూచీలన్నీ వృత్తం యొక్క స్పర్శరేఖ దిశలను, సూచిస్తూ నిలకడలోకి రావడాన్ని మనము గమనించవచ్చును.
  9. తీగ చుట్టూ ఉన్న అయస్కాంత బలరేఖ వృత్తాకారంలో ఉంటుంది.
  10. దీనిని బట్టి విద్యుత్ ప్రవాహం గల సరళరేఖ వంటి తీగ వలన బలరేఖలు పటంలో చూపినట్లుగా ఏర్పడటం గమనించవచ్చును.
  11. వలయంలో విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్నపుడు తీగ చుట్టూ అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడుతుందని గమనించగలము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 27

ప్రశ్న 24.
పటంలో చూపినట్లు దండాయస్కాంతం, తీగచుట్ట ఒకే దిశలో కదులుతూ ఉన్నాయి. ఈ సందర్భంలో అభివాహంలో మార్పులేదని మీ స్నేహితురాలంది. ఆమెతో మీరు ఏకీభవిస్తారా? అభివాహ మార్పునకు సంబంధించి మీకు గల సందేహాలను నివృత్తి చేసుకోవడానికి కొన్ని ప్రశ్నలను తయారు చేయండి. (AS2)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 28
జవాబు:

  1. అయస్కాంతము మరియు తీగచుట్ట ఒకే దిశలో కదిలిన ఏమగును?
  2. అయస్కాంతము మరియు తీగచుట్ట రెండు వేర్వేరు దిశలలో కదిలిన ఏమగును?
  3. పై సందర్భాల్లో తీగచుట్టలో విద్యుత్ దిశ ఏమిటి?
  4. తీగచుట్ట వైపునకు ఉత్తర ధ్రువాన్ని కదిలించిన చుట్టలో ఏర్పడు విద్యుత్ ప్రవాహదిశ ఎటువైపునకు ఉండును?

ప్రశ్న 25.
ఫారడే నియమాలను అర్థం చేసుకోడానికి మీరు ఏ ప్రయోగాన్ని సూచిస్తారు? దానికి ఏ ఏ పరికరాలు కావాలి ? ప్రయోగ ఫలితాలు సరిగ్గా పొందడానికి సూచనలివ్వండి. తీసుకోవలసిన ముందు జాగ్రత్తలను కూడా తెలపండి. (AS3)
జవాబు:
ఫారడే నియమాలను అర్థం చేసుకోవడానికి నేను ఈ కింది ప్రయోగాన్ని సూచిస్తాను.

ఉద్దేశ్యం :
తీగచుట్టలో అయస్కాంత అభివాహాన్ని నిరంతరంగా మారుస్తూ ఉంటే ఆ తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడుట.

కావలసిన పరికరాలు :
1) తీగచుట్ట 2) గాల్వనోమీటరు 3) దండాయస్కాంతం
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 13

ప్రయోగ పద్ధతి :

  1. పటంలో చూపినట్లు ఒక తీగచుట్ట యొక్క రెండు చివరలను సునిశితమైన అమ్మీటరు లేదా గాల్వనోమీటరుకు కలపండి.
  2. ఇక్కడ ఎటువంటి విద్యుచ్ఛాలక బలం లేకపోవడం వలన సాధారణంగా మనం గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఎటువంటి కదలికలు ఊహించము.
  3. ఒక దండాయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట వైపు తీసుకువస్తే ఒక ముఖ్య విషయాన్ని గమనించవచ్చును.
  4. దండాయస్కాంతాన్ని తీగచుట్టవైపు కదిపినప్పుడు గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఏర్పడిన అపవర్తనం తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని తెలుపుతుంది.
  5. దండాయస్కాంతం స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు గాల్వనోమీటరు సూచికలో ఎలాంటి అపవర్తనం ఉండదు.
  6. అయస్కాంతాన్ని తీగచుట్ట నుండి దూరంగా జరిపినప్పుడు కూడా గాల్వనోమీటరు సూచికలో కదలికను మనం పటంలో గమనించవచ్చును.
  7. కానీ ఈసారి సూచిక కదలిక వ్యతిరేక దిశలో ఏర్పడినట్లు గమనించగలము.
  8. అనగా తీగచుట్టలో ఇంతకు ముందు ఏర్పడిన దిశకు వ్యతిరేక దిశలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడిందని అర్థం.
  9. అయస్కాంత ఉత్తర ధ్రువానికి బదులుగా దక్షిణ ధ్రువాన్ని ఉపయోగించి ప్రయోగాన్ని చేస్తే గాల్వనోమీటరు సూచికలో అపవర్తనాలు వ్యతిరేక దిశలలో ఉంటాయి.
  10. అయస్కాంతం తీగచుట్టవైపు కదిలినా, తీగచుట్ట అయస్కాంతం వైపు కదలినా ఫలితాలలో మార్పుండదు.
  11. తీగచుట్టలో అయస్కాంత అభివాహాన్ని నిరంతరంగా మారుస్తూ ఉంటే ఆ తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడుతుందని గమనించగలము.

సలహాలు / జాగ్రత్తలు :

  1. అధిక ప్రేరిత విద్యుత్ ను పొందేందుకు తీగచుట్టలోని చుట్ల సంఖ్యను పెంచాలి.
  2. తీగచుట్ట వైశాల్యాన్ని పెంచాలి.
  3. తీగచుట్ట వైపునకు, బయటకు దండాయస్కాంతాన్ని తీసుకువెళ్ళే వేగాన్ని పెంచాలి.

ప్రశ్న 26.
ఫారడే నియమాన్ని ఉపయోగించి విద్యుత్ ను ఉత్పత్తి చేసే పద్ధతికి సంబంధించి సమాచారాన్ని సేకరించండి.
(లేదా)
విద్యుత్ ను ఉత్పత్తిచేయు పద్ధతికి సంబంధించిన సమాచారంను సేకరించి, ఒక లఘు వ్యాఖ్యను వ్రాయుము. (AS4)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 14

  1. ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమాన్ని అనుసరించి AC, DC ఎలక్ట్రిక్ జనరేటర్లు పనిచేస్తాయి.
  2. జనరేటర్ నందు సమ అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఒక తీగచుట్టను నిరంతరంగా తిరిగేటట్లు చేయడం వలన విద్యుత్ ను ఉత్పత్తి చేయవచ్చును.
    దీనియందు పటంలో చూపిన విధంగా వక్రంగా ఉన్న స్థిర అయస్కాంత ధ్రువాల మధ్య ఒక దీర్ఘచతురస్రాకార తీగచుట్ట ఆ స్లిప్ రింగ్స్ ఉందనుకొనుము.
  3. తీగచుట్ట భ్రమణం చెందితే తీగచుట్ట గుండా ప్రసరించే అభివాహం మారుతుంది.
  4. ఈ సందర్భంలో విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమం ప్రకారం బ్రషెస్ / తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రేరేపింపబడును.
  5. పటంలో చూపిన విధంగా తీగచుట్ట రెండు చివర్లు స్లిప్ రింగ్ లకు కలుపబడి ఉంటాయి.
  6. ఈ స్లిప్ రింగ్ లను అదిమి పట్టి వాటి నుండి విద్యుత్తును పొందు విధంగా రెండు, బ్రష్ లు అమర్చబడి ఉంటాయి.
  7. ఈ బ్రషన్లను టెలివిజన్, రేడియో వంటి విద్యుత్ పరికరాలకు కలిపినపుడు వాని గుండా విద్యుత్ ప్రవహించడం వల్ల అవి పనిచేస్తాయి.
  8. ఈ విధంగా జనరేటర్ ‘ నుండి విద్యుత్ శక్తిని ఉత్పత్తి చేసే పద్ధతిని కనుగొన్నందుకు ఫారడే వంటి శాస్త్రవేత్తలకు మనం కృతజ్ఞులమై ఉన్నాం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 27.
ఇంటర్నెట్ ద్వారా సులభ పద్ధతిలో విద్యుత్ మోటర్‌ను తయారుచేసే విధానానికి, దానికి కావలసిన పరికరాలకు సంబంధించిన సమాచారం తెలుసుకొని ఒక నివేదిక తయారు చేయండి. (AS4)
(లేదా)
నీ స్వతహాగా విద్యుత్ మోటారును ఏ విధముగా సులభ పద్ధతిలో తయారుచేయ వచ్చునో, అంతర్జాలంనుపయోగించి సమాచారం కనుగొని ఒక నివేదికను తయారు చేయుము.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
సులభ పద్ధతిలో విద్యుత్ మోటర్‌ను తయారుచేయుట.

కావలసిన వస్తువులు :
15 సెం.మీ. పొడవున్న తీగ, 1.5V బ్యాటరీ, ఇనుప సీల, బలమైన అయస్కాంతం, పేపర్ క్లిప్.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 29

పద్దతి :

  1. ఇనుపసీల తలభాగంలో అయస్కాంతమును అతికించవలెను.
  2. అయస్కాంతము యొక్క రెండవ చివర పేపర్ క్లిప్ ను జతచేయవలెను.
  3. సీల యొక్క రెండవ చివరను అంటే ఖాళీగా ఉన్న చివరను బ్యాటరీ లు యొక్క ధనాత్మక టెర్మినలు కలపవలెను.
  4. ఇప్పుడు బ్యాటరీ యొక్క ఋణాత్మక టెర్మినల్ ను తీగ ద్వారా సీల యొక్క తలభాగముతో కలవలెను. పరిశీలన : ఇప్పుడు పేపర్ క్లిప్ తిరగడాన్ని మనము గమనించవచ్చు.

ప్రశ్న 28.
ఫారడే నిర్వహించిన ప్రయోగాలకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని సేకరించండి. (AS4)
(లేదా)
ఆ ఫారడే ఏ రకపు ప్రయోగాలను నిర్వహించారో ఒక సమాచార నివేదికను వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. ఫారడే అను శాస్త్రవేత్త విద్యుత్ అయస్కాంత ప్రేరణ నియమమునే గాక, కొన్ని విద్యుత్ విశ్లేషణ నియమాలను కూడా ప్రతిపాదించారు.
  2. ఈ విద్యుద్విశ్లేషణ నియమాలను :
    a) లోహసంగ్రహణలో లోహాలను శుద్ధి చేయుటకు
    b) ఎలక్ట్రో ప్లేటింగ్ పద్ధతిలో
    c) ఎలక్ట్రో టైపింగ్ నందు ఉపయోగిస్తారు.

ప్రశ్న 29.
మానవ జీవన విధానాన్ని మార్చివేసిన అయస్కాంత క్షేత్రం, విద్యుత్ ప్రవాహాల మధ్య గల సంబంధాన్ని మీరేవిధంగా ప్రశంసిస్తారు? (AS6)
(లేదా)
అయస్కాంత, విద్యుత్ ప్రవాహంల మధ్య గల సంబంధం మానవాళి జీవన విధానం మార్చిన తీరును అభినందించుము.
జవాబు:

  1. విద్యుత్ ప్రవహించు తీగ లేక వాహకం తన చుట్టూ అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏర్పరచును.
  2. దీనికి కారణం చలించు విద్యుదావేశాలు అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏర్పరచడం. దీనిని మనం ప్రయోగాల ద్వారా ఆ అవగాహన చేసుకున్నాము.
  3. ఈ విధమైన అయస్కాంత, విద్యుదావేశాల మధ్య గల సంబంధం వలన మానవుని నిజ జీవితంలో అనేక ప్రయోజనాలు కలవు.
  4. మానవుని నిత్యజీవితంలో వాడు విద్యుత్ పరికరాలు అయిన రేడియో, టి.వి., ఎలక్ట్రిక్ క్రేన్, ఎలక్ట్రిక్ బెల్, టెలిఫోన్, లౌడ్ స్పీకర్ మొదలైనవి విద్యుత్ అయస్కాంత క్షేత్రాల ప్రభావంతో పనిచేస్తున్నాయి.
  5. ఇవేకాక మనం నిత్యం వాడు ATM కార్డుల వినియోగంలో, సెక్యూరిటీ చెకట్లలో ఈ ప్రభావం చోటు చేసుకుంది. అలాగే టేప్ రికార్డరులు, ఇండక్షన్ స్టన్లు, జనరేటర్లు, విద్యుత్ మోటారులు మొ||నవి విద్యుత్ అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రభావంతో పనిచేయుచున్నవి.
  6. ఈ విధంగా మానవుని జీవన విధానశైలిని మార్చివేసిన అయస్కాంత క్షేత్రం, విద్యుత్ ప్రవాహాల మధ్య గల సంబంధాన్ని అభినందిస్తున్నాను.

ఖాళీలను పూరించండి

1. అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రేరణకు SI ప్రమాణం (వెబర్ /మీ (లేదా) టెస్లా)
2. అయస్కాంత అభివాహాన్ని అయస్కాంత క్షేత్ర ప్రేరణ మరియు ……….. లబ్ధంగా చెప్పవచ్చు. (వైశాల్యాల)
3. అయస్కాంత క్షేత్రానికి సమాంతరంగా కదులుతున్న ఆవేశంపై పనిచేసే బలం ………….. (సున్న)
4. B అయస్కాంత అభివాహ సాంద్రత గల సమ అయస్కాంత క్షేత్రానికి లంబంగా L పొడవు గల తీగలో I విద్యుత్ ప్రవాహం ఉంది. ఆ తీగపై గల ఏకరీతి అయస్కాంత బలం ………… (F = ILB)
5. ఫారడే విద్యుదయస్కాంత ప్రేరణ నియమం …………… కు మరో రూపం. (శక్తి రూపాంతరత)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. విద్యుత్ శక్తిని యాంత్రికశక్తిగా మార్చేది
A) మోటర్
B) బ్యాటరీ
C) జనరేటర్
D) స్విచ్
జవాబు:
A) మోటర్

2. యాంత్రికశక్తిని విద్యుత్ శక్తిగా మార్చేది
A) మోటర్
B) బ్యాటరీ
C) జనరేటర్
D) స్విచ్
జవాబు:
C) జనరేటర్

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

3. ఒక సమ అయస్కాంత క్షేత్రానికి లంబంగా ఉన్న విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగపై పనిచేసే బలం
A) 0
B) ILB
C) 2ILB
D) ILB/2
జవాబు:
B) ILB

10th Class Physical Science 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 216

ప్రశ్న 1.
విద్యుత్ మోటర్, జనరేటర్, కాలింగ్ బెల్, విద్యుత్ క్రేన్ వంటి అనేక విద్యుత్ పరికరాలు ఎలా పని చేస్తాయి?
జవాబు:
ఈ విద్యుత్ పరికరాలలో కొన్ని యాంత్రిక శక్తిని, విద్యుత్ శక్తిగా మారుస్తాయి. మరికొన్ని విద్యుత్ శక్తిని యాంత్రిక శక్తిగా, అయస్కాంత శక్తిగా మారుస్తాయి.

ప్రశ్న 2.
విద్యుత్ కు, అయస్కాంతత్వానికి ఏమైనా సంబంధం ఉన్నదా?
జవాబు:
ఉన్నది, ఒక వాహకంలో విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్న దాని చుట్టూ అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడుతుందని ఆయిర్ స్టెడ్ నిరూపించెను.

ప్రశ్న 3.
విద్యుత్ ద్వారా అయస్కాంతత్వాన్ని ఉత్పత్తి చేయగలమా?
జవాబు:
ఒక వాహకం ద్వారా విద్యుత్ ప్రవాహం జరిగితే దానిలో అయస్కాంతత్వాన్ని మనము ఉత్పత్తి చేయగలము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 218

ప్రశ్న 4.
అయస్కాంత క్షేత్రం ఎలా ఏర్పడింది?
జవాబు:
వాహకం ద్వారా విద్యుత్ ప్రవహించడం వలన, దాని చుట్టూ అయస్కాంత బలరేఖల సముదాయం వలన అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 5.
దండాయస్కాంతం యొక్క అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని మనం గమనించగలమా?
జవాబు:
దిక్సూచిని ఉపయోగించి దండాయస్కాంత క్షేత్రాన్ని గమనించగలము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 219

ప్రశ్న 6.
క్షేత్ర బలాన్ని, క్షేత్ర దిశను ఎలా కనుగొనగలము?
జవాబు:
అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉపయోగించి క్షేత్ర దిశను, బలరేఖల సముదాయాన్ని బట్టి క్షేత్ర బలాన్ని కనుగొనవచ్చును.

పేజి నెం. 220

ప్రశ్న 7.
బలరేఖలు సంవృత వక్రాలా? వివృత వక్రాలా?
జవాబు:
బాహ్యంగా బలరేఖలు దండాయస్కాంత ఉత్తర ధ్రువాన్ని విడిచి, దక్షిణ ధృవం వద్ద లోనికి వెళతాయి. అంతరంగా దక్షిణ ధృవం నుండి ఉత్తర ధృవానికి చేరతాయి. కావున బలరేఖలు సంవృత వక్రాలు.

ప్రశ్న 8.
అయస్కాంత క్షేత్రంలో ప్రతి బిందువు వద్ద క్షేత్రానికి ఏవైనా విలువను ఆపాదించగలమా?
జవాబు:
ప్రతి బిందువు గుండా పోయే బలరేఖల సంఖ్యను బట్టి ఆ బిందువు వద్ద క్షేత్ర బలాన్ని అంచనా వేయగలము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 221

ప్రశ్న 9.
క్షేత్రానికి లంబంగా ఉన్న ప్రమాణ వైశాల్యం గుండా అభివాహం ఎంత?
జవాబు:
క్షేత్రానికి లంబంగా ఉన్న ప్రమాణ వైశాల్యం గుండా అభివాహాన్ని అభివాహసాంద్రతగా లెక్కిస్తాము. అది Φ/A కు సమానం.

ప్రశ్న 10.
తలం దిగ్విన్యాసం ఏ విధంగా ఉన్నా అభివాహ సూత్రాన్ని సాధారణీకరించగలమా?
జవాబు:
క్షేత్రానికి కొంత కోణంతో ప్రమాణ వైశాల్యాన్ని పరిగణించిన Φ = BA cos θ ను సాధారణీకరించగలము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 11.
అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని పొందాలంటే అయస్కాంతాలు కాకుండా వేరే ఏదైనా మార్గం ఉందా?
జవాబు:
అవును, మరొక మార్గం కలదు. విద్యుత్ వాహకం గుండా విద్యుత్ ను ప్రవహింపజేసిన దాని చుట్టూ అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 225

ప్రశ్న 12.
అయస్కాంత క్షేత్రం B దిశకు ఆవేశ వేగం v దిశ మధ్య 9 కోణం ఉండే సందర్భానికి F = qvB సమీకరణాన్ని సాధారణీకరించగలమా?
జవాబు:
కదిలే ఆవేశానికి, అయస్కాంత క్షేత్రానికి మధ్య కోణం ి ఉన్నట్లయితే ఆ ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలాన్ని F= qvB sineθ తో సూచించవచ్చని ప్రయోగపూర్వకంగా నిరూపించవచ్చును.

ప్రశ్న 13.
అయస్కాంత క్షేత్ర దిశకు సమాంతరంగా కదిలే ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలం ఎంత?
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్రానికి సమాంతరంగా కదిలే ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలం విలువ శూన్యమవుతుంది.
θ = 0 అయిన sin θ = 0 అగును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 226

ప్రశ్న 14.
విద్యుత్ ప్రవహించే తీగను అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉంచితే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఉంచిన విద్యుత్ ప్రవాహ తీగ కూడా అయస్కాంత బలానికి లోనవుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 227

ప్రశ్న 15.
Q/t అనే విలువ దేనికి సమానము?
జవాబు:
Q/t అనునది విద్యుత్ ప్రవాహం (I) కి సమానం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 16.
అయస్కాంత క్షేత్రంలో విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగ ‘θ’ కోణం చేస్తే దానిపై పనిచేసే బలం ఎంత?
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్ర దిశకు, విద్యుత్ ప్రవాహ దిశకు మధ్య కోణం θ అయిన విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగపై అయస్కాంత క్షేత్రం వల్ల పనిచేసే బలం F = ILB sin θ

10th Class Physical Science Textbook Page No. 228

ప్రశ్న 17.
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగపై పనిచేసే బలదిశను ఎలా కనుగొనగలం?
జవాబు:
విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగపై పనిచేసే బలదిశను కుడిచేతి నిబంధనను ఉపయోగించి కనుగొనవచ్చును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 229

ప్రశ్న 18.
అయస్కాంత క్షేత్రంలో AB మరియు CDలు చేసే కోణం ఎంత?
జవాబు:
అయస్కాంత క్షేత్రంలో AB మరియు CDలు 90° ల కోణం చేస్తాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 230

ప్రశ్న 19.
AB మరియు CD భుజాలపై పనిచేసే అయస్కాంత బలదిశను మీరు గీయగలరా?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 8

ప్రశ్న 20.
BC మరియు CDల పైన బలాల దిశలు ఏ విధంగా ఉంటాయి?
జవాబు:
BC మరియు CDలపైన బలాలు దిశలు ఒకదానితో ఒకటి వ్యతిరేకదిశలో ఉంటాయి.

ప్రశ్న 21.
దీర్ఘచతురస్రాకార తీగచుట్టపై ఫలిత బలం ఎంత?
జవాబు:
దీర్ఘచతురస్రాకార తీగచుట్టపై ఫలిత బలం శూన్యము.

ప్రశ్న 22.
తీగచుట్టపై ఫలిత బలం శూన్యమైనప్పటికీ అది ఎలా భ్రమణంలోకి వస్తుంది?
జవాబు:
వ్యతిరేక దిశలలో పనిచేసే సమాన బలాలు తీగచుట్ట రెండు అంచుల మీద పనిచేయడం వలన తీగచుట్ట కూడా భ్రమణంలోకి వస్తుంది.

ప్రశ్న 23.
తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ మారకపోతే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ మారకపోతే బాహ్య అయస్కాంత క్షేత్ర దిశకు లంబంగా తీగచుట్ట తలం వచ్చే వరకు తీగచుట్ట భ్రమణం చెంది, తిరిగి అపసవ్యదిశలో భ్రమణం చెందడం ప్రారంభిస్తుంది.

ప్రశ్న 24.
తీగచుట్ట ఆగకుండా తిరుగుతూ ఉండాలంటే ఏం చేయాలి?
జవాబు:
తీగచుట్ట మొదటి భ్రమణం తర్వాత దానిలోని విద్యుత్ ప్రవాహ దిశను వ్యతిరేక దిశలోకి మార్చినట్లయితే తీగచుట్ట ఆగకుండా నిరంతరంగా తిరుగుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 231

ప్రశ్న 25.
తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశను మనం ఎలా మార్చగలము?
జవాబు:
అర్ధభ్రమణం పూర్తయిన తర్వాత బ్రష్ ను తాకే స్లిప్ రింగ్ స్థానాలు పరస్పరం మార్చడం వలన తీగచుట్టలో విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ అంతకుముందున్న దిశకు వ్యతిరేకదిశలోకి మారుతుంది.

ప్రశ్న 26.
విద్యుత్ ప్రవాహం లేని తీగచుట్టను అయస్కాంత క్షేత్రంలో తిరిగేటట్లు చేస్తే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
విద్యుత్ ప్రవాహం లేని తీగచుట్టను అయస్కాంత క్షేత్రంలో తిరిగేటట్లు చేస్తే తీగచుట్టలో అభివాహం మార్పువలన విద్యుత్ ప్రేరింపబడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 27.
మనం విద్యుత్ ను ఎలా ఉత్పత్తి చేస్తాం?
జవాబు:
మనం విద్యుత్ ను సౌరశక్తి ద్వారా, జలం, బొగ్గు, వాయువుల ద్వారా మరియు జనరేటర్ ద్వారా ఉత్పత్తి చేయగలం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 232

ప్రశ్న 28.
గురుత్వాకర్షణకు వ్యతిరేకంగా రింగు గాలిలో పైకి లేవడానికి ఏ బలాలు దానికి సహాయం చేస్తాయి?
జవాబు:
ఇనుపకడ్డీకి చుట్టిన తీగచుట్ట (సోలినాయిడ్) యొక్క ప్రతి వరుసకు పైభాగంలో ఏర్పడే అయస్కాంత ధృవం మరియు రింగులో ప్రేరిత విద్యుత్ వల్ల రింగ్ కింది భాగంలో ఏర్పడే ధృవం రెండూ సజాతి ధృవాలు కావడం వల్ల వాటి మధ్య ఉండే “వికర్షణ బలం” రింగు గాలిలో లేవడానికి సహాయం చేస్తుంది.

ప్రశ్న 29.
ఏకముఖ విద్యుత్ (DC)ను ఉపయోగిస్తే ఆ రింగు తేలియాడుతుందా?
జవాబు:
DCని వినియోగిస్తే రింగు ఒక్కసారి పైకి కదిలి మరలా యథాస్థానానికి చేరుకుంటుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 234

ప్రశ్న 30.
ప్రేరిత విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రేరిత విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ వలయానికి దగ్గరగా తీసుకువెళ్ళిన దండాయస్కాంత క్షేత్రం వల్ల కలిగే అభివాహ మార్పును వ్యతిరేకించే దిశలో ఏర్పడును. ఒకవేళ ఉత్తర ధృవాన్ని తీసుకువెళ్ళిన అపసవ్య దిశలో, దక్షిణ ధృవమును తీసుకువెళ్ళిన సవ్యదిశలో ప్రేరిత విద్యుత్ ప్రవాహ దిశ ఉండును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 238

ప్రశ్న 31.
సమ అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఒక తీగచుట్ట నిరంతరంగా తిరిగేటట్లు చేస్తే ఏమవుతుంది?
జవాబు:
సమ అయస్కాంత క్షేత్రంలో ఒక తీగచుట్ట నిరంతరంగా తిరిగేటట్లు చేస్తే విద్యుత్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

ప్రశ్న 32.
తీగచుట్టలో ప్రేరేపించబడిన విద్యుత్ స్థిరంగా ఉంటుందా? లేదా దాని దిశ మారుతూ ఉంటుందా?
జవాబు:
తీగచుట్టలో ప్రేరేపించబడిన విద్యుత్ శూన్యం నుండి గరిష్ఠ విలువల మధ్య మారుతూ, దాని దిశ కూడా మారుతూ ఉంటుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 239

ప్రశ్న 33.
ఇలాంటి విద్యుత్ ను మనం ఉపయోగించుకోగలమా? ఎలా?
జవాబు:
ఈ విధంగా పొందిన విద్యుత్ ను టెలివిజన్, రేడియో వంటి విద్యుత్ పరికరాలు పనిచేయటానికి వినియోగిస్తాము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 240

ప్రశ్న 34.
AC జనరేటర్ ను DC జనరేటర్ గా మార్చాలంటే ఎలాంటి మార్పులు చేయాలి?
జవాబు:
AC జనరేటర్ లో తీగచుట్ట రెండు చివరలను రెండు అర్దస్లిప్ రింగ్ ర్లకు కలిపితే DC జనరేటర్ గా పనిచేస్తూ DCని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 225

ప్రశ్న 35.
అయస్కాంత క్షేత్రంలో కదిలే ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలాన్ని మనం కొలవగలమా?
జవాబు:
పటంలో చూపిన విధంగా ‘q’ ఆవేశం ‘v’ వేగంతో అయస్కాంత క్షేత్రం ‘B’ కు లంబంగా కదులుతున్న ఆ ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలాన్ని ప్రయోగపూర్వకంగా F = qvB గా రాయవచ్చు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 226

ప్రశ్న 36.
క్షేత్రంలో కదిలే ఋణావేశంపై బలం ఏ దిశలో పని చేస్తుంది?
జవాబు:
కుడి చేతి నిబంధన ప్రకారం మొదట ఆ క్షేత్రంలో కదిలే ధనావేశంపై పనిచేసే బలదిశను కనుగొంటే ఆ దిశకు వ్యతిరేకదిశ మనకు కావలసిన ఋణాత్మక ఆవేశంపై పనిచేసే అయస్కాంత బలదిశను సూచిస్తుంది.

పరికరాల జాబితా

అయస్కాంత దిక్సూచి, బ్యాటరీ, తీగలు, కీ, దండాయస్కాంతం, ఇనుపరజను, స్టాండు, తీగ, బ్యాటరీ, వాహక తీగ, రాగి తీగలు, గుర్రపు నాదా అయస్కాంతం, స్థూపాకారపు ఇనుపదిమ్మె, చెక్క ముక్క రింగు, రాగి తీగ

10th Class Physical Science 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 1.
దండాయస్కాంతము యొక్క అయస్కాంత క్షేత్రాన్ని ఏ విధంగా గమనించవచ్చును? దాని క్షేత్ర లక్షణాలను ఏ విధంగా తెలుసుకొనవచ్చునో ప్రయోగ పూర్వకముగా తెల్పుము.
జవాబు:

  1. ఒక బల్లపై తెల్ల కాగితాన్ని ఉంచుము.
  2. కాగితం మధ్యలో ఒక దండాయస్కాంతాన్ని ఉంచుము.
  3. ఈ దండాయస్కాంతానికి దగ్గరగా ఒక అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉంచండి.
  4. దిక్సూచిలోని సూచిక ఒక స్థిర దిశను సూచించును.
  5. నిలకడగా ఉన్న సూచిక అంచులను తెలిపే విధంగా పెన్సిల్ తో కాగితంపై రెండు బిందువులను గుర్తించుము.
  6. గుర్తించిన రెండు బిందువులను కలుపుతూ రేఖాఖండము గీయుము.
  7. సూచిక దక్షిణ ధృవం నుంచి ఉత్తర ధృవం వైపు సూచించేటట్లు ఒక బాణం గుర్తును గీయుము.
  8. దిక్సూచిని కాగితంపై వివిధ ప్రాంతాల్లో ఉంచి ఇదే పద్ధతిని కొనసాగించండి.
  9. అయస్కాంత దిక్సూచి సూచిక విభిన్న ప్రదేశాలలో, విభిన్న దిశలలో ఉండటం గమనిస్తాము.
  10. దిక్సూచిని దండాయస్కాంతానికి బాగా దూరంగా వేర్వేరు ప్రదేశాలలో ఉంచి, సూచిక కదలికలను పరిశీలించిన, అది దాదాపు ఉత్తర – దక్షిణ దిక్కులను సూచిస్తుంది.
  11. దిక్సూచి సూచిక కదలిక ద్వారా దండాయస్కాంతానికి చుట్టూ అన్ని దిశలలో క్షేత్రం ఉందని నిర్ధారితమగును.
  12. దీనిని బట్టి అయస్కాంత క్షేత్రం త్రిమితీయమైనదని, దీనికి దిశ, బలం అనే లక్షణాలు గలవు అని నిర్ధారించుకోవచ్చును.

కృత్యం – 3

ప్రశ్న 2.
అయస్కాంత క్షేత్ర బలాన్ని చూపు కృత్యాలను రాయుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 1

  1. ఒక తెల్లకాగితాన్ని బల్లపై ఉంచి, దాని మధ్యలో ఒక అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉంచుము.
  2. దిక్సూచిలోని సూచిక కొనలను సూచించు రెండు బిందువులను గుర్తించుము.
  3. దిక్సూచిని తీసి, గుర్తించిన రెండు బిందువులను కలుపుతూ ఒకే సరళరేఖను గీయుము. ఇది ఉత్తర – దక్షిణ దిక్కులను సూచించును.
  4. ఆ రేఖపై దండాయస్కాంతపు ఉత్తర ధృవం, భూమి ఉత్తర దిక్కువైపు సూచించునట్లు అమర్చుము.
  5. ఇప్పుడు దండాయస్కాంత ఉత్తర ధ్రువానికి దగ్గరగా అయస్కాంత దిక్సూచిని ఉంచండి.
  6. దిక్సూచి సూచిక నిలకడ స్థితిలో ఉన్నప్పుడు దాని ఉత్తర దిశను సూచించు విధంగా కాగితంపై ఒక బిందువును గుర్తించుము.
  7. దిక్సూచిని అక్కడ నుండి తీసి గుర్తించిన బిందువు వద్ద ఉంచుము.
  8. ఈ సందర్భంలో సూచిక మరొక దిశను సూచించును.
  9. మరలా సూచిక ఉత్తర దిశను సూచించు విధంగా వేరొక బిందువును గుర్తించుము.
  10. ఈ విధముగా దిక్సూచి దండాయస్కాంత దక్షిణ ధ్రువానికి చేరే వరకు చేయుము.
  11. ఇపుడు దండాయస్కాంత ఉత్తర ధృవం నుంచి దక్షిణ ధృవం వరకు మనము గుర్తించిన బిందువులన్నీ కలుపుము.
  12. ఈ బిందువులను కలుపగా ఒక వక్రరేఖ ఏర్పడును.
  13. ఇప్పుడు దండాయస్కాంత ఉత్తర ధ్రువం వద్ద మరో బిందువును తీసుకొని పై ప్రక్రియను కొనసాగించుము. మనకు అనేక వక్రరేఖలు ఏర్పడతాయి.
  14. ఈ వక్రరేఖలను అయస్కాంత బలరేఖలని అంటారు. ఇవి ఊహాత్మకమైనవి.
  15. దీనిని మనము పరిశీలించగా బలరేఖల మధ్య ఖాళీ స్థలము అనునది కొన్నిచోట్ల అధికంగాను, కొన్నిచోట్ల అల్పముగాను కలదు.
  16. ఈ పటం ద్వారా బలరేఖలు దట్టమైన సమూహంగా ఉన్న చోట క్షేత్రం బలంగా ఉందని, దూరం దూరంగా విస్తరించినట్లు ఉన్నచోట క్షేత్రం బలహీనంగా ఉందని చెప్పవచ్చును.

కృత్యం – 6

ప్రశ్న 3.
సోలినాయిడ్ వల్ల ఏర్పడే అయస్కాంత క్షేత్రంను కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 24

  1. ఒక చెక్కపీటను తీసుకొని దానికి తెల్ల కాగితం అంటించుము.
  2. పటంలో చూపినట్లుగా దాని ఉపరితలంపై సమాన దూరంలో రంధ్రాలు చేయుము.
  3. ఆ రంధ్రాల గుండా పటంలో చూపినట్లు రాగి తీగను పంపుము.
  4. ఇది తీగచుట్ట వలె ఉంటుంది.
  5. తీగచుట్ట చివరలను స్విచ్, బ్యాటరీలతో వలయంలో శ్రేణిలో కలుపుము.
  6. స్విచ్ ఆన్ చేయగానే తీగ గుండా విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది.
  7. ఇప్పుడు తీగ చుట్టూ కొంత ఇనుపరజను చల్లి మెల్లగా పీటను తట్టుము.
  8. ఇనుప రజను ఒక క్రమ పద్ధతిలో అమరడాన్ని గమనించవచ్చును.
  9. సోలినాయిడ్ ఏర్పరచిన, బలరేఖలు దండాయస్కాంత బలరేఖలను పోలి ఉన్నవి కావున సోలినాయిడ్ దండాయస్కాంతంలా ప్రవర్తిస్తుందని తెలుస్తుంది.
  10. ఈ పొడవైన తీగచుట్టను సోలినాయిడ్ అంటాము.
  11. సోలినాయిడ్ ఏర్పరిచే క్షేత్ర దిశను కుడిచేతి నిబంధనతో తెలుసుకోవచ్చును.
  12. సోలినాయిడ్ రెండు చివరలలో ఒకటి ఉత్తర ధృవంగా, మరొకటి దక్షిణ ధృవంగా ప్రవర్తిస్తున్నాయి.
  13. సోలినాయిడ్ బయట బలరేఖల దిశ ఉత్తరం నుంచి దక్షిణం వైపు, లోపలి బలరేఖల దిశ దక్షిణం నుంచి ఉత్తరానికి ఉంటుంది.
  14. దీనిని బట్టి సోలినాయిడ్ వల్ల ఏర్పడే బలరేఖలు దండాయస్కాంతంతో ఏర్పడిన బలరేఖల వలె సంవృత వలయాలని గమనించవచ్చును.
  15. ఈ విధంగా సోలినాయిలో విద్యుత్ ప్రవాహం వలన అయస్కాంత క్షేత్రం ఏర్పడుతుందని నిరూపితమైనది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

కృత్యం – 7

ప్రశ్న 4.
చలనంలో ఉన్న ఆవేశం మరియు విద్యుత్ ప్రవాహం గల తీగలపై అయస్కాంత క్షేత్ర బలాన్ని కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 30

  1. CRT – TV కి దగ్గరగా నిలబడి స్విచ్ ఆన్ చేయుము.
  2. మన చర్మంపై స్పర్శానుభూతి కలుగుతుంది.
  3. దీనికి కారణం TV తెరపై ఎలక్ట్రానుల కదలికయే.
  4. ఇప్పుడొక దండాయస్కాంతాన్ని TV తెర దగ్గరకు లంబంగా తీసుకురండి.
  5. తెరమీద ఆకారం విరూపితమవ్వడం గమనించవచ్చును.
  6. దండాయస్కాంతాన్ని తెర నుండి దూరంగా జరుపుము.
  7. ఇప్పుడు తెరపై చిత్రం సరిగా ఉండటం గమనించవచ్చును.
  8. మరొకసారి దండాయస్కాంతాన్ని టీవీ దగ్గరగా తీసుకువచ్చిన, కదిలే ఎలక్ట్రాన్లపై V లేదా I అయస్కాంత క్షేత్రం బలమును ప్రయోగించడం వలన ఆకారం మారింది.
  9. ఈ విధంగా కదిలే ఆవేశంపై అయస్కాంత బలదిశ ఏ విధంగా ఉంటుందో B పేపర్ / తెలుసుకునేందుకు కుడిచేతి నిబంధన వివరిస్తుంది.
  10. కుడిచేతి నిబంధన ఆవేశ వేగదిశ, క్షేత్ర దిశ పరస్పరం లంబంగా ఉంటేనే పనిచేయును.
  11. పటంలో చూపిన విధంగా కుడిచేతి బొటనవేలు, చూపుడువేలు, మధ్యవేలును ఒకదానికొకటి పరస్పరం లంబంగా ఉంచితే చూపుడు వేలు ఆవేశ వేగదిశను (విద్యుత్ ప్రవాహం I), మధ్యవేలు క్షేత్రదిశ (B) ను, బొటనవేలు బలం (F) దిశను సూచిస్తాయి.
    ∴ ఆవేశ కణంపై పనిచేసే బలం F = qvB.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం

కృత్యం – 9

ప్రశ్న 5.
విద్యుత్ అయస్కాంత ప్రేరణను కృత్యం ద్వారా నిరూపించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 10th Lesson విద్యుదయస్కాంతత్వం 31

  1. పటంలో చూపిన విధంగా ఒక చెక్కముక్కను తీసుకొనుము.
  2. దానిపై మెత్తని ఇనుముతో చేసిన ఒక స్థూపాకారపు దిమ్మెను బిగించండి.
  3. ఆ స్థూపాకారపు దిమ్మెకు రాగి తీగను చుట్టుము.
  4. దిమ్మె వ్యాసం కన్నా కాస్త ఎక్కువ వ్యాసమున్న ఒక లోహపు రింగును తీసుకొని స్థూపాకారపు దిమ్మెకు అమర్చండి.
  5. రాగి తీగ రెండు చివరలను ఏకాంతర విద్యుత్ జనకానికి (AC) కలిపి, తీగలోకి విద్యుత్ ను ప్రవహింపజేయుము.
  6. లోహపు రింగు తీగచుట్ట వెంబడి కొద్ది ఎత్తులో తేలియాడడం గమనించవచ్చును.
  7. విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని ఆపివేస్తే ఆ రింగు స్థూపాకారపు దిమ్మె నుండి గాలిలో పైకి ఎగురుతుంది.
  8. ఇపుడు AC కి బదులుగా DC ని ఉపయోగించిన రింగు ఒక్కసారి పైకి కదిలి మరలా యథాస్థితికి చేరుకుంటుంది.
  9. ఈ విధంగా లోహపు రింగులో విద్యుత్ ప్రేరేపింపబడటం (విద్యుత్ అయస్కాంత ప్రేరణ) గమనించవచ్చు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 12th Lesson Questions and Answers కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

10th Class Physical Science 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
ఒక సాధారణ హైడ్రోకార్బన్ పేరు చెప్పండి. (AS1)
జవాబు:
సాధారణ హైడ్రోకార్బన్ మీథేన్ (CH4).

ప్రశ్న 2.
ఆల్కేన్లు, ఆల్కీన్లు, ఆల్కైల సాధారణ అణు ఫార్ములా ఏమిటి? (AS1)
జవాబు:
ఆల్కేనులు, ఆల్కీనులు, ఆల్కెనుల సాధారణ అణు సాంకేతికములు :

  1. ఆల్కేనులు – CnH2n+2
  2. ఆల్కీనులు – CnH2n
  3. ఆల్కైనులు – CnH2n-2

ప్రశ్న 3.
ఇథనాలను గాలిలో దహనం చేసినపుడు నీరుతో పాటుగా ఏర్పడే ఇతర ఉత్పన్నమేమిటి? (AS1)
(లేదా)
ఇథనాలను గాలిలో మండించినపుడు నీటితో పాటుగా విడుదలగు వాయువు ఏది?
జవాబు:
ఇథనాల్ ను గాలిలో మండించినపుడు నీటితో పాటు ఏర్పడే మరొక ఉత్పన్నం కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ (CO2).

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది సమ్మేళనాల యొక్క IUPAC పేర్లు రాయండి. ఒకవేళ ఒకటి కంటే ఎక్కువ సమ్మేళనాలు వస్తే వాటి అన్నిటి పేర్లను రాయండి. (AS1)
i) ఈథేన్ నుండి ఏర్పడిన ఆల్డిహైడ్
ii) బ్యూటేన్ నుండి పొందిన కీటోన్
iii) ప్రొపేన్ నుండి ఏర్పడిన క్లోరైడ్
iv) పెంటేన్ నుండి ఏర్పడిన ఆల్కహాల్
జవాబు:
i) ఈథేన్ నుంచి ఏర్పడిన ఆల్డిహైడ్ ఇథనాల్ (CH3CHO).
ii) బ్యూటేన్ నుండి పొందిన కీటోన్ బ్యూటనోన్ లేదా బ్యూటాన్-2 – ఓన్ (CH3COCH2CH3).
iii) ప్రొపేన్ నుండి ఏర్పడిన క్లోరైడ్ 2 రకాలు :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 1

iv) పెంటేస్ నుంచి వచ్చే ఆల్కహాలు మూడు రకాలు. అవి :
1) 1 – పెంటనోల్ : CH3CH2CH2CH2CH2OH
2) 2 – పెంటనోల్ : CH3CH2CH2CH (OH) CH3 లేదా పెంటాన్- 2 – ఓల్
3) 3 – పెంటనోల్ లేదా పెంటాస్ – 3 – ఓల్. CH3CH2CH (OH) CH2CH3

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

ప్రశ్న 5.
ఒక సాధారణ కీటోన్ పేర్కొని, దాని అణుఫార్ములా రాయండి. (AS1)
(లేదా)
ఏదైనా సాధారణ కీటోన్ ను ఉదహరించి, దాని అణుఫార్ములాను వ్రాయుము.
జవాబు:
సాధారణ కీటోన్ : డై మిథైల్ కీటోన్ లేదా ప్రొపనోన్.

దీని ఫార్ములా : CH3COCH3.

ప్రశ్న 6.
కార్బన్ పరమాణువు మరొక కార్బన్ పరమాణువుతో కలిసి బంధాలనేర్పరచుకునే ధర్మాన్ని ఏమంటారు? (AS1)
జవాబు:
కర్బన పరమాణువులు ఒకదానితో మరొకటి స్వయంగా కలిసి, గొలుసు వంటి పెద్ద అణువును ఏర్పరచే ధర్మాన్ని కాటనేషన్ లేక శృంఖల ధర్మం అంటారు.

ప్రశ్న 7.
ఇథనోలను 443Kల వద్ద గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం (H2SO4)తో కలిపి వేడిచేయుట వలన ఏర్పడే సమ్మేళనం పేరు ఏమిటి? (AS1)
జవాబు:
ఇథనోలను 443K వద్ద అధిక గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లంతో చర్య జరిపితే నిర్జలీకరణ చర్య జరిగి ఇథిలీన్ లేదా ఈథేన్ ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 2

ప్రశ్న 8.
ఎస్టరిఫికేషన్ చర్యకు ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి. (AS1)
(లేదా)
ఎస్టరీకరణముపై లఘు వ్యాఖ్య వ్రాయుము.
జవాబు:
కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లం, గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల సమక్షంలో ఆల్కహాల్ తో చర్య జరిపి తియ్యని వాసన గల ఎస్టర్ అనే సమ్మేళనాన్ని ఏర్పరచే చర్యను ఎస్టరీకరణ చర్య అంటారు.
ఉదా :
ఎసిటిక్ ఆమ్లం (ఇథనోయిక్ ఆమ్లం) గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం సమక్షంలో ఇథైల్ ఆల్కహాల్ (ఇథనోల్) తో చర్య జరిపి ఇథైల్ ఎసిటేట్ (ఇథైల్ ఇథియోనేట్) ను ఏర్పరుస్తుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 3

ప్రశ్న 9.
ఈథేన్ నుండి ఇథనాల్ ను తయారుచేసే చర్యను చూపే రసాయన సమీకరణాన్ని రాయండి. (AS1)
(లేదా)
ఇథనాలను, ఈథేన్ నుండి తయారుచేయుటను సూచించు రసాయన సమీకరణమును వ్రాయుము.
జవాబు:
ఈథేన్ ను గాలి లేకుండా వేడిచేస్తే ఈ థీన్ లేక ఇథిలీన్ ఏర్పడుతుంది. దీనిని P2O5 లేక టంగ్స్టన్ ఆక్సెడ్ ఉత్ర్పేరక సమక్షంలో అధిక ఉష్ణోగ్రత పీడనాలకు గురిచేసి నీటిఆవిరితో చర్య జరపడం ద్వారా ఇథనోల్ ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 4

ప్రశ్న 10.
కర్బన సమ్మేళనాల సమజాత శ్రేణులను నిర్వచించండి. సమజాత శ్రేణుల ఏవేని రెండు లక్షణాలను తెల్పండి. (AS1)
జవాబు:
ఒకే ప్రమేయ సమూహాలున్న కర్బన సమ్మేళనాలను సమజాతీయ శ్రేణులు అంటారు.
ఉదా : ఆల్కేనులు, ఆల్కీనులు, ఆల్కెనులు, హాలో ఆల్కేనులు మొదలైనవి.

లక్షణాలు :

  1. ఇవి ఒకే సాధారణ ఫార్ములా కలిగి ఉంటాయి.
    ఉదా : ఆల్కేనుల సాధారణ ఫార్ములా CnH2n+2
  2. వరుస సమ్మేళనాల మధ్య తేడా -CH2 ఉంటుంది.
  3. ఒకే ప్రమేయ సమూహాన్ని కలిగి ఉండటం వలన ఒకే రసాయన ధర్మాలు కలిగి ఉంటాయి.
  4. భౌతిక ధర్మాలలో ఒక క్రమపద్ధతిలో పెరుగుదల కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 11.
క్రింది ప్రమేయ సమూహాల పేర్లను రాయండి. (AS1)
(a) -CHO (b) -C=0
(లేదా)
ఇవ్వబడిన ప్రమేయ సమూహాలను కలిగి ఉన్న కర్బన సమ్మేళనాలను ఉదహరించుము.
జవాబు:
a) -CHO ప్రమేయ సమూహం పేర్లు ఆల్డిహైడ్.
b) – C = O ప్రమేయ సమూహం పేరు కీటోన్.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

ప్రశ్న 12.
కార్బన్ ప్రధానంగా సమయోజనీయ బంధాలను ఎందుకు ఏర్పరుస్తుంది? (AS1)
జవాబు:

  1. కార్బన్ నవీన ఆవర్తన పట్టికలోని IVA లేదా 14వ గ్రూప్ కు చెందిన మూలకం.
  2. కార్బన్ C6 యొక్క ఎలక్ట్రానిక్ విన్యాసం 1s²2s²2p². ఇది ‘తన సమీప జడవాయువైన నియాన్ విన్యాసం పొందుటకు 4 ఎలక్ట్రానులు స్వీకరించాలి లేదా హీలియం విన్యాసం పొందుటకు 4 ఎలక్ట్రానులను కోల్పోవాలి.
  3. కార్బన్ కేంద్రకంలో 6 ప్రోటానులు ఉంటాయి. కాబట్టి అదనంగా 4 ఎలక్ట్రానులను స్వీకరిస్తే 6 ప్రోటానులు, 10 ఎలక్ట్రానులను బంధించవలసి వస్తుంది. కాబట్టి C4- సాధారణంగా ఏర్పడదు.
  4. ఇదే విధంగా 4 ఎలక్ట్రానులను కోల్పోతే C4+ అయాన్ ఏర్పడుతుంది. ఇలా ఏర్పడుటకు అధిక మోతాదులో శక్తి అవసరం. కాబట్టి ఇది కూడా దాదాపుగా ఏర్పడదు.
  5. కాబట్టి కార్బన్ తన చతుస్సంయోజకతను ఎలక్ట్రాన్ జంటను పంచుకోవడం ద్వారా సంతృప్తపరుచుకోవాలి.
  6. కాబట్టి కార్బన్ ఇతర కార్బన్ పరమాణువులతోకాని, ఇతర మూలకాల పరమాణువులతో కాని నాలుగు సంయోజనీయ బంధాలు ఏర్పరుస్తుంది.

ప్రశ్న 13.
ఇథనోల్ నుండి సోడియం ఇథాక్సెడ్ ఎలా తయారుచేయబడుతుంది? రసాయన సమీకరణంతో వివరించండి. (AS1)
జవాబు:
ఇథనోల్, సోడియం లోహంతో చర్య జరిపి సోడియం ఇథాక్సెడ్ ను ఏర్పరుస్తుంది. ఈ చర్యలో హైడ్రోజన్ వాయువు విడుదలవుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 5

ప్రశ్న 14.
ఇథనాల్ నుంచి ఇథనోయిక్ ఆమ్లం ఏ విధంగా ఏర్పడుతుందో రసాయన సమీకరణము ద్వారా వర్ణించండి. (AS1)
జవాబు:
క్షారీకృత పొటాషియం పర్మాంగనేట్ లేదా ఆఫీకృత పొటాషియం డై క్రోమేట్ సమక్షంలో ఆల్కహాలు ఆక్సీకరణానికి గురి అయ్యి కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లములను ఏర్పరుస్తాయి.

ఉదాహరణకు ఇథనాల్ లేదా ఇథైల్ ఆల్కహాల్ ఆల్కలైన్ పొటాషియం పర్మాంగనేట్ లేదా ఆమీకృత పొటాషియం డై క్రోమేట్ నుంచి ఆక్సిజన్‌ను గ్రహించి, ఆక్సీకరణ ప్రక్రియ ద్వారా ఇథనోయిక్ ఆమ్లం లేదా ఎసిటిక్ ఆమ్లంను ఏర్పరుస్తుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 7

ప్రశ్న 15.
సబ్బు యొక్క శుభ్రపరిచే చర్యను వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
బట్టలను శుభ్రపరచుటలో సబ్బు యొక్క పనితీరును వివరించుము.
(లేదా)
బట్టలను సబ్బుతో శుభ్రపరచే క్రమములో మిసిలి యొక్క పాత్రను పట సహాయంతో వివరించుము.
జవాబు:
1) సబ్బులు, డిటర్జెంట్లు బట్టలలో ఉన్న నూనె మరియు మలినాలను నీటిలోకి వచ్చేటట్లు చేస్తాయి. దానివలన బట్టలు శుభ్రపరచబడతాయి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 8
2) సబ్బుకు ఒక వైపు కార్బాక్సల్ (ధృవ) కొన, మరొక వైపు హైడ్రోకార్బన్ గొలుసు (అధృవ) కొన ఉంటాయి.
3) ధృవపు చివర హైడ్రోఫిలిక్ గా ఉంటుంది. అనగా ఇది నీటిని ఆకర్షిస్తుంది.
4) అధృవపు చివర హైడ్రో- బిక్ గా ఉంటుంది. కాబట్టి బట్టలలోని గ్రీజు లేదా నూనెను ఆకర్షిస్తుంది. కాని నీటిని ఆకర్పించదు.
5) సబ్బును నీటిలో కరిగించినపుడు హైడ్రోఫోబిక్ చివర తనంతటతాను మలినాలతో కలిసిపోయి బట్టలలోని మలినాలను తొలగిస్తుంది. దీనిని పక్కన ఇవ్వబడ్డ పటంలో గమనించవచ్చు.
6) సబ్బులోని హైడ్రోఫోబిక్ ‘చివర మలినాలు లేక గ్రీజువైపుకు ఆకర్షించబడుతుంది.
7) హైడ్రోఫోబిక్ చివర మలినాలతో కలిసిపోయి మలిన కణాలను బట్టల నుంచి బయటకు లాగటానికి ప్రయత్నిస్తాయి.
8) సబ్బు అణువులు మలిన కణాల చుట్టూ చేరి ఒక గోళాకృత నిర్మాణాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. దీనిని మిసిలి అంటారు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 9
9) ఈ మిసిలిలు కొల్లాయిడల్ ద్రావణంలోని కణాల లాగ నీటి అడుగున ఉండిపోతాయి.
10) వివిధ రకాల మిసిలిలు ఒకదానితో ఒకటి అయాన్-అయాన్ బలాలచే వికర్షించబడటం వలన అవక్షేపాన్ని ఏర్పరచవు.
11) కాబట్టి మిసిలిలలో ఉన్న మలిన పదార్థాలను ఉతకటం ద్వారా తేలికగా తొలగించవచ్చు.
12) ఈ విధంగా సబ్బు మిసిలిలు నీటిలో కరిగి బట్టలలోని మలినాలను తొలగిస్తాయి.

ప్రశ్న 16.
కార్బన్ సమ్మేళనాల ఎస్టరిఫికేషన్ మరియు సపోనిఫికేషన్ చర్యల మధ్య భేదాన్ని వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
కర్బన సమ్మేళనాల యొక్క ఎస్టరిఫికేషన్ మరియు సఫోనిఫికేషన్ చర్యల మధ్యగల భేదంను వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 10 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 11

ప్రశ్న 17.
గ్రాఫైట్ నిర్మాణాన్ని బంధాలు ఏర్పడుట దృష్ట్యా వివరించండి. దాని నిర్మాణంపై ఆధారపడిన ఒక ధర్మాన్ని తెల్పండి. (AS1)
జవాబు:

  1. గ్రాఫైట్ ద్విమితీయ పొరల నిర్మాణాన్ని C – C బంధాలు అను ఈ పొరలలోనే కలిగి ఉంటుంది. ఈ పొరల మధ్య , బలహీన బలాలు పనిచేస్తాయి.
  2. ఈ పొరలు సమతల త్రిభుజీకరణ నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంటాయి.
  3. ఈ పొరలలో ప్రతి కార్బన్ sp² సంకరీకరణాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
  4. ఈ sp² ఆర్బిటాళ్ళు అతిపాతం చెందడం వల్ల C- C బంధాలు ఏర్పడతాయి.
  5. ప్రతి కార్బన్ పరమాణువులో సంకరీకరణంలో పాల్గొనని ఒక p ఆర్బిటాల్ మిగిలిపోతుంది.
  6. ఈ అసంకరీకరణ p ఆర్బిటాళ్ళు ఒకదానితో ఒకటి అతిపాతం చెంది మొత్తం పొరపై కేంద్రీకృతమయ్యే π వ్యవస్థను ఏర్పరుస్తాయి.
  7. రెండు పొరల. మధ్య బలహీన ఆకర్షణ బలాలు లేక వాండర్ వాల్ బలాలు 3.35Å దూరంతో వేరుచేయబడతాయి.
  8. ఈ బలాలు నీటి సమక్షంలో మరింత బలహీనపడతాయి. కాబట్టి గ్రాఫైట్ లోని బలాలు విచ్ఛిన్నం చేయుట తేలిక.
  9. అందువలన గ్రాఫైట్ ను కందెనగాను మరియు పెన్సిల్ లో లెడ్ గాను ఉపయోగిస్తున్నారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

ప్రశ్న 18.
వెనిగర్ లో ఉండే ఆమ్లం పేరు ఏమిటి? (AS1)
(లేదా)
వెనిగర్ కలిగి ఉండు ఆమ్లంను తెలుపుము.
జవాబు:

  1. 5 – 8% ఎసిటిక్ ఆమ్ల ద్రావణాన్ని వెనిగర్ అంటారు.
  2. కాబట్టి వెనిగర్ లో ఉన్న ఆమ్లం ఇథనోయిక్ లేదా ఎసిటిక్ ఆమ్లం (CH3COOH).

ప్రశ్న 19.
ఇథనోల్ లో చిన్న సోడియం ముక్కను వేస్తే ఏమి జరుగుతుంది? (AS2)
(లేదా)
సోడియంను ఇథనోలకు కల్పిన ఏమగును?
జవాబు:
ఇథనోల్ లో సోడియం ముక్కను వేస్తే బుసలు పొంగుతూ హైడ్రోజన్ వాయువు వెలువడుతుంది మరియు ఈ ప్రక్రియలో సోడియం ఇథాక్సెడ్ కూడా ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 12

ప్రశ్న 20.
A, B అనే రెండు కర్బన సమ్మేళనాల అణుఫార్ములాలు వరుసగా C3H8 మరియు C3H6 అయితే ఆ రెండింటిలో ఏది సంకలన చర్యలను ప్రదర్శిస్తుంది? మీ సమాధానాన్ని ఎలా సమర్థించుకుంటారు? (AS2)
జవాబు:
a) C3H8 అనేది ఆల్కేనుల సమజాత శ్రేణికి చెందిన సమ్మేళనము. కాబట్టి ఇది ఒక సంతృప్త హైడ్రోకార్బన్ కాబట్టి సంకలన చర్యలో పాల్గొనదు.
b) C3H6 అనగా ఇది ఆల్కీనుల సమజాత శ్రేణికి చెందిన సమ్మేళనము. ఇది ఒక ద్విబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది కాబట్టి అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్. కావున ఇది సంకలన చర్యలో పాల్గొని ఆల్కేనులను ఏర్పరుస్తుంది
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 13

ప్రశ్న 21.
నీటి కాఠిన్యతను పరిశీలించుటకు ఏదైన ఒక పరీక్షను సూచించండి మరియు దానిని సోదాహరణంగా వివరించండి. (AS3)
(లేదా)
నీటి యొక్క కఠినత్వంను తెలుసుకొనుటకు ఒక సాధారణ కృత్యంను వివరించుము.
జవాబు:
నీటి యొక్క కాఠిన్యతను ఒక నాణ్యమైన సబ్బు ద్వారా పరీక్షించవచ్చు.
పరీక్ష విధానము:

  1. సాలుగు పరీక్షనాళికలు తీసుకొని వాటికి A, B, C, D అనే లేబుల్స్ అంటించవలెను.
  2. వీటిలో ఒక్కొక్క దాంట్లో 50 మి.లీల చొప్పున వరుసగా కుళాయి, బావి, సరస్సు, చెరువు, నదిలోని నీటిని తీసుకొనవలెను.
  3. ఒక్కొక్క పరీక్ష నాళికలో 1 గ్రా. చొప్పున నాణ్యమైన సబ్బును కలపండి.
  4. పరీక్షనాళికలను బిరడాలతో బిగించండి.
  5. A పరీక్షనాళికను 15 సెకండ్ల పాటు తీవ్రంగా కుదిపి 30 సెకండ్ల పాటు కదలకుండా ఉంచాలి. నురగ ఎత్తును కొలవాలి. దానిని నోట్ బుక్ లో నమోదు చేసుకోవాలి.
  6. ఇదే పరీక్షను ప్రతి పరీక్షనాళికలోని నీటితో చేసి పరిశీలనలను నోట్ బుక్ లో నమోదుచేసుకోవాలి. ఏ పరీక్షనాళికలోని నీరు తక్కువ నురగ ఎత్తును ఇస్తుందో అది కఠిన నీరు.

ప్రశ్న 22.
‘X’ అనే ఒక సమ్మేళనం C2H6O అనే అణుఫార్ములాను కలిగి ఉండి KMnO4 ఆమ్ల సమక్షంలో ఆక్సీకరణ చర్యలో పాల్గొని ‘Y’ అనే సమ్మేళనాన్ని ఏర్పరిచింది. దాని అణుఫార్ములా C2H4O2 అయినా
a) X మరియు Y ని కనుక్కోండి. (AS3)
b) ‘X’అనే సమ్మేళనం ‘Y’ తో చర్య జరిపినపుడు ఏర్పడే సమ్మేళనం పచ్చళ్ళ నిల్వకోసం ఉపయోగించేది. అయితే ఏర్పడే సమ్మేళనంకు సంబంధించిన మీ పరిశీలనలను నమోదు చేయండి.
జవాబు:
a) X: C2H6O – ఇథనోల్
Y: C2H4O2

ఇథనోయిక్ ఆమ్లం. ఇథనోలను క్షారీకృత KMnO4 తో ఆక్సీకరణం చెందిస్తే ఇథనోయిక్ ఆమ్లం ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 14

ఇథనోయిక్ ఆమ్లంను ఊరగాయలు ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉంచడానికి ఉపయోగిస్తారు.

b) ఇథనోల్ (X)ను గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్ల సమక్షంలో ఇథనోయిక్ (Y) ఆమ్లంతో చర్య జరిపితే మంచి సువాసన గల ఇథైల్ విసిటేట్ (ఎస్టర్) అనే సమ్మేళనం ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 15

ప్రశ్న 23.
పండ్లను కృత్రిమంగా పక్వం చేయుటకు ఇథిలీన్ ఉపయోగించటం గురించిన సమాచారాన్ని సేకరించండి. ఒక నివేదిక తయారు చేయండి. (AS4)
(లేదా)
కృత్రిమముగా మనము నిజ జీవితంలో వాడు పండ్లను పక్వము చెందించుటకు ఇథిలీస్ ఏ విధంగా ఉపయోగపడునో, సమాచారాన్ని సేకరించుము.
జవాబు:
మొదటి పద్ధతి :

  1. కాయలను పెద్ద పెద్ద చెక్క పెట్టెలలో (క్రేట్) భద్రపరుస్తారు. ఈ పెట్టెలను మండుతున్న వంట చెరుకుపైన ఏర్పాటు చేస్తారు.
  2. ఈ పొగలో ఇథిలీన్ మరియు ఎసిటిలీన్ వాయువులు ఉంటాయి. ఇవి కాయలు పండ్లుగా మారడానికి ఉపయోగపడతాయి.

రెండవ పద్ధతి :

  1. కాయలను ఇథిలీన్ లేదా ఎసిటిలీన్ వాయువులు ఉన్న గదిలో ఉంచుతారు.
  2. వాటివల్ల కాయలు కృత్రిమంగా పళ్లవలే మారుతాయి.

మూడవ పద్ధతి :
ఈ పద్ధతిలో కాయలపై కాల్షియం కార్బైడ్ ను రాస్తారు. ఇది గాలిలోని తేమతో చర్య పొంది ఎసిటిలీన్ వాయువును విడుదల చేస్తుంది. అది కాయలు కృత్రిమంగా పండ్లుగా మారుటకు తోడ్పడుతుంది.

ప్రశ్న 24.
ఈథేన్ అణువు యొక్క ఎలక్ట్రాన్ బిందు నిర్మాణాన్ని గీయండి. (AS5)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 16

ప్రశ్న 25.
C2H4O2 అణుఫార్ములా కలిగిన ఒక కర్బన సమ్మేళనం, సోడియం కార్బొనేట్/బైకార్బోనేట్ కలయికతో మంచి సువాసన గల వాయువును ఇస్తుంది. కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలివ్వండి.
a) ఆ కర్బన సమ్మేళనం ఏమై ఉంటుంది? (AS1)
జవాబు:
ఆ కర్బన సమ్మేళనం ఇథనోయిక్ ఆమ్లం (CH3COOH).

b) వెలువడిన వాయువు పేరేమిటి? (AS1)
జవాబు:
విడుదలయిన వాయువు కార్బన్ డై ఆక్సెడ్ (CO2).

c) వెలువడిన వాయువును ఎలా పరీక్షిస్తారు? (AS2)
జవాబు:
1) విడుదలయిన వాయువును సున్నపుతేట గుండా పంపితే అది తెల్లని పాలవలె మారుతుంది.
2) ఒక మండుతున్న అగ్గిపుల్లను ఈ వాయువు వద్దకు తీసుకొని వస్తే అది దానిని ఆర్పివేస్తుంది.

d) పై చర్యకు తగిన సమీకరణం వ్రాయండి. (AS3)
జవాబు:
2CH3COOH + Na2CO3 → 2CH3COONa + H2O + CO2
CH3COOH + NaHCO3 → CH3COONa + H2O + CO2

e) పై కర్బన సమ్మేళనం యొక్క రెండు ముఖ్యమైన ఉపయోగాలు రాయండి. (AS1)
జవాబు:

  1. ఊరగాయలు ఎక్కువ కాలం నిల్వ ఉండడానికి ఇథనోయిక్ ఆమ్లాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
  2. దీనిని శుభ్రపరిచే కారకంగా కూడా ఉపయోగిస్తారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

ప్రశ్న 26.
నిల్వచేయుటకు ఉపయోగించే కార్బాక్సిలికామ్లము పేరు ఏమిటి? (AS1)
(లేదా)
ఆహార నిల్వకై ఉపయోగించు ఆమ్లమును వ్రాయుము.
జవాబు:
ఆహారం నిల్వ చేయడంలో ఉపయోగపడే ఆమ్లం ఎసిటిక్ ఆమ్లం (ఇథనోయిక్ ఆమ్లం).

ప్రశ్న 27.
వెల్డింగ్ చేయుటకు ఇథైన్, ఆక్సిజన్స్ మిశ్రమాన్ని మండిస్తారు. ఇజైన్ మరియు గాలిని ఎందుకు ఉపయోగించరో చెప్పగలరా? (AS1)
(లేదా)
వెల్డింగ్ చేయుటలో ఇథైన్ మరియు ఆక్సిజన్లను మాత్రమే ఉపయోగించుటకు గల కారణమేమి?
జవాబు:

  1. ఇథైన్ ను మండించడం ఒక దహనచర్యకు ఉదాహరణ. అనగా ఇది ఆక్సిజన్ సమక్షంలో జరుగుతుంది.
  2. కాని గాలి N2, CO2, O2 వంటి అనేక వాయువుల మిశ్రమం.
  3. కాబట్టి ఈ వాయువుల మిశ్రమ సమక్షంలో దహనచర్య సరిగా జరగకపోవడం వల్ల విడుదలయ్యే ఉష్ణశక్తి తక్కువగా ఉంటుంది.
  4. కావున వెల్డింగ్ నందు ఇథైన్ ను ఆక్సిజన్ సమక్షంలో మండిస్తారు.

ప్రశ్న 28.
వనస్పతి తయారీలో సంకలన చర్యను ఎలా ఉపయోగిస్తారో రసాయన సమీకరణం సహాయంతో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
వనస్పతి తయారీలో హైడ్రోజనీకరణం ఏ విధముగా ఉపయోగపడునో, రసాయన సమీకరణం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:
నికెల్ ఉత్ప్రేరక సమక్షంలో అసంతృప్త నూనెలను హైడ్రోజన్ వాయువుతో సంకలన చర్యకు గురిచేయడం ద్వారా వనస్పతిని తయారు చేస్తారు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 17

ప్రశ్న 29.
A) ఒక సమ్మేళనం అణుఫార్ములా C3H6O. ఈ అణుఫార్ములాతో రాయగలిగిన వివిధ నిర్మాణాలను రాయండి. (AS1)
B) మీరు రాసిన సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లను సూచించండి.
C) ఈ సమ్మేళనాలలోని పోలికలు ఏమిటి?
జవాబు:
A) C3H6O అణుఫార్ములాకు సంబంధించిన వివిధ నిర్మాణాత్మక ఫార్ములాలు : –
1) CH3CH2CHO
2) CH3COCH3

B) పైన తెల్పిన సమ్మేళనాల IUPAC పేర్లు మరియు వాటి నిర్మాణాలు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 18

C) ఈ రెండు సమ్మేళనాల అణుఫార్ములా ఒకటే.

ప్రశ్న 30.
క్రోమిక్ ఎన్ హైడ్రైడ్ లేదా ఆమీకృత పొటాషియం పర్మాంగనేట్ లలో ఏదేని ఒకదానితో ఇథనాల్ ను ఆక్సీకరణ చెందిస్తే ఏర్పడే ఉత్పన్నం ఏమిటి? (AS1)
జవాబు:
ఇథనోల్ ను క్రోమిక్ ఎన్ హైడ్రైడ్ లేక ఆల్కలైన్ పొటాషియం పర్మాంగనేట్ సమక్షంలో ఆక్సీకరణం చెందిస్తే మొదట. ఇథనాల్ లేదా ఎసిటాల్డి హైడ్ ఏర్పడుతుంది. చివరకు ఎసిటిక్ ఆమ్లం లేదా ఇథనోయిక్ ఆమ్లం ఏర్పడుతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 19

ప్రశ్న 31.
సమజాత శ్రేణిలో CH3OHCH2CH3 కి తరువాత వచ్చే సమ్మేళనం యొక్క IUPAC పేరును రాయండి. (AS1)
జవాబు:
CH3OHCH2CH3 అనగా 2-ప్రొపనోల్ లేదా ప్రొపాన్-2-ఓల్. దీని తరువాత వచ్చే సమజాతీయ సమ్మేళనం CH3CH2OHCH2CH3. దీని IUPAC పేరు 2-బ్యుటనోల్ లేదా బ్యూటాన్-2-ఓల్.

ప్రశ్న 32.
మూలకాలు, సమ్మేళనాలు లేదా మిశ్రమాలు ఏవి రూపాంతరత అనే ధర్మాన్ని చూపుతాయి ? సరైన ఉదాహరణలతో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
కర్బన సమ్మేళనాలలో రూపాంతరత ధర్మం యొక్క ప్రాధాన్యతను ఉదహరించుము.
జవాబు:
రూపాంతరతను మూలకాలు ప్రదర్శిస్తాయి.

రూపాంతరత :
ఒక మూలకం వివిధ రూపాలలో లభ్యమవుతూ దాదాపు ఒకే రసాయన ధర్మాలను ప్రదర్శిస్తూ, వేరువేరు భౌతిక, ధర్మాలను కలిగి ఉండడాన్ని రూపాంతరత అంటారు. కార్బన్ అనేక రూపాంతరాలను కలిగి ఉంటుంది.

1) అస్ఫటిక రూపం : కోక్, కోల్, కొయ్యబొగ్గు.
2) స్ఫటిక రూపం : వజ్రం, గ్రాఫైట్, బక్ మిస్టర్ ఫుల్లరిన్, నానోట్యూబులు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

ప్రశ్న 33.
ఇథనోల్ మరియు ఇథనోయిక్ ఆమ్లాల మధ్య భేదాన్ని చూపించే ఒక రసాయన చర్యను వర్ణించండి. (AS3)
జవాబు:

  1. రెండు వేరు వేరు పరీక్షనాళికలలో ఇథనోల్ మరియు ఇథనోయిక్ ఆమ్లములను తీసుకొనండి.
  2. ఈ రెండు పరీక్షనాళికలకు సుమారు 18 గ్రాముల సోడియం బై కార్బోనేట్ (NaHCO3) ను కలపండి.
  3. ఇథనోయిక్ ఆమ్లం ఉన్న పరీక్షనాళికలో అసంఖ్యాకమైన బుడగలు మరియు నురగను గమనించవచ్చు. ఎందువలన అనగా దీనిలో CO2 వాయువు వెలువడింది.
    NaHCO3 + CH3COOH → CH3COONa + H2O + CO2
  4. ఇథనోల్ ఉన్న పరీక్షనాళికలో ఎటువంటి నురగ, బుడగలు ఏర్పడవు. కారణం ఇథనోల్ సోడియం బై కార్బోనేట్ తో చర్య పొందదు.
    ఈ విధంగా ఇథనోల్, ఇథనోయిక్ ఆమ్లంను వేరుచేయవచ్చు.

ప్రశ్న 34.
మీథేన్, ఈథేన్, ఈథేన్ మరియు ఈథైన్ అణువుల నమూనాలను బంకమట్టి మరియు అగ్గిపుల్లలతో తయారు చేయండి. (AS4)
జవాబు:
విద్యార్థులు తమ సొంత నమూనాలను ఈ విధంగా తయారు చేసుకోవచ్చు.

  1. బంకమన్ను, బంతులను కర్బన పరమాణువులకు ఉపయోగించవచ్చు.
  2. అగ్గిపుల్లలోని పుల్లను బంధాన్ని సూచించుటకు, తలను హైడ్రోజన్ పరమాణువులను సూచించుటకు ఉపయోగిస్తారు.

ప్రశ్న 35.
రోజువారీ జీవితంలో ఎస్టర్ల పాత్రను నీవు ఎలా ప్రశంసిస్తావు? (AS6)
(లేదా)
నిజ జీవితంలో మనము ఎస్టర్లను ఏ విధంగా వినియోగిస్తామో ప్రశంసించుము.
జవాబు:
ఎస్టర్లు ప్రత్యేక సువాసన కలిగిన సమ్మేళనాలు. కాబట్టి వీటిని

  1. సెంట్లు, సబ్బులు, నెయిల్ పాలిష్ మొదలైన సౌందర్యాత్మక సాధనాలలో ఉపయోగిస్తారు.
  2. ఆల్కహాళ్ళు, ఫాటీ ఆమ్లాల తయారీలో ఉపయోగిస్తారు.
  3. పువ్వులు, పండ్లు ప్రత్యేక వాసన కలిగి ఉండడానికి వాటిలోని ఎస్టర్లు తోడ్పడుతున్నాయి.
  4. ఎస్టర్లను కొన్ని ప్రత్యామ్నాయ మందులుగాను, విటమిన్లలోను ఉపయోగిస్తున్నారు.

ఈ విధంగా అనేక నిత్యజీవిత అంశాలలో ఎస్టర్లు ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తున్నాయి. కాబట్టి వాటి పాత్ర ఎంతో అభినందనీయం.

ప్రశ్న 36.
సమాజంలో కొంతమంది ఆల్కహాల్ త్రాగడాన్ని ఒక అలవాటుగా కలిగి ఉంటారు. దీనిని నీవు ఎలా ఖండిస్తావు? (AS7)
(లేదా)
“మద్యం సేవనం ఒక దుర్వ్యసనము” నీవు దీనిని ఎలా సమర్థిస్తావు?
జవాబు:

  1. ఆల్కహాల్ ను వివిధ పానీయాలుగా సేవించడం ఆరోగ్యానికి హానికరం.
  2. అది రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపిస్తుంది.
  3. ఆల్కహాల్ కు బానిస కావడం వలన గుండెకు సంబంధించిన వ్యాధులు వస్తాయి. అంతేకాకుండా కాలేయం పాడయిపోతుంది.
  4. చిన్న ప్రేగులలో ఆమ్లత్వం పెరగడం వల్ల పుండ్లు ఏర్పడతాయి. జీర్ణవ్యవస్థను దెబ్బ తీస్తుంది.
  5. కొన్ని ప్రాంతాలలో మిథైల్ ఆల్కహాల్ సేవించుట వలన గుడ్డితనం ఏర్పడటమే కాక ప్రాణాలకు కూడా హాని ఏర్పడుతుంది.
  6. కాబట్టి ఆల్కహాల్ వినియోగాన్ని ప్రతి ఒక్కరు అరికట్టవలసి ఉన్నది. ఎందువలన అనగా దాని ప్రభావం సమాజంపై తీవ్రస్థాయిలో ఉన్నది.

ప్రశ్న 37.
1మి.లీ గ్లేసియల్ ఎసిటిక్ ఆమ్లము మరియు 1 మి.లీ. ఇథనాలను ఒక పరీక్ష నాళికలో తీసుకొని, దానికి కొన్ని చుక్కల గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లమును కలిపి ఆ మిశ్రమాన్ని వెచ్చటి నీటిలో 5 నిమిషాల పాటు ఉంచారు.
ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు తెల్పండి.
ఎ) చర్యానంతరం ఏర్పడే ఫలిత సమ్మేళనం ఏమిటి? (AS2)
జవాబు:
ఏర్పడే ఫలిత సమ్మేళనం పేరు ఇథైల్ ఎసిటేట్ (CH3COOC2H5).

బి) పై చర్యను రసాయన సమీకరణంతో సూచించండి. (AS1)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 20

సి) పై చర్యను పోలిన చర్యలను సూచించుటకు ఉపయోగించే పదమేమిటి? (AS1)
జవాబు:
పైన ఏర్పడ్డ చర్యను, ఎస్టరీకరణం అంటారు.

డి) ఏర్పడిన సమ్మేళనమునకు ఉండే ప్రత్యేక లక్షణాలేమిటి? (AS1)
జవాబు:
ఏర్పడే సమ్మేళనం తియ్యని వాసనను కలిగి ఉంటుంది.

ఖాళీలను పూరించండి

1. ద్విబంధం మరియు త్రిబంధాలను కలిగి ఉండే కర్బన సమ్మేళనాలను ………….. అంటారు. (అసంతృప్త హైడ్రోకార్బన్లు)
2. దగ్గుటానిలో ముఖ్య అనుఘటకంగా ఉండే సమ్మేళనం ……………… (ఇథనోల్)
3. ఇథనోయిక్ ఆమ్లం యొక్క చాలా విలీనపరచిన ద్రావణం …………. (వెనిగర్)
4. ఆల్కహాల్, కార్బాక్సిలిక్ ఆమ్లాల చర్య వలన ఏర్పడే తియ్యని వాసన గల పదార్థం ……………… (ఎస్టర్)
5. ఇథనాల్ లో సోడియం లోహాన్ని జారవిడిస్తే ………… వాయువు వెలువడుతుంది. (హైడ్రోజన్)
6. మిథనాల్ లోని ప్రమేయ సమూహం ……………… (ఆల్కహాల్)
7. 3 కర్బన పరమాణువులను కలిగి ఉన్న ఆల్కేన్ యొక్క IUPAC నామము ………… (ప్రొపీన్)
8. ఆలైన్ సమజాతశ్రేణిలోని మొదటి సమ్మేళనం ………. (ఇథైన్)
9. గాఢ సల్ఫ్యూరికామ్లంలో ఇథనాల్ యొక్క నిర్జలీకరణ చర్య కారణంగా …….. ఏర్పడుతుంది. (ఈథేన్)
10. అమ్మోనియాలోని ఏక సమయోజనీయ బంధాల సంఖ్య ……………. (3)
11. ఆల్కేన్లు ………… చర్యలలో పాల్గొంటాయి. (ప్రతిక్షేపణ చర్యలు)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. విలీన ఎసిటికామ్లాన్ని కింది రసాయనాలను కలిగి ఉన్న 4 పరీక్షనాళికలలో కలిపారు.
i) KOH
ii) NaHCO3
iii) K2CO3
iv) NaCl
ఏ పరీక్షనాళికలో సువాసనగల వాయువు ఏర్పడుతుంది?
A) i & ii
B) ii & iii
C) i & iv
D) ii &.in
జవాబు:
B) ii & iii

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

2. కింది సూచించిన శాతాలలో ఏ శాతపు ఎసిటికామ్లాన్ని నీటితో కలిపి పచ్చళ్ళను నిల్వచేసే వెనిగర్ వాడుతారు?
A) 5-10%
B) 10-15%
C) 20-130%
D) 100%
జవాబు:
A) 5-10%

3. ఆల్డిహైడ్ పేరును రాయడానికి ఉపయోగించే పరపదం ఏమిటి?
A) ఓల్ – ol
B) ఆల్ – al
C) ఓన్ – one
D) ఈన్ – ene
జవాబు:
B) ఆల్ – al

4. ఎసిటికామ్లాన్ని నీటిలో కలిపినపుడు అది ద్విగతంగా అయాలుగా విడిపోతుంది. ఎందుకంటే అది ఒక
A) బలహీన ఆమ్లం
B) బలమైన ఆమ్లం
C) బలహీన క్షారం
D) బలమైన క్షారం
జవాబు:
A) బలహీన ఆమ్లం

5. కింది ఏ హైడ్రోకార్బన్ అణు సాదృశ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది?
A) C2H4
B) C2H6
C) C3H8
D) C4H10
జవాబు:
D) C4H10

6. సాధారణంగా హైడ్రోకార్బన్ల దహనంతో పాటు సాధారణంగా ఏర్పడునవి ……….
A) వేడి
B) కాంతి
C) వేడి, కాంతి రెండూ
D) విద్చుచ్ఛక్తి
జవాబు:
C) వేడి, కాంతి రెండూ

7. A, B, C అనే మూడు పరీక్షనాళికలను తీసుకొని, 2 మి.లీ. ఇథనోయిక్ ఆమ్లాన్ని ప్రతిదాంట్లోనూ తీసుకొని వాటికి 2 మి.లీ., 4 మి.లీ. మరియు 8 మి.లీ. నీటిని కలిపారు. ఏ పరీక్షనాళికల్లో స్పష్టమైన ద్రావణం (Clear Solution) ఏర్పడుతుంది?
A) పరీక్షనాళిక Aలో మాత్రమే
B) పరీక్షనాళికలు A, B లలో మాత్రమే
C) పరీక్షనాళికలు B, C లలో మాత్రమే
D) అన్ని పరీక్ష నాళికలలో
జవాబు:
D) అన్ని పరీక్ష నాళికలలో

8. 5 మి.లీ. నీటికి 2 మి.లీ. ఎసిటికామ్లాన్ని చుక్కలు చుక్కలుగా కలిపినపుడు దీనిని గమనించవచ్చు.
A) నీటి పైన ఒక ప్రత్యేక పొరగా ఆమ్లం ఏర్పడడం
B) నీరు, ఆమ్లంపైన ఒక ప్రత్యేక పొరగా ఏర్పడడం
C) స్పష్టమైన సజాతీయ ద్రావణం ఏర్పడడం
D) పింక్ రంగులోనున్న స్పష్టమైన ద్రావణం ఏర్పడడం
జవాబు:
C) స్పష్టమైన సజాతీయ ద్రావణం ఏర్పడడం

9. ఘన సోడియం కార్బోనేట్ కు కొన్ని చుక్కల ఇథనోయిక్ ఆమ్లాన్ని కలిపినపుడు కింది చర్య జరుగుతుంది.
A) వేగంగా బుడగలుగా వాయువు వెలువడుతుంది.
B) గోధుమ రంగు పొగలు వెలువడుతాయి.
C) సువాసనగల వాయువు వెలువడుతుంది.
D) కుళ్ళిన వాసనగల వాయువు వెలువడుతుంది.
జవాబు:
A) వేగంగా బుడగలుగా వాయువు వెలువడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

10. ఎసిటికామ్లం , ఇథైల్ ఆల్కహాల్ తో చర్య జరుపునపుడు దానికి గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లంగా కలుపుతాం. అది ……. వలె ఉపయోగపడుతుంది. ఈ ప్రక్రియను …………….. అంటాం.
A) ఆక్సీకారిణి, సఫోనిఫికేషన్
B) నిర్జలీకారిణి, ఎస్టరిఫికేషన్
C) క్షయకారిణి, ఎస్టరిఫికేషన్
D) ఆమ్లం, ఎస్టరిఫికేషన్
జవాబు:
B) నిర్జలీకారిణి, ఎస్టరిఫికేషన్

10th Class Physical Science 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 287

ప్రశ్న 1.
జంతు సంబంధమైన కొవ్వులను వంటకు ఉపయోగించకూడదంటారు ఎందుకు?
జవాబు:

  1. జంతువుల కొవ్వు సంతృప్త ఫాటీ ఆమ్లాలను కలిగి ఉంటుంది. అవి హృద్రోగాలకు కారణం అవుతున్నాయి.
  2. జంతువుల కొవ్వు అధికంగా స్వీకరించడం వలన ఊబకాయం కూడా ఏర్పడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
వంట చేయుటకు ఏ నూనెలు మంచివి? ఎందుకు?
జవాబు:

  1. కనోల మొక్క యొక్క విత్తనాలను పిండి చేయగా కనోల నూనె తయారగును.
  2. ఇది అన్నింటికన్నా ఆరోగ్యవంతమైన వంటనూనెగా పరిగణించబడుతున్నది. దీనికి కారణం ఇది తక్కువ సంతృప్త ఫాటీ ఆమ్లాలను కలిగి ఉంటుంది. అంతేకాకుండా మోనోసాచురేటెడ్ కొవ్వు మరియు ఎక్కువ ఒమేగా – 3 మరియు ఒమేగా కొవ్వులను కలిగి ఉంటుంది.
  3. కాబట్టి కనోల నూనెను వంట చేయుటకు ఉపయోగించుట ఉత్తమం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 261

ప్రశ్న 3.
కార్బన్ తన బాహ్య క్యలో నాలుగు ఎలక్ట్రాన్లను కోల్పోయి, హీలియం ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని పొందగలదా?
జవాబు:

  1. కార్బన్ బాహ్య కర్పరం నాలుగు ఎలక్ట్రానులను కోల్పోతే అది C4+ ఏర్పరచాలి.
  2. కాని దీనికి అధిక మొత్తంలో శక్తి అవసరం. కాని సాధారణ పరిస్థితులలో ఈ శక్తి అందుబాటులో ఉండదు.
  3. కాబట్టి C4+ ఏర్పడటం దాదాపు అసంభవం.
    కాబట్టి కార్బన్ C4+ అయాన్లను ఏర్పరచదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 262

ప్రశ్న 4.
కార్బన్ పరమాణువులు పైన సూచించిన విధంగా అనేక రకాల బంధాలను ఏవిధంగా ఏర్పరచగలుగుతాయి?
జవాబు:
వేలన్సీ బంధ సిద్ధాంతం ప్రకారం కార్బన్ యొక్క నాలుగు సంయోజక ఎలక్ట్రానులు (ఒంటరి ఎలక్ట్రానులు) కార్బన్ పరమాణువులు వివిధ రకాల బంధాలు ఏర్పరచడానికి కారణం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 263

ప్రశ్న 5.
ఎలక్ట్రాన్ ను ఉత్తేజపరిచే ఈ శక్తి ఎక్కడి నుండి వస్తుంది?
జవాబు:

  1. సాధారణంగా కార్బన్ పరమాణువు భూస్థాయిలోనే ఉంటుంది.
  2. కాని వేరే పరమాణువులతో బంధమేర్పరచాలనుకొన్నప్పుడు ఉత్తేజిత స్థాయికి చేరడానికి కావలసిన శక్తిని కార్బన్ మరియు ఇతర పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడినపుడు విడుదలయ్యే శక్తిని వినియోగించుకొంటుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 264

ప్రశ్న 6.
కార్బన్ యొక్క నాలుగు ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్లను కలిగి ఉన్న ఆర్బిటాళ్ళు, శక్తి రీత్యా సమానంగా మారుతాయని ఎలా వివరించగలం?
జవాబు:
‘సంకరీకరణం’ అనే దృగ్విషయం ద్వారా దీనిని వివరించవచ్చు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 267

ప్రశ్న 7.
CH4, C2H4 మరియు C2H2 అణువులలోని \(\text { HĈH }\) బంధ కోణములు ఎంతెంత?
జవాబు:
CH4 లోని \(\text { HĈH }\) బంధ కోణం 109.5°. C2H4 లోని \(\text { HĈH }\) బంధ కోణం 120°.
C2H4 లోని \(\text { HĈH }\) బంధ కోణం 180°.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 273

ప్రశ్న 8.
హైడ్రోకార్బన్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కార్బన్, హైడ్రోజన్లను మాత్రమే కలిగియున్న సమ్మేళనాలను హైడ్రోకార్బన్లు అంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 274

ప్రశ్న 9.
అన్ని కర్బన సమ్మేళనాలలో సమాన సంఖ్యలో కార్బన్ (C) మరియు హైడ్రోజన్ (H) పరమాణువులు కలిగి ఉన్నాయా?
జవాబు:
ఉండవు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

10th Class Physical Science Textbook Page No. 277

ప్రశ్న 10.
కార్బన్ ఇతర మూలకాలతో బంధాన్ని ఏర్పరచగలదా?
జవాబు:
కార్బన్ ఇతర మూలక పరమాణువులైన హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్, నైట్రోజన్, సల్ఫర్, పాస్ఫరస్, హాలోజన్లతో బంధాలు ఏర్పరుస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 287

ప్రశ్న 11.
ఉత్ప్రేరకం అంటే ఏమిటో తెలుసా?
జవాబు:
రసాయన చర్యలో పాల్గొనకుండా రసాయన చర్యా వేగాన్ని నియంత్రించే పదార్థాలను ఉత్ప్రేరకాలు అంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 290

ప్రశ్న 12.
ఎస్టర్లు అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ప్రమేయ సమూహం కలిగిన సమ్మేళనాలను ఎస్టర్లు అంటారు.
వీటి సాధారణ ఫార్ములా. R – COO – R’
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 26

10th Class Physical Science Textbook Page No. 292

ప్రశ్న 13.
నిజ ద్రావణం (true solution) అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
1nm కంటే తక్కువ వ్యాసం గల ద్రావిత కణాలు ద్రావణంలో విక్షేపణం చెందడం వల్ల ఏర్పడే ద్రావణాన్ని నిజ ద్రావణం అంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 262

ప్రశ్న 14.
కార్బన్ పరమాణువు యొక్క ఉత్తేజస్థితిలోని జతకూడని 4 ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్లు ఎలా ఉంటాయి?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 27

10th Class Physical Science Textbook Page No. 263

ప్రశ్న 15.
మీథేన్ అణువు (CH4) లో కార్బన్ – హైడ్రోజన్ బంధాలు నాలుగూ ఒకేరకమైనవి మరియు \(\text { HĈH }\) బంధకోణం 109°28′. దీనిని మనం ఎలా వివరించగలం?
జవాబు:
కార్బన్ ఉత్తేజిత స్థాయిలో p- ఆర్బిటాల్ లో మూడు ఒంటరి ఎలక్ట్రానులు మరియు S- ఆర్బిటాల్ లో ఒక ఒంటరి ఎలక్ట్రానను కలిగి ఉంటుంది. ఈ నాలుగు వేలన్సీ ఆర్బిటాళ్ళు వివిధ శక్తులను కలిగి ఉంటాయి. కాబట్టి ఈ ఆర్బిటాళ్ళు సంకరీకరణం చెంది నాలుగు సర్వసమాన ఆర్బిటాళ్లను ఏర్పరుస్తాయి. నాలుగు హైడ్రోజన్ పరమాణువులు కార్బతో కలిసి నాలుగు సర్వసమాన C – H బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి. మరియు ఈ బంధాల మధ్య బంధకోణం 109°28′ ఉంటుంది. (అత్యల్ప వికర్షణ కొరకు)

ప్రశ్న 16.
మీథేన్ అణువులో శక్తిరీత్యా అసమానమైన సంయోజనీయత గల ఎలక్ట్రాన్లు సమానమైన నాలుగు సమయోజనీయతా బంధాలను ఏ విధంగా ఏర్పరుస్తాయి? ఇది ఎలా జరుగుతుంది?
జవాబు:

  1. బంధాలు ఎక్కువ ఏర్పడే కొద్ది శక్తి ఎక్కువ అవడం వలన ఆ అణువు స్థిరంగా ఉంటుంది.
  2. కార్బన్ నాలుగు బంధాలను ఏర్పరిస్తే రెండు బంధాలు ఏర్పడటం కంటే ఎక్కువ శక్తి విడుదలవ్వడం వలన అధిక స్థిరత్వం పొందుతుంది.
  3. 28 ఆర్బిటాల్ మరియు 2p ఆర్బిటాలకు మధ్య శక్తి తేడా తక్కువగా ఉంటుంది. కార్బన్ బంధాన్ని ఏర్పరచాలనుకొన్నపుడు బంధ శక్తి నుంచి లభించే కొద్దిగా శక్తి 28 లోని ఎలక్ట్రాన ను 2p లోకి పంపిస్తుంది. ఈ విధంగా నాలుగు ఒంటరి ఎలక్ట్రానులు ఏర్పడతాయి.
  4. ఈ S మరియు p ఆర్బిటాళ్ళు సంకరీకరణం చెంది నాలుగు సర్వసమాన ఆర్బిటాళ్ళను ఏర్పరుస్తాయి. కాబట్టి వివిధ శక్తులు కలిగిన వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు సంకరీకరణం వలన నాలుగు సర్వసమాన బంధాలను మీథేన్ లో ఏర్పరుస్తాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 269

ప్రశ్న 17.
పెన్సిల్ లో పేపర్ పై చేసే గుర్తులను (రాతను) మీరు ఏవిధంగా అర్థం చేసుకొంటారు?
జవాబు:

  1. పేపర్ పై పెన్సిల్ తో రాసినపుడు గ్రాఫైట్లో గల లోపలి పొరల మధ్య ఆకర్షణ బలాలు విచ్ఛిన్నం అవుతాయి. కాబట్టి విడిపడిన గ్రాఫైట్ పొరలు పేపర్‌పై ఉండిపోతాయి.
  2. అంతేకాకుండా ఈ పెన్సిల్ మార్కింగ్ లను ఎరేజర్ ద్వారా తేలికగా తొలగించవచ్చు. ఎందువలన అనగా గ్రాఫైట్ పొరలు పేపరును గట్టిగా అంటిపెట్టుకొని ఉండవు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 272

ప్రశ్న 18.
రసాయన శాస్త్రంలో కార్బన్, దాని సంయోగ పదార్థాలకు ప్రత్యేకంగా ఒక శాఖను కేటాయించడం సమంజసమేనా? మరే విధమైన మూలకానికి ఇటువంటి ప్రత్యేక శాఖ కేటాయించబడలేదు. దీనిని ఎలా సమర్థిస్తావు?
జవాబు:

  1. మనము జీవించడానికి అవసరమయ్యే పదార్థాలయిన కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రొటీన్లు, న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాలు, లిపిడ్లు, హార్మోన్లు మరియు విటమిన్లు అన్నీ కార్బనను కలిగి ఉన్నాయి.
  2. మన శరీరంలో జరిగే జీవక్రియలలో కూడా కర్బన సమ్మేళనాలు ప్రధానపాత్ర వహిస్తున్నాయి.
  3. మనకు ప్రకృతి నుంచి లభించే ఆహారము; అనేక మందులు, నూలు, ఉన్ని వంటి వస్త్రాలు, పెట్రోలియం, సహజ వాయువు వంటి ఇంధనాలు అన్నీ కర్బన సమ్మేళనాలు.
  4. కృత్రిమ వస్త్రాలు, ప్లాస్టిక్ లు, కృత్రిమ రబ్బరు అన్నీ కర్బన సమ్మేళనాలు.
  5. ఈ విధంగా ఇన్ని రంగాలలో ఉపయోగపడుతున్న కార్బన్ సమ్మేళనాలకు ప్రత్యేక విభాగాన్ని ఏర్పరచుట ఖచ్చితంగా సరియైన నిర్ణయం

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

10th Class Physical Science Textbook Page No. 276

ప్రశ్న 19.
కింద ఇవ్వబడిన రెండు. హైడ్రోకార్బన్స్ నిర్మాణాలను పరిశీలించండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 28
i) పై నిర్మాణాలలో ఏం తేడాను గమనించారు?
జవాబు:
ఆ రెండు వేరు వేరు సమ్మేళనాలు. (a) బ్యూటేన్ (b) 2-మిథైల్ ప్రోపేన్ లేదా ఐసో బ్యూటేన్.

ii) (a) మరియు (b) నిర్మాణాలలో ఎన్ని కార్బన్, హైడ్రోజన్ పరమాణువులు ఉన్నాయి ?
జవాబు:
(a) మరియు (b) నిర్మాణాలలో నాలుగు కార్బన్, పది హైడ్రోజన్ పరమాణువులు కలవు.

iii) (a) మరియు (b) ల అణుఫార్ములా రాయండి. అవి ఒకే విధంగా ఉన్నాయా?
జవాబు:
C4H10 అవును. ఒకే విధంగా ఉన్నాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 285

ప్రశ్న 20.
ఏదేని సమ్మేళనం పేరును చెబితే, దాని నిర్మాణాన్ని మనం గీయగలమా?
జవాబు:

  1. రూట్ పదం నుంచి ప్రధాన గొలుసులో కర్బన పరమాణువులను రాసుకోవాలి.
  2. ఇచ్చిన పేరు ఆధారంగా ఎడమ నుంచిగాని కుడి నుంచి గాని కర్బన పరమాణువులను లెక్కించాలి.
  3. ప్రతిక్షేపకాలను పేరులో ఇచ్చిన విధంగా కర్బన పరమాణువులపై ప్రతిక్షేపించుకోవాలి.
  4. ప్రమేయ సమూహం ఫార్ములాలు ఇచ్చిన పేరు బట్టి రాసుకోవాలి.
  5. కార్బన్ యొక్క చతుర సంయోజకత దృష్టిలో పెట్టుకొని వాటి యొక్క సంయోజకతను హైడ్రోజన్లతో సంతృప్తి పరచాలి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 286

ప్రశ్న 21.
అప్పుడప్పుడు గ్యాసు లేదా కిరోసిన్ స్టవ్ పైన వంట చేస్తున్నప్పుడు వంట పాత్రలపై నల్లని మసి ఏర్పడుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
బర్నర్ లేదా స్టవ్ కు సంబంధించిన గాలి రంధ్రాలు మలినాలతో మూసుకొని పోవడం వలన ఇంధన వాయువులు పూర్తిగా మండవు. అందువలన పూర్తిగా మండని కార్బన్ వంట పాత్రలపై ఏర్పడటం వలన వంటపాత్రలు నల్లగా అవుతాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 288

ప్రశ్న 22.
వాహనాలు నడిపే వ్యక్తులు మద్యం తీసుకొన్నారా లేదా అని పోలీసులు ఎలా కనుగొంటారో మీకు తెలుసా?
జవాబు:

  1. పోలీస్ అధికారి అనుమానిత డ్రైవర్‌ను పొటాషియం డై క్రోమేట్ (K2Cr2O7) స్ఫటికాలు కలిగిఉన్న ఒక ప్లాస్టిక్ సంచిలోకి, ఒక గుర్తించగల పరికరం యొక్క మౌత్ పీస్ ద్వారా ఊదమంటారు.
  2. అతను ఊదిన గాలిలో ఇథనోల్ ఉంటే అది K2Cr2O7 మంచి ఆక్సీకరణి అవుటచే వెంటనే ఇథనాల్ మరియు ఇథనోయిక్ ఆమ్లంగా మారిపోతుంది.
  3. అంతేకాకుండా నారింజరంగులోని Cr2O72- అయాన్ ఈ ఆక్సీకరణ ప్రక్రియ వలన ఆకుపచ్చని Cr3+ అయాన్లుగా మారుతుంది.
  4. గొట్టంలో ఎంతభాగం ఆకుపచ్చని రంగులో మారుతుందో దాని ఆధారంగా సేవించిన ఆల్కహాల్ పరిమాణాన్ని లెక్కిస్తారు.
  5. ఇంతేకాకుండా పోలీసులు IR వర్ణపటాల ద్వారా C – OH, C – H మరియు CH3 – CH2 – OH బంధాలను లెక్కించడం ద్వారా కూడా ఆల్కహాల్ పరిమాణాన్ని కనుగొంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 266

ప్రశ్న 23.
ఒక ఏకబంధం మరియు ఒక త్రిబంధం ఏర్పరచగల కార్బన్ సామర్థ్యాన్ని మీరేవిధంగా వివరిస్తారు?
జవాబు:
1) ఈజైన్ ఎసిటిలీన్ (C2H2) అణువును ఉదాహరణ తీసుకొని ఒక ఏకబంధం మరియు ఒక త్రిబంధాన్ని కార్బన్ ఎలా ఏర్పరుస్తుందో వివరించవచ్చు.
2) ఎసిటిలీన్ అణువులోని రెండు కార్బన్ పరమాణువుల మధ్య ఒక త్రిబంధం ఉంటుంది.
3) పరమాణువు యొక్క చతుర సంయోజనీయతను సంతృప్తపరచడానికి ప్రతి కార్బన్ పరమాణువు ఒక హైడ్రోజన్ తో బంధాన్ని ఏర్పరుస్తుంది
(H – C ≡ C – H).
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 29

4) ఎసిటిలీన్ (C2H2) అణువులో రెండు కార్బన్, రెండు హైడ్రోజన్ పరమాణువులున్నాయి.
5) ఉత్తేజిత స్థితిలో ప్రతి కార్బన్ పరమాణువులో ఒక S – ఆర్బిటాల్ (2s) మరియు ఒక p – ఆర్బిటాల్ (2px) కలవటం వలన sp సంకరీకరణం జరిగి రెండు సర్వసమానమైన sp ఆర్బిటాళ్ళు ఏర్పడతాయి.
6) ప్రతి కార్బన్ పరమాణువు రెండు సంకరీకరణం చెందని p – ఆర్బిటాళ్ళు (2px, 2py) కలిగి ఉంటుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 30
7) ఒక కార్బన్ లోని sp సంకర ఆర్బిటాల్ మరో కార్బన్ లోని sp సంకర ఆర్బిటాల్ తో అతిపాతం చెందటం వలన sp – sp సిగ్మా బంధం ఏర్పడుతుంది.
8) కార్బన్లో గల మరో sp ఆర్బిటాల్, హైడ్రోజన్ పరమాణువు యొక్క S – ఆర్బిటాల్ లో అతిపాతం చెందడం వలన రెండు S – sp సిగ్మా బంధాలు ఏర్పడతాయి.
9) కార్బన్ పరమాణువులో ఉండే సంకరీకరణం చెందని p ఆర్బిటాల్, వేరొక కార్బన్ పరమాణువులోని p ఆర్బిటాల్ లో అతిపాతం చెందడం వలన రెండు π బంధాలు ఏర్పడతాయి. ( πpy – py మరియు πpz – pz).
10) అందుచేత ఈథేన్ పరమాణువు (H – C = C – H) లో 3 సిగ్మా బంధాలు, రెండు IT బంధాలు ఉంటాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 267

ప్రశ్న 24.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 31
క్రమంలో కార్బన్ పరమాణు కేంద్రకాల మధ్యగల బంధ దూరాన్ని, బంధ శక్తులను ఊహించగలరా? వివరించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 32
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 33

10th Class Physical Science Textbook Page No. 293

ప్రశ్న 25.
జిడ్డుగా నున్న బట్టపై సబ్బు కణాలు జరిపే చర్య ఏమిటి?
జవాబు:

  1. సబ్బు లేదా డిటర్జెంట్లు నూనె మరియు మలినాలను నీటిలోకి వచ్చేటట్లు చేస్తాయి. ఈ విధంగా బట్టలను శుభ్రపరుస్తాయి.
  2. సబ్బులో ఒక చివర ధృవంగా, మరొక చివర ధృవరహితంగాను ఉంటుంది.
  3. ధృవపు చివర హైడ్రోఫిలిక్ గాను, ధృవరహిత చివర హైడ్రోఫోబి గాను ఉంటుంది.
  4. ధృవరహిత చివర హైడ్రోఫోబిక్ గా ఉండటం వలన ఇది గ్రీజు లేదా నూనె చేత ఆకర్షించబడుతుంది.
  5. సబ్బుని నీటిలో కరిగిస్తే హైడ్రోఫోబిక్ చివర మలినాలు గ్రీజు లేక మలినాలను అతుక్కొని వాటిని నీటి నుంచి తొలగిస్తాయి.
  6. హైడ్రోఫోబిక్ చివర మరియు గ్రీజు కణాల వైపుకు కదులుతాయి.
  7. హైడ్రోఫోబిక్ చివర మలిన కణాలకు అతుక్కొని మలిన కణాలను బయటకు లాగడానికి ప్రదర్శిస్తాయి.
  8. సబ్బు అణువులు మలిన కణాల చుట్టూ చేరి గోళాకృత నిర్మాణాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. దీనిని మిసిలి అంటారు.
  9. ఈ మిసిలిలు కొల్లాడయిల్ ద్రావణంలోని కణాలలాగ నీటి అడుగున ఉండి పోతాయి.
  10. వివిధ రకాల మిసిలిలు ఒకదానిలో ఒకటి అయాన్ – అయాన్ బలాల చేత వికర్షించబడటం వలన అవక్షేపాన్ని ఏర్పరచవు.
  11. కాబట్టి మిసిలిలో ఉన్న మలిన పదార్థాలను తేలికగా తొలగించవచ్చు.
  12. ఈ విధంగా సబ్బు మిసిలిలు నీటిలో కరిగి బట్టలలోని మలినాలను తొలగిస్తాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు

పరికరాల జాబితా

పరీక్షనాళికలు, నీటి తొట్టె, బున్సెన్ బర్నర్, ఇథనోల్, ఎసిటికామ్లం , గాఢ సల్ఫ్యూరికామ్లం, బంతి-పుల్లల నమూనాలు

10th Class Physical Science 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
కింది నిర్మాణాత్మక ఫార్ములాలను పరిశీలించి, వాటి పేర్లను మీ నోట్ బుక్ లో రాయండి.
1) CH3 – CH2 – CH = CH2
జవాబు:
బ్యూట్-1-ఈన్

2)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 21
జవాబు:
2-మిథైల్ బ్యూటేన్

3) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3
జవాబు:
హెక్సేన్

4)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 22
జవాబు:
3-మిథైల్, బ్యూట్-1-ఈన్

5) CH3 – C ≡ CH
జవాబు:
ప్రొప్-1-ఐన్

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 2.
కింది కర్బన సమ్మేళనాల పేర్లను చదివి, వాటి నిర్మాణాత్మక ఫార్ములాలను మీ నోటు పుస్తకంలో రాయండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 23

కృత్యం – 3

ప్రశ్న 3.
ఎస్టరీకరణ చర్యను కృత్యం ద్వారా వివరించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 24

  1. ఒక పరీక్షనాళికలో 1 మి.లీ ఇథనోలు (అబ్సల్యూట్ ఆల్కహాల్) మరియు 1 మి.లీ. గడ్డకట్టిన ఎసిటిక్ ఆమ్లం (glacial acetic acid) అలాగే కొన్ని చుక్కల గాఢ సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లాన్ని తీసుకోండి.
  2. నీటితొట్టిలో వేడి చేయండి లేదా వేడి నీటిని కలిగి ఉన్న బీకర్ లో కనీసం 5 నిమిషాలు పటంలో చూపిన విధంగా ఉంచండి.
  3. 20-50 మి.లీ. నీరుగల బీకరులోనికి వెచ్చగా ఉండే ఈ ద్రావణాన్ని కలపండి.

గమనించినది :
ఒక మంచి తియ్యని వాసనగల ద్రావణం ఏర్పడటం గమనించవచ్చు.

ఫలితం :
ఏర్పడిన పదార్థమే ఎస్టరు. ఈ చర్యనే ఎస్టరీకరణ చర్య అంటారు.

కృత్యం – 4

ప్రశ్న 4.
మిసిలీ తయారీ విధానమును వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 12th Lesson కార్బన్ – దాని సమ్మేళనాలు 25

  1. 10 మి.లీ. ల చొప్పున నీటిని రెండు పరీక్షనాళికలలో తీసుకొనుము.
  2. రెండింటిలోను ఒక చుక్క వంటనూనెను కలిపి వాటికి A మరియు B అనే లేబుల్స్ అంటించవలెను.
  3. B పరీక్షనాళికకు కొన్ని చుక్కల సబ్బు ద్రావణాన్ని కలపవలెను.
  4. రెండు పరీక్షనాళికలను కొంత సమయం పాటు తీవ్రంగా కుదపవలెను.
  5. కుదపడం ఆపిన వెంటనే రెండు పరీక్షనాళికలలో నూనె, నీటి పొరలు ఏర్పడవు.
  6. కొంతసేపు పరీక్షనాళికలను కదపకుండా ప్రక్కన ఉంచండి.
  7. B పరీక్షనాళికలో నూనె పొర వేరు చేయబడుతుంది. దీనికి కారణం, దానిలో సబ్బు ద్రావణం ఉండటం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 8th Lesson మూలకాల రసాయన బంధం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 8th Lesson Questions and Answers రసాయన బంధం

10th Class Physical Science 8th Lesson రసాయన బంధం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
రెండు పరమాణువుల మధ్య ఎలాంటి బంధం ఏర్పడుతుంది అనే దానిని నిర్ణయించే అంశాలను పేర్కొనండి. (AS1)
(లేదా)
రెండు పరమాణువుల మధ్య ఏర్పడు బంధంను నీవెలా గుర్తిస్తావో వివరించుము.
జవాబు:
రెండు పరమాణువుల మధ్య ఎలాంటి బంధం ఏర్పడుతుంది అనే దానిని నిర్ణయించే అంశాలు :

  1. పరమాణువుల మధ్య ఆకర్షణ లేక వికర్షణ బలాలు.
  2. వేలన్సీ కక్ష్యలో గల ఎలక్ట్రానులు (వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్స్).

ప్రశ్న 2.
సంయోజక ఎలక్ట్రాన్లకు, సంయోజకతకు గల తేడా ఏమిటి? (AS1)
(లేదా)
వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులకు, సంయో ,ఒకతకు మధ్యగల భేదంను వివరించుము.
జవాబు:
సంయోజక ఎలక్ట్రాన్లు :

  1. ఒక పరమాణువు యొక్క చిట్టచివరి కర్పరంలో గల ఎలక్ట్రానుల సంఖ్యను సంయోజక ఎలక్ట్రాన్లు అంటారు.
  2. సోడియం పరమాణువు యొక్క పరమాణు సంఖ్య (Z = 11). దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 2, 8, 1.
  3. మొదటి కర్పరంలోని ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 2, రెండవ కర్పరంలోని ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 8, మూడవ కర్పరం అనగా చివరి కర్పరంలోని ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 1. కనుక సోడియం పరమాణువులోని సంయోజక ఎలక్ట్రాన్లు 1.

సంయోజకత :

  1. ఒక మూలక పరమాణువు ఎన్ని ఇతర పరమాణువులతో బంధంలో పాల్గొనగలదో తెలిపే సంఖ్యను ఆ మూలకం యొక్క సంయోజకత అంటారు.
  2. క్లోరిన్ పరమాణు సంఖ్య (Cl = 17).
    దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s²2s² 2px² 2py² 2pz² 2px² 2py² 2p2¹.
  3. దీనిలో వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య 7. కానీ ఇది అష్టక విన్యాసం కొరకు ఒక పరమాణువుతో బంధం ఏర్పరచుకోగలదు.
  4. కావున క్లోరిన్ పరమాణువు సంయోజనీయత 1.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది లూయిస్ గుర్తు ఏ సమ్మేళనానికి ఉంటుంది? (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 1
జవాబు:
ఈ లూయిస్ గుర్తు నీలి సమ్మేళనానికి ఉంటుంది.
a) Y మూలకముపై ఎన్ని వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులున్నాయి?
b) ‘Y’ యొక్క వేలన్సీ ఎంత?
జవాబు:
2

c) ‘X’ యొక్క వేలన్సీ ఎంత?
జవాబు:
1

d) ఆ అణువులో ఎన్ని సంయోజనీయ బంధాలున్నాయి?
జవాబు:
2

e) X మరియు Y లకు సరియైన పేర్లు సూచించండి.
జవాబు:
X – అనేది హైడ్రోజన్ మరియు Y – అనేది ఆక్సిజన్. ఏర్పడిన అణువు H2O.

ప్రశ్న 4.
బాహ్యకక్ష్యలో ఉన్న ఎలక్ట్రానులు మాత్రమే బంధంలో పాల్గొంటాయి? లోపలి కక్ష్యలో ఎలక్ట్రాన్లు పాల్గొనవు. ఎందుకు? (AS1)
జవాబు:

  1. పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడి అణువులుగా మారునప్పుడు, పరమాణువులలోని చివరి కర్పరంలో గల ఎలక్ట్రానులు మాత్రమే ప్రభావితం అవుతాయి.
  2. పరమాణువులలోని లోపలి కర్పరంలో గల ఎలక్ట్రానులు గానీ, వాటి కేంద్రకాలుగానీ ప్రభావితం కావు.
  3. పరమాణువులలోని లోపలి కర్పరంలో గల ఎలక్ట్రానులు కేంద్రకంచే బలంగా ఆకర్షింపబడి ఉండుట వలన అవి రసాయన బంధంలో పాల్గొనవు.
  4. కనుక, బాహ్యకక్ష్యలోని ఎలక్ట్రానులు మాత్రమే బంధంలో పాల్గొంటాయి. లోపలి కక్ష్యలోని ఎలక్ట్రాన్లు పాల్గొనవు.

ప్రశ్న 5.
ఎలక్ట్రాన్ మార్పిడి సిద్ధాంతం ప్రకారం సోడియంక్లోరైడ్ మరియు కాల్షియంఆక్సెడ్ ఏర్పాటును వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
కోసల్స్ సిద్ధాంతం ప్రకారం ఏవైనా రెండు సమ్మేళనాలు ఏర్పడుటను వివరింపుము.
జవాబు:
సోడియంక్లోరైడ్ ఏర్పడుట (Nacl) :

  1. సోడియం మరియు క్లోరిన్ మూలక పరమాణువులు సంయోగం చెందడం వలన సోడియం క్లోరైడ్ అణువు ఏర్పడుతుంది.
  2. సోడియం పరమాణువు తన బాహ్య కక్ష్యలో అష్టకంను పొందుటకు ఒక ఎలక్ట్రాన్‌ను కోల్పోయి Na+ అయాన్‌గా ఏర్పడడం ద్వారా నియాన్ (Ne) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని పొందుతుంది.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 2
  3. క్లోరిన్ పరమాణువు దాని చివరి కక్ష్యలో అష్టకంను పొందటానికి దానికి 1 ఎలక్ట్రాను అవసరం. కావున సోడియం కోల్పోయిన ఆ ఎలక్ట్రాను గ్రహించి Cl అయాగా ఏర్పడటం ద్వారా ఆర్గాన్ (Ar) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంను పొందుతుంది.
  4. AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 3
  5. సోడియం (Na) మరియు క్లోరిన్ (CU) పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రాన్ మార్పిడి వలన ఏర్పడిన Na+ మరియు Cl అయాన్ల మధ్య స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలాల వల్ల అవి రెండూ పరస్పరం ఆకర్షణకు గురై సోడియం క్లోరైడ్ NaCl అనే క్రొత్త సంయోగ పదార్థం ఏర్పడుతుంది.
    2. Na++ Cl → Na+Cl(లేదా) Nacl

కాల్షియం ఆక్సైడ్ ఏర్పడుట (CaO) :

  1. కాల్షియం మరియు ఆక్సిజన్ మూలక పరమాణువులు సంయోగం చెందడం వలన కాల్షియం ఆక్సెడ్ అణువు ఏర్పడుతుంది.
  2. కాల్షియం పరమాణువు (Z = 20), ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము (2, 8, 8, 2).
  3. తన బాహ్యకక్ష్యలో అష్టకంను పొందుటకు రెండు ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయి Ca2+ అయానుగా మారుతుంది.
  4. ఆక్సిజన్ పరమాణువు (Z = 8). ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము (2, 6).
  5. తన బాహ్యకక్ష్యలో అష్టకంను పొందుటకు రెండు ఎలక్ట్రానులను గ్రహించి O2- అయానుగా మారుతుంది.
  6. కాల్షియం (Ca) మరియు ఆక్సిజన్ (O) పరమాణువుల మధ్య ఎలక్ట్రాన్ల మార్పిడి వలన ఏర్పడిన Ca2+ మరియు O2- అయాన్ల మధ్య స్థిర విద్యుదాకర్షణ బలాల వల్ల అవి రెండూ పరస్పరం ఆకర్షణకు గురై కాల్షియం ఆక్సైడ్ (Ca0) అనే కొత్త సంయోగ పదార్థం ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 6.
A, B మరియు C అనేవి వరుసగా పరమాణు సంఖ్య 6, 11 మరియు 17 గల మూలకాలు. అయిన (AS1)
i) ఏవి అయానిక బంధాన్ని ఏర్పరచవు? ఎందుకు?
జవాబు:
‘A’ అయానిక బంధమును ఏర్పరచదు. దాని వేలన్సీ ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 4. 4 ఎలక్ట్రానులను కోల్పోవడం గాని లేదా. గ్రహించడం గాని కష్టము. అందువలన A మూలకము అయానిక బంధాన్ని ఏర్పరచదు.

ii) ఏవి సంయోజనీయ బంధం ఏర్పరచవు? ఎందుకు?
జవాబు:
‘B’ సంయోజనీయ బంధాన్ని ఏర్పరచదు. దాని వేలన్సీ ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 1. అందువలన ‘B’ మూలకము ” ఎలక్ట్రానులను దానం చేసి అయానుగా మారడం సులభం. కనుక అది అయానిక బంధమును ఏర్పరచును.

iii) ఏవి అయానిక మరియు సంయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరచగలవు?
జవాబు:
‘C’ మూలకము అయానిక మరియు సంయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరచగలదు.

ప్రశ్న 7.
అణువుల యొక్క బంధశక్తులు, బంధకోణాలు, వాని రసాయన ధర్మాలను అంచనా వేయడంలో ఏ విధంగా ఉపయోగపడతాయి? (AS1)
(లేదా)
అణువుల యొక్క రసాయన ధర్మాలను ఏవిధముగా బంధశక్తులు, బంధకోణాలు ప్రభావితం చేస్తాయో వివరింపుము.
జవాబు:

  1. ఒక మోల్ H – H బంధాలను విచ్చేదన చేయడానికి 436 KJ బంధశక్తి అవసరమౌతుంది.
  2. ఒక మోల్ Cl – Cl బంధాలను విచ్ఛేదన చేయడానికి 243 KJ బంధశక్తి అవసరమౌతుంది.
  3. పై విలువలను బట్టి H2 యొక్క ద్రవీభవన, బాష్పీభవన ఉష్ణోగ్రతలు Cl2 కన్నా ఎక్కువగా ఉండవచ్చని అంచనా వేయవచ్చు.
  4. అలాగే H – H బంధదూరం 0.74A° మరియు Cl – Cl బంధదూరం 1.95 A°.
  5. కనుక బంధదూరం తగ్గిన కొద్దీ బంధశక్తి ఎక్కువగా ఉంటుందని, బంధదూరం పెరిగిన కొద్దీ బంధశక్తి తక్కువగా ఉండవచ్చని అంచనా వేయవచ్చు.

ప్రశ్న 8.
అయానిక సమ్మేళనాలతో పోల్చినపుడు, సమయోజనీయ సమ్మేళనాలు, అల్ప ద్రవీభవన స్థానాలను కల్గి ఉండటానికి కారణాలను ఊహించండి. (AS2)
(లేదా)
సమయోజనీయ సమ్మేళనాలు అల్ప ద్రవీభవన స్థానాలను కలిగి ఉండుటకు గల కారణాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. అయానిక సమ్మేళనాలు స్పటిక ఘనపదార్థాలు. అందువలన ఇవి అధిక ద్రవీభవన స్థానాలను కలిగి ఉంటాయి.
  2. అయానిక సమ్మేళనాలతో పోల్చినపుడు, సమయోజనీయ సమ్మేళనాలు అల్ప ద్రవీభవన స్థానాలను కలిగి ఉంటాయి.
  3. దీనికి కారణము :
    1) సంయోజనీయ పదార్థాలలోని అణువులు బలహీనమైన వాండర్ వాల్ బలాలు లేక ద్విధృవ – ద్విధృవ ఆకర్షణ బలాలతో నిర్మితాలై ఉండడమే.
    2) ఈ విధమైన అణువులను వేరుజేయడానికి చాలా తక్కువ శక్తి అవసరము.
    3) అల్ప ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రతల వద్ద పరమాణువుల మధ్యనున్న, బంధాలు విడదీయబడతాయి.
    4) అందువలన అల్ప ద్రవీభవన స్థానాలను కలిగి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 9.
సమయోజనీయ సమ్మేళనాల ధర్మాలకు, ఉపయోగాలకు సంబంధించిన సమాచారంను సేకరించండి. ఒక నివేదికను తయారు చేయండి. (AS4)
(లేదా)
సమయోజనీయ సమ్మేళనాల ధర్మాలను, ఉపయోగాలను చూపు నివేదికను తయారుచేయుము.
(లేదా)
సమయోజనీయ సమ్మేళనాల రెండు ధర్మాలు మరియు రెండు ఉపయోగాలను తెలపండి.
జవాబు:
నివేదిక
సమయోజనీయ సమ్మేళనాల ధర్మాలు :

  1. అయానిక ఘన పదార్థాల్లోలాగా కాకుండా సమయోజనీయ సంయోగపదార్థాలు వివిక్త అణువులుగా ఉంటాయి. ఆ అణువుల మధ్య వాండర్ వాల్స్ బలాల ద్వారా ఆకర్షణ ఉంటుంది. అందుకే సమయోజనీయ పదార్థాలు ఘన, ద్రవ, వాయు స్థితి, మూడు స్థితుల్లో ఉంటాయి. ఉదా : I2 (ఘన), Br2 (ద్రవ), Cl2 (వాయు).
  2. సమయోజనీయ సంయోగ పదార్థాలకు సాధారణంగా తక్కువ బాష్పీభవన, ద్రవీభవన స్థానాలుంటాయి. అయితే డైమండ్ లాంటి త్రిమితీయ నెట్ వర్క్ నిర్మాణాలున్న పదార్థాలకు అధిక ద్రవీభవన, బాష్పీభవన స్థానాలుంటాయి.
  3. సాధారణంగా సమయోజనీయ సంయోగ పదార్థాలు చాలా బలహీనమైన విద్యుద్వాహకాలు లేదా అవిద్యుద్వాహకాలు. గ్రాఫైట్ లాంటి విద్యుద్వాహకాలు అరుదుగా ఉంటాయి.
  4. సమయోజనీయ సంయోగ పదార్థాలు ధ్రువ ద్రావణాల్లో సాధారణంగా కరుగవు. అయితే బెంజీన్, కార్బన్ టెట్రాక్లోరైడ్ వంటి అధ్రువ ద్రావణాల్లో కరుగుతాయి.
  5. సమయోజనీయ బంధాలు దిశాత్మకం కాబట్టి సమయోజనీయ సంయోగ పదార్థాలకు స్థిరమైన ఆకృతులుంటాయి.

సమయోజనీయ సమ్మేళనాల ఉపయోగాలు :

  1. మన శరీరంలో 99% సమయోజనీయ సమ్మేళనాలు ఉన్నాయి.
  2. నీరు సమయోజనీయ సమ్మేళనము. నీటి యొక్క వివిధ ఉపయోగాలు మనకు తెలిసినవే.
  3. మనకు వివిధ రకాలుగా ఉపయోగపడే పంచదార, వివిధ రకాల ఆహార పదార్థాలు అన్నీ సమయోజనీయ సమ్మేళన పదార్థాలే.

ప్రశ్న 10.
ఈ క్రింది అణువులలో ఎలక్ట్రాన్ల అమరికను చూపే పటాలను గీయండి. (AS5)
a) కాల్షియం ఆక్సెడ్ (CaO) b) నీరు (H2O) c) క్లోరిన్ (Cl2)
లేదా
ఎలక్ట్రాను చుక్క పద్ధతి ద్వారా CaO, H2O, Cl2 అణువులు ఏర్పడుటను చూపుము.
జవాబు:
a) కాల్షియం ఆక్సైడ్ (CaO) :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 4

b) నీటి అణువు (H2O) :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 5
ఒక ఆక్సిజన్ పరమాణువు, రెండు హైడ్రోజన్ పరమాణువులతో కలిసి నీటి అణువు ఏర్పడుతుంది.

c) క్లోరిన్ అణువు (Cl2) :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 6

ప్రశ్న 11.
లూయిస్ గుర్తును ఉపయోగించి H2O అణువును ఎలా సూచిస్తారు? (AS5)
జవాబు:

  1. నీటి అణువులో రెండు O – H ఏక సంయోజనీయ బంధాలు ఉంటాయి.
  2. ఆక్సిన్ (8O) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 2, 6.
  3. హైడ్రోజన్ (1H) ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1.
  4. ఆక్సిజన్ పరమాణువు అష్టక విన్యాసం పొందాలంటే, దానికి మరో రెండు ఎలక్ట్రానులు అవసరం.
  5. కాబట్టి ఆక్సిజన్ పరమాణువు దాని చివరి కక్ష్యలో ఉన్న ఎలక్ట్రాన్లను రెండు హైడ్రోజన్ పరమాణువులలో గల ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాతో పంచుకోవడం వలన H2O అణువు ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 7

ప్రశ్న 12.
క్రింది ఇవ్వబడిన అణువులను లూయిస్ గుర్తు ద్వారా సూచించండి. (AS5)
a) బెరీలియం b) కాల్షియం c) లిథియం
జవాబు:
a) బెరీలియం :
బెరీలియం పరమాణువు సంఖ్య (Z = 4). దీని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 2, 2. బాహ్యకర్పరంలోని ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య 2. లూయిస్ గుర్తు ద్వారా దీనిని క్రింది విధంగా సూచించవచ్చు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 8

b) కాల్షియం :
కాల్షియం పరమాణు సంఖ్య (Z = 20). దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 2, 8, 8, 2. మొదటి కర్పరంలో 2, రెండవ కర్పరంలో 8, మూడవ కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులు ఉంటాయి. చివరి కర్పరంలోని 2 ఎలక్ట్రానులు ఉంటాయి. ఆ 2 ఎలక్ట్రానులను లూయిస్ గుర్తు ద్వారా క్రింది విధంగా సూచించవచ్చు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 9

c) లిథియం :
లిథియం పరమాణు సంఖ్య (Z = 3). దీని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం (2, 1). మొదటి కర్పరంలోని ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య 2. రెండవ కర్పరంలోని ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య 1. దీనిని లూయిస్ గుర్తు ద్వారా క్రింది విధంగా సూచించవచ్చు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 10

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 13.
క్రింది అణువులను లూయీస్ గుర్తు ద్వారా సూచించండి. (AS5)
a) బ్రోమిన్ వాయువు (Br2)
b) కాల్షియం క్లోరైడ్ (CaCl2)
c) కార్బన్ డై ఆక్సెడ్ (CO2)
d) పై మూడు అణువులలో ఏది ద్విబంధం కలిగి ఉంటుంది?
జవాబు:
a) బ్రోమిన్ వాయువు (Br2):
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 11

b) కాల్షియం క్లోరైడ్ (CaCl2) :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 12

c) కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ (CO2):
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 13

d) CO2 నందు ద్విబంధం కలదు.

ప్రశ్న 14.
నైట్రోజన్ మరియు హైడ్రోజన్ చర్య పొంది అమ్మోనియా ఏర్పరుస్తుంది.
కార్బన్, హైడ్రోజన్లతో బంధంలో పాల్గొని (CH4) మీథేన్ అణువు ఏర్పరుస్తుంది.
పైన తెల్పబడిన రెండు చర్యలలో
ఎ) చర్యలో పాల్గొన్న ప్రతి పరమాణువు యొక్క వేలన్సీ ఎంత? (AS1)
బి) ఏర్పడిన పదార్థాల యొక్క రసాయన ఫార్ములా ఏమిటీ.? (AS5)
జవాబు:
ఎ) నైట్రోజన్ మరియు హైడ్రోజన్ చర్య పొంది అమ్మోనియా (NH3) ను ఏర్పరుచును.
ఇందులో నైట్రోజన్ వేలన్సీ – 3; హైడ్రోజన్ వేలన్సీ – 1
కార్బన్, హైడ్రోజన్తో బంధంలో పాల్గొని మీథేన్ (CH4) అణువును ఏర్పరచును.
ఇందులో కార్బన్ వేలన్సీ – 4; హైడ్రోజన్ వేలన్సీ – 1

బి) 1) నైట్రోజన్, హైడ్రోజన్ తో చర్యనొంది అమ్మోనియాను ఏర్పరచును.
N2 + 3H2 → 2NH3

2) కార్బన్, హైడ్రోజన్ తో చర్యనొంది మీథేన్ ను ఏర్పరుచును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 14

ప్రశ్న 15.
లూయిస్ చుక్కల నిర్మాణం, పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడే విధానాన్ని అవగాహన చేసుకోవడంలో ఏ విధంగా ఏర్పడుతుంది? (AS6)
(లేదా)
అణువులు ఏర్పాటును అర్థం చేసుకోవడంలో లూయీస్ చుక్కల నిర్మాణం యొక్క పాత్రను నీవెలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

  1. మూలక పరమాణువు యొక్క వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులను పట రూపంలో చూపించే పద్ధతి లూయిస్ చుక్కల నిర్మాణం.
  2. పరమాణు కేంద్రకాన్ని లోపలి క్యలోని ఎలక్ట్రాన్లను. ఆ మూలకం యొక్క గుర్తు ద్వారా మరియు పరమాణు బాహ్యకక్ష్యలోని ఎలక్ట్రాన్లను చుక్కలతో (.) లేదా క్రాస్ గుర్తు (x) తో సూచించే పద్ధతిని ‘లూయిస్ గుర్తు’ లేదా ‘లూయిస్ ఎలక్ట్రాన్ చుక్కల నిర్మాణం’ అంటారు.
  3. లూయిస్ ఎలక్ట్రాన్ చుక్కల నిర్మాణం ద్వారా మూలకపు వేలన్సీ కర్షరంలో ఎన్ని ఎలక్ట్రానులు ఉన్నాయో తెలుసుకోవచ్చు.
  4. దీని వల్ల మూలక పరమాణువు అయానిక బంధంలో పాల్గొంటుందా, సమయోజనీయ బంధంలో పాల్గొంటుందా అనే విషయాన్ని తెలుసుకోవచ్చు.

ప్రశ్న 16.
అష్టక సిద్ధాంతం అనగానేమి? మూలకాల రసాయన ధర్మాలను వివరించడంలో అష్టక సిద్ధాంతం యొక్క పాత్రను నీవు ఎలా అభినందిస్తావు? (AS5)
(లేదా)
మూలకాల రసాయన ధర్మాలను వివరించుటలో అష్టక నియమం యొక్క పాత్రను నీవెలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:
అష్టక నియమం :
మూలకాలకు చెందిన పరమాణువులు తమ బాహ్య కక్ష్యలో ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్లు మిగిలి ఉండేలా రసాయనిక మార్పు చెందటానికి ప్రయత్నిస్తాయి.

  1. అయాను లేక పరమాణువు అనేది తన చివరి కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులు కలిగి ఉండి స్థిరత్వం కొరకు ప్రయత్నం చేయడం వలన రసాయన బంధం అనే ప్రక్రియ ద్వారా చాలా అణువులు ఏర్పడటానికి మార్గం సుగమమయింది.
  2. పరమాణువులు కొంత శక్తిని కోల్పోయి అణువులుగా మారి స్థిరత్వం పొందటానికి అష్టక నియమమే కారణం.
  3. మూలకాలు రసాయనికంగా చురుకుగా ఉండేవి తమ చివరి కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రానులను కలిగి ఉండవు.
  4. మూలకాలు చివరి కర్పరంలో అష్టకాన్ని పొంది స్థిరత్వాన్ని పొందుతాయి.

ప్రశ్న 17.
ఈ క్రింది అణువులు ఏర్పడే విధానంను వేలన్సీ బంధ సిద్దాంతం ఆధారంగా వివరించండి. (AS1)
a) N2 అణువు b) O2 అణువు
(లేదా)
వేలన్సీ బంధ సిద్ధాంతం పరముగా N2, O2 అణువులు ఏర్పడు విధానంను వివరించుము.
జవాబు:
a) N, అణువు ఏర్పడే విధానం – వేలన్సీ బంధ సిద్ధాంతం ఆధారంగా :

  1. నైట్రోజన్ యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2px¹ 2py¹ 2pz¹.
  2. ఒక నైట్రోజన్ పరమాణువులోని px ఆర్బిటాల్, మరొక నైట్రోజన్ పరమాణువులోని px ఆర్బిటాల్ తో అక్షంపై అతిపాతం చెందడం వల్ల (px – px) σ బంధం ఏర్పడుతుంది.
  3. రెండు పరమాణువులలో మిగిలిన py, py ఆర్బిటాళ్ళు మరియు pz, pz ఆర్బిటాళ్ళు పార్శ్వ అతిపాతం చెందడం వలన రెండు π బంధాలు ఏర్పడతాయి.
  4. ఫలితంగా రెండు నైట్రోజన్ పరమాణువుల మధ్య 3 బంధాలతో నైట్రోజన్ అణువు ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 15

b) O2 అణువు ఏర్పడుట :

  1. ఆక్సిజన్ పరమాణువు యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2px¹ 2py¹ 2pz¹.
  2. ఆక్సిజన్ పరమాణువులోని py ఆర్బిటాల్, మరొక ఆక్సిజన్ పరమాణువులోని py ఆర్బిటాల్ లో అక్షీయరేఖ వెంబడి అతిపాతం చెందడం వల్ల (py – py) σ బంధం ఏర్పడుతుంది.
  3. రెండు పరమాణువులలో మిగిలిన pz pz ఆర్బిటాళ్ళు పార్శ్వ అతిపాతం చెందడం వలన (pz – pz) π బంధం ఏర్పడుతుంది.
  4. ఫలితంగా రెండు ఆక్సిజన్ పరమాణువుల మధ్య 2 బంధాలతో ఆక్సిజన్ అణువు ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 16

ప్రశ్న 18.
సంకరీకరణం అనగానేమి? సంకరీకరణం ఆధారంగా ఈ క్రింది అణువులు ఏర్పడే విధానంను వివరించండి. (AS1)
a) BeCl2 అణువు b) BF3 అణువు
(లేదా)
సంకరీకరణంను నిర్వచించి, దీని ఆధారంగా ఏవైనా రెండు అణువులు ఏర్పడు విధానంను వివరించుము.
(లేదా)
సంకరీకరణం ఆధారంగా బోరాన్ ట్రై ఫ్లోరైడ్ అణువు ఏర్పడుటను వివరించండి.
జవాబు:
సంకరీకరణం :
పరమాణువుల చివరి కక్ష్యలో ఉండే దాదాపు సమాన శక్తి గల పరమాణు ఆర్బిటాళ్ళు పరస్పరం కలిసిపోయి, పునర్వ్యవస్థీకరించబడడం ద్వారా అదే సంఖ్యలో బంధశక్తి, ఆకారం వంటి ధర్మాలు ఒకే విధంగా ఉండే సర్వసమాన ఆర్బిటాళ్ళను ఏర్పరచే దృగ్విషయాన్ని సంకరీకరణం (hybridization) అంటారు.

a) సంకరీకరణము ఆధారంగా BeCl2 అణువు ఏర్పడుట :

  1. బెరీలియం (4Be) యొక్క భూస్థాయి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s²
  2. ఉత్తేజిత స్థితిలో దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s² 2s¹ 2px¹గా మారుతుంది.
  3. క్లోరిన్ పరమాణువు (17Cl ) యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2p6 3s² 3px¹ 3py¹ 3pz¹.
  4. బెరీలియం పరమాణువు ఉత్తేజిత స్థితిలో ఉన్నప్పుడు దానిలోని జత కూడని ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్లను కలిగి ఉన్న 2s ఆర్బిటాల్ మరియు 2px ఆర్బిటాళ్ళను పరస్పరం కలిసిపోయి (intermix) పునర్వ్యస్థీకరించబడటం ద్వారా రెండు సర్వసమానమైన ఆర్బిటాళ్ళు ఏర్పడతాయి.
  5. హుండ్ నియమం ప్రకారం, సంకరీకరణం ద్వారా ఏర్పడిన ప్రతి ఆర్బిటాల్ ఒక ఎలక్ట్రాన ను కలిగి ఉంటుంది.
  6. సంకరీకరణంలో పాల్గొన్న ఆర్బిటాళ్ళ రకాలను బట్టి ఏర్పడిన ఈ నూతన ఆర్బిటాళ్ళను sp ఆర్బిటాళ్ళు అంటాం.
  7. రెండు sp ఆర్బిటాళ్ళ మధ్య బంధకోణం 180°గా ఉంటుంది.
  8. బెరీలియంతో బంధంలో పాల్గొనే రెండు క్లోరిన్ పరమాణువులలో ప్రతి క్లోరిన్ పరమాణువు యొక్క 3pz¹ ఆర్బిటాల్, బెరీలియం యొక్క sp సంకర ఆర్బిటాల్ తో పటంలో చూపినట్లు అతిపాతం చెందటం వలన రెండు సర్వసమానమైన Be-Cl సిగ్మా బంధాలు (σ sp-p బంధాలు) ఏర్పడతాయి.
  9. అందుకే ClBECl బంధకోణం 180° గా ఉండే సమాన బలాలు గల రెండు బంధాలు ఏర్పడతాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 17

b) సంకరీకరణము ఆధారంగా BF, అణువు ఏర్పడుట :

  1. బోరాన్ పరమాణువు (5B) యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2px¹.
  2. బోరాన్ పరమాణువు (5B) ఉత్తేజిత స్థితిలోనికి వెళ్ళినపుడు దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s¹ 2px¹ 2py¹ గా మారుతుంది.
  3. BF3 అణువులోని బోరాన్ పరమాణువు మూడు ఫ్లోరిన్ (9F) పరమాణువులతో కలిసి మూడు సమానమైన B-F బంధాలను ఏర్పరుస్తుంది.
  4. ఇలా జరగడానికి కారణం బోరాన్ ఉత్తేజిత స్థితిలో సంకరీకరణం చెందటం అని చెప్పవచ్చు.
  5. ఉత్తేజిత స్థితిలో ఉన్నప్పుడు బోరాన్ పరమాణువులో ఉండే 2s, 2px, 2py ఆర్బిటాళ్ళు పరస్పరం కలిసిపోయి, అపునర్వ్యవస్థీకరణ వలన సర్వసమానమైన మూడు sp² సంకర ఆర్బిటాళ్ళుగా ఏర్పడతాయి.
  6. ఈ మూడు sp² సంకర ఆర్బిటాళ్ళ మధ్య కనీస వికర్షణ ఉండటం వలన ఏ రెండు సంకర ఆర్బిటాళ్ళ మధ్యనైనా బంధకోణం 120° ఉంటుంది.
  7. ప్రతి sp² సంకర ఆర్బిటాల్ లో ఒక ఎలక్ట్రాన్ ఉంటుంది.
  8. ఫ్లోరిన్ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం (9F)-1s²2s²2px² 2py² apz¹అని మనకు తెలుసు.
  9. బోరాన్ యొక్క మూడు sp² సంకర ఆర్బిటాళ్ళు, మూడు ఫ్లోరిన్ పరమాణువులలో ఉండే 2pz ఆర్బిటాళ్ళలోని ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్లతో జతకూడి, మూడు σsp²-p బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 18

ఖాళీలను పూరించండి

1. ఒక పరమాణువు బాహ్య కక్ష్యలో గల ఎలక్ట్రానులను ……………………… అంటారు. (చిట్టచివరి)
2. జడవాయువులలో వేలన్సీ కక్ష్యలో ‘8’ ఎలక్ట్రాన్లను లేని మూలకం …………… (హీలియం)
3. మూలకాల “సంయోజకత” అనేది ఒక పరమాణువు ఏర్పరచే …………….. యొక్క సంఖ్యను తెలుపుతుంది. (సమయోజనీయ బంధాల)
4. వేలన్సీ బంధ సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించిన శాస్త్రవేత్త …………. (సిట్టివిక్ మరియు పావెల్)
5. వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులను రెండు పరమాణువుల మధ్య పంచుకోవడం వల్ల …… ……. బంధం ఏర్పడుతుంది. (సమయోజనీయ)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. కింది వాటిలో ఏది ఋణవిద్యుదాత్మక గల మూలకం ఏది?
A) సోడియం
B) ఆక్సిజన్
C) మెగ్నీషియం
D) కాల్సియం
జవాబు:
B) ఆక్సిజన్

2. ఒక మూలకం 11X23 ‘Y’ అనే మూలకంతో అయానిక బంధం ఏర్పరచును. అయితే ‘X’ చే ఏర్పడే అయాన్ పై గల ఆవేశం …….
A) +1
B) +2
C) -1
D) -2
జవాబు:
A) +1

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

3. ‘A’ అనే మూలకం ACl4 ను ఏర్పర్చును. A యొక్క వేలన్సీ కక్ష్యలో గల ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
జవాబు:
D) 4

4. బాహ్యస్థాయిలో అష్టక విన్యాసం లేని జడవాయు మూలకం?
A) హీలియం
B) ఆర్గాన్
C) క్రిప్టాన్
D) రెడాన్
జవాబు:
A) హీలియం

5. మీథేన్ అణువులో గల సమయోజనీయ బంధాల సంఖ్య …….
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
జవాబు:
D) 4

6. పరమాణు ఆర్బిటాళ్ళ సంకరీకరణ భావనను ప్రవేశపెట్టినది …………..
A) లైనస్ పౌలింగ్
B) మోస్లే
C) లూయీ
D) కోసల్
జవాబు:
A) లైనస్ పౌలింగ్

7. బెరీలియం క్లోరైడ్ లో బంధ కోణం విలువ ………
A) 180°
B) 120°
C) 110°
D) 104.31
జవాబు:
A) 180°

10th Class Physical Science 8th Lesson రసాయన బంధం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 157

ప్రశ్న 1.
మూలకాలు ఏ స్థితిలో ఉంటాయి?
జవాబు:
ఒంటరి పరమాణువులుగా లేక కొన్ని పరమాణువుల సమూహంగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
మూలకాలు ఒంటరి పరమాణువులుగా ఉంటాయా? లేక కొన్ని పరమాణువుల సమూహంగా ఉంటాయా?
జవాబు:
మూలకాలు కొన్ని ఒంటరి పరమాణువులుగా ఉంటాయి. మరికొన్ని పరమాణువులు సమూహంగా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 3.
పరమాణువులుగా లభ్యమయ్యే మూలకాలు ఏమైనా ఉన్నాయా?
జవాబు:
ఉన్నాయి. ఉదా : He, Ne, Ar.

ప్రశ్న 4.
నీటి యొక్క రసాయన సాంకేతికం ఎందుకు H2గా ఉంటుంది? ఎందుకు HO2 గా ఉండదు? సోడియం క్లోరైడ్ సాంకేతికం Nacl గా ఎందుకు ఉండాలి? NaCl2 గా ఎందుకు ఉండకూడదు?
జవాబు:
అణువులో పాల్గొనే పరమాణువుల వేలన్సీలే కారణం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 5.
ఎందుకు కొన్ని పరమాణువులు మాత్రమే సంయోగం చెందుతాయి? ఎందుకు కొన్ని పరమాణువులు సంయోగం చెందవు?
జవాబు:
ఏ పరమాణువుకు చివరి కర్పరంలో 8e లు ఉంటాయో అవి మాత్రమే సంయోగం చెందవు. మిగిలిన పరమాణువులు సంయోగం చెందుతాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 158

ప్రశ్న 6.
మూలకాలు మరియు సమ్మేళనాలు విడివిడి పరమాణువులను ప్రక్కప్రక్కన అమర్చడం వలన ఏర్పడినాయా?
జవాబు:

  1. మూలకాలు ఒకే రకమైన పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడుట వలన ఏర్పడతాయి.
  2. వేర్వేరు మూలక పరమాణువులు సంయోగం చెందటం వలన సమ్మేళనాలు ఏర్పడతాయి.

ప్రశ్న 7.
అలాంటి పరమాణువుల మధ్య ఏదైనా ఆకర్షణ బలం ఉందా?
జవాబు:
ఉంది.

ప్రశ్న 8.
పరమాణువులను బంధించి ఉంచేది ఏమిటి?
జవాబు:
పరమాణువులను బంధించి ఉంచేది పరమాణువుల మధ్య ఉండే విద్యుత్ ఆకర్షణ బలం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 159

ప్రశ్న 9.
ఎందుకు కొన్ని రసాయన చర్యలలో శక్తి గ్రహించబడటం, మరికొన్ని చర్యలలో శక్తి విడుదల అవడం జరుగుతుంది?
జవాబు:
క్రియాజనకాల, క్రియాజన్యాల బంధ శక్తులలో తేడా వలన శక్తి గ్రహించటం లేదా శక్తి విడుదలవటం జరుగును.

ప్రశ్న 10.
ఆ గ్రహించబడిన శక్తి ఎక్కడకు పోతుంది?
జవాబు:
అణువులోని పరమాణువుల మధ్య ఉండే రసాయన బంధాలను విచ్చిన్నం చేయడానికి వినియోగపడును.

ప్రశ్న 11.
శక్తి మార్పులకు, రసాయన బంధాల ఏర్పాటుకు ఏదైనా సంబంధం ఉందా?
జవాబు:
శక్తి మార్పులకు, రసాయన బంధాల ఏర్పాటుకు సంబంధం ఉంది.

ప్రశ్న 12.
మూలకాల చర్యాశీలతలో తేడాలకు కారణం ఏమై ఉండవచ్చు?
జవాబు:
చివరి కర్పరంలో ఉండే ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 13.
సున్న గ్రూపుకు చెందిన జడవాయువులు మిగతా మూలకాలతో పోలిస్తే విభిన్న ధర్మాలను కలిగి ఉంటాయి. దీనికి కారణం ఏమై ఉండవచ్చు?
జవాబు:
వాటి చివరి కర్పరంలో ఎనిమిది ఎలక్ట్రానులను కలిగి ఉండటం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 161

ప్రశ్న 14.
జడవాయువుల లూయిస్ చుక్క నిర్మాణానికి, పట్టిక – 2 లో సూచించిన మూలకాల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల మధ్య ఏం తేడా గమనించారు?
జవాబు:
ఒక్క హీలియం (He) పరమాణువుకు తప్ప మిగిలిన అన్ని జడవాయు మూలకాలకు చివరి కర్పరంలో 8 ఎలక్ట్రాన్లు ఉన్నాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 163

ప్రశ్న 15.
ప్రధాన గ్రూపులకు చెందిన మూలకాలకు సంబంధించి పైన వివరించిన సాధారణీకరణాల ద్వారా మీరేం గమనించారు?
జవాబు:

  1. లోహాలలో కోల్పోవడానికి సిద్ధంగా ఉన్న ఎలక్ట్రానుల సంఖ్యే వాటి వేలన్సీ.
  2. అలోహాలలో స్వీకరించడానికి సిద్ధంగా ఉన్న ఎలక్ట్రానుల సంఖ్యే వాటి వేలన్సీ.

ప్రశ్న 16.
మూలక పరమాణువులు ఎందుకు అణువులుగా సంయోగం చెందుతాయి?
జవాబు:
కొంత శక్తిని కోల్పోయి స్థిరత్వం పొందటానికి మరియు స్థిరమైన ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం పొందటానికి.

ప్రశ్న 17.
రసాయన చర్యలు జరిగేటప్పుడు IA గ్రూప్ నుండి IIIA గ్రూప్ వరకు గల మూలకాలు వాటి అయానుల రూపంలో ఉన్నప్పుడు వాని చివరి కక్ష్యలో జడవాయు పరమాణువులను పోలిన విధంగా ‘8’ ఎలక్ట్రాన్లు ఉండటం కేవలం యాదృచ్చికమా?
జవాబు:
కాదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 167

ప్రశ్న 18.
ఘనస్థితిలో గల అయానిక పదార్థంలో కాటయాన్లు, ఆనయాన్లు ఎలా అమరి ఉంటాయి?
జవాబు:
స్ఫటిక రూపంలో అమరి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 19.
సోడియం క్లోరైడ్ స్పటికంలో Na+ మరియు Cl అయానులు జతలుగా ఉంటాయని మీరు భావిస్తున్నారా?
జవాబు:
లేదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 168

ప్రశ్న 20.
ధన విద్యుదాత్మకత, ఋణవిద్యుదాత్మకత అంశాలను వివరించడానికి కారణాలు చెప్పగలరా?
జవాబు:
రెండు మూలకాలకు చెందిన పరమాణువులు అయానిక బంధంలో పాల్గొనాలంటే వాటి మధ్య ఋణవిద్యుదాత్మకతల తేడా 1.9 గానీ, అంతకంటే ఎక్కువగానీ ఉండాలి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 172

ప్రశ్న 21.
బంధదూరాలు, బంధశక్తుల నుండి మీరేం అర్థం చేసుకున్నారు?
జవాబు:
బంధదూరాలు, బంధశక్తుల విలువలు పరమాణువుల జంటలు మారినప్పుడు వేరువేరుగా ఉన్నాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

ప్రశ్న 22.
వేరు వేరు పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడేటప్పుడు విలువలు సమానంగా ఉంటాయా?
జవాబు:
ఉంటాయి. (వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ సిద్ధాంతం ప్రకారం)

10th Class Physical Science Textbook Page No. 175

ప్రశ్న 23.
ఒక అణువులో బంధకోణం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సమయోజనీయ బంధంలో పాల్గొనే పరమాణువుల కేంద్రకాల గుండా వెళ్ళే ఊహారేఖలు, మధ్య పరమాణువు కేంద్రం వద్ద చేయుకోణంను ‘బంధకోణం’ అంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 157

ప్రశ్న 24.
ఎందుకు కొన్ని మూలకాలు పరమాణువులుగా, మరికొన్ని అణువులుగా ఉంటాయి?
జవాబు:

  1. సున్న గ్రూప్ మూలకాలకు వేలన్స్ ఆర్బిటాల్ లో 2 లేదా 8 ఎలక్ట్రాన్లుండటం వల్ల స్థిరంగా, పరమాణువులుగా ఉంటాయి.
  2. మిగతా పరమాణువులు, ఎలక్ట్రాన్లను కోల్పోవటం గాని, గ్రహించటం గాని, లేదా పంచుకోవడం గాని గావించి అణువులనేర్పరుస్తాయి.

ప్రశ్న 25.
ఎందుకు కొన్ని మూలకాల సమ్మేళనాలు ఎక్కువ చర్యాశీలత కలిగి ఉంటాయి ? ఎందుకు కొన్ని జడపదార్థాలుగా ఉంటాయి?
జవాబు:

  1. వాటి చివరి కర్పరంలో ఉండే ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య.
  2. సమ్మేళనాలలోని పరమాణువుల మధ్య బంధశక్తి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 176

ప్రశ్న 26.
HCl అణువు ఎలా ఏర్పడుతుంది?
జవాబు:
H పరమాణువులో ఒంటరి ఎలక్ట్రానను కలిగి ఉన్న ‘1s’ ఆర్బిటాల్, క్లోరిన్ పరమాణువు యొక్క వ్యతిరేక స్పినను కలిగి ఉన్న ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ ను కలిగి ఉన్న ‘3p’ ఆర్బిటాల్ తో అతిపాతం చెందటం మూలంగా HCl ఏర్పడుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 177

ప్రశ్న 27.
బెరీలియం పరమాణువు ఒక్కొక్క క్లోరిన్ పరమాణువుతో ఒక బంధం చొప్పున రెండు సమయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరుచుతుంది. ఇది ఏ విధంగా సాధ్యపడునో ఊహించగలరా?
జవాబు:
బెరీలియం పరమాణువు భూస్థాయి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² ఉత్తేజిత స్థితిలో దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s²2s¹2py¹ గా మారుతుంది. అందువలన రెండు క్లోరిన్ పరమాణువులతో ఒక్కొక్క బంధం చొప్పున రెండు సమయోజనీయ బంధాలను ఏర్పరచటం సాధ్యపడుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 178

ప్రశ్న 28.
బోరాన్ పరమాణువు ఒక సంయోజనీయ బంధాన్ని మాత్రమే కలిగి ఉండే B – F అనే అణువును ఏర్పరచాలి. కానీ ప్రయోగాత్మకంగా BF3 అణువు ఏర్పడుతుంది. దీనికి కారణమేమై ఉంటుందో మీరు ఊహించగలరా?
జవాబు:
బోరాన్ పరమాణువు భూస్థాయి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s²2s²2px¹ ఉత్తేజిత స్థితిలో దాని ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s²2s¹2px¹2py¹గా మారుతుంది. అందువల్ల BF3 అణువు ఏర్పడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం

పరికరాల జాబితా

రసాయన సమ్మేళనాలకు సంబంధించిన చార్టులు, ఫ్లాష్ కార్డులు, బాల్ మరియు స్టిక్ మోడల్స్.

10th Class Physical Science 8th Lesson రసాయన బంధం Textbook Activities

1. కింది పట్టికలో ఇవ్వబడిన మూలకాలకు లూయిస్ నిర్మాణాలను వ్రాయండి. ఆవర్తన పట్టికను పరిశీలించి, . క్రింది మూలకాలు ఏ గ్రూపుకు చెందుతాయో గుర్తించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 8th Lesson రసాయన బంధం 19

AP Board 10th Class Physics & Chemistry Study Material Textbook Solutions Guide State Syllabus

Telangana & Andhra Pradesh SCERT AP State Board Syllabus SSC 10th Class Physical Science Physics Study Material Guide Pdf free download, TS AP 10th Class Physical Science Physics Textbook Questions and Answers Solutions in English Medium and Telugu Medium are part of AP Board 10th Class Textbook Solutions.

Students can also go through AP Board 10th Class Physical Science Notes to understand and remember the concepts easily. Students can also read AP 10th Class Physical Science Chapter Wise Important Questions (Physics & Chemistry) for board exams.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science Guide Study Material Pdf Free Download

10th Class Physics Study Material 2022-2023 Pdf | AP 10th Class Physics Textbook Pdf English Medium

10th Class Physics Study Material English Medium

AP 10th Class Physics Study Material Pdf

10th Class Physics Textbook Questions and Answers Solutions | 10th Class Physics Guide Pdf

10th Class Physics Study Material Telugu Medium

10th Class Physical Science Guide in Telugu Medium

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

SCERT AP 10th Class Physics Study Material Pdf 1st Lesson ఉష్ణం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 1st Lesson Questions and Answers ఉష్ణం

10th Class Physical Science 1st Lesson ఉష్ణం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
20°C ఉష్ణోగ్రత గల 50 గ్రాముల నీటిని, 40°C ఉష్ణోగ్రత గల 50 గ్రాముల నీటికి కలిపితే మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత ఎంత ఉంటుంది? (AS1)
జవాబు:
T1 = 20°C ; m1 = 50 గ్రా.
T2 = 40°C ; m2 = 50 గ్రా.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 1
∴ మిశ్రమం ఫలిత ఉష్ణోగ్రత = 30°C.

ప్రశ్న 2.
వేసవి రోజుల్లో కుక్కలు నాలుకను బయటకు చాచి ఉంచటానికి (panting) గల కారణాన్ని ‘బాష్పీభవనం’ భావనతో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
కుక్కలు ఏ విధముగా వాటి శరీరమును చల్లబరుచుకుంటాయి? బాష్పీభవనం ప్రక్రియతో వివరించుము.
జవాబు:

  1. కుక్కలకు శరీరంపై స్వేదరంధ్రాలు ఉండవు. శరీరం వెంట్రుకలతో నిండి ఉంటుంది. కేవలం పాదాలలో మాత్రమే స్వేద రంధ్రాలు ఉంటాయి.
  2. మానవులకు శరీరంపై స్వేదరంధ్రాలు ఉండి, వాటి ద్వారా నీరు బాష్పీభవనం చెందుతుంది.
  3. బాష్పీభవనం చెందుట వలన శరీరం ఉష్ణోగ్రత తగ్గి చల్లబడుతుంది.
  4. కుక్కలు వేసవిలో నాలుక బయటకు చాచుట వలన నాలుకపై నీరు బాష్పీభవనం చెందుతుంది. తద్వారా శరీర ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది.
  5. ఈ విధంగా కుక్కలు శరీరాన్ని చల్లబరుచుకుంటాయి.

ప్రశ్న 3.
“కూల్ డ్రింక్” సీసా బయట ఉపరితలంపై తుషారం ఎందుకు ఏర్పడుతుంది? (AS1)
(లేదా)
రాజు ఫ్రిజ్ నుంచి తీసిన కూల్ డ్రింక్ సీసా యొక్క పై భాగమున నీటి తుంపరలు ఏర్పడుటను గమనించెను. ఈ విధముగా ఏర్పడుటకు గల కారణములను వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. ఫ్రిజ్ నుండి తీసిన కూల్ డ్రింక్ సీసా లాంటి ఘనపదార్థాల ఉష్ణోగ్రతలు తక్కువగా ఉంటాయి.
  2. ఈ చల్లటి సీసాలను తాకిన గాలిలోని నీటి ఆవిరి సాంద్రీకరణం చెంది చిన్నచిన్న నీటి బిందువులుగా మారి సీసా ఉపరితలంపై ఏర్పడుతుంది.
  3. ఈ చిన్నచిన్న నీటి బిందువులను తుషారం అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

ప్రశ్న 4.
బాష్పీభవనం, మరగటం మధ్య భేదాలను తెల్పండి. (AS1)
(లేదా)
సీత, ఒక పాత్రలో ఆరుబయట ఉంచబడిన పెట్రోల్ పరిమాణం తగ్గుటను గమనించినది. అదే విధంగా రాము నీటిని వేడి చేస్తున్నపుడు బుడగలు ఏర్పడుటను గమనించినాడు. ఈ రెండు ప్రక్రియలు ఏమిటి? వీటి మధ్యన గల భేదాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

బాష్పీభవనం మరగటం
1) ద్రవంలోని అణువులు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ఉపరితలాన్ని వీడిపోయే ప్రక్రియను బాష్పీభవనం అంటారు. 1) స్థిర ఉష్ణోగ్రతా పీడనాల వద్ద ద్రవస్థితిలోని పదార్థం వాయుస్థితిలోనికి మారే ప్రక్రియను మరగటం అంటారు.
2) బాష్పీభవనం ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా జరగవచ్చు. 2) మరగటం స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద మాత్రమే జరుగును.

ప్రశ్న 5.
నీటి ఆవిరి సాంద్రీకరణం చెందేటప్పుడు పరిసరాలలోని గాలి చల్లబడుతుందా? వేడిగా అవుతుందా? వివరించండి. (AS1)
జవాబు:

  1. వాయువు ద్రవంగా స్థితి మార్పు చెందటమే సాంద్రీకరణం.
  2. అధిక ఉష్ణోగ్రతలో నీటి ఆవిరి చల్లటి వస్తువులను తాకగానే ప్రతి గ్రాము ద్రవ్యరాశి 540 కేలరీల ఉష్ణశక్తిని విడుదల చేస్తుంది. ఇది ఉష్ణమోచక చర్య.
  3. ఇందువల్లనే వేడినీటి కంటే నీటి ఆవిరి మనల్ని ఎక్కువగా గాయపరుస్తుంది.
  4. కాబట్టి నీటి సాంద్రీకరణ ఒక ఉద్ధీయ ప్రక్రియ.
  5. ఆవిరి సాంద్రీకరణం చెందినప్పుడు పరిసరాలలోని గాలి వేడెక్కుతుంది.

ప్రశ్న 6.
కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలివ్వండి. (AS1)
a) 100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీటి ఆవిరి 100°C గల నీరుగా సాంద్రీకరణం చెందడానికి ఎంత ఉష్ణం బదిలీ కావాలి?
జవాబు:
100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీటి ఆవిరి 100°C గల నీరుగా సాంద్రీకరణం చెందటానికి 540 కేలరీల ఉష్ణం పరిసరాలలోనికి బదిలీ కావాలి.

వివరణ :
మరిగే నీటి ఉష్ణోగ్రత = 1 గ్రా. ; నీటి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం = 540 కేలరీ/గ్రా.
మరిగే నీరు → నీరు
100°C → 100°C

స్థితి మారింది కావున గుప్తోష్ణం పరిగణనలోకి తీసుకుంటే L = \(\frac{Q}{m}\) ⇒ Q = mL =1 × 540 = 540 కేలరీలు.

b) 100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీటి ఆవిరి 0°C గల నీరుగా సాంద్రీకరణం చెందడానికి ఎంత ఉష్ణం బదిలీ కావాలి?
జవాబు:
నీటి ద్రవ్యరాశి = 1 గ్రా. ; . నీటి విశిష్టోష్ణం = 1 cal/g°C
మరిగే నీరు → నీరు 100°C → 0°C
బదిలీ కాబడిన ఉష్ణం Q = mS∆T = 1 × 1 × (100 – 0) = 100 కేలరీలు.

c) 0°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీరు, 0°C వద్ద గల మంచుగా మారడానికి ఎంత ఉష్ణం గ్రహింపబడాలి లేదా విడుదలవ్వాలి?
జవాబు:
0°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీరు, 0°C వద్ద మంచుగా మారటానికి 80 కేలరీల శక్తి బయటకు విడుదలవ్వాలి.
వివరణ :
నీరు → మంచు
0°C → 0°C
ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు లేదు కావున, సాంద్రీకరణ గుప్తోష్ణం ప్రకారం
L = \(\frac{Q}{m}\) ⇒ Q = mL =1 × 80 = 80 కేలరీలు.

d) 100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీటి ఆవిరి, 0°C వద్ద గల మంచుగా మారడానికి ఎంత ఉష్ణం గ్రహింపబడాలి లేదా విడుదలవ్వాలి?
జవాబు:
100°C వద్ద గల 1 గ్రా. నీటి ఆవిరి, 0°C వద్ద మంచుగా మారటానికి 520 కేలరీల శక్తి విడుదల అవ్వాలి.
వివరణ : నీటి ఆవిరి ద్రవ్యరాశి = 1 గ్రా.
నీటి ఆవిరి → నీరు → నీరు → మంచు
100°C → 100°C → 0°C → 0°C

100°C వద్దనున్న నీటి ఆవిరి, 100°C లోనున్న నీరుగా మారడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశి
Q1 = mL = 1 × 540 = 540 కేలరీలు.

100°C వద్దనున్న నీరు, 0°C లోనున్న నీరుగా మారడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశి
Q2 = mS∆T = 1 × 1 × (100 – 0) = 100 కేలరీలు.

0°C వద్దనున్న నీరు, 0°C లోనున్న మంచుగా మారడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశి
Q3 = mL = 1 × 80 = 80 కేలరీలు,

మొత్తం వ్యవస్థలోని ఉష్ణరాశి
Q = Q1 + Q2 + Q3
= 540 + (100) + 80
= 720 కేలరీలు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

ప్రశ్న 7.
ఘనపదార్థ విశిష్టోష్ణాన్ని ప్రయోగపూర్వకంగా కనుగొనే విధానాన్ని వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఏదైనా ఘనపదార్ధపు విశిష్టోష్ణంను ఏ విధంగా కనుగొంటావో ప్రయోగపూర్వకముగా వివరించుము.
(లేదా)
వంటపాత్రలపై మూతగా ఉపయోగించుటకు ఎక్కువ విశిష్టోషం గల లోహముతో తయారుచేసిన మూతను ఉపయోగించాలని మనోభిరామ్ భావించాడు. దానికొరకు అల్యూమినియం, రాగి లోహాల విశిష్టోష్ణాలను ప్రయోగపూర్వకంగా కనుగొనాలంటే ఏ ఏ పరికరాలు కావాలి? ఆ ప్రయోగాన్ని ఎలా నిర్వహించాలి?
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం : ఇచ్చిన ఘనపదార్థాల విశిష్టోష్ణం కనుగొనుట.

కృత్యం :
కావలసిన పరికరాలు :
కెలోరిమీటర్, ఉష్ణమాపకం, మిశ్రమాన్ని కలిపే కాడ, నీరు, నీటి ఆవిరి గది, చెక్కపెట్టె, సీసపు గుళ్లు.

  1. కెలోరీ మీటరు ద్రవ్యరాశి = m, gr.
  2. కెలోరీ మీటరు విశిష్టోష్ణం = S, కేలరీ/గ్రాం × °C
  3. నీటితో సహా కెలోరీ మీటరు ద్రవ్యరాశి = m2 gr.
  4. నీటి ద్రవ్యరాశి = నీటితో సహా కెలోరీ మీటరు ద్రవ్యరాశి – కెలోరీ మీటరు ద్రవ్యరాశి
    నీటి ద్రవ్యరాశి = m2 – m1
  5. నీటి విశిష్టోష్ణం = Sw కేలరీ/గ్రాం × °C .
  6. నీటి తొలి ఉష్ణోగ్రత = T1 °C
  7. సీసపు గుళ్లను తీసుకొని వేడినీటిలో లేదా హిట్ చాంబర్ లో ఉంచి 100°C వరకు వేడి చెయ్యండి.
  8. సీసపు గుళ్ల ఉష్ణోగ్రత = T2°C
  9. AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 2
  10. నీరు, సీసపు గుళ్లు, కెలోరీ మీటరు ద్రవ్యరాశి = m3 గ్రా.
  11. నీరు, సీసపు గుళ్లు, కెలోరీమీటరు ఉష్ణోగ్రత = T3°C
  12. సీసపు గుళ్ల ద్రవ్యరాశి = m3 – m2
  13. సీసపు గుళ్లు కోల్పోయిన ఉష్ణరాశి
    Q = m × S× ∆T
    Q1 = (m3 – m2) × Sl × (T2 – T3)
  14. నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశి Q2 = (m2 – m1) × Sw × (T3 – T1)
  15. కెలోరీ మీటరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశి Q3 = m1 × Sc × (T3 – T1)
  16. కానీ సీసపు గుళ్లు కోల్పోయిన ఉష్ణం = కెలోరీ మీటరు + నీరు గ్రహించిన ఉష్ణరాశి
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 3

ప్రశ్న 8.
20°C ను కెల్విన్ మానంలోకి మార్చండి. (AS1)
జవాబు:
కెల్విన్ K = 273 + °C. = 273 + 20 = 293 K

ప్రశ్న 9.
బాష్పీభవనానికి, మరగడానికి గల తేడాను మీ స్నేహితుడు గుర్తించలేకపోయాడు. అతను ఆ తేడాను గుర్తించడానికి కొన్ని ప్రశ్నలు అడగండి. (AS2)
(లేదా)
కుమార్ బాష్పీభవనం, మరగడంలకు తేడాలను గుర్తించలేకపోతున్నానని తన టీచర్ తో చెప్పాడు. అప్పుడు ఆ టీచర్ తనని కొన్ని ప్రశ్నలు అడిగి వాటికి సమాధానాలు రప్పించడం ద్వారా తేడాలను గ్రహించేటట్లు చేశాడు. ఆ టీచర్ కుమారిని అడిగిన ప్రశ్నలేమై ఉంటాయి?
జవాబు:

  1. బాష్పీభవనం ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్ద జరుగును?
  2. నీరు మరగటం ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్ద జరుగును?
  3. నీటిని వేడిచేసినపుడు ఆవిరిగా మారును ఈ ప్రక్రియను ఏమంటారు?
  4. రోడ్ల ప్రక్కన నిల్వ ఉన్న నీరు ఏ ప్రక్రియ వలన ఆవిరగును?
  5. తడిబట్టలు ఆరడం ఏ ప్రక్రియ వలన జరుగును?
  6. శరీరంపై చెమట ఆరడం ఏ ప్రక్రియ వలన జరుగును?
  7. 100°C వద్ద నీరు ఆవిరిగా మారే ప్రక్రియను ఏమంటారు?

ప్రశ్న 10.
తడిబట్టలు పొడిగా మారినప్పుడు వాటిలోని నీరు ఏమవుతుంది? (AS3)
జవాబు:
తడిబట్టలు గాలిలో లేదా ఎండలో ఆరబెట్టినపుడు బట్టలలోని నీటి అణువులు నిరంతరం చలిస్తూ అభిఘాతాలు చెందుతాయి. ఈ సందర్భంలో అణువులు శక్తిని వేరొక అణువులకు బదిలీ చేస్తాయి.

బదిలీ చెందిన శక్తి ఉపరితలంలో ఉన్న అణువులకు అందితే ఉపరితలాన్ని వదిలి పైకిపోతాయి. ఈ విధంగా నీరు ఆవిరిగా బాష్పీభవనం చెందును. బట్టలు క్రమేణ పొడిగా మారతాయి. తడిబట్టలను గాలి తగిలే ప్రాంతంలో ఆరబెడితే బాష్పీభవన రేటు వేగంగా జరిగి బట్టలు త్వరగా ఆరిపోతాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

ప్రశ్న 11.
ఒక చిన్న మూత, ఒక పెద్ద పాత్రలో ఒకే పరిమాణం గల ద్రవాన్ని ఉంచితే, ఏది త్వరగా బాష్పీభవనం చెందుతుంది? (AS3)
(లేదా)
శ్రీను ఒక పాత్రనందు మరియు వెడల్పు మూతనందు సమాన పరిమాణం గల నీటిని పోసి ఆరుబయట ఉంచెను. అతను గమనించిన విషయమేమి? దీనిని ప్రయోగ పూర్వకంగా వివరింపుము.
జవాబు:

  1. ఒక సెకను కాలంలో నీటి అణువులు ఆవిరిగా మారే సంఖ్యను బాష్పీభవన రేటు అంటారు.
  2. బాష్పీభవనరేటు పాత్ర యొక్క ఉపరితల వైశాల్యానికి, ఉష్ణోగ్రతకు, అర్ధతకు అనులోమానుపాతంలో ఉండును.
  3. కాబట్టి చిన్న మూతలో, పెద్ద పాత్రలో ఒకే పరిమాణం గల ద్రవాన్ని ఉంచినా పెద్ద పాత్రలోని ద్రవమే త్వరగా బాష్పీభవనం చెందును.

ప్రశ్న 12.
బాష్పీభవనం అనేది ద్రవ ఉపరితలం, పరిసరాలలో ఉన్న గాలిలోని ద్రవభాష్పం వంటి అంశాలపై ఆధారపడుతుందని నిరూపించడానికి ఒక ప్రయోగాన్ని సూచించండి. (AS3)
జవాబు:

  1. ఒక పరీక్షనాళిక, పింగాణీ పాత్రలో విడివిడిగా 5 మి.లీ. నీటిని తీసుకోండి.
  2. రెండింటిని తిరుగుతున్న ఫ్యాన్ క్రింద ఉంచండి.
  3. మరొక పింగాణీ పాత్రలో 5 మి.లీ. నీటిని తీసుకొని దానిని బీరువాలో ఉంచండి.
  4. గది ఉష్ణోగ్రతను నమోదు చెయ్యండి.
  5. మూడు సందర్భాలలో నీరు బాష్పీభవనానికి పట్టిన కాలాన్ని నమోదు చెయ్యండి.
  6. వర్షం కురిసిన రోజున కూడా ఇదే కృత్యం నిర్వహించండి. పరిశీలన నమోదు చెయ్యండి.
  7. ఫ్యాన్ క్రింద ఉంచిన పింగాణీ పాత్రలో నీరు బాష్పీభవనం చెందటం మనం గమనిస్తాం.
  8. కారణం పరీక్షనాళిక కంటే పింగాణీ పాత్ర యొక్క ఉపరితల వైశాల్యం ఎక్కువ.
  9. బాష్పీభవనం ఉపరితల దృగ్విషయం. ఉపరితల వైశాల్యం పెరిగితే ఎక్కువ కణాలు బాష్పంగా మారే అవకాశం ఏర్పడుతుంది.
  10. బాష్పీభవనం మరొక అంశం ఆర్థత.
  11. గాలిలోని తేమశాతాన్ని అర్థత అంటారు.
  12. పరిసరంలోని గాలి నిర్దిష్ట పరిమాణం మేరకు మాత్రమే నీటి బాష్పాన్ని నిలిపి ఉంచుకోగలుగుతుంది.
  13. గాలిలో నీటి బాష్పం అనగా ఆర్ధత ఎక్కువ ఉంటే బాష్పీభవన వేగం తగ్గుతుంది.
  14. ఇందువల్ల తడిబట్టలు వర్షాకాలంలో నెమ్మదిగానూ, గాలి వేగంగా వీచే రోజులలో వేగంగానూ ఆరతాయి.

ప్రశ్న 13.
అంచు కలిగిన ఒక పళ్లెంలో నీరు పోసి అందులో ఒక గరాటును బోర్లించండి. గరాటు అంచు పూర్తిగా పళ్లానికి ఆని ఉండకుండా, గరాటును ఒక వైపు నాణెంపై ఉంచండి. ఈ పళ్లాన్ని బర్నర్ పై ఉంచి నీరు మరగడం ప్రారంభించే వరకు వేడిచేయండి. మొదట ఎక్కడ బుడగలు ప్రారంభమయ్యాయి? ఎందుకు? ఈ ప్రయోగ పరిశీలన ఆధారంగా గీజర్ (వేడినీటి ఊట) పనిచేసే విధానాన్ని మీరు వివరించగలరా? (AS4)
జవాబు:

  1. అంచు కలిగిన పళ్లెంలో నీరుపోసి అందులో ఒక గరాటును ఉంచండి.
  2. గరాటు యొక్క అంచు పూర్తిగా పళ్లానికి ఆనకుండా ఒక నాణెంపై ఉంచండి.
  3. పళ్లాన్ని బర్నర్‌పై ఉంచి నీరు మరిగే వరకు వేడి చెయ్యండి.
  4. ఉషాన్ని మొదట పళ్ళెం గ్రహించి, నీటికి అందించును.
  5. నీరు ఉష్ణరాశిని గ్రహించును. నీటిలో ఉష్ణప్రసారం సంవహన పద్ధతిలో జరుగును.
  6. అనగా ఉష్ణాన్ని గ్రహించిన నీటి అణువులు తేలికై బుడగల రూపంలో నీటి పైకి చేరును. పైన చల్లగా ఉన్న నీటి అణువులు నీటి అడుగుకు చేరును. ఈ విధంగా అణువులు చక్రీయంగా తిరుగుతూ ఉష్ణాన్ని గ్రహిస్తాయి.
  7. గరాటు-నాణెం విషయానికి వస్తే నాణెం దగ్గర నీటి బుడగలు తక్కువగా ఉంటాయి. నాణేనికి దూరంలో నీటి బుడగలు ప్రారంభమవుతాయి.
  8. కారణం నీరు బాష్పీభవనం చెందటానికి కావలసిన ఉష్ణరాశి అందదు. ఎక్కువ ఉష్ణాన్ని లోహంతో తయారైన నాణెం గ్రహిస్తుంది.
  9. గీజర్ లో హీటింగ్ కాయిల్ దగ్గర ఉన్న నీటి అణువులు ఉష్ణాన్ని గ్రహించి దూరంగా పోతాయి.
  10. తక్కువ ఉష్ణోగ్రత ఉన్న నీటి అణువులు హీటింగ్ కాయిల్ దగ్గరకు చేరుతాయి.
  11. హీటింగ్ కాయిల్ నుండి ఉష్ణప్రసారం సంవహన పద్ధతిలో జరుగును.

ప్రశ్న 14.
వేసవి, శీతాకాలాల్లో వాతావరణ ఉష్ణోగ్రత దాదాపు స్థిరంగా ఉండడంలో నీటి విశిష్టోష్ణం పాత్రను మీరెలా అభినందిస్తారు? (AS6)
జవాబు:
నీటికి విశిష్టోష్ణం విలువ ఎక్కువగా ఉండుట వలన వేసవిలో పగటిపూట నీటి ఉష్ణోగ్రత పెరగదు. కాని భూమి ఉష్ణోగ్రత అమాంతం పెరిగి భూమిపై గాలి వేడెక్కి వ్యాకోచం చెంది సాంద్రత తగ్గును. కావున సముద్రపు చల్లగాలులు భూమి వైపునకు వ్యాపించి వాతావరణాన్ని చల్లబరుచును.

  1. శీతాకాలంలో రాత్రిళ్లు భూమి, నీటికంటే త్వరగా ఉష్ణాన్ని కోల్పోయి చల్లబడును. సముద్రంలో నీరు ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రతతో ఉండి పరిసరాలలోని గాలి వేడెక్కి వ్యాకోచించి సాంద్రత తగ్గును. కావున భూమిపై శీతల పవనాలు సముద్రం వైపునకు ప్రయాణించును.
  2. ఈ విధంగా భూమి యొక్క వాతావరణాన్ని నీరు సమతుల్యం చేస్తుంది.
  3. నీటికి గల అధిక విశిష్టోష్ణం వలన నీరు త్వరగా ఉష్ణాన్ని కోల్పోదు. అందువలన చలి ప్రదేశాలలో రబ్బరు బాటిల్స్ లో నీటిని నింపి బెడ్ క్రింద ఉంచుతారు.
  4. గదులు వెచ్చగా ఉంచటానికి పైపులలో వేడినీటిని సరఫరా చేస్తారు.
  5. థర్మల్ పవర్ స్టేషన్లలో నీటి విశిష్టోష్ణం అధికంగా ఉండుటవలన శీతలీకరణిగా వాడతారు.

ఈ విధంగా అనేక రకాలుగా ఉపయోగపడుతూ వాతావరణాన్ని సమతుల్యం చేస్తుంది కాబట్టి మనం నీటిని తప్పక అభినందించవలసి యున్నది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

ప్రశ్న 15.
ఫ్రిజ్ నుండి బయటకు తీసిన ‘పుచ్చకాయ’ ఎక్కువ సమయం పాటు చల్లగా ఉండటంలో విశిష్టోష్ణం పాత్రను వివరించండి. (AS7)
జవాబు:

  1. సాధారణంగా పుచ్చకాయలో అధికశాతం నీరు ఉండును.
  2. పదార్థాలన్నింటిలో విశిష్టోష్ణం విలువ నీటికి గరిష్ఠంగా ఉండును.
  3. అనగా ఎక్కువ విశిష్టోష్ణం ఉన్న పదార్థాలు ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదలను వ్యతిరేకిస్తాయి. అనగా చల్లదనాన్ని కొనసాగిస్తాయి.
  4. అందువల్ల పుచ్చకాయ ఎక్కువ సమయం పాటు చల్లదనాన్ని నిలిపి ఉంచుకుంటుంది.

ప్రశ్న 16.
మీరు చల్లని నీటితో స్నానం చేసినా, స్నానం తర్వాత స్నానాల గదిలో అలాగే ఉంటే వేడిగా అనిపిస్తుంది. ఎందుకు? (AS7)
జవాబు:

  1. స్నానాల గదిలో ప్రమాణ ఘనపరిమాణంలోని నీటి ఆవిరి అణువుల సంఖ్య, స్నానాల గది బయట ప్రమాణ ఘన పరిమాణంలోని నీటిఆవిరి అణువుల సంఖ్య కంటే ఎక్కువ.
  2. మనం కండువాతో శరీరాన్ని తుడుచుకున్నప్పుడు మన చుట్టూ ఉన్న నీటి ఆవిరి అణువులు చర్మంపై సాంద్రీకరణం చెందుతాయి.
  3. సాంద్రీకరణం ఉష్ణాన్ని విడుదల చేసే ప్రక్రియ.
  4. కనుక మన శరీరం వెచ్చగా అనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 17.
A అనే వస్తువు 30°C వద్ద, B అనే వస్తువు 303 K వద్ద, C అనే వస్తువు 420K వద్ద కలవు. ఈ మూడు వస్తువులు ఉయ స్పర్శలో ఉన్నట్లయితే,
1) A, B, C లలో ఏ రెండు వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో కలవు?
2) A, B, C లలో ఏ రెండు వస్తువుల మధ్య ఉష్ణ ప్రసారం జరుగుతుంది?
జవాబు:
1) 303K = 273K + 30K = 0°C + 30°C = 30°C.
∴ A మరియు B వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో కలవు.

2) A మరియు B వస్తువులకు, C వస్తువు నుండి ఉష్ణ ప్రసారం జరుగుతుంది.

ఖాళీలను పూరించండి

1. విశిష్టోష్ణానికి S.I. ప్రమాణం ………… (J/kg – K)
2. అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద గల వస్తువు నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత వద్ద గల వస్తువుకు ……………. ప్రవహిస్తుంది. (ఉష్ణం)
3. …………. అనేది ఒక శీతలీకరణ ప్రక్రియ. (బాష్పీభవనం)
4. 10°C వద్ద గల A అనే వస్తువును, 10K వద్ద గల B అనే వస్తువుతో ఉష్ట్రీయ స్పర్శలో ఉంచితే ఉష్ణం …………. నుండి ………… కు ప్రవహిస్తుంది. (10°C నుండి 100)
5. మంచు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం విలువ …………….. (80 కెలోరీలు/గ్రాం)
6. వస్తువు ఉష్ణోగ్రత ……………………… కు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది. (కణాల సరాసరి గతిజశక్తికి)
7. మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రం ప్రకారం వేడివస్తువులు కోల్పోయిన ఉష్ణం = ……………… (చల్లని వస్తువులు గ్రహించిన ఉష్ణం)
8. వేసవి రోజుల్లో ఉక్కపోతకు కారణం ……….. (ఆర్ధత ఎక్కువ లేదా అధిక నీటి బాష్పం)
9. …………. ను శీతలీకరణిగా వాడతాం. (నీటిని)
10. నీటిపై మంచు తేలడానికి కారణం ……………………. (సాంద్రత తగ్గడం)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. కింది వాటిలో ఏది ఉద్ధీకరణ ప్రక్రియ (warming process)?
A) బాష్పీభవనం
B) సాంద్రీకరణం
C) మరగడం
D) పైవన్నీ
జవాబు:
B) సాంద్రీకరణం

2. A, B మరియు C అనే వస్తువులు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉన్నాయి. B యొక్క ఉష్ణోగ్రత 45°C అయిన, C యొక్క ఉష్ణోగ్రత …………..
A) 45°C
B) 50°C
C) 40°C
D) 90°C
జవాబు:
A) 45°C

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

3. ఒక స్టీలు కడ్డీ ఉష్ణోగ్రత 330 K. దాని ఉష్ణోగ్రత °C పరంగా
A) 55°C
B) 57°C
C) 59°C
D) 53°C
జవాబు:
B) 57°C

4. విశిష్టోష్ణం S = ………..
A) Q/∆T
B) Q∆T
C) Q/m∆r
D) m∆T/Q
జవాబు:
C) Q/m∆r

5. సాధారణ వాతావరణ పీడనం వద్ద నీటి మరుగుస్థానం ……….
A) 0°C
B) 100°C
C) 110°C
D) -5°C
జవాబు:
B) 100°C

6. ద్రవీభవనం చెందేటప్పుడు మంచు ఉష్ణోగ్రత
A) స్థిరంగా ఉంటుంది
B) పెరుగుతుంది
C) తగ్గుతుంది
D) చెప్పలేము
జవాబు:
A) స్థిరంగా ఉంటుంది

పరికరాల జాబితా

చెక్కముక్క, లోహపు ముక్క గాజు గ్లాసులు, రెండు ఉష్ణ మాపకములు, వేడినీరు, కొబ్బరి నూనె, రెండు బీకర్లు, మూత, రెండు స్టాండులు, రెండు పరీక్ష నాళికలు, పెద్ద జాడీ, రబ్బరు బిరడా, సారాయి దీపం, కెలోరిమీటర్, మిశ్రమాన్ని కలిపే షర్రర్, నీటి ఆవిరి గది, చెక్కపెట్టె, సీసపు గుళ్ళు లేదా 50 గ్రా. ఇనుప బోల్ట్, డ్రాపర్, పేట్రిడిష్ లేదా వాచ్ గ్లాస్, స్పిరిట్, బున్సెన్ బర్నర్, ఫుడ్ కలర్ లేదా పొటాషియం పర్మాంగనేట్.

10th Class Physical Science 1st Lesson ఉష్ణం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 2

ప్రశ్న 1.
ఉష్ణోగ్రత అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
చల్లదనం, వెచ్చదనం స్థాయిని ఉష్ణోగ్రత అంటారు. దీనిని T తో సూచిస్తారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 2

ప్రశ్న 2.
ఉష్ణం, ఉష్ణోగ్రతకు తేడా ఏమిటి?
జవాబు:

ఉష్ణం ఉష్ణోగ్రత
1) అధిక ఉష్ణోగ్రత ప్రాంతం నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత ప్రాంతం వైపునకు ప్రవహించే శక్తి స్వరూపాన్ని ఉష్ణం అంటారు. 1) చల్లదనం, వెచ్చదనం స్థాయిని ఉష్ణోగ్రత అంటారు.
2) ఉష్ణం కారణం (Cause). 2) ఉష్ణోగ్రత ఫలితం (Effect).
3) ఉష్టాన్ని కెలోరీమీటరుతో లెక్కిస్తారు. 3) ఉష్ణోగ్రతను థర్మామీటరుతో లెక్కిస్తారు.
4) S.I. యూనిట్ : జౌల్ 4) S.I. యూనిట్ : కెల్విన్

ప్రశ్న 3.
గీజర్ (geiser) పనిచేసే విధానాన్ని తెలియచేసే సమాచారాన్ని సేకరించి, ఒక నివేదికను తయారుచేయండి.
జవాబు:

  1. విద్యుచ్ఛక్తిని, యాంత్రిక శక్తిగా మార్చే పరికరాన్ని గీజర్ అంటారు.
  2. దీనిలో హీటింగ్ కాయిల్ అమర్చబడి ఉండును. ఇది నీటికి కావలసిన ఉష్ణోగ్రతను అందించును.
  3. దీనికి రెండు పైపు మార్గాలు ఉండును. మొదటి పైప్ లైన్ చల్లటి నీటిని గీజర్ లోనికి పంపించటానికి ఉపయోగపడును.
  4. రెండవ పైప్ లైన్ వేడినీటిని బయటకు పంపించును.
  5. గీజర్ లోని హీటింగ్ ఎలిమెంట్ కు థర్మోస్టాట్ ను అమర్చుతారు.
  6. ఈ థర్మోస్టాట్ కొంతవరకు మాత్రమే ఉష్ణోగ్రత పెరిగేలా కంట్రోల్ చేయబడును.
  7. గీజర్ ట్యాంక్ నుండి ఉష్ణం వికిరణ రూపంలో బయటకు పోకుండా ఉండటానికి ఉష్ణబంధక పదార్థమైన గాజు, ఉన్నితో సీల్ చేస్తారు.
  8. గీజర్ ను లోహపు స్థూపాకార పాత్రలో ఉంచి గోడకు బిగించటానికి అనువుగా తయారుచేస్తారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

ప్రశ్న 4.
-5°C వద్ద గల రెండు కి.గ్రా. మంచుకు నిరంతరంగా ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నామనుకోండి. 0°C వద్ద మంచు కరుగుతుందని, 100°C వద్ద నీరు మరుగుతుందని మీకు తెలుసు. మంచు నీరుగా మారి, మరగడం ప్రారంభించేవరకు వేడిచేస్తూనే ఉండండి. ప్రతి నిమిషానికి ఉష్ణోగ్రత నమోదు చేయండి. మీరు పొందిన సమాచారంతో ఉష్ణోగ్రత, కాలానికి మధ్య గ్రాఫ్ గీయండి. గ్రాఫ్ ద్వారా మీరు ఏం తెలుసుకున్నారు? మీ నిర్ధారణలు రాయండి.
జవాబు:

  1. – 5°C ఉన్న మంచుగడ్డ 0°C వద్ద కరుగుట ప్రారంభమైంది.
  2. A బిందువు అనగా 0°C వద్ద మంచు కరుగుట ప్రారంభమైంది. దీనిని ద్రవీభవన స్థానం అంటారు.
  3. B, C బిందువుల మధ్య ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉంది అనగా మంచు నీరుగా మారేవరకు ఉష్ణం ఎంత అందించిన ఉష్ణోగ్రతలో మార్పులేదు. దీనినే ద్రవీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు.
  4. B, C బిందువుల మధ్య అందించిన ఉష్ణం మంచు కరిగి నీరుగా మారడానికి అనగా స్థితి మార్చటానికి మాత్రమే ఉపయోగపడింది.
  5. C, D ల మధ్య నీటి ఉష్ణోగ్రత క్రమేణ 100°C వరకు పెరిగింది. అంటే నీరు బాష్పీభవనం చెందుతుంది.
  6. D బిందువు వద్ద నీరు 100°C కి చేరుకుంది.
  7. దీనినే నీటి మరుగు ఉష్ణోగ్రత అంటారు.
  8. D, E ల మధ్య అందించిన ఉష్ణం నీటి స్థితిని మార్చటానికి మాత్రమే ఉపయోగపడింది. కానీ ఉష్ణోగ్రత పెరగలేదు. దీనినే బాష్పీభవన గుప్తోష్ణం అంటారు.
  9. F బిందువు వద్ద నీరు పూర్తిగా ఆవిరయింది. దీనినే నీటి ఆవిరి అంటారు.

ప్రశ్న 3.
1 లీ. నీటికి కొంతసేపు ఉష్ణాన్ని అందిస్తే దాని ఉష్ణోగ్రత 2°C పెరిగిందనుకుందాం. అంతే ఉష్ణాన్ని అంతే సమయం పాటు 2 లీ. నీటికి అందిస్తే ఆ నీటి ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల ఎంత ఉంటుంది?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 4
∴ నీటి ఉష్ణోగ్రత 1°C పెరుగును.

10th Class Physical Science 1st Lesson ఉష్ణం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
ఉష్ణసమతాస్థితిని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
(లేదా)
ఉష్ణోగ్రత అను పదంను ఉదాహరణతో వివరింపుము.
(లేదా)
వెచ్చదనం లేక చల్లదనం యొక్క తీవ్రతను దేనితో పిలుస్తారు? దీని పరిమాణంను ఉదాహరణతో వివరింపుము.
(లేదా)
ఉష్ణోగ్రత నిర్వచనాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
జవాబు:

  1. ఒక చెక్కముక్కను, ఒక లోహపు ముక్కను తీసుకొని వాటిని ఫ్రిజ్ లేదా ఐస్ బాక్స్ లో 15 నిమిషాలు ఉంచి, బయటకు తీయవలెను.
  2. ఇప్పుడు చెక్కముక్కను, లోహపు ముక్కను తాకి ఏది చల్లగా ఉందో గమనించవలెను.
  3. ఫ్రిజ్ నుండి బయటకు తీసినప్పుడు చెక్కముక్క ఉష్ణోగ్రత కంటే లోహపు ముక్క ఉష్ణోగ్రత తక్కువగా ఉందని గమనిస్తాము.
  4. ఒక వేడి వస్తువును, ఒక చల్లని వస్తువును ఒకదానికొకటి తాకే విధముగా ఉంచినప్పుడు ఏమి జరుగుతుందో గమనించవలెను.
  5. వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకు ఉష్ణశక్తి బదిలీ అవుతుందని గమనిస్తాము.
  6. వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకు ఉష్ణశక్తి ఎప్పటి వరకు బదిలీ అవుతుందో గమనించవలెను.
  7. ఆ రెండు వస్తువులు ఒకే వెచ్చదనం తీవ్రత లేదా చల్లదనం తీవ్రత పొందే వరకు ఈ ఉష్ణశక్తి బదిలీ కొనసాగుతుందని గమనిస్తాము.
  8. పై పరిశీలన నుండి పరిసరాల నుండి వెచ్చదనం లేదా చల్లదనం అనుభూతిని పొందకపోతే, శరీరం పరిసరాల వాతావరణంతో ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంటుందని తెలుస్తుంది.

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 2.
ఉష్ణ నిర్వచనాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
జవాబు:

  1. రెండు గాజు గ్లాసులను తీసుకొని ఒకదానిని వేడినీటితో, మరొక దానిని చల్లని నీటితో నింపవలెను.
  2. ఒక ఉష్ణమాపకాన్ని తీసుకొని వేడి నీటిలో ఉంచినప్పుడు పాదరసమట్టము ఎలా ఉంటుందో గమనించవలెను.
  3. పాదరసమట్టంలో పెరుగుదలను గమనిస్తాము.
  4. చల్లని నీటిలో ఉంచినప్పుడు పాదరసమట్టము ఎలా ఉంటుందో గమనించవలెను.
  5. పాదరసమట్టంలో తగ్గుదలను గమనిస్తాము.
  6. ఉష్ణమాపకానికి, నీటికి మధ్య ఉష్ణ సమతాస్థితి ఏర్పడితే పాదరసమట్టము ఎలా ఉంటుందో గమనించవలెను.
  7. పాదరసమట్టము నిలకడగా ఉంటుందని గమనిస్తాము.
  8. ఈ కృత్యం ద్వారా ఉష్ణాన్ని క్రింది విధంగా నిర్వచించవచ్చు.
  9. ఉష్ణం : అధిక ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువు నుండి అల్ప ఉష్ణోగ్రత గల వస్తువుకు ప్రవహించే శక్తి స్వరూపాన్ని ‘ఉష్ణం’ అంటారు.

కృత్యం – 3 ఉష్ణం మరియు గతిజశక్తి

ప్రశ్న 3.
ఉష్ణం మరియు గతిజశక్తుల మధ్య గల సంబంధాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
ఒక పదార్థం యొక్క అణువుల సగటు గతిశక్తి, దాని పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉండునని చూపు కృత్యమును వ్రాయుము.
(లేదా)
ఒక వస్తువు యొక్క ఉష్ణోగ్రత, దాని సగటు గతిశక్తికి సూచన అని నిరూపించు కృత్యం వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. రెండు గాజు పాత్రలను తీసుకొని ఒకదానిని వేడినీటితో, మరొక దానిని చల్లని నీటితో నింపవలెను.
  2. రెండు పాత్రల నీటి ఉపరితలాలపై ఫుడ్ కలర్ చల్లి, ఆ కణాల కదలికను గమనించవలెను.
  3. చల్లని నీటిలోని కణాల కంటే వేడినీటిలోని కణాలు వేగంగా కదులుతున్నాయని గమనిస్తాము.
  4. ఆ రెండు పాత్రలలోని నీటి గతిశక్తులు వేరువేరుగా ఉన్నందున కణాల కదిలికల వేగాలు కూడా వేరువేరుగా ఉన్నాయి.
  5. పై పరిశీలన ద్వారా అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి చల్లని వస్తువులో కంటే వేడి వస్తువులో ఎక్కువగా ఉంటుందని తెలుస్తుంది.
  6. కనుక ఒక వస్తువు యొక్క ఉష్ణోగ్రత దానిలోని అణువుల సరాసరి గతిజశక్తిని సూచిస్తుంది.

∴ “ఒక వస్తువులోని అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి దాని పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది”.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

కృత్యం – 4

ప్రశ్న 4.
రెండు వేరువేరు ఉష్ణోగ్రతలు గల ద్రవాల మధ్య ప్రసరించే గతిజశక్తిని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
లేదా
వేడి వస్తువు నుండి చల్లని వస్తువుకు ఉష్ణ ప్రసారం జరుగుతుందని ప్రయోగ పూర్వకముగా తెలుపదానికి కావలసిన పరికరాల జాబితాను, ప్రయోగంను వ్రాయుము.
(లేదా)
ఉష్ణమాపకం ఉష్ణం ఏ దిశలో ప్రవహించును? దీనిని ప్రయోగ పూర్వకంగా వ్రాయుము.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 5
జవాబు:

  1. ఒక పాత్రలో నీటిని తీసుకొని 60°C వరకు వేడి చేయవలెను.
  2. ఒక స్థూపాకార పారదర్శక గాజు జాడీని తీసుకొని దానిలో సగం వరకు నీటిని నింపవలెను.
  3. గాజు జాడీ అంచుల వెంబడి జాగ్రత్తగా నీటి తలంపై కొబ్బరినూనేను పోయవలెను.
  4. రెండు రంధ్రాలు గల మూతను ఉంచవలెను.
  5. రెండు ఉష్ణమాపకాలను ఒకటి నీటిలో, మరొకటి నూనెలో మునిగి ఉండేటట్లుగా రంధ్రాలలో అమర్చవలెను.
  6. ఉష్ణమాపకాల రీడింగులను గమనించగా నూనెలో ఉంచిన ఉష్ణమాపకం రీడింగ్ పెరుగుతూ, నీటిలో ఉంచిన ఉష్ణమాపకం. రీడింగు తగ్గుతూ ఉంటుంది.
  7. దీనికి కారణం నీటి అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి తగ్గుతుంటే, నూనె అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి పెరుగుతుంది.
  8. అంటే నీటి ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుండగా నూనె ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతుంది.

కృత్యం – 5

ప్రశ్న 5.
ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటు పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడి ఉంటుందనే కృత్యాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం 6

  1. ఒక పెద్ద జాడీలో నీటిని తీసుకొని 80°C వరకు వేడి చేయవలెను.
  2. ఒకే పరిమాణం గల రెండు పరీక్షనాళికలను తీసుకొని ఒక దానిలో 50 గ్రాముల నీటిని, మరొక దానిలో 50 గ్రాముల నూనెను పోయవలెను.
  3. రబ్బరు బిరడాల సహాయంతో రెండు పరీక్షనాళికలలో రెండు ఉష్ణమాపకాలను అమర్చవలెను.
  4. ప్రతి 3 నిమిషాలకు ఒకసారి ఉష్ణమాపకాల రీడింగులను గమనించవలెను.
  5. రెండు పరీక్షనాళికలు ఒకే ఉష్ణోగ్రత గల నీటిలో సమాన కాలవ్యవధులలో ఉంచబడినవి.
  6. కాబట్టి నీరు, నూనెలకు ఒకే పరిమాణం గల ఉష్ణం సమకూర్చబడి ఉండాలి.
  7. కాని నూనె ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటు, నీటి ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటు కంటే ఎక్కువగా ఉంది.
  8. కనుక ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల రేటు పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

కృత్యం – 6

ప్రశ్న 6.
విశిష్టోష్ణం నిర్వచనాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
ఒక పదార్థపు ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదలకు, దాని స్వభావంకు మధ్య గల సంబంధంను తెలుపు కృత్యంను వ్రాయుము.
(లేదా)
పదార్థపు ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల రేటు, పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడునని సూచించు ప్రయోగంను వివరింపుము.
(లేదా)
శరీరముపై వేడినీటి కన్నా వేడి నూనె ఎక్కువ ప్రభావంను చూపుటకు గల కారణమును ప్రయోగపూర్వకముగా తెల్పుము.
జవాబు:

  1. ఒకే పరిమాణం గల రెండు బీకర్లను తీసుకొని ఒకదానిలో 250 గ్రా. నీటిని, మరొకదానిలో ఒక కిలోగ్రాం నీటిని తీసుకొని ఉష్ణమాపకం సహాయంతో వాటి తొలి ఉష్ణోగ్రతలను గుర్తించండి.
  2. వాటి తొలి ఉష్ణోగ్రతలు రెండునూ సమానంగా ఉన్నాయి.
  3. బీకర్లలోని నీటి ఉష్ణోగ్రత వాటి తొలి ఉష్ణోగ్రత కంటే 60° పెరిగే వరకు రెండు బీకర్లను వేడిచేసి, రెండు బీకర్లలో నీటి ఉష్ణోగ్రత 60° పెరగడానికి అవసరమైన కాలవ్యవధులను గుర్తించవలెను.
  4. ఉష్ణోగ్రత పెరగడానికి 250 గ్రా. నీటితో పోలిస్తే, 1 కి.గ్రా. నీటికి ఎక్కువ సమయం పట్టిందని గమనిస్తాము.
  5. ఇప్పుడు ఒక బేకరులో 1 లీటరు నీటిని తీసుకుని వేడిచేసి ప్రతి 2 నిమిషాలకు ఉష్ణోగ్రతలోని మార్పును గుర్తించవలెను.
  6. ఉష్ణాన్ని అందించే సమయానికి అనుగుణంగా ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల స్థిరంగా ఉంటుంది.
  7. దీనిని బట్టి స్థిర ద్రవ్యరాశి గల నీటి ఉష్ణోగ్రతలోని మార్పు అది గ్రహించిన ఉష్ణానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
  8. విశిష్టోష్ణం : ప్రమాణ ద్రవ్యరాశి గల పదార్థ ఉష్ణోగ్రతను 1°C పెంచడానికి కావలసిన ఉష్ణాన్ని ఆ పదార్థ విశిష్టోష్ణం అంటారు.

కృత్యం – 7

ప్రశ్న 7.
ఒక మిశ్రమము యొక్క అంత్య ఉష్ణోగ్రతను ఏవిధంగా కనుగొనవచ్చును?
(లేదా)
“మిశ్రమముల నియమము” అంటే ఏమిటి? దీనిని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
జవాబు:
సందర్భం -1:

  1. ఒకే పరిమాణంలో ఉండే రెండు బీకరులను తీసుకొని, ఒక్కొక్క దానిలో 200 మి.లీ. నీటిని పోయపలెను.
  2. ఈ రెండు బీకర్లలో నీటిని ఒకే ఉష్ణోగ్రత వరకు వేడి చేయవలెను.
  3. ఈ రెండు బీకర్లలోని నీటిని వేరొక పెద్ద బీకరులోకి మార్చవలెను.
  4. ఈ మిశ్రమ నీటి ఉష్ణోగ్రతలో ఎలాంటి మార్పు ఉండదు.

సందర్భం – 2:

  1. ఒక బీకరులోని నీటిని 90° C వరకు, రెండవ బీకరులోని నీటిని 60° C వరకు వేడిచేసి, ఈ నీటిని వేరొక పెద్ద బీకరులో కలపండి.
  2. ఈ మిశ్రమ నీటి ఉష్ణోగ్రత 90°C మరియు 60° C ల మధ్య ఉంటుంది.
  3. దీనికి కారణం ఉష్ణము 90° C ఉన్న వేడి నీటి నుండి 60° C ఉన్న వేడి నీటిలోనికి ప్రవహించడమే.

సందర్భం – 3:

  1. 90°C వద్ద ఉన్న 100 మి.లీ. నీటిని, 60°C వద్ద ఉన్న 200 మి.లీ. నీటిని తీసుకొని వాటిని వేరొక బీకరులోకి కలపండి.
  2. ఈ మిశ్రమం ఉష్ణోగ్రత 90°C మరియు 60°C ల మధ్య ఉంటుంది.
  3. కాని రెండవ సందర్భంలోని మిశ్రమం ఉష్ణోగ్రత కంటె మూడవ సందర్భంలో మిశ్రమం ఉష్ణోగ్రత తక్కువగా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 8.
ఒక ఘనపదార్థం యొక్క విశిష్టోష్ణాన్ని ఎలా కనుగొంటారు?
(లేదా)
ఘనపదార్థ విశిష్టోష్ణాన్ని ప్రయోగపూర్వకముగా కనుగొను విధానాన్ని వివరించుము.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం : ఇచ్చిన ఘనపదార్థ విశిష్టోష్ణాన్ని కనుగొనడం.

కావలసిన వస్తువులు :
కెలోరిమీటర్, ఉష్ణమాపకం, మిశ్రమాన్ని కలిపే కాడ లేదా స్టర్రర్, నీరు, నీటిఆవిరి గది, చెక్కపెట్టె మరియు సీసపుగుళ్ళు లేదా ఇనుపబోల్టు (కనీసం 50గ్రాII).

నిర్వహణ విధానం :

  1. స్టర్రర్ తో సహా కెలోరిమీటర్ ద్రవ్యరాశి ‘m1‘ ను కనుగొనండి.
  2. ఇప్పుడు కెలోరిమీటర్ ను 1/3 వంతు వరకు నీటితో నింపవలెను.
  3. నీటితో సహా కెలోరిమీటర్ ద్రవ్యరాశి m2 ను కనుగొనవలెను.
    నీటితో సహా కెలోరిమీటరు ద్రవ్యరాశి m2 = …………
  4. నీటి ద్రవ్యరాశి m12 – m1 ను కనుగొనవలెను.
  5. కెలోరిమీటర్ లోని నీటి ఉష్ణోగ్రత T1 ను కనుగొనవలెను.
  6. కెలోరిమీటర్ మరియు నీటి ఉష్ణోగ్రతలు సమానంగా ఉంటాయి.
  7. కొన్ని సీసపు గుళ్ళను తీసుకొని, వేడినీటిలో లేదా స్టీమ్ చాంబర్ లో ఉంచి 100°C వరకు వేడిచేయండి. ఈ ఉష్ణోగ్రతను T2 అనుకొనవలెను.
  8. ఉష్ణనష్టం జరగకుండా, సీసపుగుళ్ళను త్వరగా కెలోరిమీటర్ లోకి మార్చవలెను.
  9. కొద్దిసేపటి తర్వాత ఈ మిశ్రమం ఒక స్థిర ఉష్ణోగ్రతకు చేరుతుంది.
  10. నీరు, సీసపు గుళ్ళతో సహా కెలోరిమీటర్ ద్రవ్యరాశి m3 ను కనుగొనవలెను.
  11. సీసపు గుళ్ళ ద్రవ్యరాశి m3 – m1 ను కనుగొనవలెను.
  12. ఇప్పుడు ఫలిత ఉష్ణోగ్రత T3 ను కనుగొనవలెను.
  13. కెలోరీమీటర్, ఘనపదార్ధం, (సీసపుగుళ్ళు) మరియు నీటి విశిష్టోష్ణాలు వరుసగా S1c, Sl మరియు Sw అనుకొనవలెను.
  14. మిశ్రమాల పద్ధతి సూత్రం ప్రకారం …..
    ఘనపదార్థం (సీసపు గుళ్ళు) కోల్పోయిన ఉష్ణం = కెలోరిమీటర్ గ్రహించిన ఉష్ణం + నీరు గ్రహించిన ఉష్ణం
  15. (m3– m2) Sl (T2 – T3) = m1 Sc (T3 – T1) + (m2 – m1) Sw (T3 – T1)
    ∴ Sl = [m1Sc + (m2 – m1) Sw] (T3 – T1)/ (m3 – m2) (T2 – T3)
  16. కెలోరిమీటర్, నీటి విశిష్టోష్టాలు తెలిస్తే, పై సమీకరణంతో ఘనపదార్థం (సీసపుగుళ్ళు) విశిష్టోష్ణాన్ని లెక్కగట్టవచ్చును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

కృత్యం – 8

ప్రశ్న 9.
బాష్పీభవన ప్రక్రియను వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
రాజు ఒక పాత్రలో ఆరుబయట ఉంచిన స్పిరిట్ మాయమవుటను గమనించెను. దీనిని వివరించు ప్రయోగము తెలుపుము.
జవాబు:

  1. ఒక కప్పులో కొద్దిగా స్పిరిట్ తీసుకొని రెండు లేదా మూడు చుక్కలను అరచేతిలో వేసుకొనవలెను.
  2. స్పిరిట్ బాష్పీభవనం చెందడం వలన చర్మం చల్లగా అనిపిస్తుంది.
  3. రెండు పెట్టాడిలో సుమారు 1 మి.లీ. స్పిరిట్ ను తీసుకొనవలెను.
  4. ఒక పెట్రెడిషను గాలి తగిలే విధంగా, మరొకదానిని గాలి తగలకుండా మూతపెట్టి ఉంచవలెను.
  5. 5 నిమిషాల తరువాత పరిశీలించిన గాలికి ఉంచిన పెట్రెడిష్ లోని స్పిరిట్ ఏమి లేకపోవడం, మూత పెట్టిన స్పిరిట్ అలాగే ఉండటం గమనిస్తాము.
  6. గాలికి ఉంచిన స్పిరిట్ బాష్పీభవనం చెందడం వలన ఏమీ లేకుండా పోయినది.
  7. బాష్పీభవనం : ద్రవ అణువులు ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైనా ద్రవ ఉపరితలాన్ని వీడిపోయే ప్రక్రియనే బాష్పీభవనం అంటారు.
  8. బాష్పీభవన సమయంలో వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది.

కృత్యం – 9 / సాంద్రీకరణం

ప్రశ్న 10.
సాంద్రీకరణాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
మనోభిరామ్ తన స్నేహితునితో చల్లని రస్నాను గ్లాసులో పోసిన, కొంతసేపటికి దాని బయట వైపు నీటి తుంపరలు ఏర్పడుటను గమనించెనని చెప్పెను. ఈ దృగ్విషయంకు కారణమైన విషయంను ప్రయోగ పూర్వకముగా తెలుపుము.
జవాబు:

  1. ఒక గాజుగ్లాసులో సగం వరకు చల్లని నీరు పోయవలెను.
  2. గ్లాసు బయటి గోడలపై నీటి బిందువులు ఏర్పడటం గమనిస్తాము.
  3. నీటి బిందువులు ఏర్పడటానికి గల కారణం :
    a) చల్లని నీటి ఉష్ణోగ్రత కన్నా, దాని పరిసరాలలోని గాలి. ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువగా ఉంటుంది.
    b) గాలిలో ఆవిరి రూపంలో నీటి అణువులుంటాయి.
    c) గాలిలోని నీటి అణువులు చలనంలో ఉన్నప్పుడు, చల్లని నీరు గల గ్లాసు ఉపరితలాన్ని తాకితే అవి తమ గతిశక్తిని కోల్పోతాయి. అందువల్ల వాటి ఉష్ణోగ్రత తగ్గిపోయి నీటి బిందువులుగా మారతాయి.
    d) గాలిలోని నీటి అణువులు కోల్పోయిన శక్తి గాజుగ్లాసు అణువులకు అందజేయబడుతుంది. అందువల్ల గాజు అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి పెరుగుతుంది.
    e) ఆ శక్తి గాజు గ్లాసులోని నీటి అణువులకు అందజేయబడుతుంది.
    f) తద్వారా గ్లాసులోని నీటి అణువుల సరాసరి గతిజశక్తి పెరుగుతుంది. కాబట్టి, గ్లాసులోని నీటి ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతుంది.
    g) ఈ ప్రక్రియనే సాంద్రీకరణం అంటాం. ఇది ఒక ఉద్ధీకరణ ప్రక్రియ.
  4. సాంద్రీకరణం : “వాయువు ద్రవంగా స్థితిమార్పు చెందడమే సాంద్రీకరణం”.

కృత్యం – 10 మరగడం

ప్రశ్న 11.
‘మరగడం’ అనే ప్రక్రియను వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
“మరుగుట” అను ప్రక్రియను ఉదాహరణతో వివరింపుము.
(లేదా)
రాజు నీటిని వేడి చేస్తున్నప్పుడు కొన్ని బుడగలు ఉపరితలంపై చేరుటను గమనించెను. ఈ దృగ్విషయంను కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:
1) ఒక బీకరులో నీరుపోసి బర్నరో వేడిచేయవలెను.

2) ప్రతి 2 నిమిషాలకు నీటి ఉష్ణోగ్రతను థర్మామీటర్ సహాయంతో పరిశీలించవలెను. ఇక్కడ మూడు విషయాలను గమనిస్తాము.
a) నీటి ఉష్ణోగ్రత 100°C ని చేరే వరకు నిరంతరం పెరుగుతుందని గమనిస్తాము.
b) 100°C తరువాత ఇంకా ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నా నీటి ఉష్ణోగ్రతలో పెరుగుదల ఉండదు.
c) 100°C వద్ద నీటి ఉపరితలంలో చాలా ఎక్కువ మొత్తంలో బుడగలు ఏర్పడటం గమనిస్తాము.

3) ఈ విధంగా జరగడానికి గల కారణము :
a) నీరు ఒక ద్రావణం. ఇందులో కొన్ని వాయువులతో సహా అనేక రకాల మలినాలు కరిగి ఉంటాయి.
b) నీటిని లేదా ఏదేని ద్రవాన్ని వేడిచేసినప్పుడు అందులోని వాయువుల ద్రావణీయత తగ్గుతుంది.
c) అందువల్ల ద్రవంలో పాత్ర అడుగున, గోడల వెంబడి వాయు బుడగలు ఏర్పడతాయి.
d) బుడగల చుట్టూ ఉన్న ద్రవంలోని నీటి అణువులు బాష్పీభవనం చెంది బుడగలలో చేరడం వల్ల, అవి పూర్తిగా నీటి ఆవిరితో నిండిపోతాయి.
e) ద్రవం ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతున్న కొలదీ బుడగలలో పీడనం పెరుగుతుంది.
f) ఒక నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద బుడగలలోని నీటి ఆవిరి పీడనం, బుడగలపై కలుగజేయబడే బయటి పీడనంతో సమానమవుతుంది.
g) అప్పుడు బుడగలు నెమ్మదిగా ఉపరితలం వైపు కదలడం ప్రారంభిస్తాయి.
h) ద్రవ ఉపరితలాన్ని చేరాక బుడగలు విచ్ఛిన్నమై వాటిలోని నీటి ఆవిరిని గాలిలోకి విడుదల చేస్తాయి.
i) మనం ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నంత వరకూ, ద్రవం వాయువుగా మారే ఈ ప్రక్రియ కొనసాగుతూనే ఉంటుంది. అందువల్ల నీరు మరుగుతున్నట్లు మనకు కనిపిస్తుంది.

4) మరగడం :
ఏదేని పీడనం, స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ద్రవస్థితిలోని పదార్థం వాయుస్థితిలోకి మారడాన్ని మరగడం అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

కృత్యం – 11 / ద్రవీభవనం

ప్రశ్న 12.
ద్రవీభవనాన్ని వివరించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
ద్రవీభవన ప్రక్రియను మరియు ద్రవీభవన గుప్తోష్ణంలను వివరించు ప్రక్రియను వ్రాయుము.
(లేదా)
0°C వద్ద మంచును వేడి చేసిన అది నీరుగా మారుట జరిగినది. కాని ఉష్ణోగ్రతలో కొంత సేపటి వరకు మార్పులేదు. ఈ దృగ్విషయంలో ఇమిడి ఉన్న పద్ధతి ఏమిటి? వివరింపుము.
జవాబు:
1) ఒక బీకరులో కొన్ని మంచుముక్కలు తీసుకొని, థర్మామీటరు సహాయంతో ఉష్ణోగ్రతను కొలవవలెను.

2) బీకరును బర్నర్ పై ఉంచి వేడిచేస్తూ ప్రతి నిమిషం ఉష్ణోగ్రతను నమోదు చేయవలెను.

3) మంచుముక్కలు కరిగేటప్పుడు మనం ఈ క్రింది విషయాలను గమనిస్తాము.
a) ప్రారంభంలో మంచు తక్కువ ఉష్ణోగ్రత 0°C లేదా అంతకంటే తక్కువగా ఉంటుందని గమనిస్తాము.
b) 0°C కంటే తక్కువగా ఉంటే 0°C ను చేరే వరకు ఉష్ణోగ్రత నిరంతరము పెరుగుతుంది.
c) మంచు కరగడం ప్రారంభం అవగానే ఎంత ఉష్ణాన్ని అందిస్తున్నా ఉష్ణోగ్రతలో మార్పు లేకపోవడం గమనిస్తాము.

4) ఈ విధముగా జరగడానికి గల కారణము :
a) మంచుముక్కలకు మనం అందించిన ఉష్ణం మంచు అణువుల అంతర్గత శక్తిని పెంచుతుంది.
b) ఇలా పెరిగిన అంతర్గత శక్తి మంచులోని అణువుల (H2O) మధ్య గల బంధాలను బలహీనపరచి, తెంచుతుంది.
c) అందువల్ల మంచు (ఘన స్థితి) నీరుగా (ద్రవస్థితి) మారుతుంది.
d) ఈ ప్రక్రియ స్థిర ఉష్ణోగ్రత (0°C లేదా 273K) వద్ద జరుగుతుంది. ఈ ఉష్ణోగ్రతను ద్రవీభవన స్థానం (melting point) అంటాం.

5) ద్రవీభవన స్థానం :
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఘనస్థితిలో ఉన్న పదార్థం ద్రవస్థితిలోకి మారే ప్రక్రియనే ద్రవీభవనం అంటారు.

6) ద్రవీభవనం చెందేటప్పుడు ఉష్ణోగ్రత మారదు.

7) ఎందుకనగా, మంచుకు అందించబడిన ఉష్ణం పూర్తిగా నీటి అణువుల మధ్య గల బంధాలను తెంచడానికే వినియోగపడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 1st Lesson ఉష్ణం

కృత్యం – 12

ప్రశ్న 13.
ఘనీభవించేటప్పుడు నీరు వ్యాకోచిస్తుందని నిరూపించే కృత్యాన్ని రాయండి.
(లేదా)
నీటితో నింపబడిన గాజు సీసాను అతిశీతలీకరణం చేసిన పగులుటకు గల కారణంను ప్రయోగ పూర్వకంగా వీవరించుము. మంచు సాంద్రత, నీటి కన్నా ఎక్కువగా ఉండుటకు గల కారణంను వివరించుము.
(లేదా)
నీటి కన్నా మంచు ఘనపరిమాణం ఎక్కువని ప్రయోగపూర్వకంగా వివరించుము.
జవాబు:

  1. మూత కలిగిన గాజు సీసాను తీసుకొని, గాలి బుడగలు లేకుండా పూర్తిగా నీటితో నింపవలెను.
  2. కొన్ని గంటల పాటు సీసాను ఫ్రిజ్ లో ఉంచవలెను.
  3. సీసాను తరువాత బయటకు తీసి పరిశీలిస్తే సీసాకు పగుళ్ళు ఏర్పడటాన్ని గమనిస్తాము.
  4. సీసాలో పోసిన నీటి ఘనపరిమాణం, సీసా ఘనపరిమాణానికి సమానము.
  5. నీరు ఘనీభవించినప్పుడు సీసా పగిలింది. అనగా మంచు ఘనపరిమాణం, సీసాలో నింపిన నీటి ఘనపరిమాణం కంటే ఎక్కువై ఉండాలి.
  6. దీనిని బట్టి, ఘనీభవించినప్పుడు నీరు వ్యాకోచిస్తుంది (ఘనపరిమాణం పెరుగుతుంది) అని చెప్పవచ్చు.
  7. కనుక నీటి సాంద్రత కన్నా మంచు సాంద్రత తక్కువ. అందుకే నీటి పై మంచు తేలుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

SCERT AP 10th Class Physics Study Material Pdf 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 9th Lesson Questions and Answers విద్యుత్ ప్రవాహం

10th Class Physical Science 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
లోరెంజ్ – డ్రూడ్ ఎలక్ట్రాన్ సిద్ధాంతం సహాయంతో విద్యుత్ ప్రవాహానికి ఎలక్ట్రానులు ఎలా కారణమో వివరించండి. (AS1)
జవాబు:
1) లోహాల వంటి వాహకాలలో అధిక సంఖ్యలో స్వేచ్ఛా ఎలక్ట్రాన్లు, ధనాత్మక అయాన్లు నిర్దిష్ట స్థానాలలో ఉంటాయని 19వ శతాబ్దానికి చెందిన శాస్త్రవేత్తలైన డ్రూడ్ మరియు లోరెంజ్ ప్రతిపాదించారు. ఈ ధనాత్మక అయానుల అమరికను లాటిస్ అంటాము.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 1
2) వాహకాన్ని తెరచిన వలయంగా భావించిన, పటంలో చూపిన విధంగా వాహకంలో ఎలక్ట్రాన్లు స్వేచ్ఛగా ఏ దిశలో కదులుతాయో నిర్ణయించలేని విధముగా చలిస్తాయి. ఈ చలనమును క్రమరహిత చలనం అంటాము.

3) పటం (i) లో చూపినట్లు వాహకంలో ఏదైనా మధ్యచ్ఛేదాన్ని ఊహిస్తే, ఒక సెకను కాలంలో ఆ మధ్యచ్ఛేదాన్ని ఎడమ నుండి కుడికి దాటి వెళ్ళే ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య, ఒక సెకను కాలంలో ఆ మధ్యచ్ఛేదాన్ని కుడి నుండి ఎడమకి దాటి వెళ్ళే ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్యకు సమానం.

4) అనగా తెరచిన వలయం వంటి వాహకంలో ఏదేని మధ్యచ్ఛేదం వెంబడి కదిలే ఫలిత ఆవేశం శూన్యమవుతుంది.

5) ఒక బల్బ్ తో సహా వాహకం రెండు చివరలను బ్యాటరీకి కలిపితే, బ్యాటరీ నుండి బల్బ్ కు శక్తి సరఫరా జరగడం వల్ల బల్బ్ వెలుగుతుంది.

6) ఈ విధమైన శక్తి సరఫరాకు కారణము ఎలక్ట్రానులు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 2
7) పటం (ii) లో చూపిన విధంగా ఎలక్ట్రాన్లు క్రమపద్ధతిలో చలిస్తే, వాహకంలోని ఏదేని మధ్యచ్ఛేదాన్ని దాటి వెళ్ళే ఫలిత ఆవేశం వ్యవస్థితమవుతుంది.

8) ఈ విధముగా ఎలక్ట్రానులు క్రమమైన పద్ధతిలో చలించడాన్ని విద్యుత్ ప్రవాహం అంటారు.

9) కనుకనే ఆవేశాల క్రమ చలనాన్ని విద్యుత్ ప్రవాహం అంటారు.

ప్రశ్న 2.
బ్యాటరీ ఎలా పని చేస్తుంది? వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఒక బ్యాటరీనందు టెర్మినళ్ల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం ఏ విధముగా స్థిరంగా ఉండునో వివరింపుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 3 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 4 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 5

  1. బ్యాటరీలో రెండు లోహపు పలకలు (ఎలక్ట్రోడులు, ఒక రసాయనం (విద్యుత్ విశ్లేష్యం) ఉంటాయి.
  2. బ్యాటరీ యొక్క రెండు ఎలక్ట్రోడుల మధ్య ఉండే విద్యుద్విశ్లేష్యంలో పరస్పరం వ్యతిరేకదిశల్లో చలించే ధన, ఋణ అయాన్లు పటంలో చూపినట్లుగా ఉంటాయి.
  3. ఈ అయాన్లపై విద్యుద్విశ్లేష్యం కొంత బలాన్ని ప్రయోగించడం వల్ల అవి నిర్దిష్ట దిశలో చలిస్తాయి. ఈ బలాన్ని రసాయన బలం (Fc) అంటాము.
  4. రసాయన స్వభావమును బట్టి, ధన అయాన్లు బ్యాటరీలో ఏదో ఒక లోహపు పలకవైపు కదిలి, ఆ పలకపై పోగవుతాయి. దీని ఫలితంగా ఆ లోహపు పలక ధనావేశపూరితమవుతుంది. దీనిని ఆనోడ్ అంటాము.
  5. ధనావేశ అయాన్లకు వ్యతిరేకదిశలో ఋణావేశ అయాన్లు చలించి రెండవ లోహపు పలకపై పోగవుతాయి. ఆ పలక ఋణావేశపూరితమవుతుంది. దీనిని కాథోడ్ అంటాము.
  6. లోహపు పలకలపై ఆవేశం సంతృప్త స్థితిని చేరే వరకు, ఇలా ఆవేశాలు పోగవుతూనే ఉంటాయి.
  7. లోహపు పలకలపై ఆవేశం సంతృప్త స్థితికి చేరాక, కదిలే అయానులపై విద్యుత్ బలం (Fe) పని చేస్తుంది.
  8. విద్యుత్ బలదిశ రసాయన బలదిశకు వ్యతిరేకదిశలో ఉంటుంది.
  9. విద్యుత్ బలం పరిమాణం, లోహపు పలకలపై పోగైన ఆవేశంపై ఆధారపడును.
  10. విద్యుత్ బలం కన్నా రసాయన బలం ఎక్కువగా ఉంటే, ఆవేశాలు అవి చేరవలసిన పలకలవైపు పటంలో చూపినట్లుగా కదులుతాయి.
  11. విద్యుత్ బలం, రసాయన బలం సమానమైనపుడు ఆవేశాల చలనం పటంలో చూపినట్లుగా ఆగిపోవును.
  12. క్రొత్త బ్యాటరీ యొక్క రెండు ధృవాల మధ్య స్థిర పొటెన్షియల్ భేదం ఉంటుంది.
  13. ఒక వాహక తీగను బ్యాటరీ ధృవాలకు కలిపినప్పుడు వాహక తీగ రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం ఏర్పడుతుంది.
  14. ఈ పొటెన్షియల్ భేదం వల్ల వాహకం అంతటా విద్యుత్ క్షేత్రం ఏర్పడుతుంది.
  15. బ్యాటరీ యొక్క ధన ధృవం దగ్గరలోని ఎలక్ట్రానులను ఆకర్షించడం వల్ల వాహకంలోని ఎలక్ట్రానులు ధన ధృవం వైపు కదులుతాయి. ఫలితంగా ధన ధృవం యొక్క ధనావేశ పరిమాణం తగ్గును. ఈ సందర్భంలో రసాయన బలం (Fc), కంటే విద్యుత్ బలం (Fe) తక్కువ అవుతుంది.
  16. అప్పుడు రసాయన బలం, ఋణావేశ అయానులను ధనావేశ పలక (ఆనోడు) నుండి బయటకు లాగి వాటిని ఋణావేశ పలక (కాథోడ్) వైపు కదిలేటట్లు చేస్తుంది.
  17. ఈ ఋణావేశ అయానులు (ఎలక్ట్రానులు), ఋణ ధృవం మధ్య ఉండే బలమైన వికర్షణ కారణంగా ఋణధృవం ( కాథోడ్) వాహకంలోనికి ఎలక్ట్రాను నెట్టును.
  18. కనుక విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్నపుడు వాహకంలో ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య స్థిరంగా ఉంటుంది.
  19. రసాయన, విద్యుత్ బలాల మధ్య సమతాస్థితి ఏర్పడే వరకు పైన తెలిపిన ప్రక్రియ కొనసాగుతూనే ఉంటుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 3.
విద్యుచ్ఛాలక బలము (emf), పొటెన్షియల్ భేదాల మధ్య తేడాలను రాయండి. (AS1)
(లేదా)
పొటెన్షియల్ భేదం మరియు విద్యుచ్ఛాలక బలముల మధ్యగల భేదాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

విద్యుచ్ఛాలక బలము పొటెన్షియల్ భేదము
1) ఏకాంక ఋణావేశంను ధనధృవం నుండి ఋణ ధృవంకు కదిలించడానికి రసాయన బలం చేసిన పని. 1) ఇది వాహకంలో ఒక బిందువు నుండి మరొక బిందువుకు ఏకాంక ధనావేశంను కదల్చటానికి చేసిన పని.
2) విద్యుచ్ఛాలక బలము \(\varepsilon=\frac{W}{q}=\frac{F_{e} d}{q}\). 2) పొటెన్సియల్ భేదము \(\mathrm{V}=\frac{\mathrm{W}}{\mathrm{q}}=\frac{\mathrm{F}_{\mathrm{e}} l}{\mathrm{q}}\)
3) దీని SI ప్రమాణము “ఓల్ట్”. 3) దీని SI ప్రమాణము “ఓల్ట్”.
4) ఇది విద్యుత్ ప్రవాహం, నిరోధాలపై ఆధారపడదు. 4) ఇది విద్యుత్ ప్రవాహం, నిరోధాల మీద ఆధారపడును.
5) దీని విలువ ఎల్లప్పుడూ పొటెన్షియల్ భేదము కన్నా ఎక్కువగా ఉంటుంది. 5) దీని విలువ ఎల్లప్పుడూ ఘటం యొక్క emf కన్నా తక్కువగా ఉండును.

ప్రశ్న 4.
ఎలక్ట్రిక్ షాక్ (విద్యుత్ ఘాతం) అంటే ఏమిటి? ఇది ఎలా సంభవిస్తుంది? (AS1)
(లేదా)
విద్యుత్ ఘాతం అర్థం ఏమిటో వ్రాయుము? ఇది ఏ విధంగా సంభవించునో వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. మన శరీరంలోని ఏవేని రెండు అవయవాల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం ఉన్నప్పుడు మనం విద్యుత్ ఘాతానికి లోనైనట్లు చెప్పవచ్చును.
  2. మానవ శరీరం గుండా విద్యుత్ ప్రవహించేటప్పుడు తక్కువ నిరోధాన్ని కలిగించే మార్గాన్ని ఎన్నుకొంటుంది.
  3. మన శరీరం అంతటా నిరోధం ఒకే విధముగా ఉండదు.
  4. శరీరంలో విద్యుత్ ప్రవాహం జరుగుతున్న కొలదీ, శరీర నిరోధం, విద్యుత్ ప్రవాహ విలువలు పరస్పరం విలోమముగా మారుతుంటాయి.
  5. కాబట్టి విద్యుత్ ఘాతాన్ని విద్యుత్ పొటెన్షియల్ భేదం, విద్యుత్ ప్రవాహం మరియు శరీరం నిరోధాల ఫలిత ప్రభావంగా చెప్పవచ్చును.

ప్రశ్న 5.
\(\mathbf{R}=\frac{\rho l}{\mathbf{A}}\) ను ఉత్పాదించండి. (AS1)
జవాబు:
1) పొటెన్షియల్ భేదం స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు వాహకం నిరోధం (R), దాని పొడవు (l) కు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
R ∝ l …………………….. (1)

2) వాహక ఉష్ణోగ్రత, పొడవు స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు వాహక నిరోధం, వాహక మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యానికి విలోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
R ∝ \(\frac{l}{A}\) …………………….. (2)

3) సమీకరణాలు (1) మరియు (2) ల నుండి
R ∝ \(\frac{l}{A}\)ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు) R = ρ \(\frac{l}{A}\)
ఇక్కడ ρ = అనుపాత స్థిరాంకము, దీనిని విశిష్ట నిరోధం లేదా నిరోధకత అంటాము.

4) ఈ విశిష్ట నిరోధం ఉష్ణోగ్రత, పదార్థ స్వభావంలపై మాత్రమే ఆధారపడి ఉంటుంది.
దీనికి ప్రమాణాలు ఓమ్ – మీటరు ( Ω – m).

ప్రశ్న 6.
స్థిర ఉష్ణోగ్రత, స్థిర మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం గల వాహక నిరోధం, దాని పొడవుకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుందని మీరెలా పరీక్షిస్తారు? (కృత్యం – 4) (AS1)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 6

  1. ఒకే మధ్యచ్చేద వైశాల్యం, వివిధ పొడవులు గల కొన్ని మాంగనిన్ తీగలను తీసుకొంటిని.
  2. పటంలో చూపినట్లు వలయాన్ని ఏర్పాటు చేసితిని.
  3. మాంగనిన్ తీగను ఒకదానిని P, Q ల మధ్య కలిపితిని.
  4. అమ్మీటర్ సహాయంతో వలయంలో ప్రవహించే విద్యుత్ ను కొలిచి నమోదు చేసితిని.
  5. మిగిలిన తీగలను ఉపయోగిస్తూ ఈ కృత్యాన్ని మరలా చేసితిని.
  6. ప్రతి సందర్భంలోని విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని కొలిచి క్రింది పట్టికలో నమోదు చేసితిని.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 7
  7. మాంగనిన్ తీగ పొడవు పెరుగుతున్న కొలదీ వలయంలో ప్రవహించే విద్యుత్ విలువ తగ్గడం గమనించవచ్చును.
  8. పొటెన్షియల్ భేదం స్థిరంగా ఉన్నప్పటికీ చువ్వ పొడవు పెరిగితే, నిరోధం పెరుగుతుంది.
  9. పై కృత్యాన్ని బట్టి పొటెన్షియల్ భేదం స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు వాహకం నిరోధం (R), దాని పొడవు (l)కు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది. R ∝ l (ఉష్ణోగ్రత, మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు)

ప్రశ్న 7.
కిర్చాఫ్ నియమాలను తెలిపి, ఉదాహరణలతో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఏవైనా రెండు ఉదాహరణలతో కిర్ఛాఫ్ నియమాలను వివరించుము.
జవాబు:

  1. ఒక DC వలయంలో కొన్ని బ్యాటరీలు, నిరోధాలను ఏ విధంగా కలిపినా, దాని ఫలితంను అవగాహన చేసుకునేందుకు అవసరమగు సరళ నియమాలను కిర్ఛాఫ్ నియమాలంటారు.
  2. కిర్ఛాఫ్ నియమాలు రెండు రకాలు. అవి :
    a) జంక్షన్ నియమం, b) లూప్ నియమం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 8

జంక్షన్ నియమం :
వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజించబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, ఆ జంక్షన్‌కు చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం, ఆ బ్యాటరీ జంక్షన్ ను వీడిపోయే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తానికి సమానము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 9
ఉదాహరణ :
a) పటంలో చూపిన విధంగా మూడు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ వాహక తీగలు కలిసే బిందువును జంక్షన్ ‘P’ అంటారు.
b) వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం విభజించబడే ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా, జంక్షన్ ను చేరే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తం ఆ జంక్షన్ ను వీడిపోయే విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తానికి సమానము.
c) అనగా వలయంలోని ఏ జంక్షన్ వద్దనైనా ఆవేశాలు పోగుకావడం అనేది జరుగదు.
అందుచే I1 + I4 + I6 = I2 + I3 + I5.

లూప్ నియమం :
ఒక మూసిన వలయంలోని పరికరాల రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదాల్లో పెరుగుదల, తగ్గుదలల బీజీయ మొత్తం శూన్యం.

ఉదాహరణ :
లూప్ నియమాన్ని ప్రక్క పటంలోని వలయానికి అన్వయించగా
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 10
ACDBA లూప్ నందు,
-V2 + I2R2 – I1R1 + V1 = 0

EFDCE లూప్ నందు,
– (I1 + I2) R3 – I1 R1 + V1 = 0

EFBAE లూప్ నందు,
– (I1 + I2) R3 – I1R1 + V1 = 0

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 8.
1 KWH విలువను ఔళ్ళలో తెలపండి. (AS1)
(లేదా)
1 KWH విలువను ఔళ్ళలో వ్రాయుము.
జవాబు:
1 KW = 1000 W = 1000 J/s
1 KWH = (1000 J/s) (60 × 60 సెకన్లు) = 3600 × 1000 J = 3.6 × 106 J.
సామర్థ్య వినియోగంనకు’ పెద్ద ప్రమాణం కిలోవాట్ (KW).

ప్రశ్న 9.
ఇంటిలోకి వచ్చే కరెంటు ఓవర్ లోడ్ కావడం గూర్చి వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఓవర్ లోడ్ లేక షార్ట్ సర్క్యూట్లను ఉదాహరణతో వివరించుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 11

  1. మన ఇంటిలోకి విద్యుత్ రెండు తీగల ద్వారా వస్తుంది. వీటిని కరెంట్ లైన్ అంటాము.
  2. ఈ తీగల నిరోధం చాలా తక్కువ. వీటి మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం దాదాపుగా 240 V ఉంటుంది.
  3. మన ఇంటిలోని విద్యుత్ సాధనాలన్నీ సమాంతర సంధానంలో వుంటాయి.
  4. కాబట్టి ప్రతీ సాధనం రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం 240V అవుతుంది.
  5. ప్రతి విద్యుత్ సాధనం దాని నిరోధాన్ని బట్టి, లైన్స్ నుండి కొంత విద్యుత్ ను వినియోగించుకుంటుంది.
  6. లైన్స్ నుండి వినియోగించుకున్న మొత్తం విద్యుత్, వివిధ సాధనాల గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ ల మొత్తానికి సమానము.
  7. మన ఇంటిలో వాడే విద్యుత్ సాధనాల సంఖ్యను పెంచితే, అవి లైన్స్ నుండి వినియోగించుకునే విద్యుత్ కూడా పెరుగుతుంది.
  8. దీని వలన ఇంటిలోని వలయం బాగా వేడెక్కి మంటలు ఏర్పడే అవకాశం ఉంది. దీనినే ఓవర్ లోడ్ అంటాము.

ప్రశ్న 10.
మూడు నిరోధాలు శ్రేణిలో కలిపినప్పుడు వాటి ఫలిత నిరోధాన్ని ఉత్పాదించండి. (కృత్యం – 6) (AS1)
(లేదా)
మూడు నిరోధాలను శ్రేణిలో కలిపినప్పుడు వాటి ఫలిత నిరోధానికి సూత్రంను ఉత్పాదించి, వివరించుము.
జవాబు:
శ్రేణి సంధానం :
ఒక వలయంలో, చివరి నుండి – చివరికి కలిపిన నిరోధాల గుండా ఒకే విద్యుత్ ప్రవాహం ఒకే మార్గంలో ప్రవహిస్తున్నట్లయితే అవి శ్రేణి సంధానంలో ఉన్నాయంటాము.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 12

  1. ‘V’ పొటెన్షియల్ భేదం ఉన్న ఘటాన్ని తీసుకొని శ్రేణి సంధానంలో ఉన్న మూడు నిరోధాలను పటంలో చూపిన విధముగా కలుపుము.
  2. నిరోధాలను శ్రేణిలో కలిపినప్పుడు విద్యుత్ ప్రవాహానికి ఒకటే మార్గం, కావున వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం (I) ఒకటే ఉండును.
  3. శ్రేణిలో గల నిరోధాల వల్ల వలయంలో ఏర్పడే విద్యుత్ ప్రవాహానికి సమానమైన విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని కలుగజేసే మరొక నిరోధంను ఆ నిరోధాల ఫలిత నిరోధం (Req) అంటాము.
  4. శ్రేణి సంధానంలో గల ఫలిత నిరోధం విలువను ఓమ్ నియమం ద్వారా Req = \(\frac{V}{I}\) ⇒ V = IReq గా వ్రాయవచ్చును.
  5. R1, R2, R3 అను నిరోధాల చివరల యందు గల పొటెన్షియల్ భేదాలు వరుసగా V1, V2, V3 లు అయిన ఓమ్ నియమం ప్రకారము,
    V1 = IR1 ; V2 = IR2 మరియు V3 = IR3
  6. శ్రేణి సంధానంలో గల వేర్వేరు పొటెన్షియల్ భేదాల మొత్తం, వాటి ఫలిత పొటెన్షియల్ భేదానికి సమానం.
    V = V1 + V2 + V3 ………………. (1)
  7. V1, V2, V3 ల మరియు V విలువలను సమీకరణం (1) లో ప్రతిక్షేపించగా
    I Req = IR1 + IR2 + IR3        I Raeq = I (R1 + R2 + R3)
    Req = R1 + R2 + R3 + ……………. + Rn

పై సమీకరణాన్ని బట్టి శ్రేణిలో కలిపిన నిరోధాల వల్ల ఏర్పడే ఫలిత నిరోధం, ఆయా విడివిడి నిరోధాల మొత్తానికి సమానము.

ప్రశ్న 11.
మూడు నిరోధాలు సమాంతరంగా కలిపినప్పుడు వాటి ఫలిత నిరోధాన్ని ఉత్పాదించండి. (AS1)
(లేదా)
మూడు నిరోధాలను సమాంతరంగా సంధానం చేసినప్పుడు వాటి ఫలిత నిరోధమునకు సూత్రంను ఉత్పాదించి, వివరించుము. (కృత్యం – 7)
జవాబు:
సమాంతర సంధానం :
ఒక వలయంలో నిరోధాలు ఉమ్మడి టెర్మినల్ కి కలపబడి, వాటి మధ్య ఒకే పొటెన్షియల్ భేదం ఉంటే అవి సమాంతర సంధానంలో ఉన్నాయంటాము.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 13
1) ‘V’ పొటెన్షియల్ భేదం ఉన్న ఘటమును తీసుకుని సమాంతర సంధానంలో ఉన్న మూడు నిరోధాలను పటంలో చూపిన విధముగా కలుపుము.

2) వలయంలో ప్రవహించే ఫలిత విద్యుత్ ప్రవాహం విడివిడి నిరోధాల ద్వారా ప్రవహించు విద్యుత్ ప్రవాహాల మొత్తానికి సమానము.
దీనిని బట్టి I = I1 + I2 + I3 అగును.

3) నిరోధాల సమాంతర సంధానంలో పొటెన్షియల్ భేదం ‘V’ మారదు, మూడు నిరోధాల ఫలిత నిరోధాన్ని ‘Req‘ తో సూచిస్తాము.

4) సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం ‘Req‘. ఓమ్ నియమం ప్రకారం,
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 14

పై సమీకరణం నుండి సమాంతర సంధానంలో ఉన్న నిరోధాల ఫలిత నిరోధం విలువ, ఆ విడివిడి నిరోధాల విలువ కన్నా తక్కువగా ఉంటుంది. (లేదా) సమాంతర సంధానంలో ఫలిత నిరోధం యొక్క వ్యుత్రమణం, విడి నిరోధాల వ్యుత్ర్కమణాల మొత్తానికి సమానము.

ప్రశ్న 12.
కాపర్ కంటే సిల్వర్ మంచి విద్యుత్ వాహకం. అయినా, విద్యుత్ తీగగా కాపర్‌ను వాడతాం ఎందుకు? (AS1)
(లేదా)
సిల్వర్‌ కు బదులుగా కాపర్‌ను ఎందుకు విద్యుత్ తీగగా వాడతారో కారణం వివరించుము.
జవాబు:

  1. సిల్వర్ యొక్క విశిష్ట నిరోధం విలువ 1.59 × 10-8 Ωm మరియు కాపర్ యొక్క విశిష్ట నిరోధం విలువ 1.68 × 10-8 Ωm.
  2. కాపర్ యొక్క విశిష్ట నిరోధం కన్నా సిల్వర్ విలువ తక్కువ.
  3. తక్కువ విశిష్ట నిరోధం గల లోహాలను మంచి వాహకాలుగా ఉపయోగిస్తారు. కాని, సిల్వర్ అత్యధిక ఖరీదైన లోహము కావటం చేత కాపర్‌ను వాడుతున్నాము.
  4. కాపర్ తీగ గుండా విద్యుత్ ప్రవహించునపుడు ఉష్ణరూపంలో కోల్పోయే శక్తి సిల్వర్ కన్నా చాలా తక్కువ.
  5. కాపర్ లోహంను చాలా సన్నని తీగలుగా మార్చవచ్చును. దీనికి పెళుసుతనం తక్కువ.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 13.
100 W, 220V మరియు 60 W, 220 V గల రెండు బల్బులున్నవి. దేని నిరోధం ఎక్కువ? (AS1)
జవాబు:
దత్తాంశము ప్రకారము,
మొదటి బల్బు యొక్క వివరాలు 100W, 220V
రెండవ బల్బు యొక్క వివరాలు 60W, 220V
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 15
∴ 60 W, 220 V ల విలువ గల బల్బు అనగా రెండవది అధిక నిరోధమును కలిగి ఉన్నది.

ప్రశ్న 14.
ఇండ్లలో విద్యుత్ పరికరాలను ఎందుకు శ్రేణిలో కలపము? (AS1)
(లేదా)
ఇండ్లలో వాడు విద్యుత్ పరికరాలను శ్రేణిలో కలుపకుండుటకు గల కారణంను వివరించుము.
జవాబు:

  1. మన నిత్య జీవితంలో ఉపయోగించే ఫ్యాన్, ఫ్రిజ్, హీటర్, కుక్కర్ వంటి విద్యుత్ సాధనాలను సమాంతర సంధానంలోనే కలుపుతారు.
  2. ఎందుకనగా, శ్రేణిలో కలిపిన విద్యుత్ పరికరాలలో ఏదైనా ఒకటి పని చేయకపోతే, వలయం తెరవబడి వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం జరుగదు. దీనితో మిగిలినవి కూడా పని చేయవు.
  3. సమాంతర సంధానంలో కలుపుట వలన, పరికరాల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం సమానంగా ఉండి, వాటికి సరిపడేంత విద్యుతను వినియోగించుకుంటాయి.

ప్రశ్న 15.
1 మీ పొడవు, 0.1 మి.మీ. వ్యాసార్ధం గల వాహక నిరోధం 100 Ω అయిన దీని నిరోధకత ఎంత? (AS1)
జవాబు:
వాహక నిరోధము R = 100 Ω.
వాహక పొడవు l = 1 మీ. = 1000 మి.మీ.
వాహక వ్యాసార్ధము r = 0.1 మి.మీ.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 16

ప్రశ్న 16.
బల్బులోని ఫిలమెంట్ తయారీకి టంగ్ స్టనను వినియోగిస్తారు. ఎందుకు? (AS2)
(లేదా)
ఫిలమెంట్ తయారీకి టంగ్ స్టనను వాడుటకు గల కారణమేమిటో సవివరంగా తెలుపుము.
జవాబు:

  1. సాధారణంగా విద్యుత్ బల్బులో వాడే ఫిలమెంట్ ను “టంగ్ స్టన్” తో తయారుచేస్తారు.
  2. దీనికి కారణం, టంగ్ స్టన్ విశిష్ట నిరోధం, ద్రవీభవన స్థానం విలువలు చాలా ఎక్కువ.
  3. విశిష్ట నిరోధం ఎక్కువగా గల లోహాలు మంచి విద్యుత్ నిరోధాలుగా పని చేస్తాయి. కనుకనే టంగ్ స్టన్ వంటి లోహాలను ఫిలమెంట్ల తయారీకి ఉపయోగిస్తాము.

ప్రశ్న 17.
కారు హెడ్ లైట్లను శ్రేణిలో కలుపుతారా? లేక సమాంతరంగా కలుపుతారా? ఎందుకు? (AS2)
(లేదా)
వాహనాలకు వాడు హెడ్ లైట్లను సమాంతరంగా అనుసంధానం చేయుటకు గల కారణంను వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. కారు హెడ్ లైటు సమాంతరంగా కలుపుతారు.
  2. ఎందుకనగా సమాంతర సంధానంలో గల లైటులు సమాన విద్యుత్ సామర్థ్యంను పొందుతాయి.
  3. వాటిలో ఒక దానిలో ఏదైనా లోపము సంభవించి పని చేయకపోయినా మరొకటి పని చేయును.
  4. ఈ సౌలభ్యం శ్రేణి సంధానంలో ఉండదు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 18.
ఇండ్లలో విద్యుత్ పరికరాలను సమాంతరంగా ఎందుకు కలుపుతారు? శ్రేణిలో కలిపితే ఏమి జరుగుతుంది? (AS2)
(లేదా)
ఇండ్లలోని విద్యుత్ పరికరాలను శ్రేణిలో ఎందుకు అనుసంధానం చేరో? ఎందుకు సమాంతరంగా అనుసంధానం చేస్తారో తెలుపుము.
జవాబు:

  1. మన ఇంటిలోని విద్యుత్ సాధనాలన్నీ కరెంట్ లైన్లకు వివిధ బిందువుల వద్ద సమాంతర సంధానంలో కలుపుతారు.
  2. ఎందుచేతనంటే శ్రేణిలో కలిపితే ఆ విద్యుత్ పరికరాలలో ఏదైనా ఒక పరికరాన్ని ఆపివేస్తే మిగతా పరికరాలు కూడా పని చేయటం ఆగిపోతాయి.
  3. ఇదియే కాకుండా ఆ పరికరాలలో మొత్తం పొటెన్షియల్ భేదం విభజించబడును. కానీ ఇండ్లలోని పరికరాలకు పొటెన్షియల్ భేదం సమానముగా ఉండాలి.

ప్రశ్న 19.
ఓమ్ నియమం తెల్పండి. దానిని సరిచూడడానికి ప్రయోగాన్ని తెల్పి, ప్రయోగ విధానాన్ని వివరించండి. (AS3)
(లేదా)
ఓమ్ నియమమును పరీక్షించుము. దీనికై ఒక కృత్యంను వ్రాయుము. (ప్రయోగశాల కృత్యం)
జవాబు:
ఓమ్ నియమము :
స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద, వాహకం రెండు చివరల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం వాహకం గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ ప్రవాహానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

ఓమ్ నియమంను సరిచూచుట :
ఉద్దేశ్యం :
ఒక వాహకానికి సంబంధించిన V/I విలువ స్థిరమని చూపడము.

కావలసిన వస్తువులు :
6V బ్యాటరీ ఎలిమినేటర్, 0-1 A అమ్మీటర్, 0-67/1, మాంగనీస్ తీగ . ఓల్డ్ టరు, వాహక తీగలు (రాగి తీగలు), 50 సెం.మీ. పొడవు గల సర్పిలాకార మాంగనీస్ తీగ, రియోస్టాట్, స్విచ్ మరియు UV LED.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 17

నిర్వహణ పద్దతి :

  1. పటంలో చూపిన విధముగా వలయాన్ని కలపండి. (బ్యాటరీ ఎలిమినేటర్ లో గరిష్ఠంగా 4.5V దగ్గర నాబ్ ను ఉంచాలి.
  2. రియోస్టాట్ ను ఉపయోగించి మాంగనీస్ తీగ రెండు కొనల వద్ద పొటెన్షియల్ భేదమును OV నుంచి గరిష్ఠంగా 4.5V మధ్య వరకు మార్చాలి.
  3. రియోస్లాట్ ఉపయోగించి మాంగనీస్ తీగ రెండు కొనల వద్ద కనీసం 10 పొటెన్షియల్ భేదం ఉంచాలి.
  4. ఈ సందర్భానికి వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహంను అమ్మీటరు ద్వారా గుర్తించి పట్టికలో నమోదు చేయండి.
  5. రియోస్టాట్ ను ఉపయోగించి పొటెన్షియల్ భేదం (V) 4.5V వరకు మార్చుతూ విద్యుత్ ప్రవాహం (I) విలువలను గుర్తించండి.
  6. ఈ విధంగా V మరియు I విలువలను కనీసం 5 రీడింగులను గుర్తించి పట్టికలో నమోదు చేయండి.
  7. ప్రతి సందర్భానికి \(\frac{V}{I}\) విలువను కనుగొనండి.
  8. \(\frac{V}{I}\) విలువ స్థిరమని మనము గమనించవచ్చును. V ∝ I అయిన \(\frac{V}{I}\) = స్థిరము
  9. ఈ స్థిరాంకంను వాహక విద్యుత్ నిరోధం అంటాము. దీనిని ‘R’ తో సూచిస్తాము.
    \(\frac{V}{I}\) = R ⇒ V = IR
    ∴ ఓమ్ నియమము నిరూపించబడినది.

II. ఉద్దేశ్యం :
LED వంటి వాహకాలకు \(\frac{V}{I}\) స్థిరం కాదు అని చూపడం.

నిర్వహణ పద్దతి :
మాంగనిన్ తీగ బదులుగా 3V LED (Light Emitting diode) వాడి పై కృత్యాన్ని మరలా చేయండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 18

→ LED యొక్క పొడవైన ధృవాన్ని బ్యాటరీ ధన ధృవానికి, పొట్టి దానిని బ్యాటరీ ఋణ ధృవానికి కలపండి.
→ రియోస్టాట్ ను ఉపయోగించి పొటెన్షియల్ భేదాన్ని మార్చుతూ (గరిష్ఠంగా 39 వరకు) ప్రతి సందర్భంలోను విద్యుత్ ప్రవాహం (I) మరియు పొటెన్షియల్ భేదం (V) విలువలు గుర్తించి పట్టికలో పొందుపరచండి.
→ \(\frac{V}{I}\) విలువలు లెక్కించండి.
→ \(\frac{V}{I}\) విలువ స్థిరం కాదని గుర్తిస్తారు.

రియోస్టాట్ తయారీ :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 19
30 సెం.మీ. ల పొడవు గల చెక్క స్కేలు తీసుకొని దానికి రెండు చివరల రెండు రంధ్రాలు చేయాలి. ఆ రంధ్రాల గుండా రెండు బోల్టులను నట్టుల సహాయంతో బిగించాలి. తరువాత విద్యుత్ ఇస్త్రీ పెట్టె ఫిలమెంట్ లోని పలుచని నిక్రోమ్ తీగ తీసుకొని, ఒక కొనను మొదటి బోల్టుకు బిగించి, స్కేలు చుట్టూ సమాన దూరాలలో తీగను వలయాకారంలో బిగుతుగా చుట్టి, రెండవ కొనను రెండవ బోలుకు | బిగించాలి. ఈ స్కేలును మరొక స్కేలుపై లంబంగా, పటంలో చూపిన విధంగా జిగురుతో అతికించాలి. మీ రియోస్టాట్ తయారైనది. విద్యుత్ వలయంలో రియోస్టాట్ ను ఎలా ఉపయోగించాలో మీ ఉపాధ్యాయుని అడిగి తెలుసుకోండి.

ప్రశ్న 20.
a) ఒక 30Ω బ్యాటరీని తీసుకొని, పొటెన్షియల్ భేదాన్ని కొలవండి. ఆ బ్యాటరీని ఏదైనా వలయంలో ఉంచి, పొటెన్షియల్ భేదాన్ని కొలవండి. మీ రీడింగులలో ఏమైనా తేడా ఉందా? ఎందుకు?
జవాబు:
ఘటమును వలయంలో సంధానం చేసినప్పుడు పొటెన్షియల్ భేదాన్ని గమనించలేము.

b) బల్బు విడిగా ఉన్నప్పుడు మల్టీమీటరు సహాయంతో దాని నిరోధాన్ని కొలవండి. ఈ బల్బ్ 12V బ్యాటరీ, స్విలను శ్రేణిలో కలిపి, స్విచ్ ఆన్ చేయండి. ప్రతి 30 సెకనులకొకసారి బల్పు యొక్క నిరోధాన్ని కొలవండి. సరైన పట్టికను గీసి దానిలో నమోదు చేయండి. పై పరిశీలనల నుండి ఏమి నిర్ధారిస్తారు? (AS4)
జవాబు:
బల్బును వలయంలో ఉంచి, ప్రతి 30 సెకనులకొకసారి బల్బు యొక్క నిరోధాన్ని కొలిచిన దాని విలువ పెరుగుచుండును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 20

పై పట్టిక నుండి i) మూసిన, తెరిచిన వలయంలో బ్యాటరీ యొక్క పొటెన్షియల్ భేదంలో మార్పుండదు.
ii) ఉష్ణోగ్రత తగ్గిన, పెరిగిన వాహక నిరోధం తగ్గును.

ప్రశ్న 21.
ఇండ్లలో వాడే వివిధ విద్యుత్ పరికరాలు పాడవకుండా కాపాడడంలో వలయంలోని ఫ్యూజ్ పాత్రను ఎలా అభినందిస్తావు? (AS7)
జవాబు:

  1. ఓవర్ లోడ్ వలన కలిగే ప్రమాదాన్ని నివారించడానికి, మన ఇండ్లలోని వలయంలో ఫ్యూజ్ ని ఉపయోగిస్తాము.
  2. ఇంటి వలయంలో లైన్స్ ద్వారా వచ్చే మొత్తం విద్యుత్ ఫ్యూజ్ గుండా ప్రవహించవలసి ఉంటుంది.
  3. ఫ్యూజ్ అనేది అతి తక్కువ ద్రవీభవన స్థానం కలిగిన ఒక సన్నని తీగ.
  4. పరిమితికి మించిన ఎక్కువ విద్యుత్ ఫ్యూజ్ ద్వారా ప్రవహించినపుడు సన్నని తీగ వేడెక్కి కరిగిపోతుంది.
  5. కరిగిపోయిన ఫ్యూజ్ వల్ల ఇంటిలోని మొత్తం వలయం తెరవబడి విద్యుత్ ప్రవాహం ఆగిపోతుంది.
  6. ఆ విధముగా వలయంలో ఫ్యాన్, టి.వి., ఫ్రిజ్ వంటి విద్యుత్ సాధనాలకు ఇబ్బంది కలగకుండా ఉంచుటలో ఫ్యూజ్ పాత్ర ఎంతగానో అభినందనీయమైనది.

ప్రశ్న 22.
పటంను గమనించండి. కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు తెల్పండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 21
i) C, D నిరోధాలు శ్రేణిలో ఉన్నాయా?
ii) A, B నిరోధాలు శ్రేణిలో ఉన్నాయా?
iii) ఏదైనా నిరోధంతో బ్యాటరీ శ్రేణి సంధానంలో ఉందా?
iv) నిరోధం C పై పొటెన్షియల్ భేదం ఎంత?
v) నిరోధం A పై పొటెన్షియల్ భేదం 6V అయిన వలయంలో ఫలిత emf ఎంత?
జవాబు:
i) అవును, 3 మరియు 4 నిరోధాలు చివర – నుండి – చివరకు సంధానం చేసినందున అవి శ్రేణి సంధానంలో ఉన్నాయి.
ii) కాదు, 1 మరియు 2 నిరోధాలు చివర – నుండి – చివరకు సంధానం చేయలేనందున అవి శ్రేణిలో లేవు.
iii) అవును, V1 నిరోధంతో (A) బ్యాటరీ శ్రేణిలో సంధానం చేయబడి ఉంది.
iv) 3వ నిరోధం పై ఉన్న పొటెన్షియల్ భేదం 6 వోల్ట్లు . 3 మరియు 4 నిరోధాలు శ్రేణిలో ఉన్నాయి.
మొత్తం పొటెన్షియల్ V4 + V3 = 8 + V3
3 మరియు 4 నిరోధాలు రెండూ 2వ నిరోధానికి సమాంతరంగా ఉన్నాయి.
V2 = V3 + 8 ⇒ 14 = V3 + 8 ⇒ V3 = 6V
v) మొత్తం ఫలిత emf విలువ V = V1 + V2
V= 6 + 14 = 20V
V = 20V

(లేదా)
V = V1 + V2 + V4
= 6 + 6 + 18
V = 20V

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 23.
ఒక ఇంటిలో మూడు బల్బులు, రెండు ఫ్యాన్లు, ఒక టెలివిజన్‌ను వాడుతున్నారు. ప్రతి బల్బు 40 W విద్యుత్ ను వినియోగిస్తుంది. టెలివిజన్ 60 W, ఫ్యాన్ 80 W విద్యుత్ ను వినియోగిస్తున్నాయి. సుమారు ప్రతి బల్బును ఐదు గంటలు, ప్రతి ఫ్యానును 12 గంటలు, టెలివిజనను 5 గంటల చొప్పున ప్రతిరోజు వినియోగిస్తున్నారు. ఒక యూనిట్ (KWH) కు 3 రూ. చొప్పున విద్యుత్ ఛార్జీ వేస్తే 30 రోజుల్లో చెల్లించాల్సిన సొమ్ము ఎంత? (AS7)
జవాబు:

  1. 40 W ల 3 బల్బులు రోజుకి 5 గం||ల చొప్పున వినియోగించు విద్యుత్ శక్తి = 3 × 40 × 5 = 600 WH
  2. 80 W ల 2 ఫ్యానులు రోజుకి 12 గం||ల చొప్పున వినియోగించు విద్యుత్ శక్తి = 2 × 80 × 12 = 1920 WH
  3. 60 W ల.టెలివిజన్ రోజుకు 5 గం||ల చొప్పున వినియోగించు విద్యుత్ శక్తి = 1 × 60 × 5 = 300 WH
    1 రోజుకు వినియోగించిన మొత్తం విద్యుత్ శక్తి = 600 + 300 + 1920 = 2,820 WH
    WH ను KWH లోకి మార్చగా
    \(\frac{2820}{1000}\) = 2.82 KWH

30 రోజులలో వాడిన విద్యుత్ శక్తి = 2.82 x 30 = 84.6 KWH
1 యూనిట్ (KWH) ధర = ₹ 3.00
84.6 యూనిట్లకు చెల్లించవలసిన సొమ్ము = 84.6 × 3 = ₹ 253.80

ప్రశ్న 24.
వాహక నిరోధం ఉష్ణోగ్రతపై ఆధారపడుతుందని మీరెలా పరీక్షిస్తారు? (కృత్యం – 2) (AS1)
(లేదా)
వాహక నిరోధము ఉష్ణోగ్రతపై ఆధారపడునని నీవు ఏ విధముగా నిరూపించెదవో వ్రాయుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 22
1) పటంలో చూపిన విధంగా వలయం పూర్తి చేయండి.
2) బ్యాటరీ ఎలిమినేటర్ 1.5V పొటెన్షియల్ భేదం ఉండే విధంగా నాబ్ ను ఉంచండి.
3) స్విచ్ ఆన్ చేసి వలయంలో అమ్మీటర్ రీడింగ్ గుర్తించి పట్టికలో నమోదు చేయండి.
4) ఈ సందర్భంలో బల్బును తాకి ఉష్ణాన్ని గుర్తించండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 20
5) ఇదే విధంగా 3V, 4.5V, 6V లతో ప్రయోగం చేసి V మరియు I విలువలు కనుగొని పట్టికలో నమోదు చేయండి.
6) బల్బును తాకి విడుదల చేసే ఉష్ణాన్ని పరిశీలించండి.

పరిశీలనలు :

  1. ప్రతి సందర్భంలో బల్బు ద్వారా ప్రవహించే విద్యుత్ ప్రవాహం సరాసరి పెరుగుదల తగ్గి విద్యుత్ నిరోధం పెరగడం గమనిస్తారు.
  2. పై కృత్యం నుంచి మీరు బల్బులోని టంగ్ స్టన్ తీగ (ఫిలమెంట్) ఉష్ణోగ్రత పెరిగే కొలదీ ఆ తీగ నిరోధం పెరగడం గమనించి ఉంటారు.

ఫలితం :
దీనిని బట్టి బల్బులోని తీగ నిరోధానికి మరియు దాని ఉష్ణోగ్రతకు సంబంధం ఉందని చెప్పవచ్చు. కాబట్టి ఓమ్ నియమాన్ని ఎల్లప్పుడూ స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద మాత్రమే పరిశీలించాలి.

ప్రశ్న 25.
ఇండ్లలో ఫ్యూజ్ ఎందుకు వాడతాం? (AS1)
(లేదా)
ఇళ్ళలో విద్యుత్ సాధనాలు, సంధానాలు పాడవకుండా ప్యూజ్ కాపాడుతుంది. ప్యూజ్ పాత్రను ప్రశంసిస్తూ నాలుగు వాక్యాలు వ్రాయండి.
(లేదా)
ఇంటి పరికరాలను కలుపు వలయంలో ఫ్యూజ్ లను ఎందుకు వాడతారో వివరింపుము.
(లేదా)
ఫ్యూజ్ ల వలన ఉపయోగమేమి?
జవాబు:

  1. ఫ్యూజ్ అనునది అతి తక్కువ ద్రవీభవన స్థానం కల్గిన ఒక సన్నని తీగ.
  2. ఓవర్ లోడ్ వలన కలిగే ప్రమాదాన్ని నివారించడానికి మన ఇండ్లలోని వలయంలో ఫ్యూజ్ ని ఉపయోగిస్తాము.
  3. ఈ అమరికలో, లైన్స్ ద్వారా వచ్చే మొత్తం విద్యుత్ ఫ్యూజ్ గుండా ప్రవహించవలసి ఉంటుంది.
  4. ఫ్యూజ్ గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ అధికం అయితే ఆ సన్నని తీగ వేడెక్కి కరిగిపోతుంది.
  5. అప్పుడు ఇంటిలోని మొత్తం వలయం తెరవబడి విద్యుత్ ప్రవాహం ఆగిపోతుంది.
  6. దీని వలన ఇంటిలోని విద్యుత్ సాధనాలకు ఇబ్బంది కలగకుండా ఉంటుంది.

ప్రశ్న 26.
30 Ω నిరోధం గల మూడు నిరోధాలు నీ దగ్గర ఉన్నవి అనుకుందాం. ఈ మూడింటిని వాడి ఎన్ని రకాల నిరోధాలు పొందగలం ? వాటికి సంబంధించిన పటాలను గీయండి. (AS2)
జవాబు:
R1 R2 మరియు R3 లను మూడు నిరోధాలనుకొనుము.
ఇచ్చిన నిరోధాల విలువలు R1 = R2 = R3 = 30 Ω
ఈ మూడు నిరోధాలను క్రింది విధాలుగా సంధానం చేయవచ్చును.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 23
1) మూడు నిరోధాలను శ్రేణి సంధానం చేసిన,
2) మూడు నిరోధాలను సమాంతర సంధానం చేసిన,
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 24
3) రెండు నిరోధాలను సమాంతరంగానూ, ఒక నిరోధాన్ని శ్రేణిలో సంధానం చేసిన,
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 25
4) రెండు నిరోధాలను శ్రేణిలోను, ఒక నిరోధంను సమాంతరంగాను సంధానం చేసిన,
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 26

ప్రశ్న 27.
A, B అనే రెండు నిరోధాలు బ్యాటరీతో శ్రేణిలో కలపబడి ఉన్నాయి. A నిరోధంపై పొటెన్షియల్ భేదాన్ని కొలవడానికి వోల్టు మీటరు ఉంది. ఈ సందర్భాన్ని వివరించే పటాన్ని గీయండి. (AS5)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 27
A మరియు B లు రెండు నిరోధములు.

ప్రశ్న 28.
పటంలో B వద్ద పొటెన్షియల్ శూన్యమయిన A వద్ద పొటెన్షియల్ …..
(లేదా)
పటంలో A వద్ద ఎంత పొటెన్షియల్ వున్న B వద్ద పొటెన్షియల్ శూన్యమగును?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 28
జవాబు:
ఇచ్చిన పటంకు కిర్ ఛాఫ్ లూప్ నియమంను అన్వయించగా,
VA – (5 × 1) – 2 – VB = 0 ⇒ VA – 5 – 2 – 0 = 0 ⇒ VA = 7
B వద్ద పొటెన్షియల్ శూన్యమయిన ‘A’ వద్ద పొటెన్షియల్ విలువ 7V ఉండును.

ప్రశ్న 29.
మీ శరీర నిరోధం 1,00,000 Ω అయిన మీరు 12V బ్యాటరీని ముట్టుకున్నప్పుడు మీ శరీరం గుండా ప్రవహించే విద్యుత్ ప్రవాహం ఎంత? (AS7)
జవాబు:
శరీరం యొక్క నిరోధము = R = 1,00,000 Ω
బ్యాటరీ యొక్క విద్యుత్ పొటెన్షియల్ (V) = 12V
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 29

ప్రశ్న 30.
100 Ω నిరోధం గల ఏకరీతి మందం గల వాహకం కరిగి, మొదటి వాహక పొడవుకు రెట్టింపు పొడవు గల దానిగా మారింది. క్రొత్తగా తయారైన వాహకం నిరోధం ఎంత? (AS7)
జవాబు:
వాహకము యొక్క తొలి పొడవు = l1 = l
వాహకము యొక్క తుది పొడవు = l2 = 2l
వాహకము యొక్క తొలి మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం = A1 = A
వాహకము యొక్క తుది మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం = A2 = ?
స్థూపము యొక్క వైశాల్యం A1l1 = A2l2 {∵ πr² =h = Al; πr² = a, h = l}
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 30
∴ వాహకపు పొడవు రెట్టింపైన, దాని నిరోధము 4 రెట్లుగా మారును.

ఖాళీలను పూరించండి

1. కిలోవాట్ అవర్ ………….. కు ప్రమాణం. అందుకు (విద్యుత్ శక్తి)
2. మందంగా ఉన్న వాహకం యొక్క నిరోధం, సన్నని వాహకం యొక్క నిరోధం కంటే …………….. (తక్కువ)
3. 12 V బ్యాటరీ 2 A విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని ఒక వలయంలోకి పంపుతుంది. అయితే ఆ వలయ ఫలిత నిరోధం ……….. (6Ω)
4. పొటెన్షియల్ భేదానికి SI ప్రమాణం …….. (ఓల్ట్)
5. విద్యుత్ ప్రవాహానికి SI ప్రమాణం ……… (ఆంపియర్)
6. 22, 42, 692 నిరోధాలను శ్రేణిలో కలిపారు. ఆ వలయ ఫలిత నిరోధం …………… (12Ω)
7. 22, 42, 692 నిరోధాలను సమాంతరంగా కలిపారు. ఆ వలయం ఫలిత నిరోధం ……………. (11/12Ω)
8. 10 V బ్యాటరీ ఇచ్చే సామర్థ్యం 10 W బ్యాటరీ నుండి బయటకు వచ్చే విద్యుత్ ప్రవాహం ……… (1 ఆంపియర్)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. 50 2 నిరోధం గల ఏకరీతి నిరోధాన్ని ఐదు సమాన భాగాలుగా విభజించారు. వీటిని సమాంతరంగా కలిపారు. దాని ఫలిత నిరోధం …..
A) 2 Ω
B) 12 Ω
C) 250 Ω
D) 6250 Ω
జవాబు:
A) 2 Ω

2. వాహకంలో ఒక ఆవేశాన్ని A నుండి B కు కదిలించారు. ఈ విధంగా ప్రమాణ ఆవేశాన్ని ఆ బిందువుల మధ్య కదల్చడానికి విద్యుత్ బలాలు చేయవలసిన పనిని …… అంటాం.
A) A వద్ద పొటెన్షియల్
B) B వద్ద పొటెన్షియల్
C) A, B ల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం
D) A నుండి B కు ప్రవహించే విద్యుత్
జవాబు:
C) A, B ల మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

3. కౌలు / కూలుంబ్ … కు సమానం.
A) వాట్
B) వోల్ట్
C) ఆంపియర్
D) ఓమ్
జవాబు:
B) వోల్ట్

4. తీగలో విద్యుత్ ప్రవాహం ……… పై ఆధారపడుతుంది.
A) కేవలం తీగ కొనల మధ్య ఉన్న పొటెన్షియల్ భేదం
B) కేవలం తీగ నిరోధం
C) A మరియు B
D) దేనిపై ఆధారపడదు
జవాబు:
C) A మరియు B

5. కింది వాక్యాలను గమనించండి.
a) శ్రేణి సంధానంలో, ప్రతి విద్యుత్ పరికరం నుండి ఒకే విద్యుత్ ప్రవహిస్తుంది.
b) సమాంతర సంధానంలో, ప్రతి విద్యుత్ పరికరంపై పొటెన్షియల్ భేదం ఒకేలా ఉంటుంది.
A) a, b లు సరైనవి
B) a సరైనది; b సరైనది కాదు
C) a సరైనది కాదు; b సరైనది
D) a, b లు రెండునూ సరైనవి కావు
జవాబు:
A) a, b లు సరైనవి

10th Class Physical Science 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 209

ప్రశ్న 1.
లఘువలయం (short circuit) అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 32

  1. పటంలో చూపినట్లుగా వలయంను ఏర్పాటు చేయుము.
  2. వలయంను మూసిన బల్బ్ వెలుగును.
  3. పటంలో చూపినట్లు C మరియు D ల మధ్య రాగి తీగను కల్పుము.
  4. వలయంను మూసిన బల్బ్ వెలగదు.
    పై సందర్భంలో అమ్మీటర్ మొదట రీడింగు కన్నా ఎక్కువ రీడింగును చూపును.
  5. రెండవ సందర్భంలో బల్బ్ ఫిలమెంట్ రాగి తీగకన్నా ఎక్కువ నిరోధంను ప్రదర్శించును.
  6. కావున కరెంటు CD మార్గంను ఎన్నుకొనును. కావున బల్బ్ వెలగదు.
  7. దీనిని బట్టి వలయంలో విద్యుత్ తక్కువ నిరోధము గల మార్గముకు ప్రాధాన్యతనిచ్చును.
  8. ఈ విధంగా C మరియు D ల మధ్య తీగను కలుపు పద్ధతిని లఘువలయం అంటారు.

ప్రశ్న 2.
షార్ట్ సర్క్యూట్ వలన ఇంటిలోని వలయం, సాధనాలు ఎందుకు పాడవుతాయి?
జవాబు:

  1. వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహం కనిష్ఠ నిరోధమార్గంను ఎంచుకొనును.
  2. లఘువలయం ఏర్పడిన తర్వాత వలయంలో అధిక విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడును.
  3. ఈ అధిక కరెంటు విద్యుత్ సాధనాలను పాడయ్యేటట్లుగా చేస్తుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 185

ప్రశ్న 3.
విద్యుత్ ప్రవాహం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఆవేశాల క్రమచలనాన్ని విద్యుత్ ప్రవాహం అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 4.
వలయంలో కలిపిన వాహకం గుండా ఏ ఆవేశం (ధనావేశం/ఋణావేశం) ప్రవహిస్తుంది?
జవాబు:
వలయంలో కలిపిన వాహకం గుండా ఋణావేశం ప్రవహించును.

ప్రశ్న 5.
ఆవేశాల చలనాన్ని స్పష్టం చేసే సందర్భాలు మన నిత్యజీవితంలో ఏవైనా ఉన్నాయా?
జవాబు:
మేఘాల మధ్య లేదా మేఘం, భూమి మధ్య ఆవేశాల ఉత్సర్గం వలన మెరుపులు రావటం ఒక ఉదాహరణ.

ప్రశ్న 6.
ఆవేశాల చలనం వల్ల, ఎల్లప్పుడూ విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడుతుందా?
జవాబు:
ఏర్పడుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 186

ప్రశ్న 7.
అన్ని పదార్థాలూ వాహకాలుగా ఎందుకు పని చేయలేవు?
జవాబు:
అన్ని పదార్థాలలో స్వేచ్ఛా వాహకాలు ఉండవు. కనుక వాహకాలుగా పనిచేయవు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 187

ప్రశ్న 8.
ఎలక్ట్రాన్లు ఏ దిశలో కదులుతాయి?
జవాబు:
విద్యుత్ క్షేత్ర దిశకు వ్యతిరేకదిశలో ఎలక్ట్రాన్లు కదులుతాయి.

ప్రశ్న 9.
ఎలక్ట్రాన్లు త్వరణాన్ని పొందుతాయా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్లు అభిఘాతాల వలన శక్తిని కోల్పోతాయి. తిరిగి విద్యుత్ క్షేత్రం వలన త్వరణాన్ని పొందుతాయి.

ప్రశ్న 10.
ఎలక్ట్రాన్లు స్థిరవేగంతో చలిస్తాయా?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్లు స్థిరవేగంతో చలిస్తాయి. దానినే అపసర వేగం లేదా అపసర వడి అంటారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 188

ప్రశ్న 11.
విద్యుత్ ప్రవాహ దిశను మనం ఎలా నిర్ణయిస్తాం?
జవాబు:
దీనికి I = nqvdA ద్వారా సమాధానమివ్వచ్చు. ఆవేశం ‘q’, డ్రిప్ట్ వడి vd గుర్తులపై విద్యుత్ ప్రవాహదిశ ఆధారపడి ఉంటుంది.

1) ఋణావేశంకు :
q – ఋణాత్మకము, vd – ధనాత్మకము ఐతే I-ఋణాత్మకం అగును. అనగా ఋణావేశాల ప్రవాహదిశకు వ్యతిరేక దిశలో విద్యుత్ ప్రవాహం ఉండును.

2) ధనావేశంకు :
q- ధన్మాతకము, vd – ధనాత్మకము ఐతే I- ధనాత్మకం అగును. అనగా ధనావేశాల ప్రవాహదిశలోనే విద్యుత్ ప్రవాహం ఉండును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 189

ప్రశ్న 12.
విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని మనం ఎలా కొలుస్తాం?
జవాబు:
వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని అమ్మీటరుతో కొలుస్తాం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 190

ప్రశ్న 13.
పొటెన్షియల్ భేదం ప్రకారం విద్యుత్ ప్రవాహం ఏ దిశలో ఉంటుంది?
జవాబు:
పొటెన్షియల్ భేదం ప్రకారం విద్యుత్ ప్రవాహం ఎక్కువ పొటెన్షియల్ నుండి తక్కువ పొటెన్షియల్ దిశలో ఉంటుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 14.
వాహకంలో ధనావేశాలు కదులుతాయా? దీనికి మీరు ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వగలరా?
జవాబు:
ద్రవాల గుండా విద్యుత్ ప్రవహిస్తున్నపుడు ధన అయాన్లు, ఋణ అయాన్లు పరస్పరం వ్యతిరేకదిశలో చలిస్తాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 192

ప్రశ్న 15.
పొటెన్షియల్ భేదం లేదా emfను ఎలా కొలుస్తాం?
జవాబు:
ఓల్ట్ మీటర్ ను పయోగించి పొటెన్షియల్ భేదం లేదా emfను కొలుస్తాము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 194

ప్రశ్న 16.
LED విషయంలో V, I ల నిష్పత్తి ఎందుకు స్థిరంగా లేదో ఊహించగలరా?
జవాబు:
LED అనునది అర్ధవాహకము. అర్ధవాహకాలలో V మరియు I లు అనుపాతంలో ఉండవు మరియు ఓమ్ నియమంను పాటించవు కనుక.

ప్రశ్న 17.
అన్ని పదార్థాలు ఓమ్ నియమాన్ని పాటిస్తాయా?
జవాబు:
వాయువులు, అర్ధవాహకాలు ఓమ్ నియమమును పాటించవు.

ప్రశ్న 18.
ఓమ్ నియమం ఆధారంగా మనం పదార్థాలను వర్గీకరించగలమా?
జవాబు:
ఓమ్ నియమం ఆధారముగా పదార్థాలను రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చును. అవి :

  1. ఓమీయ వాహకాలు,
  2. అఓమీయ వాహకాలు

ప్రశ్న 19.
నిరోధం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
వాహకంలో ఎలక్ట్రాన్ల చలనానికి కలిగే ఆటంకాన్ని నిరోధం అంటాం.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 185

ప్రశ్న 20.
మన నిత్యజీవితంలో ఓమ్ నియమం ఉపయోగమేమైనా ఉందా?
జవాబు:
పదార్థాల మధ్య వ్యత్యాసము, వాటి రకాలను తెలుసుకొనుటకు ఓమ్ నియమం ఉపయోగపడును.

ప్రశ్న 21.
మన శరీరానికి విద్యుత్ ఘాతం (electric shock) కలగడానికి కారణం విద్యుత్ ప్రవాహమా? లేక ఓల్టేజా?
జవాబు:
మన శరీరానికి విద్యుత్ ఘాతం కలగడానికి కారణం .విద్యుత్ ప్రవాహం, ఓల్టేజ్ మరియు మన శరీర నిరోధంలో కలిగే మార్పు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 22.
మన ఇళ్లలో వాడే ఓల్టేజ్ ఎంతో మీకు తెలుసా?
జవాబు:
మన ఇళ్లలో 240 V ఓల్టేజ్ ను వాడతాము.

ప్రశ్న 23.
240 V తీగను తాకితే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
240 V తీగను తాకినపుడు, మన శరీరం గుండా 0.0024 A విద్యుత్తు ప్రవహించును. దీని వలన మన అవయవాలు నిర్వహించు పనులకు ఆటంకం కలుగును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 197

ప్రశ్న 24.
అధిక ఓల్టేజ్ తీగపై నిలుచున్న పక్షికి విద్యుత్ ఘాతం ఎందుకు కలుగదు?
జవాబు:
అధిక ఓల్టేజ్ తీగపై పక్షి నిలబడినప్పుడు, దాని కాళ్ళ మధ్య పొటెన్షియల్ భేదం లేదు. ఎందుకంటే అది ఒకే తీగపై నిలబడింది. అందువల్ల పక్షి గుండా విద్యుత్ ప్రవాహం జరుగదు. కనుక పక్షికి విద్యుత్ ఘాతం కలుగదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 200

ప్రశ్న 25.
విద్యుత్ పరికరాలను వలయంలో ఎలా కలుపుతాం?
జవాబు:
విద్యుత్ పరికరాలను వలయంలో సమాంతరంగా కానీ, శ్రేణిలో కానీ కలుపుతాము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 202

ప్రశ్న 26.
మన ఇళ్ళలోని విద్యుత్ పరికరాలను ఎలా కలుపుతారు?
జవాబు:
మన ఇండ్లలోని విద్యుత్ పరికరాలను సమాంతర సంధానం చేస్తారు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 207

ప్రశ్న 27.
“ఈ నెల మనం 100 యూనిట్ల విద్యుత్ (కరెంట్) వాడాము” వంటి మాటలు మీరు వినే ఉంటారు. దీని అర్థమేంటి?
జవాబు:
ఈ నెల మనము 100 KWHల విద్యుత్ శక్తిని వినియోగించామని అర్థము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 208

ప్రశ్న 28.
యూనిట్ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఒక యూనిట్ అంటే ఒక కిలోవాట్ (KWH) అవర్ అని అర్థము.

ప్రశ్న 29.
ఓవర్ లోడ్ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
విద్యుత్ వలయంలో పరిమితిని మించిన పరిమాణంలో విద్యుత్తు ప్రవహించు సందర్భము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

ప్రశ్న 30.
ఓవర్ లోడ్ వల్ల విద్యుత్ సాధనాలు ఎందుకు చెడిపోతాయి?
జవాబు:
పరిమితిని మించిన విద్యుత్తు ప్రవాహం వలన అధిక ఉష్ణం విడుదలై, తీగలు వేడెక్కడం వల్ల మంటలు సంభవిస్తాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 209

ప్రశ్న 31.
ఓవర్ లోడ్ వలన కలిగే ప్రమాదాన్ని మనం ఎలా నివారించగలం?
జవాబు:
ఓవర్ లోడ్ వల్ల కలిగే ప్రమాదాన్ని ఫ్యూజ్ ను వాడడం వల్ల నివారించవచ్చును.

పరికరాల జాబితా

బల్బు, ఘటము, స్విచ్, రాగి తీగలు, అమ్మీటరు, వోల్టుమీటరు, బ్యాటరీ ఎలిమినేటర్, బల్బు, మల్టీమీటరు, కీ, రాగి, అల్యూమినియం, మాంగనిన్ తీగలు, వివిధ పొడవులు గల మాంగనిన్ తీగలు, ఒకే పొడవు కలిగి వేరు వేరు మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యాలు గల అల్యూమినియం తీగలు, గ్రాఫ్ కాగితాలు, నిరోధాలు.

10th Class Physical Science 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
విద్యుత్ ప్రవాహంకు జనకము మరియు వాహకము అవసరమని కృత్యం ద్వారా తెలుపుము.
(లేదా)
ఆవేశాల చలనం వలన విద్యుత్ ప్రవాహం ఏర్పడునని కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:
సందర్భం -1:

  1. ఒక బల్బు, ఘటం (బ్యాటరీ), స్విచ్ మరియు ఉష్ణ బంధక పొర కలిగిన రాగి తీగలను కొన్నింటిని తీసుకొనుము.
  2. వీటిని వలయంలో కలిపి స్విచ్ ఆన్ చేయుము.
  3. బల్బును పరిశీలించుము. అది వెలుగును.

సందర్భం – 2:

  1. పైన తయారు చేయబడిన వలయం నుండి ఘటాన్ని తొలగించుము.
  2. మిగిలిన పరికరాలతో వలయం పూర్తి చేయుము.
  3. ఇప్పుడు స్విచ్ ఆన్ చేయుము.
  4. బల్బు వెలగదు, దీనికి కారణము వలయంలో శక్తి జనకం (బ్యాటరీ) లేకపోవుటయే.

సందర్భం – 3:

  1. ఇప్పుడు వలయంలో రాగి తీగకు బదులుగా నైలాన్ తీగను తీసుకొనుము.
  2. నైలాన్ తీగను బల్బు, స్విచ్ ద్వారా బ్యాటరీ యొక్క రెండు చివరలకు కలుపుము.
  3. ఇప్పుడు స్విచ్ ఆన్ చేసి బల్బును పరిశీలించుము.
  4. బల్బు వెలగదు.
  5. వలయంలో సామర్థ్య జనకమైన ఘటమున్నప్పటికీ నైలాన్ తీగలు శక్తిని తీసుకోలేకపోవడం వలన బల్బ్ వెలగలేదు.

పరిశీలన :
దీనిని బట్టి పై సందర్భాల ద్వారా వలయంలో విద్యుత్తును సరఫరా చేయడంలో, వలయంలో బ్యాటరీ, వాహక తీగలు అవసరమని తెలుస్తుంది.

కృత్యం – 3

ప్రశ్న 2.
వాహక నిరోధం, ఆ వాహక స్వభావంపై ఆధారపడి ఉంటుందని ఒక కృత్యం ద్వారా నిరూపించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 6

  1. రాగి, నిక్రోమ్, మాంగనిన్ (కనీసం 2మీ) వంటి వివిధ రకాల లోహపు తీగలను తీసుకోండి. వాటి పొడవులు, మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యాలు సమానంగా ఉండేట్లు జాగ్రత్త వహించండి.
  2. పటంలో చూపినట్లు వలయాన్ని ఏర్పాటు చేయండి.
  3. లోహపు తీగలలో ఏదో ఒకదానిని P, Q ల మధ్య ఉంచండి.
  4. స్విచ్ ఆన్ చేసి, వలయంలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని అమ్మీటర్ తో కొలిచి మీ నోట్ బుక్ లో రాసుకోండి.
  5. మిగిలిన లోహపు తీగలతో ఈ కృత్యాన్ని నిర్వహించి, ప్రతీ సందర్భంలో బ్యాటరీ విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని కొలవండి.
  6. పొటెన్షియల్ భేదం స్థిరంగా ఉన్నప్పటికీ విద్యుత్ ప్రవాహం విలువ వివిధ లోహపు తీగలకు వివిధ రకాలుగా ఉండడం మీరు గుర్తిస్తారు.
  7. ఈ కృత్యాన్ని బట్టి వాహక నిరోధం, ఆ వాహక స్వభావంపై ఆధారపడి ఉంటుందని చెప్పవచ్చు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం

కృత్యం – 5

ప్రశ్న 3.
వాహక నిరోధము ఆ వాహక మధ్యచ్చేద వైశాల్యంకు విలోమానుపాతంలో ఉంటుందని ఒక కృత్యం ద్వారా వివరింపుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 9th Lesson విద్యుత్ ప్రవాహం 31

  1. ఒకే పొడవు, వివిధ మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యాలు గల ఇనుప కడ్డీలను తీసుకొనుము.
  2. పటంలో చూపిన విధముగా వలయాన్ని ఏర్పాటు చేయుము.
  3. మనము ఎంచుకున్న కడ్డీలలో ఏదో ఒకదానిని P, Qల మధ్య ఉంచి వలయంను పూర్తిచేయుము.
  4. వలయంలో ఉంచిన అమ్మీటర్ సహాయంతో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని కొలిచి రీడింగ్ ను నమోదు చేయుము.
  5. మిగిలిన కడ్డీలతో ఈ కృత్యాన్ని మరలా చేయుము.
  6. ప్రతీ సందర్భంలో విద్యుత్ ప్రవాహాన్ని కొలిచి రీడింగ్ ను నమోదు చేయుము.
  7. ఇనుప కడ్డీ మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం పెరుగుతున్న కొలదీ అందులో విద్యుత్ ప్రవాహం కూడా పెరుగుటను మనము గమనించవచ్చు.
  8. అంటే కడ్డీ మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యం పెరిగే కొలదీ దాని నిరోధం తగ్గును.
  9. ఈ కృత్యాన్ని బట్టి వాహక నిరోధము, వాహక మధ్యచ్ఛేద వైశాల్యంకు విలోమానుపాతంలో ఉంటుందని చెప్పవచ్చును.
    i.e. R ∝ \(\frac{l}{A}\) (ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉన్నప్పుడు)

AP 10th Class Physical Science Chapter Wise Important Questions | 10th Class Physics Important Questions and Answers

Telangana & Andhra Pradesh SCERT AP State Board Syllabus 10th Class Physical Science Physics Important Questions and Answers, TS AP 10th Class Physics Chapter Wise Important Questions 2022 Pdf in English Medium and Telugu Medium are part of AP Board 10th Class Textbook Solutions.

Students can also read AP Board 10th Class Physical Science Solutions (Physics & Chemistry) for exam preparation.

AP 10th Class Physics Chapter Wise Important Questions 2022-2023 | 10th Class Physical Science Important Questions Pdf

AP TS 10th Class Physics Chapter Wise Important Questions 2022 | Physics Important Questions Class 10

AP 10th Class Physics Important Questions and Answers

AP 10th Class Physical Science Chapter Wise Important Questions

Physics 10th Class Important Questions | AP 10th Physics Important Questions | 10th Class PS Important Questions

AP 10th Class Physics Important Questions 2022-2023

10th Class PS Important Questions in Telugu Medium

 

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 7th Lesson Questions and Answers మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

10th Class Physical Science 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికలోని లోపాలు ఏవి ? నవీన ఆవర్తన పట్టిక, మెండలీవ్ పట్టికలోని చాలా లోపాలను ఎలా తొలగించగలిగింది? (AS1)
(లేదా)
మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికలోని లోపాలను నవీన ఆవర్తన పట్టిక ఏ విధముగా సవరించినవో వివరించుము.
జవాబు:
మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టిక – లోపాలు :

1. అసంగత మూలకాల జతలు :
అధిక పరమాణు ద్రవ్యరాశి గల మూలకాలు, అల్ప పరమాణు ద్రవ్యరాశి గల మూలకాలకు ముందు ఉన్నాయి.
ఉదా : Te (పరమాణు ద్రవ్యరాశి 127.64), I (పరమాణు ద్రవ్యరాశి 126.94) కన్నా ముందు చేర్చబడినది.

2. సారూప్యత లేని మూలకాలను కలిపి ఉంచడం :
విభిన్న ధర్మాలు గల మూలకాలను ఒకే గ్రూపులో ఉపగ్రూపు – A మరియు ఉపగ్రూపు – B లలో ఉంచారు.
ఉదా : IA గ్రూపుకు చెందిన Li, Na, K వంటి క్షారలోహాలు, IB గ్రూపుకు చెందిన Cu, Ag, Au వంటి మూలకాలతో చాలా తక్కువ సారూప్యతను కలిగి ఉంటాయి.

నవీన ఆవర్తన పట్టిక, మెండలీవ్ లోపాలను తొలగించిన విధానము :

  1. పరమాణు సంఖ్య ఆరోహణక్రమం ప్రకారం అసంగత మూలకాల జతలు ఉంచబడ్డాయి.
  2. సారూప్యత లేని మూలకాలను వేరువేరు గ్రూపులలో ఉంచడం జరిగింది.
  3. ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం పరంగా వేర్వేరు మూలకాలు వేర్వేరు గ్రూపులలో ఉంచడం జరిగినది.

ప్రశ్న 2.
నవీన ఆవర్తన నియమాన్ని నిర్వచించండి. విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక ఏ విధంగా నిర్మించబడిందో వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఆధునిక ఆవర్తన పట్టిక యొక్క అంశాలను వివరించండి.
జవాబు:
నవీన ఆవర్తన నియమము : మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు.

విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక నిర్మాణము :

  1. ఆవర్తన నియమము ప్రకారం నిర్మించబడినది.
  2. దీనినే విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక అంటారు.
  3. ఈ పట్టికలో 18 నిలువు వరుసలు (గ్రూపులు), 7 అడ్డు వరుసలు (పీరియడ్లు) ఉంటాయి.
  4. సాంప్రదాయబద్ధంగా గ్రూపులను I నుండి VIII వరకు రోమన్ సంఖ్యలను ఉపయోగించి సూచిస్తూ వాటికి A, B అక్షరాలను జోడించి చూపుతారు.
  5. గ్రూపులలో ఒకే ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం కలిగిన మూలకాలను అమర్చారు.
  6. ఆవర్తన పట్టికలో 7 పీరియడ్లను 1 నుండి 7 వరకు అరబిక్ సంఖ్యలచే సూచిస్తారు.
  7. పీరియడ్ లో మూలకాలను పరమాణు సంఖ్యల ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చారు.
  8. మూలకం యొక్క పరమాణువులో చిట్టచివరి ఎలక్ట్రాన్ లేదా భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్ ఏ ఉపకక్ష్యలో చేరుతుందో దానిని ఆధారంగా చేసుకుని మూలకాలను s, p, d, f బ్లాకు మూలకాలుగా వర్గీకరించారు.
  9. మొదటి పీరియడ్ 2 మూలకాలను, 2వ మరియు 3వ పీరియడ్లు 8 మూలకాలను, 4వ మరియు 5వ పీరియడ్లు 18 మూలకాలను, 6వ పీరియడ్ 32 మూలకాలను మరియు 7వ పీరియడ్ అసంపూర్తిగా నిండి ఉంటాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 3.
మూలకాలు ఏ విధంగా s, p, d, f బ్లాకులుగా విభజించబడ్డాయి? ఈ రకమైన వర్గీకరణ వలన ఎటువంటి అనుకూలతలున్నాయి? (AS1)
జవాబు:
మూలకం యొక్క పరమాణువులో చిట్టచివరి ఎలక్ట్రాన్ లేదా భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్, ఏ ఉపకక్ష్యలో చేరుతుందో దాని ఆధారముగా చేసుకుని మూలకాలను s, p, d, f బ్లాక్ మూలకాలుగా వర్గీకరించారు.

s – బ్లాకు మూలకాలు :

  1. ఇవి గ్రూపు IA మరియు IIA కు చెందిన మూలకాలు.
  2. వీటిలో భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్ s – ఆర్బిటాల్ లోకి
  3. హైడ్రోజన్ తప్ప, అన్ని s – బ్లాకు మూలకాలు లోహాలే.
  4. వీటి యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము ns¹ నుండి ns² గా ఉండును.

p – బ్లాకు మూలకాలు :

  1. ఇవి గ్రూపు IIIA నుండి VIIIA కు చెందిన మూలకాలు.
  2. వీటిలో భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్ p – ఆర్బిటాల్ లోనికి చేరును.
  3. వీటి యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము ns² np¹ నుండి ns² np6 గా ఉండును.
  4. p – బ్లాక్ మూలకాలలో లోహాలు, అలోహాలు మరియు అర్ధలోహాలుంటాయి.
  5. p- బ్లాకు మూలకాలలో He లో మాత్రమే ఎలక్ట్రాన్ p – ఆర్బిటాల్ లోనికి చేరదు.

d – బ్లాకు మూలకాలు :

  1. ఇవి గ్రూపు IB నుండి. VIIIB లకు చెందిన మూలకాలు. చేరును.
  2. వీటిలో భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్ d – ఆర్బిటాల్ లోనికి చేరును.
  3. d – బ్లాకు మూలకాలన్నీ లోహాలే.
  4. వీటి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము (n-1) d1-10, ns1లేక2

f – బ్లాకు మూలకాలు :

  1. ఆవర్తన పట్టికకు క్రిందన ఉన్న లాంథనైడులు మరియు ఆక్టివైడులను కలిపి f – బ్లాకు మూలకాలు అంటారు.
  2. భేదపరిచే ఎలక్ట్రాన్ f – ఆర్బిటాల్ లోనికి చేరును.
  3. వీటిని అంతర పరివర్తన మూలకాలంటారు.

అనుకూలతలు :

  1. ఈ విధముగా బ్లాకులుగా విభజించడం వలన మూలకాలను తేలికగా గుర్తించగలము.
  2. మూలకాలను తేలికగా గ్రూపులుగా విభజించగలము

ప్రశ్న 4.
A, B, C, D మూలకాల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలను క్రింద ఇవ్వడమైనది. వీటి ఆధారంగా కింది ప్రశ్నలకు జవాబులివ్వండి. (AS1)
A. 1s² 2s² – 1. ఒకే పీరియడ్ లో ఉండే మూలకాలు ఏవి?
B. 1s² 2s² 2p6 3s² – 2. ఒకే గ్రూపులో ఇమిడి ఉన్న మూలకాలేవి?
C. 1s² 2s² 2p6 3s² 3p³ – 3. జడవాయు మూలకాలేవి?
D. 1s² 2s² 2p6 – 4. ‘C’ అనే మూలకం ఏ గ్రూపు, ఏ పీరియడ్ కు చెందినది?
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము ప్రకారము
A) Be
B) Mg
C) P
D) Ne మూలకాలను కలిగి ఉన్నవి.

  1. B మరియు C లు ఒకే పీరియడ్ కు చెందుతాయి.
  2. A మరియు B లు ఒకే గ్రూపుకు చెండుతాయి.
  3. ‘D’ మూలకము జడవాయువుకు చెందును.
  4. ‘C’ మూలకము 3వ పీరియడ్ మరియు 15వ గ్రూపుకు చెందును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 5.
పరమాణు సంఖ్య 17గా గల మూలకం యొక్క క్రింది లక్షణాలను రాయండి. (AS1)
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం …………………
పీరియడ్ సంఖ్య …………………
గ్రూపు సంఖ్య …………………
మూలక కుటుంబం …………………
వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య …………………
సంయోజకత …………………
లోహం లేదా అలోహం …………………
జవాబు:
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం : 1s² 2s² 2p6 3s² 3p5
పీరియడ్ సంఖ్య : 3
గ్రూపు సంఖ్య : VII A
మూలక కుటుంబం : హాలోజన్ కుటుంబం
వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య : 2 + 5 = 7
సంయోజకత : 1
లోహం లేదా అలోహం : అలోహము

ప్రశ్న 6.
గ్రూపులో ఉండే మూలకాలు సాధారణంగా ఒకే రకమైన ధర్మాలు కలిగి ఉంటాయి. కానీ పీరియడ్ లో మూలకాలు భిన్న ధర్మాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈ వ్యాక్యాన్ని ఎలా వివరిస్తావు? (AS1)
(లేదా)
సాధారణంగా గ్రూపులో ఉండు మూలకాలు ఒకేరకమైన ధర్మాలు కలిగి ఉంటాయి, కానీ పీరియడ్లలో ఇది భిన్నము ఎందుకో వివరించుము.
జవాబు:

  1. విస్తృత ఆవర్తన పట్టిక నవీన ఆవర్తన నియమంపై ఆధారపడి తయారు చేయబడినది.
  2. నవీన ఆవర్తన నియమం ప్రకారం మూలకాల భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు వాటి ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాల ఆవర్తన ప్రమేయాలు అనగా ఒకే ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం కలిగిన మూలకాలు సారూప్యత కలిగి ఉంటాయి.
  3. గ్రూపులోని మూలకాల యొక్క పరమాణువులు ఒకే ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసమును కలిగి ఉంటాయి. కావున మూలకాలన్నీ ఒకే రసాయన ధర్మాలను కలిగి ఉంటాయి మరియు పై నుండి క్రిందకు ఒకే భౌతిక ధర్మాలను ప్రదర్శిస్తాయి.
  4. పీరియడ్లలోని మూలకాల యొక్క పరమాణువులు వేర్వేరు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలను కలిగి ఉంటాయి. కావున వేర్వేరు రసాయన మరియు భౌతిక ధర్మాలను ప్రదర్శిస్తాయి.

ప్రశ్న 7.
నవీన ఆవర్తన పట్టికను ఉపయోగించి కింది పట్టికను పూర్తి చేయండి. (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 1
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 2

ప్రశ్న 8.
నవీన ఆవర్తన పట్టికను ఉపయోగించి కింది పట్టికను పూరించండి. (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 3
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 4

ప్రశ్న 9.
X, Y, Z ల ఎలక్ట్రాను విన్యాసాలు కింది విధంగా ఉన్నాయి. (AS1)
X = 2 Y = 2, 6
Z = 2, 8, 2 వీనిలో ఏది
a) రెండవ పీరియడు చెందిన మూలకం?
b) రెండవ గ్రూపునకు చెందిన మూలకం?
c) 18వ గ్రూపునకు చెందిన మూలకం?
జవాబు:
a) ‘Y’ మూలకము రెండవ పీరియడకు చెందును.
కారణము : భేదిత ఎలక్ట్రాన్ రెండవ ఆర్బిటాల్ నందు ప్రవేశించినది కావున.

b) ‘Z’ మూలకము రెండవ గ్రూపుకు చెందును.
కారణము : దీని యొక్క సంయోజకత “2” కావున.

C) ‘X’ మూలకము 18వ గ్రూపుకు చెందును.
కారణము : ఇది పూర్తిగా నిండిన వేలన్సీ ఆర్బిటాల్ ను కలిగి ఉన్నది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 10.
కింది జతలలో ఏ మూలకం యొక్క పరమాణు వ్యాసార్ధం ఎక్కువగా ఉండునో గుర్తించండి. (AS1)
(i) Mg లేదా Ca
(ii) Li లేదా Cs
(iii) N లేదా P
(iv) B లేదా Al (Each 1 Mark)
జవాబు:
ధర్మము : పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి పరమాణు వ్యాసార్ధం తగ్గును.
గ్రూపులలో పై నుండి క్రిందకు పరమాణు వ్యాసార్ధం పెరుగును.

(i) Mg లేదా Ca : ఇవి రెండూ ఒకే గ్రూపుకు చెందును. Ca కు పరమాణు వ్యాసార్ధము ఎక్కువ.
(ii) Li లేదా CS : ఇవి ఒకే గ్రూపుకు చెందును. CS కు పరమాణు వ్యాసార్ధము ఎక్కువ.
(iii) N లేదా P : ఇవి ఒకే గ్రూపుకు చెందును. P కు పరమాణు వ్యాసార్ధము ఎక్కువ.
(iv) B లేదా Al : ఇవి కూడా ఒకే గ్రూపుకు చెందినవి. AL కు పరమాణు వ్యాసార్ధము ఎక్కువ.

ప్రశ్న 11.
కింది సందర్భాలలో లోహధర్మం ఎలా మారుతుంది? (AS1)
a) గ్రూపులో కిందికి వెళ్లే కొలది
b) పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి వెళ్లేటప్పుడు
(లేదా)
గ్రూపుల్లో మరియు పీరియడ్లలో లోహధర్మం ఏ విధంగా మారుతుంది? వివరించుము.
జవాబు:
a) గ్రూపులో కిందికి వెళ్ళేకొలది లోహధర్మం పెరుగును.
b) పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి వెళ్ళే కొలదీ లోహధర్మం తగ్గుతూ, అలోహధర్మం పెరుగును.

ప్రశ్న 12.
మూలకాల వర్గీకరణ నియమం పరమాణు ద్రవ్యరాశుల నుండి పరమాణు సంఖ్యలకు ఎందుకు మారింది? (AS1)
(లేదా)
మూలకాల వర్గీకరణ నియమం పరమాణు భారాల నుండి పరమాణు సంఖ్యలకు మారుటకు గల కారణమేమిటో, వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. 18వ శతాబ్దంలో లూయీస్ ప్రాస్ట్ హైడ్రోజన్ పరమాణువును ఒక నిర్మాణాత్మక ప్రమాణమని తెలిపాడు.
  2. ప్రాస్ట్ కాలంలోనే అన్ని మూలకాల పరమాణుభారాలను పూర్ణాంక సంఖ్యలుగా తెలుపబడ్డాయి.
  3. క్రీ.శ. 1829లో డాబరీనర్ అను జర్మన్ రసాయన వేత్త పరమాణు భారాలను ఆధారముగా చేసుకొని త్రిక సిద్ధాంతంను ప్రతిపాదించెను.
  4. క్రీ.శ. 1865లో జాన్ న్యూలాండ్స్ పరమాణుభారాలను ఆధారముగా చేసుకుని అష్టక నియమమును ప్రతిపాదించెను.
  5. కానీ ఈ అష్టక నియమము కాల్షియం కంటే ఎక్కువ పరమాణు ద్రవ్యరాశి ఉన్న మూలకాలకు వర్తించలేదు.
  6. ఆ తర్వాత మెండలీవ్ అను రష్యన్ శాస్త్రవేత్త మూలకాల పరమాణు ద్రవ్యరాశులను ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చి ఒక పట్టికను రూపొందించారు.
  7. మెండలీవ్ ఆవర్తన నియమమును పరమాణుభారాల ఆధారంగా ప్రతిపాదించాడు.
  8. ఆ తర్వాత క్రీ.శ. 1913లో బ్రిటీష్ శాస్త్రవేత్త అయిన మోస్లే x – కిరణ స్వభావాన్ని విశ్లేషించి, మూలక పరమాణువులలో ఉండే పరమాణు సంఖ్యను కనుగొన్నాడు.
  9. దీనినిబట్టి ఏదైనా మూలకానికి పరమాణువుల ద్రవ్యరాశి కన్నా పరమాణు సంఖ్యయే విలక్షణమైన ధర్మమని మోస్లే ప్రతిపాదించాడు.
  10. పరమాణు సంఖ్యలను తెలుసుకున్న తర్వాత ఆవర్తన పట్టికలో పరమాణు సంఖ్యల ఆధారంగా మూలకాలను అమర్చడం జరిగినది.
  11. ఈ అమరిక ఇంతకు మునుపు అనుసరించిన పద్ధతి కన్నా మేలైనదిగా గుర్తించాడు.
  12. పరమాణుభారం అనే భావన నుండి పరమాణు సంఖ్య భావనకు ఆవర్తన నియమం మార్చబడి, నవీన ఆవర్తన నియమంగా పిలువబడుతుంది.

ప్రశ్న 13.
ఆవర్తన ధర్మమంటే ఏమిటి? క్రింది ధర్మాలు పీరియడ్, గ్రూపులలో ఏ విధంగా మార్పు చెందుతాయో వివరించండి. (AS1)
a) పరమాణు వ్యాసార్ధం b) అయనీకరణ శక్తి c) ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ d) ఋణవిద్యుదాత్మకత
జవాబు:
ఆవర్తన ధర్మం : వేలన్సీ ఆర్బిటాల్ విన్యాసం ఆధారంగా మూలకాలను అమర్చినపుడు వాటి ధర్మాలు నిర్ణీత వ్యవధులలో పునరావృతమయ్యే ధర్మము.

a) పరమాణు వ్యాసార్ధము :
పరమాణు కేంద్రకం నుండి వేలన్సీస్థాయి ఎలక్ట్రానులకు మధ్య గల దూరంను పరమాణు వ్యాసార్ధము అంటారు.

  1. గ్రూపులలో : గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి పోయే కొద్దీ పరమాణు వ్యాసార్ధం పెరుగుతూ ఉంటుంది.
  2. పీరియలో : పీరియలో ఎడమ నుండి కుడికి వెళ్లే కొలదీ పరమాణు వ్యాసార్ధం తగ్గుతూ ఉంటుంది.

b) అయనీకరణ శక్తి :
వాయుస్థితిలో ఒంటరిగా, తటస్థంగా ఉన్న పరమాణువు యొక్క బాహ్య కక్ష్య నుండి ఒక ఎలక్ట్రాను తీసివేయడానికి కావలసిన కనీస శక్తిని అయనీకరణ శక్తి అంటారు.

  1. గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి పోయేకొలదీ మూలకాల అయనీకరణ శక్తి తగ్గును.
  2. పీరియలో ఎడమ నుండి కుడికి పోయేకొలదీ మూలకాల అయనీకరణ శక్తి పెరుగును.

c) ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ :
వాయుస్థితిలో ఒంటరి, తటస్థ పరమాణువుకు ఒక ఎలక్ట్రాన్ ను చేర్చగా విడుదలయ్యే శక్తిని ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ అంటారు.

  1. గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి పోయేకొలదీ ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువలు క్రమముగా తగ్గుతాయి.
  2. పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి పోయేకొలదీ ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువలు క్రమముగా పెరుగుతాయి.

d) ఋణవిద్యుదాత్మకత :
ఒక మూలకపు పరమాణువు వేరే మూలక పరమాణువుతో బంధములో ఉన్నపుడు ఎలక్ట్రాన్లను తనవైపు ఆకర్షించే ప్రవృత్తిని ఆ మూలక ఋణవిద్యుదాత్మకత అంటారు.

  1. గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి పోయే కొలదీ మూలకాల ఋణవిద్యుదాత్మకతలు క్రమంగా తగ్గుతాయి.
  2. పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి పోయేకొలదీ మూలకాల ఋణవిద్యుదాత్మకతలు క్రమంగా పెరుగుతాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 14.
Mg ధర్మాలను పోలిన ఏవేని రెండు మూలకాలను పేర్కొనండి. ఏ ఏ అంశాల ఆధారంగా వాటిని ఊహించగలిగారు? (AS2)
జవాబు:
Mg ధర్మాలను పోలిన రెండు మూలకాలు కాల్షియం (Ca) మరియు బెరీలియం’ (Be). ఎందుకనగా,

  1. Be, Mg మరియు Ca లు ఒకే గ్రూపు (IIA)కు చెందిన మూలకాలు.
  2. ఈ మూడు మూలక పరమాణువుల బాహ్య కర్పరంలో ‘2’ ఎలక్ట్రాన్లు కలవు.
  3. ఈ మూడు ఒకే రసాయన ధర్మాలను ప్రదర్శిస్తాయి.

ప్రశ్న 15.
ఆవర్తన పట్టికను ఉపయోగించి 18వ గ్రూపు మూలకమైన ‘X, 16వ గ్రూపు మూలకమైన ‘Y ల మధ్య ఏర్పడిన సమ్మేళనానికి ఫార్ములాను ఊహించండి. (AS2)
జవాబు:

  1. X – మూలకము 13వ గ్రూపులో కలదు, కావున X యొక్క సంయోజకత విలువ 3.
  2. Y – మూలకము 16వ గ్రూపులో కలదు, కావున Y యొక్క సంయోజకత విలువ 2.
  3. X మరియు Y ల మధ్య ఏర్పడిన సమ్మేళన ఫార్ములా X2 Y3
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 5

ప్రశ్న 16.
X అనే మూలకం మూడవ పీరియడ్ కు, రెండవ గ్రూపునకు చెందినది అనుకుందాం. అయితే ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులివ్వండి. (AS2)
a) వేలన్సీ ఎలక్ట్రానులు ఎన్ని ఉంటాయి?
b) సంయోజకత ఎంత?
c) ఇది లోహమా? అలోహమా?
జవాబు:
‘X’ అను మూలకము మూడవ పీరియడ్ కు రెండవ గ్రూపునకు, చెందినది. కావున ఇది గ్రూపు-II కు చెందిన Mg అగును.
a) వేలన్సీ ఎలక్ట్రానుల సంఖ్య = 2
b) సంయోజకత = 2
c) ఇది ఒక లోహము.
ఈ మూలకం IIA గ్రూపకు చెందినది.

ప్రశ్న 17.
ఒక మూలకం యొక్క పరమాణు సంఖ్య 19. అయితే ఆవర్తక పట్టికలో దీని స్థానం ఏది? దాని స్థానాన్ని ఎలా చెప్పగలరు? (AS2)
జవాబు:
మూలకపు పరమాణు సంఖ్య = 19
ఎలక్ట్రానుల అమరిక = 1s² 2s² 2p6 3s² 3p64s¹ ⇒ (2,8,8,1 )
భేదిత ఎలక్ట్రాను 4వ కర్పరంలో ప్రవేశించును. కనుక మూలకం 4వ పీరియడ్ కు చెందును.
వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య = 1, కావున ఇది 1వ గ్రూపుకు చెందును.
పరమాణు సంఖ్య 19కల మూలకము 4వ పీరియడ్ మరియు 1 గ్రూపుకు చెందును.

ప్రశ్న 18.
IA గ్రూపునకు చెందిన క్షార లోహాల యొక్క లోహ ధర్మాలు ఆ గ్రూపులో పై నుండి కిందికి వచ్చేటప్పుడు పెరుగుతుంది అనే అంశాన్ని బలపరచడానికి సరియైన సమాచారాన్ని సేకరించి, నివేదిక తయారు చేయండి. (AS4)
(లేదా)
IA గ్రూపు యొక్క లోహ ధర్మం గూర్చి సమాచారాన్నిమ్ము.
జవాబు:

  1. ఏదైనా మూలకము ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయి ధనాత్మక అయానులుగా ఏర్పడే స్వభావంను లోహ స్వభావం అంటారు.
  2. IA గ్రూపు మూలకాలు Li, Na, K, Rb, Cs.
  3. ఆవర్తన పట్టికలో ఎడమవైపున ఉన్న మూలకాలు (IA గ్రూపు మూలకాలు) ఎలక్ట్రానులను కోల్పోయే తత్వం కలవి. అందుకనే వీటిని బలమైన లోహాలు అంటారు. వీటికి చర్యాశీలత ఎక్కువ.
  4. గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి వెళ్లే కొలది పరమాణు పరిమాణం పెరుగును.
  5. బాహ్య కక్ష్యలో ఎలక్ట్రాన్లు తక్కువ కేంద్రక ఆకర్షణ కలిగి ఉండటం వలన అవి తేలికగా ఎలక్ట్రానులను కోల్పోతాయి. అందువలన లోహ స్వభావం పెరుగును.
  6. అయనీకరణ శక్తి Li నుండి CS వరకు తగ్గును.
  7. Li నుండి CS వరకు పరమాణు వ్యాసార్ధం పెరుగును. కనుక లోహ స్వభావం పెరుగును.

ప్రశ్న 19.
పరమాణు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం గురించిన విషయాలు అప్పటివరకు ఇంకా కనుగొననప్పటికీ మెండలీవ్ తన ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాలను దాదాపుగా విస్తృత ఆవర్తన పట్టికలోని అమరికకు దగ్గరగా అమర్చగలిగాడు. అతని కృషిని మీరెలా అభినందిస్తారు? (AS6)
(లేదా)
మూలకాల వర్గీకరణలో మెండలీవ్ యొక్క పాత్రను నీవెలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

  1. మెండలీవ్ మూలకాలను వాటి పరమాణుభారాల ఆధారంగా అమర్చాడు.
  2. మెండలీవ్ తన ఆవర్తన పట్టికలో, అప్పటి వరకు తెలిసిన మూలకాలను 8 నిలువు వరుసలలో అమర్చాడు. వీటిని గ్రూపులన్నాడు.
  3. ఈ గ్రూపులలోని మూలకాలన్నీ ఒకే రకమైన ధర్మాలను కలిగి ఉంటాయి.
  4. తన పట్టికలోని అడ్డు వరుసలను పీరియడ్లని, వీటిలోని మూలకాలన్నింటిలోనూ ఒకే రకమైన ధర్మాలు పునరావృతమవుతూ ఉంటాయని తెలిపాడు.
  5. ఇతను తన పట్టికలో అప్పటికి లభ్యంకాని మూలకాల ధర్మాలను ముందే ఊహించి వాటికి తాత్కాలిక పేర్లు పెట్టాడు. వాటికి కొన్ని స్థానాలను కేటాయించాడు.
  6. మెండలీవ్ పట్టికలో మూలకాలను సరైన స్థానంలో ఉంచడం ద్వారా కొన్ని మూలకాల యొక్క పరమాణు ద్రవ్యరాశిని సరిచేయుటకు వీలు కలిగింది.
  7. మెండలీవ్ పాటించిన ఇలాంటి అసాధారణ ఆలోచనా విధానం, మిగిలిన రసాయన శాస్త్రవేత్తలందరినీ మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టికను అంగీకరించేలా, గుర్తించేలా సహాయపడింది.
  8. మెండలీవ్ ఆవర్తన పట్టిక, ఆయన ప్రతిపాదించిన ఆవర్తన నియమానికి గొప్ప గుర్తింపు లభించింది.
  9. ఈ విధముగా, అప్పట్లో ఎలక్ట్రాను విన్యాసము తెలియకపోయినా మెండలీవ్ వేలన్సీ ఆధారంగా మూలకాలను అమర్చగలిగాడు. ఆ పట్టిక విస్తృత ఆవర్తన పట్టికను పోలి ఉంది. ఇంతటి కృషి చేసిన మెండలీవ్ ను అభినందించక . తప్పదు.

ప్రశ్న 20.
ఆవర్తన పట్టికలో హైడ్రోజన్ యొక్క స్థానంపై మీ వాదనను రాయండి. (AS7)
జవాబు:

  1. హైడ్రోజన్ మిగిలిన మూలకాల కన్నా తేలికైన పరమాణు నిర్మాణం గల మూలకము.
  2. హైడ్రోజన్ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s¹. దీనిలో ఒక ప్రోటాను కేంద్రకంలో మరియు ఒక ఎలక్ట్రాను 1s ఆర్బిటాల్ లో ఉన్నది.
  3. ఈ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసముతో హైడ్రోజన్ యొక్క స్థానం ఆవర్తన పట్టికలో IA లేదా VIIA గ్రూపులో ఉండవచ్చును.
  4. హైడ్రోజన్ ధర్మాలు క్షారలోహాలు (IA) మరియు హాలోజన్ (VIIA) లతో పోలి ఉంటుంది.
  5. దీనికి కారణము అది క్షారలోహాల వలె ఎలక్ట్రానును కోల్పోగలదు, అలాగే హాలోజన్ వలె ఒక ఎలక్ట్రానును పొందగలదు.
  6. కానీ హైడ్రోజన్ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం ప్రకారం దీనిని IA గ్రూపులో ఉంచడం జరిగినది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 21.
మూలకాల పరమాణువుల యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాలు తెలియకుండానే మెండలీవ్, నవీన ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాల – అమరికను పోలిన అమరికతో మూలకాలను తన ఆవర్తన పట్టికలో అమర్చగలిగాడు. దీనినెలా వివరిస్తారు?
(లేదా)
మెండలీవ్, నవీన ఆవర్తన పట్టికల మధ్య గల పోలికలను వివరించుము. (AS1)
జవాబు:

  1. మెండలీవ్ అప్పటివరకు తెలిసిన మూలకాలను వాటి పరమాణు ద్రవ్యరాశుల ఆరోహణ క్రమములో ఒక క్రమపద్ధతిలో అమర్చి ఒక చార్టు రూపంలో తయారుచేశాడు.
  2. ఈ చార్టును 8 నిలువు వరుసలుగా విభజించాడు. ఆ నిలువు వరుసలు మరలా A, B అను ఉపభాగాలుగా విభజించబడి, రసాయన ధర్మాలలో సారూప్యత ఉన్న మూలకాలను కలిగి ఉన్నాయి.
  3. ఈ విధమైన నిలువు వరుసలకు గ్రూపులని పేరు పెట్టాడు.
  4. మొదటి గ్రూపులో గల మొదటి వరుస మూలకాలు ఒక సాధారణ ఫార్ములా కలిగిన సమ్మేళనాలను ఏర్పరుస్తాయని చెప్పాడు. ఆ ఫార్ములా R2O.
  5. మొదటి గ్రూపులో గల రెండవ వరుస మూలకాలకు ఒక సాధారణ ఫార్ములా (RO) ను ఏర్పరచాడు.
  6. ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాల అమరిక ఆధారంగా మెండలీవ్ కొన్ని మూలకాలు లభ్యం కాలేదని గుర్తించి, వాటికోసం పట్టికలో నిర్దిష్ట స్థానాలలో ఖాళీగడులను విడిచిపెట్టాడు.
  7. మెండలీవ్ తాను ఊహించిన కొత్త మూలకాలు భవిష్యత్ లో తప్పనిసరిగా కనుగొనబడతాయని నమ్మాడు. అతని పట్టిక ఆధారంగానే కొత్త మూలకాల ధర్మాలను ముందే ఊహించాడు.
  8. అతడు ఊహించిన ధర్మాలు ఆ తరువాత కాలంలో కొత్తగా కనుగొనబడిన మూలకాల ధర్మాలు ఒకేలా ఉన్నాయి.
  9. ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం తెలియకుండానే మూలకాలను నవీన ఆవర్తన పట్టికకు ధగ్గరగా అప్పటి వరకు తెలిసిన మూలకాలను మెండలీవ్ అమర్చగలిగాడు.

ప్రశ్న 22.
a) కింది పట్టికలో వివిధ మూలకాల వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య, గ్రూపు సంఖ్య, పీరియడ్ సంఖ్యలను వ్రాయండి. (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 6
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 8

b) కింద ఇచ్చిన మూలకాల సమూహం ఏదైనా గ్రూపు మూలకాలైతే ‘G’ అని, పీరియడ్ మూలకాలైన (P) అని, ఏదీకాకపోతే (N) అని గుర్తించండి. (AS1)
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 7
జవాబు:

మూలకాలు G/P/N
Li,C,O P
Mg, Ca, Ba G
Br, Cl, F G
C, S, Br N
AI, Si, Cl P
Li, Na, K G
C,N,O P
K, Ca, Br P

ప్రశ్న 23.
ప్రకృతిలో వాని విస్తృత అందుబాటు ఆధారంగా s, p – బ్లాక్ మూలకాలను (18వ గ్రూపు తప్ప) కొన్నిసార్లు ప్రాతినిధ్య మూలకాలుగా పిలుస్తారు. ఇది సరైనదేనా? ఎందుకు? (AS1)
జవాబు:

  1. s మరియు p బ్లాకు మూలకాలు యొక్క పరమాణువులలో చిట్టచివరి ఆర్బిటాళ్లు అసంపూర్ణంగా ఉంటాయి.
  2. ఈ అమరిక వలన అవి అధిక చర్యాశీలతను కలిగి, జడవాయు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం కొరకు చర్యలలో అధికంగా పాల్గొంటాయి.
  3. కావున ఇవి అధికంగా సమ్మేళన రూపంలో లభిస్తాయి.
  4. అందుకనే ప్రకృతిలో ఇవి విస్తృత అందుబాటులో ఉండుట వలన వీటిని ప్రాతినిధ్య మూలకాలుగా పిలుస్తారు.

ప్రశ్న 24.
కింది జతలలో ఏ మూలకం యొక్క అయనీకరణ శక్తి తక్కువగా ఉంటుందో గుర్తించండి. (AS1)
(i) Mg లేదా Na i i) Li లేదా 0 (iii) Br లేదా F (iv) K లేదా Br
జవాబు:
ధర్మము : పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి పోయేకొలదీ అయనీకరణ శక్తి పెరుగును.
గ్రూపులలో పై నుండి క్రిందకు పోయేకొలదీ అయనీకరణ శక్తి తగ్గును.

(i) Mg లేదా Na :
Mg, Na లు ఒకే పీరియడ్ కు చెందినవి, Na కు అయనీకరణ శక్తి తక్కువ.

(ii) Li లేదా O :
Li, O లు ఒకే పీరియడ్ కు చెందినవి, Li కు తక్కువ అయనీకరణ శక్తి కలదు.

(iii) Br లేదా F :
Br, F లు ఒకే గ్రూపుకు చెందినవి. Br కు తక్కువ అయనీకరణ శక్తి ఉండును.

(iv) K లేదా Br :
K మరియు Br లు ఒకే పీరియడ్ కు చెందును. K యొక్క అయనీకరణ శక్తి తక్కువ.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 25.
ఆవర్తన పట్టికలో రెండవ పీరియడ్ లో ఉన్న ‘X’ అనే మూలకం ‘Y’ అనే మూలకానికి కుడివైపున ఉన్నది. అయితే వీనిలో ఏ మూలకం క్రింది ధర్మాన్ని కలిగి ఉంటుంది? (AS1)
a) అల్ప కేంద్రక ఆవేశం
b) తక్కువ పరమాణు పరిమాణం
c) అధిక అయనీకరణ శక్తి
d) అధిక ఋణవిద్యుదాత్మకత
e) అధిక లోహ స్వభావం
జవాబు:
a) Y కు X కంటే ఎక్కువ కేంద్రక ఆవేశం ఉండును.
b) Y కన్నా Xకు తక్కువ పరమాణు పరిమాణం ఉండును.
c) X కు Y కన్నా అధిక అయనీకరణ శక్తి ఉండును.
d) X కు Y కన్నా అధిక ఋణవిద్యుదాత్మకత ఉండును.
e) Y కు X కన్నా అధిక లోహ స్వభావం ఉండును.

ప్రశ్న 26.
9, 34, 46, 64 పరమాణు సంఖ్య గల మూలకాలు ఏ బ్లాకుకు చెందుతాయో ఊహించండి. (AS2)
(లేదా)
క్రింద ఇవ్వబడిన పరమాణు సంఖ్య గల మూలకాలు ఏ బ్లాకుకు సంబంధించినవో ఉదహరించుము. 9, 34, 46, 64
జవాబు:

  1. పరమాణు సంఖ్య ‘9’గా గల మూలకము ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s² 2s² 2p6 ఇది p – బ్లాకుకు చెందును. (VIIA) గ్రూపులో ఉండును.
  2. పరమాణు సంఖ్య ’34’గా గల మూలకపు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s² 2s² 2p6 3s² 3p64s² 3d10 3p4 ఇది p – బ్లాకుకు చెందును. VIA గ్రూపుకు చెందును.
  3. పరమాణు సంఖ్య (46’గా గల మూలకపు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s² 2s² 2p6 3s² 3p6 4s² 3d10 4p6 5s² 4d8 ఇది d – బ్లాకుకు చెందును. VIIB కు చెందును.
  4. పరమాణు సంఖ్య ’64’గా గల మూలకపు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము 1s² 2s² 2p6 3s² 3p6 4s² 3d10 3p6 5s² 4d10 5p6 6s² 4f8 ఇది f – బ్లాకుకు చెందును. ఇది లాంథనైడులలో ఉండును.

ప్రశ్న 27.
అల్యూమినియం, నీటితో గది ఉష్ణోగ్రత వద్ద చర్య జరపదు. కానీ సజల HCl, NaOH లతో చర్య జరుపుతుంది. వీటిని ప్రయోగం చేసి సరిచూడండి. మీ పరిశీలనలకు రసాయన సమీకరణాలు వ్రాయండి. ఈ పరిశీలనల ఆధారంగా Al ఒక అర్ధలోహం అని చెప్పగలరు? (AS3)
(లేదా)
అల్యూమినియం ఒక అర్ధలోహమని ఏ విధముగా వివరించెదవు?
జవాబు:

  1. అల్యూమినియం ఒక తెల్లని మెరిసే లోహము. అల్యూమినియం పైపొరను దీని ఆక్సైడ్ తో పూతవేస్తారు. ఎందుకనగా గాలి నుండి రక్షణ పొందుటకు. ఈ పొర పాడయిన, గాలి, నీరు కూడా Al ను పాడుచేస్తాయి.
  2. అల్యూమినియం సజల HCl తో చర్య జరిపి H2 వాయువును విడుదల చేయును.
    2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2
  3. Al, NaOH తో చర్య జరిపిన H2 వాయువు విడుదలగును.
    Al + H2O + 2NaOH → 2Na[Al(OH)4] + 3H2
  4. ఈ చర్యలననుసరించి Al ఆమ్లము, క్షారము రెండింటితో చర్య జరుపును.
  5. ఇది ఒక సున్నిత లోహము కానీ అర్ధలోహము కాదు.

ప్రశ్న 28.
VIIIA గ్రూపు మూలకాల (జడవాయువులు) చర్యాశీలతకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని మీ పాఠశాల గ్రంథాలయం లేదా ఇంటర్నెట్ నుండి సేకరించండి. ఈ మూలకాలకు గల ప్రత్యేకతను ఆవర్తన పట్టికలో ఉన్న మిగిలిన మూలకాలతో పోల్చి ఒక నివేదికను తయారు చేయండి. (AS4)
జవాబు:

  1. VIIIA గ్రూపు మూలకాలకు రసాయనికముగా చర్యాశీలత తక్కువ, ఎందుకనగా ఇవన్నీ స్థిర అష్టక విన్యాసమును కలిగి ఉన్నాయి (He తప్ప).
  2. He కు బాహ్యకక్ష్యలలో రెండు ఎలక్ట్రానులు మాత్రమే ఉన్నా, కక్ష్య పూర్తిగా నిండి ఉన్నది. కనుక దీనికి చర్యాశీలత ఉండదు.
  3. జడ వాయువులకు అధిక అయొనైజేషన్ విలువ, శూన్య ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువలుండుట వలన ఇవి ఎలక్ట్రాను కోల్పోవుట (లేక) గ్రహించుట జరుగదు.
  4. Ar, BF, తో కలిసి సమ్మేళనాలను ఏర్పరచును.
  5. జడవాయువుల మొదటి సమ్మేళనము జినాన్ ఫ్లోరో ప్లాటినేట్.
  6. జినాన్ ఒక ఎలక్ట్రాన ను పోగొట్టుకుని ధన ఆక్సీకరణ స్థాయిలో ఉంటుంది. కనుక జినాన్ అధిక ఋణ విద్యుదాత్మకత మూలకాలైన F2 మరియు O2లతో చర్య పొంది సమ్మేళనాలను ఏర్పరచును.

ప్రశ్న 29.
ఆవర్తన పట్టిక తయారీలో ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం పాత్రను మీరు ఎలా ప్రశంసిస్తారు? (AS6)
(లేదా)
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము, ఆవర్తన పట్టిక తయారీకి ఏ విధముగా సహాయపడినదో వివరింపుము.
(లేదా)
ఆవర్తన పట్టికలో అష్టక విన్యాసం పాత్రను నీవెలా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

  1. కృత్రిమ మూలకాలతో సహా ప్రస్తుతం 115కు పైగా మూలకాలను కనుగొన్నారు.
  2. ఈ మూలకాల సంఖ్య పెరిగే కొద్దీ మూలకాలు, వాటి సమ్మేళనాల రసాయన సమాచారాన్ని గుర్తుంచుకోవడం శాస్త్రవేత్తలకు, విద్యార్థులకు చాలా కష్టముగా మారినది.
  3. అందువలన శాస్త్రీయంగా మూలకాలను వర్గీకరించవలసిన అవసరం ఏర్పడింది.
  4. అందుకే 1913లో బ్రిటిష్ శాస్త్రవేత్త అయిన మోస్లే X-కిరణ స్వభావాన్ని విశ్లేషించి, మూలక పరమాణువులలో ఉండే ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను లెక్కించగలిగాడు. వీటిని పరమాణు సంఖ్య (ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం)గా గుర్తించాడు.
  5. పరమాణు సంఖ్యలను తెలుసుకున్న తర్వాత ఆవర్తన పట్టికలో వీటి ఆధారంగా మూలకాలను అమర్చడం పాతపద్ధతి (పరమాణుభారాల పద్ధతి) కన్నా మేలైనదిగా గుర్తించాడు.
  6. ఈ పరమాణు సంఖ్యల అమరిక ద్వారా అసంగత మూలకాల సమస్యను సులువుగా అధిగమించారు.
  7. ఈ పరమాణు సంఖ్యల ఆధారంగా రూపొందిన ఆవర్తన నియమం ప్రకారం ప్రతిపాదించబడినది నవీన ఆవర్తన పట్టిక.
  8. పరమాణు సంఖ్య, ఒక మూలకం యొక్క ధనావేశిత కణాలను మాత్రమే కాక, ఆ మూలక తటస్థ పరమాణువులోని ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్యను కూడా తెలుపును.
  9. మూలకాల యొక్క భౌతిక, రసాయన ధర్మాలు ఆ మూలక పరమాణువులోని ప్రోటాన్ల సంఖ్యపై మాత్రమే కాక ఎలక్ట్రాన్ల సంఖ్య మరియు వాటి విన్యాసాలపై కూడా ఆధారపడి ఉంటాయి.
  10. ఈ విధముగా మానవాళికి మూలకాల గురించి క్లుప్తంగా, తేలికగా గుర్తుంచుకునేందుకు ఉపయోగపడుతున్న నవీన ఆవర్తన పట్టిక తయారీకి ఆధారమైన ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం అభినందనీయమైనది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 30.
నూతన ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాల స్థానాలు వాటి రసాయన ధర్మాలను గుర్తించడంలో ఎలా ఉపయోగించుకుంటారు? (AS7)
జవాబు:

  1. మూలక పరమాణువుల ఎలక్ట్రాను విన్యాసం ఆధారంగా పరమాణువుల భౌతిక మరియు రసాయన ధర్మాలు ఆధారపడి ఉంటాయి.
  2. ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాలను ఎలక్ట్రాను విన్యాసం పెరిగే క్రమంలో అమర్చారు.
  3. ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాల యొక్క స్థానం ఆధారముగా వాటి రసాయన ధర్మాలను అంచనా వేయవచ్చును.
  4. ఆవర్తన పట్టికలో వదిలి వేయబడిన మూలకాలు మరియు లోహాలకు చర్యాశీలత ఎక్కువ.
  5. కుడివైపున ఉన్న పట్టికలో కల మూలకాలు అలోహాలు మరియు వాయువులు.
  6. 18వ గ్రూపులో ఉన్న మూలకాలను జడవాయువులని, అవి చర్యాశీలత కలిగి ఉండవు, కావున రసాయన చర్యలలో పాల్గొనవు.
  7. ఆవర్తన పట్టికలో ఎడమవైపు ఉన్నవి లోహాలు మరియు కుడివైపున ఉన్నవి అలోహాలు.
  8. లోహస్వభావం ఎడమ నుండి కుడివైపుకు తగ్గును. ఈ విధముగా రసాయన ధర్మాలను గుర్తించుటకు మూలకాల స్థానాలు ఉపయోగపడతాయి.

ఖాళీలను పూరించండి

1. లిథియం, ……………. మా యు పొటాషియంలు డాబరీనర్ త్రికములు. (సోడియం)
2. డాబరీనర్, న్యూలాండ్స్, మెండలీవ్ లు ………. ఆధారంగా మూలకాల వర్గీకరణ చేసినారు. (పరమాణుభారము)
3. ఆవర్తన పట్టికలోని అసంపూర్తి పీరియడ్ ………. (‘0’ గ్రూపు)
4. జడవాయువులు ఆవర్తన పట్టికలో ………… గ్రూపునకు చెందుతాయి. (7వ పీరియడ్)
5. ఒక గ్రూపునందు పై నుండే మూలకాల కంటే కింది వైపు ఉండే మూలకాలు …….. లోహ ధర్మాలను కలిగి ఉంటాయి. (అధికము)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. నూతన ఆవర్తన పట్టిక 2వ పీరియడ్ లో ఉన్న మూలకాల సంఖ్య ………
A) 2
B) 8
C) 18
D) 32
జవాబు:
B) 8

2. VA కు చెందిన నైట్రోజన్ (N = 7) తరువాత ఆ గ్రూపులో ,వచ్చే మూలక పరమాణు సంఖ్య ………
A) 7
B) 14
C) 15
D) 17
జవాబు:
C) 15

3. 2, 8, 1 ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం కలిగిన ఒక మూలకం రసాయనికంగా కింది ఇచ్చిన మూలకాలలో ఏ మూలకంతో పోలి ఉంటుంది?
A) నైట్రోజన్ (Z = 7)
B) ఫ్లోరిన్ (Z = 9)
C) ఫాస్ఫరస్ (Z =15)
D) ఆర్గాన్ (Z = 18)
జవాబు:
B) ఫ్లోరిన్ (Z = 9)

4. ఈ కింది వానిలో అత్యధిక చర్యాశీలత గల లోహం…
A) లిథియం
B) సోడియం
C) పొటాషియం
D) రుబీడియం
జవాబు:
D) రుబీడియం

10th Class Physical Science 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 133

ప్రశ్న 1.
డాబరీనర్ మూలకాల మధ్య ఏవిధమైన సంబంధాన్ని నెలకొల్పాలని ప్రయత్నించాడు?
జవాబు:
డాబరీనర్ మూలకాల పరమాణుభారానికి, వాటి ధర్మాలకు మధ్య సంబంధంను నెలకొల్పాలనుకొన్నాడు. ఈ ప్రయత్నమే మూలకాల వర్గీకరణకు మరియు ఆవర్తన పట్టికకు దారి తీసినది.

ప్రశ్న 2.
కాల్షియం (Ca), బేరియం (Ba)ల సాంద్రతలు వరుసగా 1.55, 3.51 గ్రా. సెం.మీ. డాబరీనర్ త్రికసిద్ధాంతంను ఆధారంగా చేసుకొని స్క్రీన్షియం (Sr) యొక్క సాంద్రతను సుమారుగా చెప్పగలరా?
జవాబు:
Ca యొక్క సాంద్రత = 1.55 గ్రా/సెం.మీ³
Ba యొక్క సాంద్రత = 3.51 గ్రా/సెం.మీ³
సగటు సాంద్రత = \(\frac{1.55 + 3.51}{2}=2.53\)
Sr యొక్క సాంద్రత = 2.64
Ca, Ba ల సగటు సాంద్రత Sr యొక్క సాంద్రతకు దాదాపు సమానము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 139

ప్రశ్న 3.
పట్టికలో ఉన్న Ea2O3, ESO2ల గురించి మీరేం అర్థం చేసుకున్నారు?
జవాబు:
Ea2O3 అనునది ఎకా అల్యూమినియం యొక్క ఆక్సైడ్.
EsO2 అనునది ఎకా సిలికాన్ యొక్క ఆక్సైడ్.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

ప్రశ్న 4.
క్షార లోహాలన్నీ ఘనస్థితిలో ఉండగా ద్విపరమాణుక అణువు అయిన హైడ్రోజన్ మాత్రం వాయుస్థితిలో ఉంటుంది. దీనిని IA గ్రూప్ లో క్షార లోహాల వరుసలో చేర్చడాన్ని మీరు సమర్థిస్తారా?
జవాబు:

  1. ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాలను ఎలక్ట్రాను విన్యాసం ఆధారంగా పొందుపరిచారు.
  2. హైడ్రోజన్ యొక్క ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s¹. దీనిలో ఒక ఎలక్ట్రాను తక్కువగా జడవాయువు విన్యాసంను కలిగి ఉంది.
  3. నవీన ఆవర్తన నియమం ప్రకారం హైడ్రోజనను క్షార లోహాలపై ఉంచడం సరైనదే.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 151

ప్రశ్న 5.
రెండవ పీరియడ్ మూలకమైన ‘F’ కన్నా అదే గ్రూపుకు చెందిన మూలకమైన ‘Cl’కు ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువ ఎక్కువ. ఎందుకు?
జవాబు:
F అనునది Cl కంటే ఎక్కువ ఋణ విద్యుదాత్మకత కలిగిన మూలకం. కావున F మూలకం Cl మూలకం కంటే తక్కువ శక్తిని .విడుదల చేయును. కనుక ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువ F కన్నా CI కు ఎక్కువ.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 134

ప్రశ్న 6.
న్యూలాండ్స్ అష్టక నియమాన్ని ఎందుకు ప్రతిపాదించాడో మీకు తెలుసా? ఆధునిక పరమాణు నిర్మాణం పరంగా మీ జవాబును వివరించండి.
జవాబు:
1) న్యూలాండ్స్ మూలకాలను పరమాణు ద్రవ్యరాశుల ఆరోహణ క్రమంలో అమర్చగా, మొదటి మరియు ఎనిమిదవ మూలకాలకు ఒకే రకమైన ధర్మాలు కలవు.
2) ఆధునిక ఆవర్తన పట్టికలో ప్రతి పీరియడ్ క్రొత్త కక్ష్యతో ప్రారంభమై అది నిండిన తర్వాత మరలా క్రొత్త కక్ష్య ప్రారంభమగును. కక్ష్యా నియమము అష్టక విన్యాసంను పాటించును.

ప్రశ్న 7.
న్యూలాండ్స్ ప్రతిపాదించిన అష్టక నియమం సరైనదేనని భావిస్తున్నారా? ఎందుకు?
జవాబు:
న్యూలాండ్స్ అష్టక నియమంలో కొన్ని లోపాలు కలవు.

  1. ఒకే గడిలో రెండు మూలకాలను పొందుపరుచుట.
  2. పూర్తిగా భిన్నమైన ధర్మాలు గల కొన్ని మూలకాలను ఒకే గ్రూపులో అమర్చుట.
  3. ఈ నియమం కాల్షియం వరకే పరిమితమవుట మొదలైనవి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 139

ప్రశ్న 8.
మెండలీవ్ కొన్ని ఖాళీలను తన ఆవర్తన పట్టికలో ఎందుకు విడిచిపెట్టాడు? దీనికి నీవిచ్చే వివరణ ఏమిటి?
జవాబు:

  1. ఆవర్తన పట్టికలో మూలకాల అమరిక ఆధారంగా మెండలీవ్ కొన్ని మూలకాలు లభ్యం కావడం లేదని గుర్తించి, వాటి కోసం పట్టికలో నిర్దిష్ట స్థానాలలో ఖాళీ గడులను విడిచి పెట్టాడు.
  2. అతడు రూపొందించిన పట్టిక ఆధారముగా ఆ కొత్త మూలకాల ధర్మాలను ముందుగానే ఊహించాడు.
  3. అతడు ఊహించిన ధర్మాలు ఆ తర్వాత కాలంలో కొత్తగా కనుగొనబడిన మూలకాల ధర్మాలకు ఒకేలా ఉన్నాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 145

ప్రశ్న 9.
లాంథనై లు, ఆక్టిడ్ లను ప్రత్యేకంగా ఆవర్తనపట్టిక అడుగు భాగాన ఉంచడం ఎందుకు జరిగింది?
జవాబు:
లాంథనైలు, ఆక్టిన్ లను ఆవర్తన పట్టికలో పొందుపరచిన ఆవర్తన పట్టిక పరిమాణం మరింతగా పెరుగుతుంది. గ్రూపుల సంఖ్య మరొక 14 పెరుగుతుంది. అందుకే వీటిని ఆవర్తన పట్టిక అడుగున ఉంచడమైనది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 149

ప్రశ్న 10.
మొదటి అయనీకరణ శక్తి కన్నా రెండవ అయనీకరణ శక్తి ఎక్కువ ఉంటుంది. ఎందుకు?
జవాబు:

  1. వేలన్సీ ఆర్బిటాల్ లోని ఎలక్ట్రాన్ మీద కేంద్రక ఆకర్షణ, తటస్థ పరమాణువులో కంటే ధన అయాన్లో ఎక్కువ ఉంటుంది.
  2. అందువలన రెండవ ఎలక్ట్రాన్ తొలగించుటకు ఎక్కువ శక్తి అవసరము. కనుక రెండవ అయనీకరణ శక్తి, మొదటి అయనీకరణ శక్తి కంటే ఎక్కువ.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 151

ప్రశ్న 11.
క్షారమృత్తిక లోహాలు, జడవాయువుల ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువలు ధనాత్మకంగా ఉంటాయి. ఎందుకు?
జవాబు:

  1. క్షార మృత్తిక లోహాల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం (ns²) పరముగా అవి స్థిరంగా ఉంటాయి.
  2. ఈ లోహాల బాహ్య కక్ష్యలోకి ఎలక్ట్రానులను చేర్చడం కష్టము. కావున వీటి యొక్క ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువ ధనాత్మకము.
  3. అదే విధముగా జడ వాయువుల ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసము స్థిర అష్టకమును కలిగి ఉంటాయి. కనుక వీటికి ఎలక్ట్రాను చేర్చుటకు అధిక శక్తి అవసరము. కావున వీటి ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటీ విలువ ధనాత్మకము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 139

ప్రశ్న 12.
పరమాణు సంఖ్య అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ఒక మూలక పరమాణువులో ఉన్న ధనావేశిత కణాల సంఖ్యను ఆ మూలకం యొక్క పరమాణు సంఖ్య అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

10th Class Physical Science Textbook Page No. 148

ప్రశ్న 13.
కింది జతలలో దేని పరిమాణం లేదా వ్యాసార్ధం ఎక్కువ? కారణాలు రాయండి.
a)Na, Al b) Na, Mg+2 c) S2-, Cl d) Fe2+, Fe3+ e) C4-, .
జవాబు:
a) Na కు పరిమాణం ఎక్కువ. కారణం : Na లో కంటే AI లో కేంద్రక ఆవేశం ఎక్కువ.
b) Na కు పరిమాణం ఎక్కువ. కారణం : Na లో 3 కక్ష్యలు ఉంటాయి. Mg+2 లో 2 కక్ష్యలే ఉంటాయి.
c) S2-కు పరిమాణం ఎక్కువ. కారణం : S-2 లో కంటే Cl లో కేంద్రక ఆవేశం ఎక్కువ.
d) Fe2+ కు పరిమాణం ఎక్కువ. కారణం : Fe+2, Fe+3 ల కేంద్రక ఆవేశం సమానమైననూ Fe+3 లో ఎలక్ట్రాన్ల
సంఖ్య తక్కువ కావున Fe+3 పరిమాణం తక్కువ
e) C4- కు పరిమాణం ఎక్కువ. కారణం : C4- లో కంటే F లో కేంద్రక ఆవేశం ఎక్కువ.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 148

ప్రశ్న 13.
Na, Na+ లలో దేనికి ఎక్కువ వ్యాసార్ధం లేదా పరిమాణం ఉంటుంది. ఎందుకు?
జవాబు:

  1. సోడియం పరమాణువు ఒక ఎలక్ట్రాన్ ను కోల్పోయి సోడియం కాటయాన్ (Na+) ను ఏర్పరచును.
  2. సోడియం పరమాణు సంఖ్య 11. దీనిలో 11 ప్రోటాన్లు, 11 ఎలక్ట్రానులు ఉంటాయి. దీని బాహ్య విన్యాసం 3s¹.
  3. సోడియం కాటయాన్ (Na+) లో 11 ప్రోటాన్లు, 10 ఎలక్ట్రానులుంటాయి. దీని 3s ఉపకక్ష్యలో ఎలక్ట్రానులు ఉండవు. కావున దీని బాహ్య ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 2s² 2p6 అగును.
  4. దీనినిబట్టి Na పరమాణు వ్యాసార్ధం కన్నా Na+ అయాన్ వ్యాసార్ధం తక్కువగా ఉంటుంది.

పరికరాల జాబితా

ఆవర్తన పట్టికకు సంబంధించిన చార్టు, ఫ్లాష్ కార్డులు

10th Class Physical Science 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
కింది పట్టికను పరిశీలించండి. ప్రతి అడ్డు వరుస ఒక త్రికాన్ని సూచిస్తుంది.
పట్టిక
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 9
జవాబు:
పై పట్టిక నుండి

  1. మిగిలిన అడ్డు వరుసల్లోని మూలకాల సమూహాల మధ్య కచ్చిత విలువ గల సంబంధంను చూపలేము.
  2. మొదటి, చివరి మూలకాల పరమాణుభారాల సగటు, మధ్య మూలకమునకు దాదాపుగా సమానము.
  3. మూలకాల ధర్మాలకు వాటి పరమాణు ద్రవ్యరాశులకు సహసంబంధము కలదని గమనించవచ్చును.

కృత్యం – 2

ప్రశ్న 2.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 10
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 11

కృత్యం -3

ప్రశ్న 3.
(a) మొదటి 20 మూలకాల సంయోజకతలను లెక్కించండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక 12

b) పీరియలో ఎడమ నుండి కుడికి పోయే కొద్దీ సంయోజకత ఏ విధంగా మార్పు చెందుతుంది?
జవాబు:
పీరియడ్ లో ఎడమ నుండి కుడికి పోయే కొలదీ మూలకాల వేలన్సీ 1 నుండి 4 దాకా పెరిగి, ఆ తర్వాత క్రమేపీ తగ్గి ‘0’కు వచ్చి మరలా క్రమేపీ పెరుగుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 7th Lesson మూలకాల వర్గీకరణ – ఆవర్తన పట్టిక

c) గ్రూపులో పై నుండి కిందికి పోయే కొద్దీ సంయోజకతలో ఎటువంటి మార్పు వస్తుంది?
జవాబు:
గ్రూపులలో పై నుండి కిందికి పోయేకొద్దీ సంయోజకతలో ఎటువంటి మార్పూ రాదు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

SCERT AP 10th Class Physics Study Material Pdf 1st Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 3rd Lesson Questions and Answers సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

10th Class Physical Science 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
నీటిలో ఈదే చేపను తుపాకీతో కాల్చడం కష్టం. ఎందుకు? (AS1)
జవాబు:
నీటిలో ఈదే చేపను తుపాకీతో కాల్చడం కష్టం. దీనికి కారణం కాంతి యొక్క వక్రీభవన లక్షణమే.

వివరణ :

  1. చేప, పరిశీలకుడు వేర్వేరు యానకాలలో ఉన్నారు. అనగా చేప నీరు అను సాంద్రతర యానకంలోనూ, పరిశీలకుడు గాలి అను విరళయానకంలోనూ కలరు.
  2. గమనించగా – నీరు, గాలి అనే యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద చేప ఉపరితలం వైపునకు పైకి వచ్చినట్లుగా కనపడుతుంది.
  3. కావున తుపాకీని గురి పెట్టినపుడు దాని నిజమైన స్థానానికి బదులుగా స్థానభ్రంశం చెందిన స్థానం కనిపిస్తుంది. అందుకనే నీటిలో ఈదే చేపను తుపాకీతో కాల్చడం కష్టం.

ప్రశ్న 2.
శూన్యంలో కాంతివేగం 3,00,000 కి.మీ./సె., వజ్రంలో కాంతివేగం 1,24,000 కి.మీ./సె. అయిన, వజ్రం వక్రీభవన గుణకాన్ని కనుగొనండి. (AS1)
జవాబు:
వజ్రంలో కాంతివేగం (V) : 1,24,000 కి.మీ./సె.
శూన్యంలో కాంతివేగం (C) = 3,00,000 కి.మీ./సె.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 1

ప్రశ్న 3.
నీటిపరంగా గాజు వక్రీభవన గుణకం 9/8. గాజుపరంగా నీటి వక్రీభవన గుణకం ఎంత? (AS1)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 2

ప్రశ్న 4.
బెంజీన్ యొక్క సందిగ్ధ కోణం 42°. అయిన బెంజీన్ వక్రీభవన గుణకం కనుగొనండి. (AS1)
(లేదా)
బెంజీన్ సందిగ్ధకోణం విలువ 42° అయిన దాని యొక్క వక్రీభవన గుణకం విలువ ఎంత?
జవాబు:
బెంజీన్ సందిగ్ధ కోణం (C) = 42°
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 3

ప్రశ్న 5.
ఎండమావులు ఏర్పడే విధానాన్ని వివరించండి. (AS1)
(లేదా)
ఎండమావులు ఏ విధముగా ఏర్పడతాయో వివరించుము.
(లేదా)
వేసవిలో రోడ్డుపై ఏర్పడే మానవుని యొక్క దృక్ భ్రమను వివరించుము.
(లేదా)
రాజు రోడ్డుపై ప్రయాణించుచున్నాడు. అతనికి కొంతదూరంలో రోడ్డుపై నీటిగుంట వున్నట్లు కన్పించినది. అక్కడకు వెళ్ళి చూడగా నీటిగుంట లేదు. ఈ దృగ్విషయాన్ని ఏమంటారు? అది ఎలా సాధ్యపడినది? వివరింపుము.
(లేదా)
ఎండ తీవ్రంగా ఉన్న మధ్యాహ్నం సమయంలో తారురోడ్డుపై కొన్ని సార్లు నీరు ఉన్నట్లు కన్పిస్తుంది. కాని అక్కడ నీరు ఉండదు ఆ దృగ్విషయం ఏమిటి? అది ఎందుకు ఆ విధంగా జరుగుతుందో వివరించండి.
జవాబు:
ఎండ తీవ్రంగా ఉన్న మధ్యాహ్న సమయంలో తారు రోడ్డుపై కొన్నిసార్లు నీరు ఉన్నట్లు కన్పించును, కానీ అక్కడ నీరుండదు. ఈ దృగ్విషయాన్ని “ఎండమావి” అంటారు.

  1. ఎండమావులు దృఢమ వల్ల ఏర్పడు ఒక ఊహాత్మక చిత్రం.
  2. ఎండమావులు యానకపు వక్రీభవన గుణకాలలోని తేడాల వలన మరియు కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం వలన ఏర్పడతాయి.
    ఏర్పడు విధానం :
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 4
  3. వేసవికాలంలో రోడ్డు ఉపరితలానికి దగ్గరగా ఉన్న గాలి వేడిగానూ, రోడ్డు ఉపరితలానికి చాలా ఎత్తులో ఉన్న గాలి వక్రీభవన గుణకం తగ్గుతుంటుంది. చల్లగానూ ఉండును.
  4. దీనినిబట్టి ఎత్తుపై ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది. దీనివలన గాలి సాంద్రత పెరుగుతుంది.
  5. ఎత్తు పెరుగుతున్న కొలదీ గాలి వక్రీభవన గుణకం పెరుగును. కావున రోడ్డు ఉపరితలానికి దగ్గరగా ఉన్న వేడిగాలి కంటే పైన ఉన్న చల్లగాలి వక్రీభవన గుణకం ఎక్కువ.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 5
  6. కాబట్టి పైన ఉన్న చల్లని సాంద్రతర గాలికంటే, క్రింద ఉన్న వేడి విరళగాలిలో కాంతి వేగంగా ప్రయాణించును.
  7. కాంతి పై నుండి కిందకు, సాంద్రత మారుతున్నటువంటి గాలిగుండా ప్రయాణిస్తూ రోడ్డుకు దగ్గరగా వచ్చినపుడు వక్రీభవనానికి లోనై సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం వల్ల పటంలో చూపిన విధంగా ప్రయాణిస్తుంది.
  8. ఈ విధంగా కాంతి నేలపై పరావర్తనం చెంది వస్తున్నట్లుగా మనకు కనిపిస్తుంది.
  9. ఇలా జరగడం వల్లనే ఆకాశం యొక్క మిథ్యా ప్రతిబింబం పటంలో చూపినట్లు మనకు రోడ్డుపై నీళ్ళవలె కనబడుతుంది. దీనినే “ఎండమావి” అంటాం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

ప్రశ్న 6.
\(\frac{\sin i}{\sin r}\) విలువ స్థిరమని ప్రయోగపూర్వకంగా ఎలా సరిచూస్తారు? (ప్రయోగశాల కృత్యం – 1) (AS1)
(లేదా)
పతన కోణము మరియు వక్రీభవన కోణంలకు మధ్యనగల సంబంధంను ప్రయోగ పూర్వకముగా వ్రాయుము.
(లేదా)
పటం ద్వారా పతన మరియు పరావర్తన కోణంల మధ్య సంబంధంను ప్రయోగ పూర్వకముగా వివరించుము.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
పతనకోణానికి, వక్రీభవన కోణానికి మధ్య గల సంబంధాన్ని గుర్తించడం.

కావలసిన వస్తువులు :
ప్రొ సర్కిల్, తెల్ల డ్రాయింగ్ షీట్, స్కేలు, నలుపురంగు వేసిన చిన్న కార్డుబోర్డు ముక్క (10 సెం.మీ. X 10 సెం.మీ.), 2 సెం.మీ. మందం గల అర్ధవృత్తాకారపు గాజుపలక, పెన్సిల్ మరియు లేజర్ లైట్.

ప్రొ సర్కిల్ తయారీ :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 6

  1. కార్డుబోర్డు షీట్ పై తెల్ల డ్రాయింగ్ షీట్ ను అంటించుము.
  2. డ్రాయింగ్ షీట్ మధ్యలో రెండు లంబరేఖలను పటంలో చూపిన విధంగా గీయుము.
  3. ఆ లంబరేఖల ఖండన బిందువును ‘0’ గా గుర్తించుము.
  4. లంబరేఖలకు MM, NN అని పేర్లు పెట్టుము.
  5. ఈ రేఖలలో MM అనునది రెండు యానకాలను వేరుచేసే తలాన్ని సూచిస్తుంది.
  6. NN అనునది MM రేఖకు ‘O’ బిందువు వద్ద గీసిన లంబాన్ని సూచిస్తుంది.
  7. NN రేఖ వెంబడి ఒక కోణమానిని ఉంచి, దాని కేంద్రం బిందువు ‘O’ తో ఏకీభవించునట్లు చేయుము.
  8. పటంలో చూపిన విధంగా NN యొక్క రెండు చివరల నుండి అనగా 0-90° కోణాలను గుర్తించుము.
  9. ఈ విధంగా -NN కు రెండోవైపు కూడా కోణాలను గుర్తించుము.
  10. పటంలో చూపిన విధముగా ఈ కోణరేఖలన్నింటినీ ఒక వృత్తం పై వచ్చునట్లుగా గుర్తించుము.

ప్రయోగ నిర్వహణ పద్ధతి :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 7

  1. క్రింది పటంలో చూపిన విధంగా అర్ధవృత్తాకారపు గాజు పలకను MM వెంబడి అమర్చుము.
  2. గాజుపలక వ్యాసం MM తో ఏకీభవించాలి. దాని కేంద్రం (0) బిందువుతో ఏకీభవించాలి.
  3. ఇప్పుడు లేజర్ లైట్ తో NN వెంబడి కాంతిని ప్రసరింపజేయుము.
    ఈ కాంతి మొదట గాలిలో ప్రయాణించి రెండు యానకాలను వేరుచేయు తలం అయిన MM గుండా ‘O’ బిందువు వద్ద గాజులోకి ప్రవేశిస్తుంది.
  4. పటంలో చూపినట్లుగా గాజు నుండి బయటకు వచ్చు కాంతి యొక్క మార్గాన్ని గమనించుము.
  5. ఇప్పుడు NN రేఖకు 15° కోణం (పతన కోణం) చేసే రేఖ వెంబడి లేజర్ కాంతిని ప్రసరింపజేసిన అది ‘O’ బిందువు గుండా పోయే విధంగా జాగ్రత్త తీసుకొనుము.
  6. ఈ కాంతి గాజుపలక యొక్క వక్రతలం గుండా బయటకు వచ్చు కాంతిని పరిశీలించి, దాని వక్రీభవన కోణమును కొలువుము.
  7. ఈ విధంగా వివిధ పతన కోణాలు 209, 30, 409, 50° మరియు 60° లతో ఈ ప్రయోగాన్ని చేసి, వాటి వక్రీభవన కోణాలను క్రింది పట్టికలో నమోదు చేయుము.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 8
  8. ప్రతీ i, r విలువలకు sini, sin r లను లెక్కించి, \(\frac{\sin i}{\sin r}\) విలువను గణించుము.
  9. ప్రతీ సందర్భంలో sin i, sin r నిష్పత్తి విలువ స్థిరము.

ప్రశ్న 7.
సంపూర్ణాంతర పరావర్తనాన్ని ఏదేని కృత్యంతో వివరించండి. (కృత్యం – 5) (AS1)
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం : కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనాన్ని వివరించుట.

కావలసిన వస్తువులు :
ప్రొ సర్కిల్, తెల్ల డ్రాయింగ్ షీట్, స్కేలు, నలుపురంగు వేసిన చిన్న కార్డుబోర్డు ముక్క (10 సెం.మీ. X 10 సెం.మీ.), 2 సెం.మీ. మందం గల అర్ధవృత్తాకారపు గాజుపలక, పెన్సిల్ మరియు లేజర్ లైట్.

నిర్వహణ పద్ధతి :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 9

  1. ప్రయోగశాల కృత్యం – 1 లో ఉంచినట్లుగానే అర్ధవృత్తాకార గాజుదిమ్మె వ్యాసం యానకాలను వేరుచేసే రేఖ MM తో ఏకీభవించేటట్లుగా అమర్చండి.
  2. MM మధ్య బిందువు ‘O’ తో గాజు దిమ్మె వ్యాసం యొక్క మధ్య – బిందువు ఏకీభవించాలి.
  3. గాజు దిమ్మె వక్రతలం వైపు నుండి కాంతిని పంపండి.
  4. మనం కాంతిని సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి పంపుతున్నాము.
  5. మొదటగా 0° పతన కోణంతో ప్రారంభించి గాజు దిమ్మె రెండోవైపు వక్రీభవన కిరణంను పరిశీలించుము.
  6. వక్రీభవన కిరణం తన మార్గాన్ని మార్చుకోలేదని మనము గమనించవచ్చును.
  7. ఇదే విధంగా 59, 10, 15-9, ….. పతన కోణాలతో కాంతిని పంపి వక్రీభవన కోణాలను లెక్కించుము.
  8. i, r విలువలను క్రింది పట్టికలో నమోదు చేయుము.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 10
  9. నిర్దిష్ట పతనకోణం వద్ద వక్రీభవన కిరణం గాజు, గాలి యానకాలను వేరుచేయు రేఖ వెంబడి ప్రయాణించడం గమనించవచ్చును.
  10. ఈ సందర్భంలో ఏర్పడు పతనకోణం సందిగ్ధ కోణం అగును.
  11. ఏదైనా పతన కోణం (i) కి పరావర్తన కోణం (r) అయినపుడు స్నెల్ నియమం ప్రకారం
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 11

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 12

15) సందిగ్ధ కోణం కన్నా పతనకోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరుచేయు తలం వద్ద కాంతికిరణం తిరిగి సాంద్రతర ఆ యానకంలోకే పరావర్తనం చెందును.
16) అనగా కాంతికిరణం విరళయానకంలోకి ప్రవేశించదు. ఈ దృగ్విషయాన్ని సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం అంటాం.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

ప్రశ్న 8.
సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి కాంతి ప్రయాణించినప్పుడు, పతనకోణం కన్నా వక్రీభవన కోణం విలువ ఎక్కువని ప్రయోగపూర్వకంగా ఎలా సరిచూస్తారు? (AS1)
(లేదా)
సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి కాంతి ప్రయాణించినపుడు లంబానికి దూరంగా వంగుతుందని r > i అని తెలిపే కృత్యాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకంలోకి కాంతి ప్రయాణించినప్పుడు లంబానికి దూరంగా వంగుతుందని లేదా r> i అగునని నిరూపించుట.

కావలసిన పరికరాలు :
కోణమాని, రెండు స్ట్రాలు, నీరు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 13AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 14

నిర్వహణ పద్ధతి :

  1. ఒక వృత్తాకారపు కోణమానిని తీసుకొని దానిపై కేంద్రం వద్ద రెండు ‘స్ట్రా’లను, కేంద్రం చుట్టూ సులభంగా తిరిగేటట్లు అమర్చండి.
  2. ఒక స్ట్రాను 10° కోణరేఖ వెంబడి అమర్చుము.
  3. ఈ కోణమానిని పటం (బి) లో చూపినట్లు పారదర్శక పాత్రలో గల నీటిలో సగం వరకు ముంచుము.
  4. కోణమానిని నీటిలో ముంచినపుడు 10° కోణరేఖ వద్ద ఉంచిన స్ట్రా నీటిలో మునిగి ఉండేటట్లు జాగ్రత్త వహించాలి.
  5. పాత్ర పై భాగం నుండి నీటిలో మునిగి ఉన్న స్ట్రాను చూస్తూ, నీటి బయట – ఉన్న స్ట్రాను లోపల ఉన్న స్ట్రాతో సరళరేఖలో ఉండే విధంగా అమర్చుము.
  6. తరువాత కోణమానిని నీటి నుండి బయటకు తీసి రెండు స్ట్రాలను పరిశీలించుము.
  7. పరిశీలించగా రెండూ ఒకే సరళరేఖలో లేవని గుర్తించవచ్చును.
  8. రెండవ ‘కు, లంబానికి మధ్య కోణాన్ని కొలవండి.
  9. పట్టికలో i, r విలువలు నమోదు చేయండి.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 15
  10. ప్రయోగంలో పతనకోణం 48°లను మించకుండా i, r విలువలకు వక్రీభవన గుణకాలను కనుగొనుము.
  11. నీటి నుండి గాలిలోకి కాంతి ప్రయాణించేటపుడు ప్రతి సందర్భంలోనూ r విలువ 1 విలువ కన్నా ఎక్కువ ఉంటుందని గమనించవచ్చును.
  12. దీనినిబట్టి సాంద్రతర యానకం నుండి విరళయానకంలోకి కాంతి ప్రయాణించేటప్పుడు లంబానికి దూరంగా వంగుతుందని, r > i అని చెప్పవచ్చును.

ప్రశ్న 9.
ప్రకాశవంతమైన ఒక లోహపు గోళాన్ని తీసుకొని, కొవ్వొత్తి నుండి వచ్చే మసితో గోళాన్ని నల్లగా చేయండి. ఆ గోళాన్ని నీటిలో ముంచండి. ఆ గోళం ఎలా కనిపిస్తుంది? ఎందుకు? (AS2)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 16 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 17

  1. ప్రకాశవంతమైన లోహపు గోళాన్ని కొవ్వొత్తి నుండి వచ్చు మసితో నల్లగా మార్చుము.
  2. ఈ లోహపు గోళాన్ని నీటిలో ఉన్న పాత్రలో ముంచుము.
  3. ఈ సందర్భంలో నీటికి, మసికి మధ్య ఒక ఖాళీ పటంలో చూపినట్లుగా, ఏర్పడును.
  4. ఇక్కడ ఏర్పడిన ఖాళీ విరళయానకంగానూ, నీరు సాంద్రతర యానకంగానూ పనిచేయును.
  5. కాంతికిరణం నీటి గుండా ఆ ఖాళీ వైపునకు ప్రయాణించును.
  6. ఏ సందర్భంలోనైతే పతనకిరణము కన్నా సందిగ్ధ కోణము ఎక్కువ అగునో అప్పుడు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరుగును.
  7. ఈ సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం వలన కాంతిగోళం మెరయును.
  8. అదే విధంగా కాంతి వక్రీభవనం వలన కూడా గోళం మిథ్యా ప్రతిబింబాన్ని ఏర్పరచి కొంత ఎత్తులో కనపడును. దాని అసలు పరిమాణం కన్నా ఎక్కువ పరిమాణంతో కూడా వక్రీభవనము కనపడును.

ప్రశ్న 10.
కృత్యం – 7ను మరలా చేయండి. నీటి సందిగ్ధ కోణాన్ని మీరు ఎలా కనుగొంటారు? కనుగొనే పద్ధతిని వివరించండి. (AS3)
జవాబు:

  1. ఒక స్థూపాకార పారదర్శక పాత్రను తీసుకొనుము.
  2. ఆ పాత్ర అడుగున ఒక నాణాన్ని ఉంచుము.
  3. పటంలో చూపిన విధంగా ఆ నాణెం ప్రతిబింబం నీటి ఉపరితలంపై కనబడేంత వరకు ఆ పాత్రలో నీరు పోయుము.
  4. బీకరు ప్రక్క భాగం నుండి నీటి ఉపరితలాన్ని చూడండి.
  5. నీరు పోయకముందు నాణెం కనిపించదు. కాని నీరు పోసిన తరువాత నాణెం కనిపిస్తుంది.
  6. దీనికి కారణము కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనము.
  7. నీటి వక్రీభవన గుణకం = 1.33
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 19 AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 18

ప్రశ్న 11.
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ పనిచేసే విధానాన్ని వివరించే సమాచారాన్ని సేకరించండి. మన నిత్యజీవితంలో ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ఉపయోగాల గురించి ఒక నివేదిక తయారుచేయండి. (AS4)
(లేదా)
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ఏ విధముగా పనిచేయునో, మనదైనందిన జీవితంలో వాటి ఉపయోగాలను తెలుపు సమాచారాన్ని సేకరించి, నివేదికను చూపుము.
(లేదా)
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ అంటే ఏమిటి ? దాని పనిచేయు విధానమును వర్ణించుము.
జవాబు:
పనిచేయు విధానము :
ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ సంపూర్ణాంతర పరావర్తనంపై ఆధారపడి పనిచేస్తాయి.

  1. ఆప్టికల్ ఫైబర్ అనునది గాజు లేదా ప్లాస్టిక్ తో తయారు చేయబడిన అతి సన్నని తీగ.
  2. ఇటువంటి సన్నని తీగలు కొన్ని కలిసి లైట్ పైప్ గా ఏర్పడతాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 20

పనిచేయు విధానం :

  1. ఆప్టికల్ ఫైబర్ లో కాంతి ప్రయాణించే విధానాన్ని పక్క పటం వివరిస్తుంది.
  2. ఆప్టికల్ ఫైబర్ యొక్క అతి తక్కువ వ్యాసార్ధం వల్ల దానిలోకి ప్రవేశించు కాంతి, దాని లోపలి గోడలకు తగులుతూ పతనం చెందుతుంది.
  3. పతనకోణం సందిగ్ధ కోణం కన్నా ఎక్కువ ఉండడం వల్ల సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరుగుతుంది.
  4. తద్వారా ఆప్టికల్ ఫైబర్ గుండా కాంతి ప్రయాణిస్తుంది.
  5. ఆ కాంతి పొట్ట లోపలి భాగాన్ని ప్రకాశవంతంగా చేస్తుంది.
  6. ఆ లోపలి కాంతి, లైట్ పైపులోని మరికొన్ని ఆప్టిక్ ఫైబర్స్ ద్వారా బయటకు వస్తుంది.
  7. ఆ ఫైబర్స్ రెండవ చివర నుండి వచ్చు కాంతిని పరిశీలించడం ద్వారా పొట్ట లోపలి భాగాల చిత్రాన్ని పరిశీలకులు తెలుసుకుంటారు.

ఉపయోగాలు :

  1. మానవ శరీరంలోని కంటితో చూడలేని లోపలి అవయవాలను లేపరోస్కోపీ, ఎండోస్కోపీల ద్వారా పరీక్ష చేస్తారు.
  2. గుండెలోని రక్త ప్రసరణను కొలుచుటలో,
  3. పీడనాన్ని మరియు ఉష్ణోగ్రతను కొలవడంలో వాడే “సెన్సార్స్”లలో,
  4. వివిధ రకాల ద్రవాల యొక్క వక్రీభవన గుణకాలను కనుగొనుటలో,
  5. సమాచార సంకేతాలను ప్రసారం చేయుటకు ఈ ఆప్టికల్ ఫైబర్ లను విరివిగా వాడతారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

ప్రశ్న 12.
గాజు దిమ్మెలో కాంతి వక్రీభవనం చెందే విధానాన్ని పటం గీసి, వివరించండి. (ప్రయోగశాల కృత్యం – 2) (AS5)
(లేదా)
గాజు దిమ్మె గుండా కాంతి పార్శ్వ విస్థాపనం కనుగొనే ప్రయోగశాల కృత్య విధానాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
ఉద్దేశ్యం :
గాజుదిమ్మెను ఉపయోగించి పార్శ్వవిస్థాపనం అవగాహన చేసికొనుట.

కావలసిన వస్తువులు :
డ్రాయింగ్ బోర్డు, డ్రాయింగ్ చార్టు, క్లాంట్లు, స్కేలు, పెన్సిల్, పలుచని గాజుదిమ్మె మరియు గుండుసూదులు.

నిర్వహణ పద్దతి :

  1. డ్రాయింగ్ బోర్డుపై డ్రాయింగ్ చార్టును ఉంచి దానికి క్లాంట్లు పెట్టుము.
  2. డ్రాయింగ్ చార్టు మధ్య భాగంలో గాజు దిమ్మెను ఉంచి, చార్టుపై దిమ్మె దాని అంచువెంబడి ‘పెన్సిల్ లో గీత , గీయుము. ఇది దీర్ఘచతురస్రంలో ఉంటుంది.
  3. ఈ దీర్ఘచతురస్ర శీర్షాలకు A, B, C, D అని పేర్లు పెట్టుము.
    AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 21
  4. దీర్ఘచతురస్రం పొడవులలో ఒక దానికి (AB) ఏదైనా బిందువు వద్ద ఒక లంబరేఖను గీయుము.
  5. మరలా గాజు దిమ్మెను యథాస్థానంలో ఉంచుము.
  6. రెండు గుండుసూదులను మీరు గీసిన లంబంపై నిలువుగా ఒకే ఎత్తులో గుచ్చుము.
  7. మరో రెండు గుండుసూదులను తీసుకొని గాజు దిమ్మెకు రెండోవైపు నుండి చూస్తూ మొదటి రెండు గుండుసూదులతో ఒకే సరళరేఖలో ఉండు విధంగా గుచ్చుము.
  8. గాజు దిమ్మెను, గుండుసూదులను తీసివేసి గుండుసూదుల వల్ల ఏర్పడిన గుర్తులను కలుపుతూ AB వరకు గీత గీయుము.
  9. గాజు దిమ్మె ఉపరితలంపై లంబంగా పతనమైన కాంతి కిరణం ఎటువంటి విచలనం పొందకుండా గాజు దిమ్మె రెండోవైపు నుండి బయటకు వస్తుంది.
  10. ఇప్పుడు మరొక డ్రాయింగ్ చార్టును కార్డుబోర్డు షీట్ పై ఉంచి అది కదలకుండా క్లాంట్లు పెట్టుము. పై విధంగానే గాజు దిమ్మె అంచును తెలిపే ABCD దీర్ఘచతురస్రాన్ని, AB లంబాన్ని గీయుము.
  11. ఈ లంబంతో 30° కోణం చేస్తూ, లంబం మరియు AB రేఖలు కలిసే బిందువును చేరే విధంగా మరొక రేఖను గీయుము. ఇది పతన కిరణాన్ని సూచిస్తుంది. లంబంతో ఈ రేఖ చేసే కోణం పతనకోణం అగును.
  12. ఇప్పుడు గాజు దిమ్మెను ABCD దీర్ఘచతురస్రంలో ఉంచుము. పతనకిరణంపై రెండు గుండుసూదులను నిలువుగా, ఒకే ఎత్తులో గుచ్చుము.
  13. గాజు దిమ్మె యొక్క రెండోవైపు నుండి చూస్తూ మొదటి రెండు గుండుసూదులతో సరళరేఖలో ఉండే విధంగా మరో . రెండు గుండుసూదులను దిమ్మెకు రెండోవైపు గుచ్చుము.
  14. ఈ గుండుసూదుల గుర్తులను కలుపుతూ CD వరకు రేఖను గీయుము. ఈ రేఖ బహిర్గత కాంతికిరణాన్ని తెలుపును.
  15. ఈ బహిరత కిరణం CD ని తాకే బిందువు వద్ద, CD రేఖకు ఒక లంబంను గీయుము.
  16. ఆ లంబానికి, బహిర్గత కిరణానికి మధ్య కోణాన్ని కొలువుము. దీనినే “బహిర్గత కోణం” అంటాము.
  17. ఈ పతన, బహిరత కోణాలు సమానము. ఈ పతన, బహిరత రేఖలు సమాంతరాలు. ఈ రెండు సమాంతర రేఖల మధ్య దూరాన్ని “పార్శ్వ విస్థాపనం” అంటాం.

ప్రశ్న 13.
వజ్రం ప్రకాశించడానికి కారణమేమిటి? ఇందులో ఇమిడి ఉన్న అంశాన్ని మీరెలా అభినందిస్తారు? (AS6)
(లేదా)
ఏ కారణం చేత వజ్రము ప్రకాశించును? దీని తయారీకి కారణమైన పదార్థ స్వభావంను నీవు ఏ విధంగా అభినందిస్తావు?
జవాబు:

  1. వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణము విలువ చాలా తక్కువ (24.49).
  2. కావున వజ్రంలోనికి ప్రవేశించిన కాంతి సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెందును.
  3. ఈ లక్షణం వలన వజ్రం ప్రకాశించును.
  4. వజ్రమును కోసినపుడు పతనకోణం, సందిగ్ధకోణం కన్నా ఎక్కువై సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం పదేపదే జరుగును.
  5. అనగా వజ్రంలోకి ప్రవేశించిన కాంతి సులభంగా సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది వజ్రం మిరుమిట్లు గొలిపే కాంతిలో ప్రకాశవంతంగా మెరయును.

ప్రశ్న 14.
కిరణ చిత్రాలను గీయడంలో ‘ఫెర్మాట్ సూత్రం’ ప్రాముఖ్యతను మీరెలా అభినందిస్తారు? (AS6)
(లేదా)
“ఫెర్మాట్ సూత్రంను ఆధారంగా చేసుకొని కిరణ చిత్రాలను గీయగలము”, ఈ విధముగా ఉపయోగపడు ఫెర్మాట్ సూత్రం ప్రాముఖ్యతను అభినందించుము.
జవాబు:

  1. కాంతి ఫెర్మాట్ సూత్రంపై ఆధారపడి ప్రసరించును.
  2. కాంతి యొక్క ఫలితాలను, దాని ధర్మాలను క్లుప్తంగా వివరించుటకు కిరణ చిత్రాలు ఉపయోగపడతాయి.
  3. కిరణ చిత్రాలను గీయడంలో ఫెర్మాట్ సూత్రం ఇమిడి ఉంటుంది.
  4. ఈ విధముగా కొన్ని దృక్ సాధనాల పనితీరును పూర్తిగా తెలుసుకొనుటకు ఫెర్మాట్ సూత్రం ఎంతో ఉపయోగపడినందున ఇది అభినందనీయమైంది.

ప్రశ్న 15.
మనం చలిమంట కాచుకుంటున్నప్పుడు మంట వెనుక భాగాన ఉన్న వస్తువులు స్వల్పంగా ఊగుతున్నట్లుగా కనిపిస్తాయి. కారణం ఏమిటి? (AS7)
(లేదా)
ఏదైనా మంట వద్ద ఉన్నప్పుడు మనకు అభిముఖంగా (వ్యతిరేకంగా లేదా మంట వెనుక) ఉన్న వస్తువులు కదులుతున్నట్లు
(లేదా) ఊగుతున్నట్లుగా కనిపించుటకు గల కారణంను వివరించుము.
జవాబు:

  1. చలిమంట కాచుకుంటున్నప్పుడు ఉష్ణం బహిర్గతమగును.
  2. ఈ బహిర్గతమైన ఉష్ణము చుట్టుప్రక్కల గల పరిసరాలలోనికి ప్రసారమగును.
  3. దీని ద్వారా గాలి యొక్క దృశ్య సాంద్రత పదేపదే మారుతూ ఉండును. కావున దాని యొక్క వక్రీభవన గుణకం కూడా మారును.
  4. ఈ విధమైన సాంద్రత మరియు వక్రీభవన గుణకాల నిరంతర మార్పు వలన పరావర్తన కోణము మరియు విస్థాపన విలువలు మారును.
  5. అందుకనే మంట వెనుక ఉన్న వస్తువులు స్వల్పంగా కదులుతున్నట్లు మన కంటికి కనిపించుచుండును.

ప్రశ్న 16.
నక్షత్రాలు ఎందుకు మిణుకుమిణుకుమంటాయి? (AS7)
(లేదా)
నక్షత్రాలు మిణుకు మిణుకుమనుటకు గల కారణంను వివరింపుము.
జవాబు:

  1. వాతావరణం యొక్క వక్రీభవనం వలన నక్షత్రాలు మిణుకు మిణుకుమంటాయి.
  2. వాతావరణం యొక్క వక్రీభవన గుణకపు మార్పుల వలన వక్రీభవనం జరుగును.
  3. నక్షత్రం నుండి వచ్చిన కాంతి విరళ యానకం లేక శూన్యం నుండి సాంద్రతర యానకం (వాతావరణం) లోనికి ప్రయాణించుట వలన, లంబానికి దూరంగా ప్రయాణించుట వలన దాని స్థానం నుండి కొద్దిగా దూరంగా గాని, దగ్గరగా గాని కనిపించును.
  4. అందువలన పరావర్తనం కొన్నిసార్లు సరిగా జరిగి, కొన్నిసార్లు సరిగా జరగక మిణుకుమిణుకుమని ప్రకాశిస్తాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

ప్రశ్న 17.
ఒకే ఆకారంలో తయారుచేయబడిన గాజుముక్క వజ్రాలలో వజ్రం ఎక్కువగా మెరుస్తుంది. ఎందుకు? (AS7)
(లేదా)
ఒకే ఆకృతిలో గల గాజు ముక్క వజ్రాలలో ఎక్కువగా వజ్రం మెరయుటకు గల కారణంను వివరింపుము.
జవాబు:

  1. వజ్రం యొక్క సందిగ్ధ కోణము విలువ 24.4°. అనగా చాలా తక్కువ.
  2. వజ్రంలోకి ప్రవేశించిన అన్ని కాంతి కిరణములు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది వజ్రం ప్రకాశవంతంగా మెరయును.
  3. గాజు యొక్క సందిగ్ధ కోణం విలువ 42° అనగా వజ్రం విలువ కన్నా ఎక్కువ.
  4. వజ్ర రూపంలో కత్తిరించబడిన గాజులోనికి ప్రవేశించిన కాంతి కిరణాలు చాలా తక్కువ సంఖ్యలో మాత్రమే సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెందుట వలన వజ్రం కంటే గాజు తక్కువగా మెరయును.

ప్రశ్న 18.
నీటి పరమ వక్రీభవన గుణకం 4/8. అయిన నీటి సందిగ్ధ కోణం ఎంత?
జవాబు:
నీటి పరమ వక్రీభవన గుణకం = 4/3
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 22

ప్రశ్న 19.
ఒక గాజు పాత్రలో సగం వరకు గ్లిజరిన్ పోయండి. తరువాత దాని నిండుగా నీరు నింపండి. ఈ పాత్రలో క్వార్ట్ గాజుకడ్డీని ఉంచండి. పాత్ర ప్రక్కభాగం నుండి గాజుకడ్డీని పరిశీలించండి.
ఎ) మీరు ఏం మార్పులు గమనించారు?
బి) ఈ మార్పులకు కారణాలేమై ఉంటాయి?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 23
ఎ) ఈ కృత్యంలో పాత్ర ప్రక్క భాగం నుండి గాజుకడ్డీని పరిశీలించిన, గ్లిజరిన్ లో మునిగిన గాజుకడ్డీ యొక్క భాగం కనిపించదు. అందువలన గాజుకడ్డీ నీటి పై తేలుతున్నట్లుగా కనిపించును. నీటిలోని గాజుకడ్డీ భాగము కనిపించును.
బి) గాజుకడ్డీ యొక్క భాగం మనకు కనిపించదు. దీనికి కారణం గాజుకడ్డీ మరియు గ్లిజరిన్స్ యొక్క వక్రీభవన గుణకాలు సమానం మరియు వాటిలో కాంతి గ్లిజరిన్ వేగాలు కూడా సమానం కావున కాంతి పరావర్తన ప్రక్రియ జరగదు.

ప్రశ్న 20.
కింది యానకాల వక్రీభవన గుణకాల విలువలను సేకరించండి.
నీరు, కొబ్బరినూనె, ఫ్లింట్ గాజు, వజ్రం, బెంజీన్, హైడ్రోజన్ వాయువు.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 24

ప్రశ్న 21.
థర్మాకోల్ షీట్ తో 2 సెం.మీ., 3 సెం.మీ., 4 సెం.మీ.,. 4.5 సెం.మీ, 5 సెం.మీ. మొదలగు వ్యాసార్ధాలు కలిగిన వృత్తాకార ముక్కలను తయారు చేయండి. ప్రతిదానికి కేంద్రాన్ని గుర్తించండి. అన్ని వృత్తాలకు కేంద్రం వద్ద 6 సెం.మీ. పొడవు గల సూదిని గుచ్చండి. ఒక వెడల్పాటి అపారదర్శక పాత్రలో నీటిని తీసుకొని, 2 సెం.మీ. వ్యాసార్ధం గల థర్మాకోల్ ముక్కను పటంలో చూపిన విధంగా సూది నీటిలో ఉండేటట్లుగా అమర్చండి. ఆ సూది రెండవ చివరను పాత్ర పై నుండే చూడడానికి ప్రయత్నించండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 25
1) సూది కొనను మీరు చూడగలిగారా? ఎందుకు?
వేర్వేరు వ్యాసార్ధాలను కలిగిన మిగతా థర్మాకోల్ వృత్తాలతో ఈ ప్రయోగాన్ని మళ్ళీ చేయండి. సూది కొనభాగాన్ని చూడడానికి ప్రయత్నించండి.
గమనిక : ప్రతి సందర్భంలోనూ థర్మాకోల్ వృత్తం యొక్క స్థానం, మీ కంటి స్థానం మారకుండా జాగ్రత్త వహించండి.
2) ఏయే వ్యాసార్ధాలు కలిగిన వృత్తాలకు ఉంచిన సూదుల కొనలను మీరు చూడలేకపోయారు? వాటిలో తక్కువ వ్యాసార్ధం విలువ ఎంత?
3) కొన్ని సూదుల కొనలను మీరు చూడలేకపోవడానికి కారణమేమిటి?
4) యానకం యొక్క సందిగ్ధ కోణాన్ని కనుగొనడానికి మీకు ఈ కృత్యం సహాయపడిందా?
5) వివిధ సందర్భాలలో సూది కొన నుండి కాంతి ప్రయాణాన్ని తెలిపే చిత్రాలను గీయండి.
జవాబు:
ఈ ప్రయోగంను సాధించుటకు కాంతి యొక్క సంపూర్ణాంతర పరావర్తన ధర్మం ఉపయోగపడును.

ఇచ్చిన వృత్తాకార ముక్కలనుపయోగించి సూది మొనను చూచుటకు ఆ ముక్కల వ్యాసార్ధంను కనుగొనవలెను.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 26

  1. అవును, సూదిమొనను చూడగలిగాను. ఎందుకనగా గరిష్ఠ వ్యాసార్ధం కన్నా ఇచ్చిన వ్యాసార్ధము తక్కువ కావటం చేత.
  2. గరిష్ఠ వ్యాసార్ధానికి సమానమైన వ్యాసార్ధం గల వృత్తంకు ఉంచిన సూదిమొనను చూడలేకపోయాను.
  3. కారణమేమనగా వస్తువు నుండి వచ్చు కాంతి కిరణాల పతనకోణం కన్నా సందిగ్ధకోణం విలువ ఎక్కువై సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెందటం వలన సూదికొనను చూచుట సాధ్యపడలేదు.
  4. అవును, సందిగ్ధకోణంను కల్గొనగలము.
    గాలి యొక్క వక్రీభవన గుణకం విలువ = 1.003 = n2
    నీటి యొక్క వక్రీభవన గుణకం విలువ = 1.33 = n1

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 27

ప్రశ్న 22.
టేబుల్ పై ఒక వస్తువును ఉంచండి. దానిని ఒక గాజు దిమ్మెగుండా చూస్తే ఆ వస్తువు మీకు చేరువుగా కనిపిస్తుంది. ఈ సందర్భంలో కాంతికిరణ ప్రయాణాన్ని వివరించే కిరణ చిత్రాన్ని గీయండి.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 28
పై పటంలో O – వస్తు స్థానం
O’ – ప్రతిబింబ స్థానం (లేదా) దృశ్యస్థానం
y- వస్తు, ప్రతిబింబ స్థానమార్పిడి

ప్రశ్న 23.
గాలి – ఒక ద్రవం వేరు చేయబడే తలం వద్ద కాంతి కిరణం 45° కోణంతో పతనమై 30° కోణంతో వక్రీభవనం పొందింది. ఆ ద్రవం వక్రీభవనగుణకం ఎంత? వక్రీభవన కిరణం, పరావర్తన కిరణం మధ్య కోణం 90° ఉండాలంటే కాంతి ఎంత కోణంతో పతనం చెందాలి?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 29

ప్రశ్న 24.
ఒక పాత్రలోని నీటిలో నిర్దిష్ట కోణంతో ముంచబడిన పరీక్ష నాళికను (పరీక్షనాళికలోకి నీరు చేరరాదు) ఒక ప్రత్యేక స్థానం నుండి చూసినప్పుడు, పరీక్షనాళిక గోడ అద్దం వలె కనిపిస్తుంది. దీనికి కారణమేమిటో వివరించగలరా?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 30

  1. పరీక్షనాళిక యొక్క ఉపరితలం నీటిని మరియు గాలిని వేరుచేస్తుంది.
  2. పరీక్షనాళికపై కాంతికిరణము పతనమైనపుడు అది సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం చెంది వెనుదిరిగి అదే యానకంలోకి ప్రవేశించును.
  3. ఒక ప్రత్యేక స్థానం నుండి చూసినప్పుడు పరీక్షనాళిక గోడ అద్దంవలె కనిపించుటకు సంపూర్ణాంతర పరావర్తనమే కారణము.

ప్రశ్న 25.
ఏ సందర్భాల్లో కాంతి కిరణం యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద విచలనం పొందదు?
(లేదా)
రెండు యానకాలను వేరు చేయు తలం వద్ద ఏ సందర్భాల్లో కాంతి కిరణం విచలనం చెందదు?
జవాబు:
కాంతి కిరణం క్రింది సందర్భాలలో ఎటువంటి విచలనం పొందదు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 31

ఖాళీలను పూరించండి

1. సందిగ్ధ కోణం వద్ద వక్రీభవన కోణం విలువ ………… (90)
2. n1 sin i = n2 sin r ను ……………….. అంటాం. (స్నెల్ నియమం)
3. శూన్యంలో కాంతివడి విలువ ………… (3 × 108 మీ/సె)
4. సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరగాలంటే కాంతి కిరణం ……………….యానకం నుండి ……….. యానకంలోనికి ప్రయాణించాలి. (సాంద్రతర, విరళ)
5. ఒక పారదర్శక పదార్థ వక్రీభవన గుణకం 3/2. ఆ యానకంలో కాంతివడి ……………. (2 × 108 మీ/సె)
6. ఎండమావులు ……………………… కు ఒక ఉదాహరణ. (సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. కింది వాటిలో స్నెల్ నియమం …..
(లేదా)
స్నెల్ నియమాన్ని తెలుపు సమీకరణం
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 32
జవాబు:
C

2. గాలి పరంగా గాజు వక్రీభవన గుణకం 2. గాజు – గాలి కలిసే తలం యొక్క సందిగ్ధ కోణం …
A) 0°
B) 45°
C) 30°
D) 60°
జవాబు:
C) 30°

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

3. సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం జరగాలంటే కాంతి …….. లోకి ప్రయాణించాలి.
A) విరళ యానకం నుండి సాంద్రతర యానకం
B) విరళ యానకం నుండి విరళ యానకం
C) సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకం
D) సాంద్రతర యానకం నుండి సాంద్రతర యానకం
జవాబు:
C) సాంద్రతర యానకం నుండి విరళ యానకం

4. గాజు దిమ్మె వల్ల కాంతి పొందే విచలన కోణం …….. .
A) 0°
B) 20°
C) 90°
D) గాజు దిమ్మెతలానికి గీసిన లంబంతో కాంతికిరణం చేసే కోణంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
జవాబు:
D) గాజు దిమ్మెతలానికి గీసిన లంబంతో కాంతికిరణం చేసే కోణంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

పరికరాల జాబితా

పింగాణీ పాత్ర, ఐదు రూపాయిల నాణెం, నీరు, తెల్లని డ్రాయింగ్ ‘షీట్, కార్డు బోర్డు షీట్, కోణమానిని, అర్ధవృత్త ఆకారపు గాజు పలక, రెండు స్ట్రాలు, వృత్తాకారపు కోణమానిని, నీరు, 1 లీ. గాజు బీకరు, క్లాంపు, స్కేలు, పలుచని గాజు దిమ్మె, గుండు సూదులు.

10th Class Physical Science 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 60

ప్రశ్న 1.
ఎండమావి నిలిచి ఉన్న నీరులా ఎందుకు కనిపిస్తుంది?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 4

  1. ఆకాశం నుండి లేదా ఎత్తైన చెట్టు నుండి వచ్చే కాంతి “పై నుండి క్రిందకు సాంద్రత మారుతున్నటువంటి గాలి” గుండా ప్రయాణిస్తూ రోడ్డుకు దగ్గరగా వచ్చినపుడు వక్రీభవనానికి లోనై సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం వల్ల పటంలో చూపినట్లుగా వక్రమార్గంలో ప్రయాణిస్తుంది.
  2. ఈ వక్రీభవన కాంతి పటంలో చూపిన మార్గంలో పరిశీలకున్ని చేరుతుంది.
  3. ఆ కాంతి నేలపై పరావర్తనం చెంది వస్తున్నట్లుగా పరిశీలకునికి కనిపిస్తుంది.
  4. ఇలా జరగడం వల్లనే ఆకాశం యొక్క మిథ్యా ప్రతిబింబం, రోడ్డుపై నీళ్ళవలె కనబడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
ఎండమావిని మీరు ఫోటో తీయగలరా?
జవాబు:
ఎండమావి ఒక మిథ్యా ప్రతిబింబం కావున దీనిని ఫోటో తీయలేము.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 47

ప్రశ్న 3.
ఒక పాత్రలోని నీటిలో పడవేసిన నాణెం ఆ పాత్ర అడుగు భాగం నుండి పైకి కొంత ఎత్తులో కనబడటం మీరు గుర్తించి ఉంటారు కదా! అదేవిధంగా ఒక గాజు గ్లాసులోని నీటిలో ఉంచిన నిమ్మకాయ పరిమాణం పెరిగినట్లు కనబడుతుంది. కాగితంపై రాసిన అక్షరాలపై ఒక మందపాటి గాజుపలకనుంచి చూస్తే ఆ అక్షరాలు కాగితంపై నుండి కొంత ఎత్తులో కనబడతాయి. ఈ విధమైన మార్పులకు కారణమేమై ఉంటుంది?
జవాబు:
ఈ విధమైన మార్పులకు కారణము కాంతి యొక్క వక్రీభవన లక్షణమే.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 49

ప్రశ్న 4.
వక్రీభవన కిరణాల ప్రవర్తనకు, కాంతి వేగాలకు ఏదైనా సంబంధం ఉందా?
జవాబు:

  1. వక్రీభవన కాంతి వేగము యానకము నుండి యానకమునకు మారును.
  2. సాధారణ కాంతి వేగములో యానకము మారినప్పటికీ ఎట్టి మార్పుండదు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 51

ప్రశ్న 5.
వివిధ పదార్థ యానకాల వక్రీభవన గుణకాలు వేర్వేరుగా ఎందుకుంటాయి?
జవాబు:
వక్రీభవన గుణకము పదార్థ స్వభావంపై ఆధారపడును. అందుకనే వివిధ పదార్థాల యానకాల వక్రీభవన గుణకాలు వేర్వేరుగా ఉంటాయి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

ప్రశ్న 6.
ఒక యానకం యొక్క వక్రీభవన గుణకం ఏ అంశాలపై ఆధారపడుతుంది?
జవాబు:
వక్రీ. “కం పదార్థ స్వభావం, ఉపయోగించిన కాంతి తరంగదైర్ఘ్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 54

ప్రశ్న 7.
పతనకోణానికి, వక్రీభవన కోణానికి మధ్య సంబంధాన్ని తెలిపే సూత్రాన్ని మనం ఉత్పాదించగలమా?
జవాబు:
అవును ఉత్పాదించగలము. కాంతి పతన కోణానికి, వక్రీభవన కోణానికీ మధ్యగల సంబంధమును తెలుపు సూత్రము
n1 sin i = n2 sin r

10th Class Physical Science Textbook Page No. 56

ప్రశ్న 8.
వక్రీభవన కోణం 90° అయ్యే సందర్భం ఉంటుందా? అది ఎప్పుడు అవుతుంది?
జవాబు:
అవును, పతన కోణము, సందిగ్ధ కోణముకు సమానమైన సందర్భంలో వక్రీభవన కోణం 90° అగును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

10th Class Physical Science Textbook Page No. 57

ప్రశ్న 9.
సందిగ్ధకోణం కంటే పతనకోణం ఎక్కువైనప్పుడు కాంతి కిరణం ఏమవుతుంది?
జవాబు:
సందిగ్ధకోణం కన్నా పతన కోణం ఎక్కువైనపుడు యానకాలను వేరుచేసే తలం వద్ద కాంతి కిరణం తిరిగి సాంద్రతర యానకంలోకే పరావర్తనం చెందును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 61

ప్రశ్న 10.
కాంతి ప్రసార మార్గంలో ఒక గాజుదిమ్మెను అడ్డుగా ఉంచితే ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
కాంతి ప్రసారమార్గంలో గాజు దిమ్మెనుంచిన కాంతి రెండుసార్లు వక్రీభవనం చెందును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 49

ప్రశ్న 11.
పటం (ఎ), (బి) పటాలలోని వక్రీభవన కిరణాలలో మీరు ఏం తేడా గమనించారు?
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 35
జవాబు:
పటం – (ఎ) లో కాంతి కిరణము లంబము వైపుగా వంగినది.
పటం – (బి) లో కాంతి కిరణము లంబము నుండి దూరముగా వంగినది.

10th Class Physical Science 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

• ఒక గాజు గ్లాసులోని నీటిలో పెన్సిల్ ఉంచినపుడు నీ పరిశీలనలు వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. ఒక గాజు గ్లాసులో కొంత నీటిని తీసుకొనుము.
  2. దీనిలో ఒక పెన్సిల్ ను ఉంచుము.
  3. గ్లాసు పై భాగం నుండి, ప్రక్క భాగం నుండి పెన్సిల్ ను గమనించగా దాని స్థానంలో మార్పు ఉండును.
  4. పెన్సిల్ ను పై భాగం నుండి గమనించగా అది వంగినట్లుగా కనబడును.

కృత్యం – 2

కాంతి వక్రీభవనాన్ని తెలిపే కృత్యాన్ని రాయండి.
జవాబు:

  1. సూర్యుని ఎండపడుతున్న ఒక పొడవైన గోడ వద్దకు మీరు, మీ స్నేహితుడు వెళ్ళండి.
  2. గోడ ఒక చివర వద్ద మీరు నిల్చొని, మరొక చివర వద్ద ప్రకాశవంతమైన ఒక లోహపు వస్తువును చేతిలో పట్టుకొనమని మీ స్నేహితునికి చెప్పండి.
  3. గోడకు కొద్ది అంగుళాల దూరంలో ఆ లోహపు వస్తువున్నప్పుడు వస్తువు మసకబారినట్లుగా కనబడుతుంది.
  4. గోడ అద్దం వలె ప్రవర్తిస్తున్నట్లుగా దానిపై లోహపు వస్తువు ప్రతిబింబము కనబడుతుంది.
  5. కాంతి వక్రీభవనం చెందడం వలన గోడపై ఆ లోహపు వస్తువు యొక్క ప్రతిబింబం కనబడును.

కృత్యం – 3

కాంతి ఒక యానకం నుండి మరొక యానకంలోనికి ప్రయాణించునపుడు దాని దిశలో మార్పు ఏ రకంగా వస్తుందో కృత్యం ద్వారా వివరించుము.
(లేదా)
నీటి పాత్ర అడుగుభాగాన ఉన్న నాణెం పైకి కొంత ఎత్తులో కనబడుటను కిరణ చిత్రం ద్వారా చూపుము.
జవాబు:

  1. అపారదర్శక పదార్థంతో తయారు చేయబడిన, తక్కువ లోతు కలిగిన పాత్రను తీసుకొనుము.
  2. పాత్ర అడుగున నాణెమునుంచుము.
  3. ఆ నాణెము మీకు కనపడకుండాపోయే వరకు పాత్ర నుండి వెనుకకు జరుగుము.
  4. మీరు అక్కడే నిల్చుని మీ స్నేహితుడిని ఆ పాత్రను నీటితో నింపమనుము.
  5. పాత్రను నీటితో నింపితే నాణెం కనబడుతుంది.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 33

పరిశీలన :

  1. కాంతి ఋజుమార్గంలో ప్రయాణిస్తుంది అనే అంశం ఆధారంగా నాణెం నుండి మీ కంటికి చేరే కాంతి కిరణ చిత్రం గీయుము.
  2. కాంతి కిరణాన్ని పరిశీలిస్తే నీరు, గాలి అనే యానకాలను వేరు చేసే తలం వద్ద కాంతికిరణం తన దిశను మార్చుకుంటుంది.
  3. నాణెం నుండి కంటిని చేరడానికి అతి తక్కువ కాలం పట్టేందుకుగాను కాంతి కిరణం ఈ మార్గాన్ని ఎన్నుకుంది.
  4. అనగా వివిధ యానకాలలో కాంతి వేగం వేర్వేరుగా ఉంటుంది.
  5. ఈ రకంగా కాంతి వక్రీభవనం చెందిందని చెప్పవచ్చును.

కృత్యం – 6

ఒక గాజు గ్లాసు అడుగున ఒక నాణెము నుంచి, గ్లాసు పక్క భాగం నుండి పరిశీలించినపుడు నాణెం కనుమరుగవుతుంది. కారణం తెలపండి.
జవాబు:

  1. ఒక టేబుల్ పై నాణాన్ని ఉంచి దానిపై ఒక గాజు గ్లాసును పెట్టుము.
  2. గాజు ప్రక్క భాగం నుండి పరిశీలించుము.
  3. ఆ నాణెం యొక్క ప్రతిబింబం పూర్వంకన్నా పెద్దగా కనిపిస్తుంది.
  4. ఇపుడు ఆ గ్లాసును నీటితో నింపుము.
  5. మరల ఆ నాణాన్ని పరిశీలించుము.
  6. నాణెం మనకు కనపడదు.
  7. దీనికి గల కారణము సంపూర్ణాంతర పరావర్తనము.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం

కృత్యం – 7

గాజుగ్లాసులోని నీటిలో ఉన్న నాణెం కొంచెం పైకి లేచినట్లు కనబడుతుంది. ఎందుకు?
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 18

  1. ఒక స్థూపాకార పారదర్శక పాత్రను తీసుకొనుము.
  2. ఆ పాత్ర అడుగున ఒక నాణాన్ని ఉంచుము.
  3. ఆ నాణెం యొక్క ప్రతిబింబం నీటి ఉపరితలంపై కనబడేంత వరకు ఆ పాత్రలో నీరు పోయుము.
  4. సంపూర్ణాంతర పరావర్తనం వలన నాణెం యొక్క ప్రతిబింబం ఏర్పడుతుంది.

కృత్యం – 8

గాజు దిమ్మె యొక్క వక్రీభవన గుణకాన్ని కనుగొనుటను కృత్యం ద్వారా చూపుము.
(లేదా)
కాంతి వక్రీభవననుపయోగించి ఒక గాజు దిమ్మె యొక్క వక్రీభవన గుణకంను ఏ విధంగా కనుగొనవచ్చునో ప్రయోగపూర్వకంగా తెల్పుము. గాజు దిమ్మె నిలువు విస్థాపనము ద్వారా వక్రీభవనంను కనుగొను ప్రయోగమును వివరింపుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 3rd Lesson సమతల ఉపరితలాల వద్ద కాంతి వక్రీభవనం 34

  1. గాజు దిమ్మె మందాన్ని కొలిచి మీ నోట్ బుక్ లో రాసుకొనుము.
  2. గాజు దిమ్మెను డ్రాయింగ్ చార్టుపై మధ్య భాగంలో ఉంచుము.
  3. గాజు దిమ్మె అంచు ABCD దీర్ఘచతురస్రాన్ని గీయుము.
  4. AB రేఖకు ఏదేని బిందువు వద్ద లంబాన్ని గీయుము.
  5. గాజు దిమ్మెను ABCD దీర్ఘ చతురస్రంలో ఉంచుము.
  6. ఒక గుండుసూదిని తీసుకొని, AB రేఖకు గీసిన లంబంపై గాజు దిమ్మె నుండి 15 సెం.మీ. దూరంలో P బిందువు వద్ద ఉంచుము.
  7. ఆ గుండుసూదిని గాజు దిమ్మె యొక్క రెండోవైపు నుండి చూస్తూ మరొక గుండుసూదిని మొదటిదానితో ఒకే సరళరేఖలో ఉండునట్లు అమర్చుము.
  8. గాజు దిమ్మెను తొలగించి గుండుసూదుల స్థానాన్ని పరిశీలించుము.
  9. రెండవ గుండుసూది కొన నుండి మొదటి గుండుసూది ఉంచిన రేఖ పైకి ఒక లంబాన్ని గీయుము.
  10. వాటి ఖండన బిందువు Q గా గుర్తించుము.
  11. P, Q ల మధ్య దూరాన్ని కొలిచిన, ఇది లంబ విస్థాపనం అగును.
  12. గాజు దిమ్మె నుండి గుండుసూది దూరాన్ని మార్చి ఈ ప్రయోగాన్ని మరలా చేయుము.
  13. లంబవిస్థాపనం మారదని మనము గుర్తించవచ్చును.
  14. గాజు వక్రీభవన గుణకాన్ని క్రింది సూత్రం ద్వారా కనుగొనవచ్చును.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

SCERT AP 10th Class Physical Science Guide 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 10th Class Physical Science 11th Lesson Questions and Answers లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

10th Class Physical Science 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం Textbook Questions and Answers

అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరుచుకోండి

ప్రశ్న 1.
ప్రకృతిలో ఆక్సెడ్ రూపంలో ఉండే ధాతువులుగా లభ్యమయ్యే మూడు లోహాలను వ్రాయండి. (AS1)
(లేదా)
ఆక్సెడ్ రూపంలో దొరుకు లోహ ధాతువులకు కొన్ని ఉదాహరణలిమ్ము.
జవాబు:
ప్రకృతిలో ఆక్సెడ్ రూపంలో ఉండి ధాతువులుగా లభ్యమయ్యే మూడు లోహాలు :

  1. బాక్సైట్ (Al2O3 • 2H2O)
  2. హెమటైట్ (Fe2O3)
  3. జింకైట్ (ZnO).

ప్రశ్న 2.
ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛాస్థితిలో లభ్యమయ్యే మూడు లోహాలు పేర్కొనండి. (AS1)
(లేదా)
ప్రకృతిలో మిశ్రమరూపం కాని స్థితిలో లభించు మూడు లోహధాతువులకు ఉదాహరణలిమ్ము.
జవాబు:

  1. బంగారం (AU)
  2. వెండి (Ag)
  3. ప్లాటినమ్ (P+)

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 3.
లోహ నిష్కర్షణలో ముడి ఖనిజాన్ని సాంద్రీకరించడంపై ఒక లఘు వ్యాఖ్య వ్రాయండి. (AS1)
(లేదా)
లోహ నిష్కర్షణలో ముడి ఖనిజంను సాంద్రీకరించడంను వివరించుము.
(లేదా)
ధాతువును గాధత చెందించుట అనగానేమి? భౌతిక పద్ధతులలో ధాతువును గాడత చెందించు పద్దతులేవి?
జవాబు:

  1. భూమి నుండి మైనింగ్ ద్వారా పొందిన ధాతువులో సాధారణంగా మట్టి, ఇసుక వంటి మలినాలు చాలా పెద్ద మొత్తంలో కలసి ఉంటాయి. ఈ మలినాలను ఖనిజ మాలిన్యం అంటాం.
  2. ఖనిజ మాలిన్యం అధిక పరిమాణంలో ఉన్న ధాతువు నుండి వీలైనంత ఖనిజ మాలిన్యాన్ని తక్కువ ఖర్చుతో కొన్ని భౌతిక పద్ధతుల ద్వారా ముందుగా వేరు చేస్తారు.
  3. ఇలా పాక్షికంగా ఖనిజ మాలిన్యాన్ని ధాతువు నుంచి వేరుచేసే ప్రక్రియను ధాతు సాంద్రీకరణ అంటారు.
  4. ధాతువు, ఖనిజ మాల్యినాన్ని మధ్య భౌతిక ధర్మాలలో గల భేదంపై ఆధారపడి కొన్ని భౌతిక పద్ధతులను ధాతువును సాంద్రీకరణ చేయడానికి అవలంబిస్తారు. అవి :
    1) చేతితో ఏరివేయటం
    2) నీటితో కడగడం
    3) ప్లవన ప్రక్రియ
    4) అయస్కాంత వేర్పాటు పద్ధతి.

ప్రశ్న 4.
ముడిఖనిజం అంటే ఏమిటి ? ఖనిజాలలో వేటి ఆధారంగా ముడిఖనిజాన్ని ఎంపిక చేస్తారు? (AS1)
(లేదా)
ముడి ఖనిజంను నిర్వచించుము. దీనిని దేనిపై ఆధారపడి ఎంపిక చేస్తారు?
జవాబు:

  1. ఏ ఖనిజాలు చాలా ఎక్కువ శాతం లోహాన్ని కలిగి ఉండి, వాటి నుండి లాభదాయకంగా లోహాన్ని రాబట్టడానికి అనువుగా ఉంటాయో ఆ ఖనిజాలను ముడిఖనిజాలు లేక ధాతువులు అంటారు.
  2. ఉదాహరణకు, భూపటలంలో అతి సాధారణ మూలకం అల్యూమినియం (Al).
  3. ఇది చాలా ఖనిజాలలో ముఖ్య అనుఘటకం.
  4. అయినప్పటికీ దీని ఖనిజాలన్నింటి నుండీ అల్యూమినియాన్ని నిష్కర్షించడం అంత లాభదాయకం కాదు.
  5. సాధారణంగా అల్యూమినియం నిష్కర్షణకు అత్యంత లాభదాయకమైన ఖనిజము బాక్సెట్.
  6. అందుకే బాక్సైట్ ను అల్యూమినియం యొక్క ఖనిజ ధాతువు లేదా ముడిఖనిజంగా భావిస్తాం.
  7. దీనిలో 50 – 70% అల్యూమినియం ఆక్సెడ్ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 5.
ఇనుము యొక్క ఏవైనా రెండు ధాతువుల పేర్లు వ్రాయండి. (AS1)
(లేదా)
ఇనుము ధాతువులైన హెమటైట్ మరియు మాగ్నటైట్ సాంకేతికాలను వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. హెమటైట్ (Fe2O3),
  2. మాగ్నటైట్ (Fe3O4).

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 6.
ప్రకృతిలో లోహాలు ఎలా లభ్యమవుతాయి? ఏవైనా రెండు ఖనిజ రూపాలకు ఉదాహరణలివ్వండి. (AS1)
(లేదా)
ప్రకృతిలో లోహాల ఉనికిని, కొన్ని ఉదాహరణలతో వివరింపుము.
జవాబు:
ప్రకృతిలో లోహాలు ఏ విధంగా లభిస్తాయంటే

  1. లోహాల యొక్క ప్రధాన వనరు భూపటలం.
  2. సముద్రజలంలో కూడా కొన్ని సోడియం క్లోరైడ్, మెగ్నీషియం క్లోరైడ్ వంటి కరిగే లవణాలు ఉంటాయి.
  3. బంగారం (Au), వెండి (Ag), రాగి (Cu) వంటి కొన్ని లోహాల చర్యాశీలత తక్కువ కాబట్టి అవి ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛాస్థితిలో లభ్యమవుతాయి.
  4. మిగిలిన లోహాలు వాటి అధిక చర్యాశీలత వలన ప్రకృతిలో సంయోగస్థితిలోనే ఉంటాయి.
  5. ప్రకృతిలో లభించే లోహ మూలకాలు లేదా సమ్మేళనాలను లోహ ఖనిజాలు అంటారు.

ఖనిజ రూపాలకు ఉదా :

  1. ఎప్సమ్ లవణం (MgsO4 . 7H2O),
  2. సున్నపురాయి (CaCO3).

ప్రశ్న 7.
ప్లవన ప్రక్రియను గురించి లఘువ్యాఖ్య రాయండి. (AS1)
(లేదా)
సల్ఫైడ్ ధాతువుల నుండి ఖనిజమాలిన్యాన్ని తొలగించు పద్ధతి గూర్చి విపులంగా వ్రాయుము.
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 1

  1. ఈ పద్ధతి ముఖ్యంగా సల్ఫైడ్ ధాతువుల నుండి ఖనిజ మాలిన్యాన్ని తొలగించడానికి అనువుగా ఉంటుంది.
  2. ఈ ప్రక్రియలో ఖనిజాన్ని మెత్తని చూర్ణంగా చేసి, నీటితో ఉన్న తొట్టెలో ఉంచుతారు.
  3. గాలిని ఈ తొట్టెలోకి ఎక్కువ పీడనంతో పంపి నీటిలో నురుగు వచ్చేటట్లు చేస్తారు.
  4. ఏర్పడిన నురుగు ఖనిజ కణాలను పై తలానికి తీసుకు పోతుంది.
  5. తొట్టె అడుగు భాగానికి మాలిన్య కణాలు చేరుకుంటాయి.
  6. నురుగు తేలికగా ఉండడం వల్ల తెట్టులాగా ఏర్పడిన ఆ నురుగును దాని నుండి వేరుచేసి, ఆరబెట్టి ధాతుకణాలను పొందవచ్చు.

ప్రశ్న 8.
ముడిఖనిజాన్ని సాంద్రీకరించడంలో అయస్కాంతవేర్పాటు పద్ధతిని ఎప్పుడు వాడుతాం? ఉదాహరణతో వివరించండి. (AS1)
జవాబు:

  1. ముడిఖనిజం గానీ లేదా ‘ఖనిజ మాలిన్యం గానీ, ఏదో ఒకటి అయస్కాంత పదార్థం అయి ఉంటే, వాటిని విద్యుదయస్కాంతాలను ఉపయోగించి వేరుచేస్తారు.
  2. ఉదాహరణ మాగ్నటైట్ (Fe3O4).

ప్రశ్న 9.
కింది వాటికి లఘు వ్యాఖ్యలు రాయండి. (AS1)
1) భర్జనం 2) భస్మీకరణం 3) ప్రగలనం
జవాబు:
1) భర్జనం :

  1. భర్జనం ఒక ఉష్ణ రసాయన ప్రక్రియ.
  2. ఈ ప్రక్రియలో ధాతువును ఆక్సిజన్ లేదా గాలి సమక్షంలో అధిక ఉష్ణోగ్రత (లోహ ద్రవీభవన స్థానం కన్నా తక్కువ ఉష్ణోగ్రత) వద్ద వేడిచేస్తారు.
  3. ఈ ప్రక్రియలో పొందిన ఉత్పన్నాలు (సల్ఫైడ్ ధాతువు నుండి పొందే లోహ ఆక్సెడ్ వంటివి) ఘన స్థితిలో ఉంటాయి.
  4. సాధారణంగా భర్జన ప్రక్రియకు రివర్బరేటరీ కొలిమిని వాడతారు.
  5. ఉదాహరణ : 2 ZnS + 3O2 → 2 ZnO + 2 SO2

2) భస్మీకరణం :

  1. భస్మీకరణం ఒక ఉష్ణ రసాయన ప్రక్రియ.
  2. ఈ ప్రక్రియలో ధాతువును గాలి లేదా ఆక్సిజన్ అందుబాటులో లేకుండా వేడిచేయడం వలన ధాతువు విఘటనం చెందుతుంది.
  3. ఉదాహరణ : MgCO3 → MgO + CO2 ; CaCO3 → Ca0 + CO2

3) ప్రగలనం :

  1. ప్రగలనం అనేది ఒక ఉష్ణ రసాయన ప్రక్రియ.
  2. ఈ ప్రక్రియలో ఒక ధాతువును ద్రవవారితో కలిపి, ఇంధనంతో బాగా వేడిచేస్తారు.
  3. ఉష్ణశక్తి చాలా తీవ్రంగా ఉండటం వలన ధాతువు, లోహంగా క్షయీకరింపబడుతుంది.
  4. అలాగే లోహాన్ని ద్రవస్థితిలో పొందవచ్చు.
  5. ప్రగలన ప్రక్రియలో ధాతువులోని మలినాలు ద్రవకారితో చర్య పొంది, సులువుగా తొలగించగల లోహమలంగా ఏర్పడతాయి.
  6. హెమటైట్ (Fe2O3) ధాతువు విషయంలో కోకను ఇంధనంగాను, సున్నపురాయి (CacO3)ని ద్రవకారిగాను వాడతారు.
  7. ప్రగలన ప్రక్రియను బ్లాస్ట్ కొలిమి అనే ప్రత్యేకంగా నిర్మించబడిన కొలిమిలో చేస్తారు.

ప్రశ్న 10.
భర్తనము, భస్మీకరణం మధ్య భేదమేమిటి? ఒక్కొక్క ప్రక్రియకు ఒక్కొక్క ఉదాహరణ యివ్వండి. (AS1)
(లేదా)
భర్జనము, భస్మీకరణముల మధ్య భేదాలను ఉదాహరణలతో వివరింపుము.
జవాబు:
1) భర్జన ప్రక్రియలో ధాతువును ఆక్సిజన్ లేదా గాలి సమక్షంలో అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద వేడి చేస్తారు.
2) భస్మీకరణ ప్రక్రియలో ధాతువును గాలి లేదా ఆక్సిజన్ అందుబాటులో లేకుండా వేడి చేస్తారు.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 2

ప్రశ్న 11.
ఈ క్రింది పదాలను నిర్వచించండి. (AS1)
1) ఖనిజమాలిన్యం (gangue) 2) లోహమలం (slag)
(లేదా)
ఖనిజ మాలిన్యం, లోహ మలంలను వివరించుము.
జవాబు:
1) ఖనిజమాలిన్యం (gangue):
లోహ ధాతువుతో కలసి ఉన్న మలినాలను ఖనిజ మాలిన్యం (gangue) అంటాం.

2) లోహమలం (slag):
ప్రగలన ప్రక్రియలో ధాతువులోని మలినాలు ద్రవకారి (flux) తో చర్య పొంది, సులువుగా తొలగించగల పదార్ధంగా ఏర్పడతాయి. దీనినే లోహమలం (slag) అంటారు.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 12.
మెగ్నీషియం ఒక చురుకైన మూలకం. ఇది ప్రకృతిలో క్లోరైడ్ రూపంలో లభిస్తే దాని నుండి ముడి మెగ్నీషియంను పొందడానికి ఏ క్షయకరణ పద్దతి సరిపోతుంది? (AS2)
(లేదా)
ప్రకృతిలో క్లోరైడ్ వలె మెగ్నీషియం అధిక చర్యాశీలత గల మూలకం, దీనిని పొందుటకు ఏ క్షయకరణ పద్ధతిని అనుసరించాలి?
జవాబు:
1) మెగ్నీషియం ఒక చురుకైన మూలకం.

2) ఇది ప్రకృతిలో క్లోరైడ్ రూపంలో లభిస్తే దాని నుండి ముడి మెగ్నీషియంను పొందటానికి విద్యుత్ విశ్లేషణ అనే క్షయకరణ పద్ధతి సరిపోతుంది.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 3

3) MgCl2 ను విద్యుత్ విశ్లేషణ చేస్తే Mg లోహం కాథోడ్ వద్దకు, క్లోరిన్ వాయువు ఆనోడ్ వద్దకు చేరుతాయి.
కాథోడ్ వద్ద : Mg2+ + 2 e → Mg,
ఆనోడ్ వద్ద : 2 Cl → Cl2 + 2 e

ప్రశ్న 13.
శుద్ధ లోహాలను రాబట్టడానికి వాడే ఏవైనా రెండు పద్ధతులను వ్రాయండి. (AS2)
(లేదా)
శుద్ద లోహాలను సంగ్రహించుటకు ఉపయోగించు పద్ధతులను రెండింటిని వ్రాయుము.
జవాబు:

  1. స్వేదనం
  2. పోలింగ్
  3. గలనం చేయడం
  4. విద్యుత్ శోధనం

ప్రశ్న 14.
అధిక చర్యాశీలత గల లోహాల నిష్కర్షణకు ఏ పద్ధతిని సూచిస్తావు? ఎందుకు? (AS2)
జవాబు:

  1. అధిక చర్యాశీలతగల లోహాల నిష్కర్షణకు అత్యంత మేలైన పద్ధతి విద్యుత్ విశ్లేషణ.
  2. సాధారణ క్షయకరణ పద్ధతులైన వేడి చేయటం వంటి పద్ధతులలో, చాలా ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రతల వద్ద మాత్రమే క్షయకరణం సాధ్యపడుతుంది. దీనికి ఎక్కువ ఖర్చు కూడా అవుతుంది.

ప్రశ్న 15.
లోహక్షయం (corrosion) నకు గాలి మరియు నీరు అవసరం అని నిరూపించడానికి ఒక ప్రయోగాన్ని సూచించండి. దానిని ఎలా నిర్వహిస్తారో వివరించండి. (కృత్యం – 2) (AS3)
(లేదా)
ప్రయోగ పద్ధతిలో లోహక్షయానికి గాలి మరియు నీరు అవసరమని నిరూపించు’కృత్యంను వ్రాయుము.
జవాబు:
లోహక్షయానికి గాలి మరియు నీరు అవసరం అని నిరూపించుట :
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 4

ప్రయోగం :

  1. మూడు పరీక్ష నాళికలను తీసుకొని, వాటిని A, B, C లుగా గుర్తించండి. ఒక్కొక్క దానిలో శుభ్రంగా ఉన్న ఒక్క ఇనుపమేకును వేయండి.
  2. పరీక్ష నాళిక ‘A’ లో కొంతనీటిని తీసుకొని, దానిని రబ్బరు బిరడాతో బిగించండి.
  3. పరీక్షనాళిక ‘B’ లో మరిగించిన స్వేదన జలాన్ని ఇనుప మేకు మునిగేంతవరకు తీసుకొని దానికి 1మి.లీ. నూనెను కలిపి రబ్బరు బిరడాతో బిగించండి.
  4. పరీక్షనాళిక ‘C’ లో కొంచెం అనార్థ కాల్షియం క్లోరైడ్ ను తీసుకొని రబ్బరు బిరడాను బిగించండి.
  5. అనార్థ కాల్షియం క్లోరైడ్ గాలిలోని తేమను గ్రహించును.
  6. పై పరీక్షనాళికలను కొన్ని రోజుల వరకూ అలా ఉంచేసి తర్వాత వచ్చిన మార్పులను పరిశీలించండి.
  7. పరీక్షనాళిక ‘A’ లోని ఇనుప మేకు త్రుప్పు పట్టును. కానీ ‘B’ మరియు ‘C’ పరీక్ష నాళికలోని మేకులు తుప్పు పట్టవు.
  8. పరీక్షనాళిక ‘A’ లోని మేకులు గాలి, నీరు ఉన్న వాతావరణంలో ఉంచబడ్డాయి.
  9. ‘B’ పరీక్ష నాళికలోని మేకులు కేవలం నీటిలోను, పరీక్షనాళిక ‘C’ లోని మేకులు పొడిగాలిలో ఉంచబడ్డాయి.
  10. కనుక ఈ ప్రయోగం ద్వారా లోహక్షయానికి (corrosion) గాలి మరియు నీరు అవసరం అని నిరూపించవచ్చు.

ప్రశ్న 16.
అల్పచర్యాశీలత గల లోహాలైన వెండి, బంగారం, ప్లాటినం వంటి లోహాల నిష్కర్షణకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని సేకరించండి. ఒక నివేదిక తయారు చేయండి. (AS4)
(లేదా)
వెండి, బంగారం, ప్లాటినం వంటి అల్ప చర్యాశీలత గల లోహాలను సంగ్రహించుటకు అవసరమైన సమాచారాన్ని తయారు చేయుము.
జవాబు:
వెండి లోహం నిష్కర్షణ :

  1. సోడియం సైనేడ్ (NaCN) తో Ag నీటిలో కరిగే సంక్లిష్టాన్ని ఏర్పరుస్తుంది.
  2. ఈ సంక్లిష్టానికి జింక్ లోహం కలుపుట ద్వారా Ag ని స్థానభ్రంశం చేయవచ్చు.
  3. AgCl + 2 NaCN → Na [Ag(CN)2] + NaCl
  4. పైన లభించిన ద్రావణాన్ని వడపోయగా మలినాలు వేరవుతాయి.
  5. లభించిన ద్రావణాన్ని క్షారయుతంగా ఉండేట్లు చేసి ముడి జింక్ లేక అల్యూమినియం లోహాలను పొడి రూపంలో కలుపుతారు.
  6. సూక్ష్మకణాల రూపంలో నల్లని సిల్వర్ లోహం అవషించబడుతుంది.
    Na [Ag(CN)2] + Zn → Na2 [Zn(CN)4] + 2 Ag ↓
  7. పైన లభించిన Ag లోహాన్ని వడపోసి, కడిగి బోరాక్స్ లేక KNO, తో కలిపి గలనం చేస్తారు.
  8. Ag లోహం ముద్దగా లభిస్తుంది.

బంగారం లోహం నిష్కర్షణ :

  1. బంగారం లోహం దాని ధాతువైన ఎలక్టమ్ నుండి సంగ్రహిస్తారు.
  2. బలహీన సైనేడ్ ద్రావణంతో చర్య జరిపించి బంగారం ధాతువుకు ఉన్న మలినాలను తొలగిస్తారు.
  3. ఈ దశలో జింక్ (Zn) కలిపి బంగారం ధాతువు నుండి బంగారాన్ని వేరుపరుస్తారు.
  4. ఫిల్టర్ చేసి మిగిలిన మలినాలను కూడా తొలగించి స్వచ్ఛమైన బంగారాన్ని పొందుతారు.
  5. బంగారం నిష్కర్షణలో వాటి ధాతువులను గాలి (O2 కోసం) సమక్షంలో నిక్షాళనం చేస్తారు.
  6. నిక్షాళన ద్రావణం నుంచి జింక్ ద్వారా లోహాన్ని స్థానభ్రంశం చెందిస్తే అప్పుడు బంగారం లోహాలు లభ్యమవుతాయి.
  7. 4 Au + 8 CN → 2 H2O + O2 → 4 [Au(CN)2] + 4 OH
    2 [Au(CN)2] + Zn → 2Au+ [Zn(CN)4] 2-
    ఈ చర్యలో జింక్ క్షయకారిణిగా వ్యవహరిస్తుంది.

ప్లాటినం లోహ నిష్కర్షణ :

  1. ప్లాటినం లోహ నిష్కర్షణ సంక్లిష్టమైన పద్ధతి. ధాతువును ప్లనన ప్రక్రియ మరియు ప్రగలన ప్రక్రియ ద్వారా, ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత వద్ద చర్యనొందించి నిష్కరణ చేస్తారు.
  2. పై ప్రక్రియల వలన ధాతువులోని ఇనుము మరియు సల్ఫర్ పదార్థాలు తొలగించబడి, ప్లాటినం లోహం నిష్కర్షింపబడుతుంది.

ప్రశ్న 17.
ఈ క్రింది ప్రక్రియలను చూపే పటాలను గీయండి. (AS5)
i) ప్లవన ప్రక్రియ ii) అయస్కాంత వేర్పాటు పద్ధతి
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 1
i) ప్లవన ప్రక్రియ ద్వారా సల్ఫైడ్ ధాతువు సాంద్రీకరణ

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 5
ii) అయస్కాంత వేర్పాటు పద్ధతి

ప్రశ్న 18.
రివర్సరేటరీ కొలిమి పటాన్ని గీచి, భాగాలు గుర్తించండి. (AS5)
జవాబు:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 6

ప్రశ్న 19.
చర్యాశీలత శ్రేణి అనగానేమి ? నిష్కర్షణకు ఇది ఏ విధంగా సహాయపడుతుంది? (AS6)
(లేదా)
చర్యాశీలతను నిర్వచించి, లోహ సంగ్రహణలో దాని ఉపయోగంను వివరింపుము.
జవాబు:
1. “క్రియాశీలత ఆధారంగా లోహాలను అవరోహణ క్రమంలో అమర్చగా వచ్చు శ్రేణిని “చర్యాశీలత శ్రేణి” అంటారు.
ఉదా:
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 7

2. ధాతువు నుండి మనం సంగ్రహించవలసిన లోహం యొక్క చర్యాశీలత తెలిస్తే దాని ఆధారంగా లోహ సంగ్రహణకు
సరైన పద్ధతి ఎంచుకోవచ్చు.
ఉదా :

  1. చర్యాశీలత శ్రేణిలో దిగువన ఉన్న లోహాలు ఇతర పరమాణువులతో చాలా తక్కువగా చర్య జరుపుతాయి. ఇలాంటి లోహాలను వేడిమి చర్యతో క్షయీకరింపచేయడం ద్వారా లేదా కొన్నిసార్లు వీటి జలద్రావణాల నుండి స్థానభ్రంశం చెందించడం ద్వారా పొందవచ్చు.
  2. చర్యాశీలత శ్రేణిలో మధ్యలో ఉన్న లోహాలైన Zn, Fe, Pb, Cu వంటి లోహాల యొక్క లోహ ధాతువులు సాధారణంగా సల్ఫేలు, కార్బొనేట్స్ రూపంలో ఉంటాయి. ఈ లోహ ధాతువులను క్షయకరణం చెందించే ముందు వాటిని ఆక్సెలుగా తప్పక మార్చాలి. తర్వాత రసాయన క్షయకరణం, స్వయం క్షయకరణం లేదా థర్మెట్ పద్ధతిలో లోహాన్ని సంగ్రహించవచ్చు.
  3. చర్యాశీలత శ్రేణిలో ఎగువ భాగంలో ఉన్న లోహాలైన K, Na, Ca, Mg మరియు Al వంటి లోహాల యొక్క లోహ ధాతువులను విద్యుత్ క్షయకరణం చేయడం ద్వారా లోహాన్ని పొందవచ్చు.
  4. ఈ విధంగా చర్యాశీలత శ్రేణి లోహాల నిష్కర్షణను ప్రభావితం చేస్తుంది.

ప్రశ్న 20.
“థెర్మెట్ ప్రక్రియ” అనగానేమి ? నిజ జీవితంలో ఈ ప్రక్రియ యొక్క వినియోగాలను వ్రాయండి. (AS7)
(లేదా)
“థెర్మిట్ ప్రక్రియ”ను నిర్వచించి, నిత్యజీవితంలో ఈ పద్ధతి యొక్క ఆవశ్యకతను వ్రాయుము.
జవాబు:
1) థెర్మిట్ అనే ప్రక్రియలో ఆక్సెలు మరియు అల్యూమినియంల మధ్య చర్య జరుగుతుంది.

2) అధిక చర్యాశీలత గల సోడియం, కాల్సియం, అల్యూమినియం వంటి లోహాలను, తక్కువ చర్యాశీలత గల లోహాలను వాని ధాతువుల నుండి స్థానభ్రంశం చేయడానికి క్షయకారిణిలుగా ఉపయోగించే ప్రక్రియను థర్మెట్ ప్రక్రియ అంటాం.

3) ఈ స్థానభ్రంశ చర్యలు సాధారణంగా అతి ఉష్ణమోచక చర్యలుగా ఉంటాయి. ఈ చర్యలో ఎంత ఎక్కువ మొత్తంలో . ఉష్ణం విడుదలవుతుందంటే, ఏర్పడిన లోహాలు ద్రవస్థితిలో ఉంటాయి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 8

4) నిత్య జీవితంలో థెర్మిట్ చర్య వినియోగం :
ఐరన్ ఆక్సైడ్ (Fe2O3) అల్యూమినియంతో చర్య పొందినప్పుడు ఏర్పడిన ద్రవ ఇనుమును విరిగిన రైలు కమ్మీలు, పగిలిన యంత్ర పరికరాలను అతికించడానికి ఉపయోగిస్తారు.

  1. Fe2O3 + 2Al → 2 Fe + 2 Al2O3 + ఉష్ణశక్తి
  2. Cr2O3+ 2 Al → 2Cr + Al2O3/sub> + ఉష్ణశక్తి

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 21.
నిజ జీవితంలో ‘చేతితో ఏరివేయడం’, ‘నీటితో కడగడం’ వంటి ప్రక్రియలను ఏ సందర్భంలో వాడుతాం? కొన్ని ఉదాహరణలు ఇవ్వండి. లోహాన్ని సాంద్రీకరించడంతో వీటిని ఎలా పోలుస్తారు? (AS7)
జవాబు:
చేతితో ఏరివేయడం :

  1. రంగు, పరిమాణం వంటి ధర్మాలలో ధాతువు, మలినాల (గాంగ్) కు మధ్య వ్యత్యాసం ఉంటే ఈ పద్ధతిని వాడతారు.
  2. ఈ పద్దతిలో ధాతు కణాలను చేతితో ఏరివేయడం ద్వారా ఇతర మలినాల నుండి వేరు చేయవచ్చు.

నీటితో కడగడం :

  1. ధాతువును బాగా చూర్ణం చేసి వాలుగా ఉన్న తలంపై ఉంచుతారు.
  2. పై నుంచి వచ్చే నీటి ప్రవాహంతో కడుగుతారు.
  3. అప్పుడు తేలికగా ఉన్న మలినాలు నీటి ప్రవాహంతో కొట్టుకుపోతాయి.
  4. బరువైన, శుద్ధమైన ముడిఖనిజ కణాలు నిలిచిపోతాయి.

లోహాన్ని సాంద్రీకరించడంతో పోలిక :

  1. భూమి నుండి మైనింగ్ ద్వారా పొందిన ధాతువులో సాధారణంగా మట్టి, ఇసుక వంటి మలినాలు చాలా పెద్ద మొత్తంలో కలసి ఉంటాయి. ఈ మలినాలను ఖనిజ మాలిన్యం అంటాం.
  2. ఖనిజ మాలిన్యం అధిక పరిమాణంలో ఉన్న ధాతువు నుండి వీలైనంత ఖనిజ మాలిన్యాన్ని తక్కువ ఖర్చుతో కూడిన కొన్ని భౌతిక పద్ధతుల ద్వారా ముందుగా వేరు చేస్తారు. ఇలా పాక్షికంగా ఖనిజ మాలిన్యాన్ని ధాతువు నుంచి వేరు చేసే ప్రక్రియను ధాతు సాంద్రీకరణ అంటాం.
  3. ధాతువు, ఖనిజ మాలిన్యం మధ్య భౌతిక ధర్మాలలో గల భేదంపై ఆధారపడి కొన్ని భౌతిక పద్ధతులను ధాతువును సాంద్రీకరణ చేయడానికి అవలంభిస్తారు.
  4. వానిలో ప్రధానమైనవి ‘చేతితో ఏరివేయడం’ మరియు ‘నీటితో కడగడం’.

ఖాళీలను పూరించండి

1. సల్ఫైడ్ ధాతువును సాంద్రీకరించడానికి అనువైన పద్ధతి. …………….. (ప్లవన ప్రక్రియ)
2. లోహాలను వాని చర్యాశీలతల అవరోహణ క్రమంలో అమర్చడాన్ని …………. అంటారు. (చర్యాశీలత శ్రేణి)
3. అల్ప బాష్పీభవన స్థానాలు గల లోహాలను శుద్ధి చేయడానికి ……………….. పద్ధతిని అనుసరిస్తారు. (స్వేదనం)
4. లోహక్షయం …… మరియు …………… సమక్షంలో జరుగుతుంది. (నీరు, గాలి)
5. గాలి అందుబాటులో లేకుండా లోహధాతువును వేడిచేసే ప్రక్రియను ……….. అంటారు. (భస్మీకరణం)

సరైన సమాధానాన్ని ఎన్నుకోండి

1. ముడి ఖనిజంతో కలసిపోయి ఉన్న మలినాలను …….. అంటారు.
A) గాంగ్
B) ద్రవకారి
C) లోహమలం
D) ఖనిజం
జవాబు:
A) గాంగ్

2. కిందివానిలో ఏది కార్బొనేట్ ధాతువు?
A) మాగ్నసైట్
B) బాక్సైట్
C) జిప్సమ్
D) గెలీనా
జవాబు:
A) మాగ్నసైట్

3. కిందివానిలో జిప్సమ్ ఫార్ములా ఏది?
A) CuSO4 . 2H2O
B) CaSO4 . ½H2O
C) CuSO4 . 5H2O
D) CaSO4. 2H2O
జవాబు:
D) CaSO4. 2H2O

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

4. కిందివానిలో లోహశుద్ధికి వాడే పద్దతి …….
A) స్వేదనం
B) పోలింగ్
C) ప్లవన ప్రక్రియ
D) గలనిక పృథక్కరణం
జవాబు:
B) పోలింగ్

5. ప్లవన ప్రక్రియను ఏ రకపు ధాతువు సాంద్రీకరణలో ఎక్కువ ఉపయోగిస్తారు?
A) సల్ఫైడ్
B) ఆక్సెడ్
C) కార్బొ నేట్
D) నైట్రేట్
జవాబు:
A) సల్ఫైడ్

6. గెలీనా ………. ధాతువు.
A) Zn
B) Pb
C) Hg
D) Al
జవాబు:
B) Pb

7. కింది వాటిలో ప్రకృతిలో సహజసిద్ధంగా లభ్యమయ్యే లోహం ………
A) Pb
B) Au
C) Fe
D) Hg
జవాబు:
B) Au

8. భూపటలంలో అతి సమృద్ధిగా లభించే లోహం ……
A) ఆక్సిజన్
B) అల్యూమినియం
C) జింక్
D) ఇనుము
జవాబు:
B) అల్యూమినియం

9. థెర్మిట్ విధానంలో క్షయకరణ కారకం
A) Al
B) Mg
C) Fe
D) Si
జవాబు:
A) Al

10. ప్రగలనంలో ధాతువును …. చేస్తారు.
A) ఆక్సీకరణం
B) క్షయకరణం
C) తటస్థీకరణం
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
B) క్షయకరణం

10th Class Physical Science 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం Textbook InText Questions and Answers

10th Class Physical Science Textbook Page No. 245

ప్రశ్న 1.
“అన్ని ధాతువులు ఖనిజాలే … కానీ అన్ని ఖనిజాలు ధాతువులు కానక్కర్లేదు” ఈ వాక్యాన్ని సమర్థిస్తున్నారా? ఎందుకు?
జవాబు:
1) నేను ఈ వాక్యాన్ని సమర్థిస్తున్నాను.
2) ఎందుకనగా :
a) లోహఖనిజాలు :
ప్రకృతిలో లభించే లోహ మూలకాలు లేదా సమ్మేళనాలను లోహఖనిజాలు అంటారు.

b) ధాతువులు :
లాభదాయకంగా లోహం పొందడానికి అత్యంత అనుకూలమైన ఖనిజాలను ‘ధాతువులు’ అంటారు.

c) మనకు లభించే అన్ని ఖనిజాల నుండి లాభదాయకంగా లోహాన్ని పొందలేము. అందువలన అన్ని ఖనిజాలను ధాతువులు అనలేము.

d) కాని ధాతువులన్నీ ఖనిజాల నుండి లభిస్తున్నాయి. కావున అన్ని ధాతువులను ఖనిజాలు అనవచ్చును.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 244

ప్రశ్న 2.
లోహాలతో తయారైన వస్తువుల పేర్లను కొన్నింటిని చెప్పగలరా?
జవాబు:
ఇనుప కుర్చీ, రాగి పాత్రలు మొదలగునవి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 3.
మనం నిత్యం ఉపయోగించే లోహాలు ప్రకృతిలో అదే స్థితిలో లభిస్తున్నాయా?
జవాబు:
లేదు. మనం ఉపయోగించే రీతిలో లభించడం లేదు.

ప్రశ్న 4.
ప్రకృతిలో లోహాలు ఏ రూపంలో ఉంటాయి?
జవాబు:
ప్రకృతిలో లోహాలు సమ్మేళనరూపంలో ఉంటాయి.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 246

ప్రశ్న 5.
పట్టిక -1 లోని ధాతువుల నుండి ఏ ఏ లోహాలను పొందగలం?
జవాబు:
అల్యూమినియం, రాగి, మెగ్నీషియం, వెండి, మాంగనీస్, ఇనుము, జింక్, సోడియం, పాదరసం, సీసం, కాల్షియం వంటి లోహాలను పొందగలం.

ప్రశ్న 6.
లోహాల చర్యాశీలతను బట్టి వాటిని ఒక క్రమంలో అమర్చగలరా?
జవాబు:
చర్యాశీలతను బట్టి లోహాలను ఇలా అమర్చవచ్చు.
Ag < Cu < Pb < Mn < Fe < Zn < Al < Mg < Ca < Na.

ప్రశ్న 7.
పట్టిక – 2 లో మీరేం గమనించారు?
జవాబు:
చాలా లోహాల యొక్క ధాతువులు ఆక్సెలు మరియు సల్ఫేట్లుగా ఉండటం గమనించాము.

ప్రశ్న 8.
లోహాలను వాటి ధాతువుల నుండి ఎలా పొందుతారో ఆలోచించగలరా?
జవాబు:
వివిధ రకాల నిష్కర్షణ పద్ధతులను ఉపయోగించి, లోహాలను వాటి ధాతువుల నుండి పొందుతారు.

ప్రశ్న 9.
లోహాల నిష్కర్షణలో లోహక్రియాశీలతకు, ధాతువు రకానికి (ఆక్సెడ్, సల్ఫైడ్, క్లోరైడ్, సల్ఫేట్, కార్బొనేట్) ఏమైనా సంబంధం ఉందా?
జవాబు:
అవును ఉంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 254

ప్రశ్న 10.
లోహక్షయం ఎందుకు జరుగుతుందో తెలుసా?
జవాబు:
నీరు మరియు గాలి సమక్షంలో లోహాలు లోహక్షయానికి గురి అవుతాయి.

ప్రశ్న 11.
ఏ ఏ సందర్భాలలో లోహక్షయం జరుగుతుంది?
జవాబు:
లోహక్షయంలో సాధారణంగా ఆక్సిజన్ ఎలక్ట్రాను కోల్పోవడం వలన ఆక్సెన్లు ఏర్పడడం ద్వారా లోహం ఆక్సీకరణం చెందును. ఇనుప లోహక్షయం (తుప్పు పట్టడం) నీరు, గాలి వలన జరుగుతుంది.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 257

ప్రశ్న 12.
లోహ నిష్కర్షణలో కొలిమి పాత్ర ఏమిటి?
జవాబు:
లోహ నిష్కర్షణలో ఉష్ణ రసాయన ప్రక్రియలను చేయడానికి వాడేదే కొలిమి.

AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం

ప్రశ్న 13.
అధిక ఉష్ణోగ్రతలను కొలిమి ఎలా తట్టుకోగలుగుతుంది?
జవాబు:
కొలిమిలో ఉండే లోహపు పూత వలన తట్టుకోగలుగుతుంది.

ప్రశ్న 14.
అన్ని కొలుములు ఒకే నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉంటాయా?
జవాబు:
ఉండవు.

10th Class Physical Science Textbook Page No. 246

ప్రశ్న 15.
లోహాలను వాటి ధాతువుల నుండి ఎలా సంగ్రహిస్తారు? ఎలాంటి పద్దతులు వాడతారు?
జవాబు:
సంగ్రహణ : లోహాలను వాటి ధాతువుల నుండి సంగ్రహించి, వేరు పరచడంలో ముఖ్యంగా మూడు దశలు ఉంటాయి.
అవి :

  1. ముడి ఖనిజ సాంద్రీకరణ
  2. ముడిలోహ నిష్కర్షణ
  3. లోహాన్ని శుద్ధి చేయడం.

పద్ధతులు :

  1. ప్రగలనం
  2. భర్జనం
  3. భస్మీకరణం.

పరికరాల జాబితా

మూడు పరీక్ష నాళికలు, రబ్బరు బిరడా, నూనె, అనార్థ కాల్షియం క్లోరైడ్.

10th Class Physical Science 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం Textbook Activities

కృత్యములు

కృత్యం – 1

ప్రశ్న 1.
ధాతువులను వాని ఫార్ములాల సహాయంతో ఎలా వర్గీకరిస్తారు?
(లేదా)
ధాతువుల ఫార్ములాలు, వాటి వర్గీకరణ పాత్రను వ్రాయుము.
జవాబు:
క్రింది ధాతువులను గమనించి, ఆ ధాతువుల్లో ఉండే లోహాలను గుర్తిద్దాం.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 9

పై ధాతువులను క్రింది పట్టికలో సూచించిన విధంగా వర్గీకరించండి.
AP Board 10th Class Physical Science Solutions 11th Lesson లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రం 10